Bài giảng Giám định Pháp y - TS. Nguyễn Đăng Chiêu

Chia sẻ: Quang Phuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:153

Thêm vào BST

Báo xấu

1.048
lượt xem 225
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Môn pháp y là môn khoa học thuộc lãnh vực của ngành y, được giảng dạy tại trường đại học Y Khoa, viện kiểm sát, công an và đại học Luật. Môn học nhằm trang bị kiến thức chuyên môn cho các Giám định viên Pháp y, các cán bộ trong ngành điều tra, toà án... để phục vụ cho cơ quan hành pháp tiến hành điều tra, xét xử mang tính công bằng, khoa học. Trong bài giảng "Giám định Pháp y" sẽ đề cập tới một số kiến thức như: Đại cương Pháp y, tử thi học, căn cước học Pháp y, Pháp y thương tích, Pháp y chết ngạt, Pháp y sinh dục, Pháp y chất độc, chết đột tử, xét nghiệm trong pháp Y, mổ tử thi,... Mời các bạn tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Giám định Pháp y - TS. Nguyễn Đăng Chiêu

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC LUAÄT TP. HOÀ CHÍ MINH BAØI GIAÛNG GIAÙM ÑÒNH PHAÙP Y Tieán só. Nguyeãn Ñaêng Chieâu ( Löu haønh noäi boä ) TP. HCM. 2008 1
LÔØI MÔÛ ÑAÀU Moân phaùp y laø moân khoa hoïc thuoäc laõnh vöïc cuûa ngaønh y, ñöôïc giaûng daïy taïi tröôøng ñaïi hoïc Y Khoa, vieän kieåm saùt, coâng an vaø ñaïi hoïc Luaät. Moân hoïc nhaèm trang bò kieán thöùc chuyeân moân cho caùc Giaùm ñònh vieân Phaùp y, caùc caùn boä trong ngaønh ñieàu tra, toaø aùn… ñeå phuïc vuï cho cô quan haønh phaùp tieán haønh ñieàu tra, xeùt xöû mang tính coâng baèng, khoa hoïc. Ñeå coù taøi lieäu tham khaûo moân Phaùp y, theo yeâu caàu cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp, cô quan haønh phaùp (Coâng An, Vieän Kieåm Saùt…) vaø ñeå ñaùp öùng nhu caàu caàn thieát cho caùc sinh vieân coù taøi lieäu hoïc taäp nghieân cöùu trong chuyeân moân, chuùng toâi ñaõ soaïn thaûo: “Baøi giaûng thöïc haønh phaùp y” naêm 1994 ñeå caùc baïn tham khaûo vaø coù kieán thöùc cô baûn ñeå phuïc vuï yeâu caàu Giaùm ñònh Phaùp y. Qua moät thôøi gian daøi nghieân cöùu, giaûng daïy vaø moå treân nhieàu töû thi Phaùp y taïi khoa Giaûi phaãu beänh, beänh vieän Chôï Raãy TP.HCM, ñöôïc söï giuùp vaø coäng taùc nhieät tình cuûa caùc ñoàng nghieäp, chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc nhieàu baøi hoïc vaø kinh nghieäm quí giaù. Nhöõng thöïc teá thu ñöôïc, nhöõng taøi lieäu trong, ngoaøi nöôùc cuûa nhieàu taùc giaû cuøng nhöõng hình aûnh minh hoïa thöïc teá cuûa nhöõng ca Phaùp y ñaõ giuùp cho chuùng toâi hoaøn chænh “Baøi giaûng Giaùm ñònh Phaùp Y” naøy coù noäi dung saâu roäng vaø phong phuù hôn ñể ñaùp ứng nhu caàu cho sinh vieân ñaïi hoïc Luaät hoïc taäp vaø nghieân cöùu. Maëc duø vaäy, bài giảng naøy chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt veà maët noäi dung vaø hình thöùc. Chuùng toâi raát mong caùc baïn ñoïc, nhaát laø caùc baïn ñoàng nghieäp goùp cho nhieàu yù kieán ñeå giaùo trình ñöôïc hoaøn chænh hôn. Chaân thaønh caûm ôn. Tieán só. Nguyeãn Ñaêng Chieâu 2
