Bài giảng Dung sai - Kỹ thuật đo lường - Nguyễn Hữu Thật

Trong lĩnh vực chế tạo máy và cơ khí chính xác, việc đảm bảo độ chính xác của các chi tiết là yếu tố then chốt quyết định chất lượng và hiệu suất của sản phẩm. Tài liệu này cung cấp một cái nhìn tổng quan về dung sai kỹ thuật và đo lường kỹ thuật, hai khái niệm cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong ngành công nghiệp hiện đại. Nó tập trung vào việc giới thiệu các khái niệm nền tảng, hệ thống dung sai lắp ghép theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) và quốc tế (ISO), cùng các phương pháp và dụng cụ đo lường phổ biến, nhằm trang bị kiến thức cần thiết để thiết kế, sản xuất và kiểm tra các chi tiết cơ khí một cách hiệu quả.

Sinh viên, kỹ sư, kỹ thuật viên trong lĩnh vực cơ khí, chế tạo máy, công nghệ và các ngành liên quan cần nắm vững kiến thức về dung sai và đo lường.

Tài liệu "Dung sai kỹ thuật" được cấu trúc thành hai phần chính, cung cấp kiến thức toàn diện về việc xác định, kiểm soát và đo lường các đặc tính hình học của chi tiết máy. Phần đầu tiên tập trung vào dung sai kỹ thuật, bắt đầu với các khái niệm cơ bản như sai số chế tạo và sai số đo lường, giải thích tầm quan trọng của đổi lẫn chức năng trong sản xuất hàng loạt. Các loại kích thước (danh nghĩa, thực, giới hạn) và định nghĩa dung sai được trình bày chi tiết, làm nền tảng cho việc nghiên cứu lắp ghép. Tài liệu phân loại các lắp ghép thành lỏng, chặt và trung gian, đồng thời giới thiệu hệ thống lỗ và hệ thống trục theo tiêu chuẩn TCVN, tuân thủ các quy định của ISO. Ngoài ra, các nội dung về sai lệch hình dạng bề mặt (phẳng, trụ), sai lệch vị trí (song song, vuông góc, đồng tâm, đối xứng, độ đảo) và nhám bề mặt được đề cập, kèm theo các chỉ tiêu đánh giá và cách ký hiệu trên bản vẽ. Các ứng dụng cụ thể của dung sai trong lắp ghép ren, ổ lăn, then và then hoa cũng được phân tích, cùng với lý thuyết về chuỗi kích thước để giải quyết các bài toán thiết kế và chế tạo. Phần thứ hai, "Đo lường kỹ thuật", đi sâu vào các nguyên tắc và công cụ đo lường. Nó bắt đầu với khái niệm đo lường cơ bản, đơn vị đo và cách phân loại dụng cụ đo. Tài liệu giới thiệu chi tiết về cấu tạo, công dụng và cách sử dụng các dụng cụ đo phổ biến trong cơ khí như thước cặp, panme, đồng hồ so và calíp (calíp nút, calíp hàm), kèm theo ví dụ minh họa cách đọc số đo. Các phương pháp đo khác nhau cũng được trình bày. Tổng thể, tài liệu nhấn mạnh vai trò không thể thiếu của việc hiểu và áp dụng dung sai cũng như đo lường chính xác để đạt được chất lượng sản phẩm cao, khả năng đổi lẫn chức năng của các bộ phận, và hiệu quả trong quá trình lắp ráp và vận hành máy móc.