3
Chöông I ÑAÏI CÖÔNG PHAÙP Y Phaùp y laø moät laõnh vöïc cuûa ngaønh y, phuïc vuï cho luaät phaùp, hoã trôï ñaéc löïc cho caùc cô quan haønh phaùp trong vieäc ñieàu tra xeùt xöû ñaûm baûo tính coâng baèng vaø khoa hoïc. Ngöôøi giaùm ñònh vieân Phaùp y nghieân cöùu, öùng duïng haàu heát taát caû caùc kieán thöùc y hoïc (sinh vaät, sinh lyù giaûi phaãu, saûn khoa huyeát hoïc...) vaøo nhöõng vuï vieäc vi phaïm ñeán söùc khoûe, tính maïng, phaåm giaù cuûa con ngöôøi khi cô quan haønh phaùp yeâu caàu (Coâng an, Toøa aùn, Vieän kieåm saùt...) nhaèm choáng boïn toäi phaïm, baûo veä tính maïng cuûa nhaân daân, giöõ gìn an ninh traät töï vaø an toaøn xaõ hoäi. Giaùm ñònh Phaùp y laø giaùm ñònh söùc khoûe, beänh taät thöông tích ñoái vôùi coâng daân coù lieân quan ñeán phaùp luaät (bò can hoaëc bò haïi) hoaëc khaùm töû thi caùc tröôøng hôïp cheát chöa roõ nguyeân nhaân, cheát do tai naïn, töï töû, aùn maïng .v.v. I. LÒCH SÖÛ PHAÙP Y : Giaùm ñònh Phaùp y ñaõ coù töø haøng nghìn naêm vaø phaûn aùnh lòch söû loaøi ngöôøi soáng trong xaõ hoäi coù luaät phaùp. THÔØI COÅ ÑAÏI TRÖÔÙC COÂNG NGUYEÂN - Boä luaät Hammourabi, Babylone 1793 tröôùc Coâng nguyeân qui ñònh. Neáu ñaùnh ngöôøi gaây thöông tích (gaõy xöông) thì bò can bò phaït giaù trò baèng 1/3 ngöôøi noâ leä. - Boä luaät Do Thaùi. Khi phaãu thuaät maø gaây haïi cho ngöôøi beänh nhaân thì phaûi ñeàn buø giaù trò boä phaän toån thöông. - Boä luaät Hoài Giaùo. Laøm ngöôøi khaùc bò muø hai maét phaûi ñeàn buø 100 con laïc ñaø neáu ngöôøi bò naïn laø ñaøn oâng, 50 con laïc ñaø neáu ngöôøi bò haïi laø ñaøn baø. THEÁ KYÛ TRÖÔÙC VAØ SAU COÂNG NGUYEÂN Taïi La Maõ ñaõ coù nhöõng vaên baûn lieân quan ñeán Giaùm ñònh Phaùp Y thöông tích gaây ra caùi cheát cuûa Cesar do Antistus soaïn thaûo. Theá kyû thöù XII taïi moät soá nöôùc nhö Jordan, Israel ñaõ qui ñònh khaùm ñònh töû thi caùc vuï aùn maïng, xaùc minh thöông tích vaø vaät gaây thöông tích. Theá kyû thöù XIII taïi Trung Quoác ñaõ coù cuoán saùch “Taåy oan taäp luïc” noùi veà vieäc khaùm nghieäm caùc vuï aùn vaøo thôøi ñoù. Taïi Aâu Chaâu caùc thaày thuoác ñaõ 4
ñöôïc tröng taäp ñeå giaùm ñònh caùc vuï phaù thai, truùng ñoäc vaø moïi vuï cheát do thöông tích. Töø theá kyû thöù XVI, ôû caùc nöôùc Aâu Chaâu saùch phaùp y ñaõ ñeà caäp ñeán caùc muïc chaán thöông nhieãm ñoäc, haõm hieáp, phaù thai vaø beänh taâm thaàn. Theá kyû thöù XVII taïi YÙ, Zacchias, thaày thuoác cuûa Giaùo Hoaøng ñoàng thôøi laø nhaø baùc hoïc ñaõ vieát cuoán “Nhöõng vaán ñeà Y Phaùp” coù caùc chuyeân muïc veà cheát cuûa treû sô sinh, truùng ñoäc chaán thöông, noäi dung raát phong phuù, coù taàm saâu roäng cuûa vaán ñeà. Saùch naøy laø moät trong nhöõng saùch tham khaûo chính veà Phaùp y cho tôùi theá kyû XIX. Cuõng vaøo ñaàu theá kyû XVII ôû Myõ môùi moå tröôøng hôïp Phaùp y ñaàu tieân cho sinh vieân tham döï, nhöng saùch Phaùp y cuûa Myõ phaûi nhaäp töø nöôùc Anh. Theá kyû XVIII taïi Phaùp, caùc tröôøng Ñaïi Hoïc Y khoa Paris, Strasbourg Montpellier ôû boä moân Phaùp y ñeå ñaøo taïo baùc só chuyeân khoa Phaùp y. Theá kyû XIX nöôùc Phaùp ñaõ coù moät ñoäi nguõ baùc só Giaûi phaãu beänh Phaùp y noåi tieáng theá giôùi nhö Tardieu, Lacassagne .v.v ñaõ ñoùng goùp nhieàu kinh nghieäm vaøo töû thi hoïc (thanatology) ñöôïc coi laø vaán ñeà cô baûn cuûa y phaùp. Naêm 1947 - 1948 sau chieán tranh thöù II ôû Phaùp ñöôïc aán haønh moät boä luaät veà ngaønh Phaùp y. Taïi Lieân Xoâ töø thôøi Nga Hoaøng ñeán caùch maïng thaùng möôøi, Y Phaùp chæ döïa vaøo kinh nghieäm, ít söû duïng kieán thöùc y hoïc. Vaøo theá kyû XVIII, Phaùp y chuû yeáu phaùt trieån trong quaân ñoäi. Naêm 1932 vieän Y Phaùp ñaõ ñöôïc thaønh laäp ôû Maùtscôva vôùi cô caáu toå chöùc môùi. Ngaøy 4-7-1939 quyeát ñònh cuûa chính phuû Lieân Xoâ nhaán maïnh vieäc cuûng coá vaø phaùt trieån coâng taùc Giaùm ñònh Phaùp y. Giaùo sö Popov, vieän tröôûng Vieän giaùm ñònh Phaùp y Maùtscôva ñaõ coù nhieàu coâng trình veà y phaùp vaø vieát nhieàu saùch veà y phaùp, caùc taøi lieäu naøy ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng, löu haønh ôû nöôùc ngoaøi. Naêm 1958 taäp san “Giaùm ñònh Phaùp y” ra ñôøi caùc boä moân phaùp y cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Maùtscôva, Kiep, Leningrat... ñaït nhieàu thaønh tích trong coâng taùc ñaøo taïo nghieân cöùu khoa hoïc. Hieän nay treân khaép theá giôùi, moân phaùp y ñaõ trôû thaønh moân khoa hoïc hieän ñaïi. Nhieàu saùch Phaùp y toång keát kinh nghieäm cuûa nhieàu theá heä nhieàu kyõ thuaät tieân tieán ñöôïc aùp duïng trong lónh vöïc Phaùp y. II. PHAÙP Y NÖÔÙC TA: ÔÛ Vieät Nam, thôøi phong kieán, vieäc khaùm nghieäm Phaùp y ñeàu do caùc quan laïi ñòa phöông chuû yeáu laø caùc tri huyeän, tri phuû tieán haønh (ñaûm nhieäm). Moân Phaùp y ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy ôû tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc Haø Noäi töø naêm 1919, nhöng chöa thaønh boä moân rieâng. 5
Sau caùch maïng thaùng Taùm, ngaøy 30-11-45 ñaõ coù saéc leänh soá 68 cuûa Chuû tòch nöôùc veà vaán ñeà coâng taùc toå chöùc Phaùp y. Ngaøy 25-06-1946 Hoà Chuû Tòch ra saéc leänh 162 cuûa Chuû Tòch quyeát ñònh veà hoaït ñoäng cuûa ngaønh Phaùp y toøan quoác. Ngaøy 12-12-1956 Boä y teá vaø Boä tö phaùp ra thoâng tö 2795 qui ñònh veà moät soá ñieåm cuï theå trong coâng taùc giaùm ñònh Phaùp y. thoâng tö nhaán maïnh nhö sau: Söï caàn thieát phaûi tröng taäp Y - Baùc só chuyeân moân Phaùp y ñeå giuùp ñôõ coâng an vaø toøa aùn thuï lyù nhöõng tröôøng hôïp tình nghi coù söï phaïm phaùp hoaëc nhaän xeùt traùch nhieäm cuûa can phaïm ñeå ñònh toäi, löôïng hình cho ñuùng nhö caùc tröôøng hôïp sau: 1. Ngöôøi cheát maø nguyeân nhaân chöa roõ raøng hoaëc tình nghi coù aùn maïng. 2. Phuï nöõ tình nghi bò hieáp daâm, hoaëc phaù thai. 3. Ngöôøi phaïm phaùp tình nghi coù beänh taâm thaàn. 4. Ngöôøi cheát hoaëc bò thöông do tai naïn lao ñoäng. 5. Ngöôøi bò ñaùnh coù thöông tích. Ñoái vôùi caùc Y - Baùc só ñöôïc tröng caàu laøm giaùm ñònh vieân maø khoâng chaáp haønh nhieäm vuï seõ bò xöû lyù theo ñieàu V cuûa saéc leänh soá 162/SL ngaøy 25- 06-1945 vaø ñieàu I saéc leänh soá 68/SL ngaøy 31-11-1945. Hoaït ñoäng giaùm ñònh phaùp y ñöôïc toå chöùc thaønh caùc hoäi ñoàng giaùm ñònh Phaùp y trung öông Tænh, Thaønh phoá. a. Toå chöùc chöùc giaùm ñònh phaùp y trung öông Truï sôû cuûa toå chöùc giaùm ñònh Phaùp y trung öông ñaët taïi Haø Noäi. Toå chöùc naøy tröïc thuoäc Boä y teá, goàm moät giaùm ñònh vieän tröôûng Phaùp y trung öông, hai giaùm ñònh vieân phoù Phaùp y trung öông vaø 20 giaùm ñònh vieân chuyeân khoa trung öông. b. Toå chöùc giaùm ñònh phaùp y ñòa phöông (tænh, thaønh phoá) Caùc toå chöùc giaùm ñònh phaùp y tænh, thaønh phoá do chuû tòch uûy ban nhaân daân tænh quyeát ñònh thaønh laäp. Cô caáu goàm: Giaùm ñònh vieân tröôûng (Baùc só chính - phoù giaùm ñoác Sôû y teá hay chính - phoù giaùm ñoác beänh vieän tænh, thaønh phoá). - Moät (coù theå coù hoaëc khoâng coù) phoù giaùm ñònh vieân tröôûng laø giaùm ñoác hoaëc phoù giaùm ñoác beänh vieän tænh, thaønh phoá hoaëc baùc só chuyeân khoa. - Caùc giaùm ñònh vieân, tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm ñòa phöông maø boá trí soá löôïng goàm: - Caùc baùc só khoa laâm saøng. 6
- Caùc baùc só khoa giaûi phaãu beänh lyù ñaõ ñöôïc ñaøo taïo chuyeân khoa Phaùp y (chòu traùch nhieäm thöôøng tröïc khaùm nghieäm phaùp y). - Caùc khoa laâm saøng vaø xeùt nghieäm giaùm ñònh theo yeâu caàu giaùm ñònh veà chuyeân khoa. Ngày 2/11/2006, Viện Pháp y quốc gia chính thức được thành lập sau gần bốn năm chuẩn bị kể từ khi được Bộ Chính trị ra Nghị quyết 08-NQ/TƯ (ngày 2/1/2003) về cải cách tư pháp, trong đó có nội dung chỉ đạo việc quan trọng, cần kíp này. Vậy là sau hơn 60 năm từ ngày lập nước (năm 1945 Chính phủ đã ban hành sắc lệnh đầu tiên về công tác pháp y), chúng ta đã có Viện Pháp y của cả nước, một cơ quan chuyên môn cao nhất về một công việc phức tạp nhất, có nhiều kiện tụng dai dẳng nhất trong các loại giám định tư pháp (GĐTP) mà mọi quốc gia phải thường xuyên đối mặt, bởi loại GĐ này liên quan tới tính mạng, sức khỏe và nhân phẩm con người. Trước năm 1988 - Nhà nước ban hành Nghị định 117/HĐBT về GĐTP nói chung - đã hình thành ba lực lượng Pháp y (PY) trong cả nước thuộc ba ngành Công an, Quân đội và Y tế do đòi hỏi bức thiết của hoạt động tố tụng. Từ năm 1988 trở đi, định hình lực lượng PY càng rõ nét ở ba ngành trên và xu hướng theo tập quán quốc tế là: PY Quân đội, phục vụ các cơ quan tiến hành tố tụng (THTT) trong quân đội; PY Công an và Y tế phục vụ các cơ quan THTT ngoài quân đội, trong đó PY Quân đội và Công an làm chuyên nghiệp và PY Y tế làm kiêm nhiệm. Cùng với quyết nghị thành lập Viện Pháp y Quốc gia của Bộ Chính trị, ngày 1/1/2005 Nhà nước có Pháp lệnh Giám định Tư pháp (PLGĐTP) tiến bộ hơn thay thế cho NĐ 117/HĐBT còn nhiều bất cập. Theo pháp lệnh này, giám định PY không còn mô hình kiêm nhiệm mà bắt buộc phải làm chuyên nghiệp. Theo pháp lệnh, các tỉnh, thành phố có trên 3 giám định viên (GĐV) PY thành lập Trung tâm GĐPY trực thuộc Sở Y tế, nếu có 3 GĐVPY thì thành lập phòng PY thuộc bệnh viện tỉnh. III. NHIEÄM VUÏ VAØ QUYEÀN HAÏN CUÛA GIAÙM ÑÒNH VIEÂN: 1. Nhieäm vuï cuûa giaùm ñònh vieân. 1.1. Thi haønh nghieâm tuùc quyeát ñònh tröng caàu cuûa cô quan toá tuïng. 1.2. Döïa vaøo kieán thöùc chuyeân moân y hoïc ñeå tieán haønh giaùm ñònh veà söùc khoûe, beänh taät thöông tích, töû thi do cô quan phaùp luaät tröng caàu. 1.3. Laø ngöôøi laøm chöùng, coá vaán, tö vaán trung thöïc, thaät thaø, thaúng thaén, voâ tö, khaùch quan trong lónh vöïc ñieàu tra, xeùt xöû caùc vuï vieäc thuoäc daân söï hay hình söï. 1.4. Giaùm ñònh vieân phaûi tröïc tieáp khaùm, giaùm ñònh vieát baùo caùo, bieân baûn coù kyù teân theo ñuùng thôøi gian qui ñònh cuûa cô quan luaät phaùp. 1.5. Giaùm ñònh vieân coù quyeàn giöõ yù kieán cuûa mình trong phieân toøa. 7
1.6. Coù nhieäm vuï giöõ bí maät keát quaû giaùm ñònh. 1.7. Giaùm ñònh vieân coù nhieäm vuï laøm chöùng hoaëc giaûi thích tröôùc phieân toøa hoaëc cô quan phaùp luaät veà keát quaû giaùm ñònh cuûa mình. 2. Quyeàn haïn cuûa giaùm ñònh vieân: 2.1. Yeâu caàu cô quan phaùp luaät cung caáp taøi lieäu taïo ñieàu kieän giaùm ñònh hôïp phaùp coù lieân quan. 2.2. Chòu traùch nhieäm veà keát luaän giaùm ñònh mang tính chaát phaùp lyù cuûa mình. Keát quaû naøy hoaøn toaøn ñoäc laäp, khoâng chòu bò aùp ñaët, sai khieán, mua chuoäc vaø aùp löïc töø beân ngoaøi. 2.3. Giaùm ñònh vieân coù quyeàn töø choái giaùm ñònh trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng ñöôïc cung caáp ñaày ñuû taøi lieäu, khoâng ñöôïc giuùp ñôõ veà caùc phöông tieän caàn thieát ñeå tieán haønh giaùm ñònh, hoaëc nhöõng tröôøng hôïp khoù quaù khaû naêng cuûa mình. 2.4. Giaùm ñònh vieân khoâng ñöôïc giaùm ñònh trong tröôøng hôïp neáu giaùm ñònh vieân laø thaày thuoác hay thaân thích cuûa nguyeân caùo hay bò caùo. 2.5. Ñöôïc cô quan nhaø nöôùc baûo ñaûm an toaøn tính maïng. 2.6. Ñöôïc trôï caáp, thuø lao veà coâng taùc giaùm ñònh do cô quan tröng caàu traû. IV. NOÄI DUNG COÂNG TAÙC PHAÙP - Y Coâng taùc Phaùp y raát phöùc taïp, ña daïng, coù khi nguy hieåm ñeán tính maïng cuûa giaùm ñònh vieân. Noäi dung ñöôïc chia laøm 3 nhoùm. A. PHAÙP Y HÌNH SÖÏ: (Phaùp y toäi phaïm) - Bao goàm caùc phaàn sau: 1. Phaùp y töû thi: Khaùm nghieäm töû thi chöa choân caát hoaëc khai quaät töû thi trong caùc vuï aùn maïng roõ raøng, chöa roõ raøng hoaëc nghi ngôø aùn maïng caùc vuï tai naïn… 2. Phaùp y chaán thöông: Khaùm thöông tích, di chöùng thöông tích, ñònh möùc taøn pheá do thöông tích, aûnh höôûng lao ñoäng, cuoäc soáng haøng ngaøy. 3. Phaùp y taâm thaàn: Khaùm taâm thaàn keû phaïm toäi khi gaây aùn nghi ngôø coù beänh taâm thaàn ñeå xaùc ñònh traùch nhieäm hình söï ñoái vôùi can phaïm. 4. Phaùp y giaû thöông: Xaùc ñònh xem bò can, bò caùo coù giaû thöông, giaû beänh trong caùc vuï aùn, hoaëc trong caùc tröôøng hôïp troán nghóa vuï, lao ñoäng. 5. Phaùp y sinh duïc: Giaùm ñònh phaù thai phaïm phaùp khaùm xeùt treân saûn phuï coøn soáng hoaëc cheát, xaùc ñònh tuoåi thai nhöõng tröôøng hôïp phaù thai khoâng coù chæ ñònh. 8
6. Phaùp y daáu veát: Giaùm ñònh caùc tröôøng hôïp coù lieân quan ñeán hieáp daâm, bieán thaùi tình duïc, giaùm ñònh caùc tang vaät (maùu, tinh truøng, loâng, moà hoâi, nöôùc boït, taát caû caùc ñoà vaät lieân quan trong vuï aùn, nghi vaán) ñaõ thu ñöôïc ñeå phaùt hieän hung thuû vaø vaán ñeà lieân quan giöõa hung thuû vaø naïn nhaân. 7. Phaùp y ñoäc chaát, vi truøng: Giaùm ñònh caùc tröôøng hôïp coù lieân quan ñeán tính maïng coâng daân do chaát ñoäc haïi hay vi truøng. 8. Phaùp y coát hoïc: Xaùc ñònh giôùi tính, daân toäc, tuoåi cuûa naïn nhaân, hoài phuïc hình daùng con ngöôøi gioáng nhö khi coøn soáng nhaèm muïc ñích tìm tung tích naïn nhaân vaø tìm hieåu nguyeân nhaân cheát. 9. Giaùm ñònh vaên baûn trong caùc vuï aùn ñaõ xöû sô thaåm maø cô quan phuùc thaåm thaáy möùc aùn chöa thoûa ñaùng hoaëc khi coù choáng aùn. 10. Laøm nhaân chöùng taïi caùc phieân toøa khi caàn thieát. 11. Laøm thaønh vieân cuûa hoäi ñoàng thi haønh aùn töû hình. B. PHAÙP Y DAÂN SÖÏ: Bao goàm: 1. Giaùm ñònh möùc ñoä toån thöông gaây neân do tai naïn lao ñoäng hoaëc do haønh vi traùi phaùp luaät nhaèm giuùp cho cô quan luaät phaùp giaûi quyeát caùc cheá ñoä boài thöôøng daân söï hoaëc boài thöôøng söùc khoûe cho ngöôøi lao ñoäng hoaëc cheá ñoä laøm vieäc, chuyeån ñoåi ngaønh ngheà cho phuø hôïp vôùi tình traïng söùc khoûe sau khi bò tai naïn lao ñoäng. 2. Khaùm tröôùc khi cöôùi nhaèm phaùt hieän caùc beänh hoa lieãu, di truyeàn, caùc dò daïng baåm sinh cuûa ñöôøng tình duïc nhaèm baûo veä söùc khoûe haïnh phuùc cho caùc caëp vôï choàng vaø cho theá heä töông lai. 3. Xaùc ñònh phuï heä: Xaùc ñònh huyeát thoáng trong caùc tröôøng hôïp xaùc ñònh cha meï cho con caùi hay tranh chaáp con caùi coù gaén vôùi chia taøi saûn cuûa boá meï. C. PHAÙP Y NGHEÀ NGHIEÄP Bao goàm: 1. Kieåm tra nhöõng vuï vieäc thieáu tinh thaàn traùch nhieäm, sai soùt kyõ thuaät nghieäm vuï cuûa caùn boä y teá. Gaây taøn pheá hoaëc laøm cheát beänh nhaân (uoáng hoaëc tieâm nhaàm thuoác, caét nhaàm chi, phuû taïng…). 2. Kieåm tra vi phaïm qui cheá, cheá ñoä chuyeân moân ñaïo ñöùc y teá maø Nhaø nöôùc ñaõ qui ñònh (y taù, hoä lyù töï yù choïc doø naõo tuûy…) laøm cheát hoaëc gaây thöông tích. 3. Kieåm tra nhöõng haønh vi laïm duïng ngheà nghieäp ñeå cöôõng hieáp laøm toån haïi ñeán thaân theå naïn nhaân, hoaëc duï doã beänh nhaân laøm nhöõng ñieàu thieáu ñaïo ñöùc. 9
10
CHÖÔNG II TÖÛ THI HOÏC Töû thi hoïc laø moät moân hoïc, nghieân cöùu caùc hieän töôïng sinh hoïc dieãn bieán trong caùc quaù trình cheát qua khaùm nghieäm töû thi vaø ñöôïc coi laø neàn taûng cuûa Y Phaùp hình söï. I. ÑAÏI CÖÔNG Hieän töôïng cheát baét ñaàu khi caùc chöùc naêng sinh toàn chuû yeáu laø hoâ haáp vaø tuaàn hoaøn ngöøng hoaït ñoäng. Quaù trình cheát laàn löôït qua hai giai ñoaïn: 1. Giai ñoaïn cheát laâm saøng: Trong giai ñoaïn naøy teá baøo cuûa toå chöùc vaãn coøn soáng vaø caùc teá baøo cuûa caùc toå chöùc khaùc nhau soáng daøi hay ngaén tuøy theo khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc tình traïng thieáu Oxy cuûa töøng toå chöùc. Trong giai ñoaïn teá baøo chöa cheát naøy, coù theå laø hoài sinh cô theå baèng caùc phöông phaùp hoài sinh tích cöïc. Giai ñoaïn cheát laâm saøng chaám döùt khi caùc teá baøo naõo cheát. 2. Giai ñoaïn cheát sinh vaät: Trong giai ñoaïn naøy, cô theå khoâng coøn hoài sinh ñöôïc nöõa, nhöng teá baøo cuûa nhieàu toå chöùc vaãn coøn soáng, coù nhöõng teá baøo soáng ñeán 24 giôø sau khi hieän töôïng cheát baét ñaàu. Vì vaäy ngöôøi ta goïi giai ñoaïn naøy laø phaûn xa sieâu sinh (Supravital Raction) ñoái vôùi nhöõng kích thích ñaëc bieät, thí duï: phaûn xaï Sako coøn toàn taïi tôùi 2 giôø sau khi cheát, goõ vaøo khe lieân ñoát mu baøn tay thì caùc ngoùn tay kheùp laïi. II. XAÙC ÑÒNH SÖÏ CHEÁT Xaùc nhaän söï cheát nhaèm khaúng ñònh hieän töôïng ngöøng hoaït ñoäng khoâng hoài phuïc cuûa heä thoáng thaàn kinh, boä maùy hoâ haáp, tuaàn hoaøn, caàn chuù yù traùnh nhaàm laãn vôùi tình traïng sinh toàn toái thieåu (Vita minina) trong ñoù caùc chöùc naêng sinh toàn hoaït ñoäng ôû möùc toát thieåu nhöng vaãn duy trì ñöôïc söï soáng. Kieåm tra xaùc ñònh söï cheát qua caùc phöông phaùp sau: 1. Caùc kích thích ñau khoâng coøn phaûn xa. 2. Heä thoáng hoâ haáp: Khoâng thaáy loàng ngöïc cöû ñoäng, ñaët sôïi boâng vaøo muõi khoâng thaáy di ñoäng, ñeå göông tröôùc muõi khoâng bò môø vaø nghe phoåi khoâng coøn tieáng rì raøo pheá nang. 3. Heä thoáng tuaàn hoaøn: Baét maïch khoâng thaáy maïch naåy vaø khoâng coù tieáng tim hoaëc kieåm tra baèng ñieän taâm ñoà coù ñöôøng ñaúng ñieän. 11
III. CAÙC DAÁU HIEÄU SAU CHEÁT: 1. Daáu hieäu sôùm: a. Nguoäi laïnh töû thi: Khi cheát toaøn boä caùc cô quan toå chöùc cuûa cô theå ngöøng hoaït ñoäng, cô theå khoâng coøn taïo ra naêng löôïng nöõa, thaân nhieät qua trao ñoåi nhieät vôùi moâi tröôøng chung quanh seõ giaûm daàn vaø quaù trình nguoäi laïnh seõ giaûm daàn vaø quaù trình nguoäi laïnh töû thi tieán trieån. Trung bình vaøo muøa heø: 1 giôø thaân nhieät giaûm töø 1/2oC - 1oC. Vaøo muøa ñoâng: 1 giôø thaân nhieät giaûm töø 1oC - 1,5oC. Tuy nhieân ñoä giaûm nhanh hay chaäm tuøy thuoäc vaøo theå taïng cuûa töû thi beùo hay gaày, quaàn aùo daøy hay moûng, thôøi tieát noùng hay laïnh, töû thi ñeå ngoaøi trôøi hay trong nhaø. Nhieät ñoä cuûa töû thi giaûm theo thöù töï: ñaàu, maët, caùc ngoùn chi roài tôùi goái chi, sau cuøng tôùi naùch, buïng vaø haäu moân. Coù theå tính thôøi gian cheát qua nhieät ñoä cuûa töû thi theo coâng thöùc sau: 37oC - toC = thôøi gian cheát 1,5oC - 37oC laø nhieät ñoä trung bình cuûa cô theå. - toC laø nhieät ñoä cuûa töû thi khi ñoù. - 1,5oC laø nhieät ñoä trung bình cuûa töû thi maát ñi moãi giôø. Ví duï: toC = 25oC ño töû thi ôû vò trí haäu moân Thôøi gian cheát seõ laø: 37oC - 25oC = 8 giôø (töû thi cheát tröôùc ñoù 8 giôø) 1,5oC b. Maát nöôùc: Khi cheát, nöôùc ôû töû thi maát daàn do boác hôi ôû beà maët töû thi. Do maát nöôùc neân giaùc maïc trôû neân môø ñuïc, nhaõn caàu xeïp, moâi vaø da nhaên nheo. c. Söï tan hoùa phuû taïng: Acid Lactic saûn sinh ra trong quaù trình dò hoùa, Glucid öù ñoïng laïi trong quaù trình taùi toång hôïp glucogen bò ñình chæ. Dòch nghieàn toå chöùc coù PH < 7. d. Söï cöùng töû thi (Rigor mortis): Hieän töôïng: 12
Thoâng thöôøng hieän töôïng cöùng töû thi xuaát hieän sau khi cheát khoaûng 4 giôø, baét ñaàu xuaát hieän ôû gaùy. Sau ñoù laàn löôït theo thöù töï haøm döôùi, vai, chi treân, ngöïc, buïng, chi döôùi. Töû thi cöùng hoaøn toaøn khoaûng 6 - 8 giôø. Hình 2. 1 - Söï cöùng töû thi vaø veát hoen töû thi Toác ñoä cöùng töû thi phuï thuoäc vaøo thôøi tieát. + Thôøi tieát noùng, cöùng hoaøn toaøn sau 2 - 4 giôø. + Thôøi tieát laïnh, cöùng hoaøn toaøn sau 10 - 12 giôø. Töû thi giöõ nguyeân trong tình traïng cöùng khoaûng 36 giôø trong muøa heø vaø 48 - 72 giôø trong muøa ñoâng, sau ñoù töû thi meàm trôû laïi theo thöù töï nhö moâ taû ôû treân. Quaù trình meàm hoaøn toaøn keùo daøi khoaûng 8 giôø. Cô cheá: - Sôïi cô vaân ñöôïc caáu taïo bôûi 2 proâteâin laø Myosin vaø Actin. - Hai proteâin naøy neáu khoâng keát hôïp vôùi nhau thì khoâng coù khaû naêng ñaøn hoài. - Hai proâteâin naøy keát hôïp thaønh Actomysin döôùi taùc duïng cuûa Adenosin - Triphosphate (ATP) vôùi söï coù maët cuûa chaát ñieän giaûi chuû yeáu laø sôïi cô meàm, giöõ nöôùc vaø ñaøn hoài ñöôïc. - Neáu thieáu ATP, seõ hình thaønh Actomyosingels laøm cô cöùng laïi. - Khi xuaát hieän Autolyse, Actomyosigels bò phaân huûy vaø cô meàm laïi. e. Veát hoen töû thi (Livor mortis) Sau khi cheát, maùu öù laïi trong tónh maïch, sau ñoù thoaùt qua thaønh maïch taäp trung taïi caùc vuøng thaáp cuûa cô theå so vôùi tö theá cuûa töû thi ñoái vôùi maët baèng 13
taïo thaønh caùc maûng coù maøu saéc toá khaùc vôùi maøu da ôû nôi khaùc, caùc maûng naøy goïi laø veát hoen töû thi. - Sau khi cheát khoaûng 20 phuùt, veát hoen töû thi baét ñaàu xuaát hieän, maøu saéc ban ñaàu laø maøu hoàng vaø chuyeån sang xanh xaùm, tím naâu, veát hoen ngaøy caøng roõ vaø lan roäng chieám toaøn boä caùc vuøng thaáp cuûa cô theå (tuøy thuoäc vaøo tö theá cuûa töû thi) khoaûng 6 giôø. - Taïi caùc vuøng thaáp nôi beà maët da tieáp xuùc beà maët cöùng khoâng xuaát hieän veát hoen töû thi. - Khi veát hoen töû thi ñaõ xuaát hieän, neáu trong voøng döôùi 6 giôø tö theá cuûa töû thi thay ñoåi, veát hoen cuõ seõ maát daàn ñi vaø xuaát hieän veát hoen môùi taïi vò trí thaáp theo tö theá môùi cuûa töû thi. Ngoaøi 6 giôø veát hoen töû thi seõ khoâng maát ñi khi thay ñoåi tö theá. Ghi chuù: Hoen töû thi xuaát hieän sôùm ôû caùc tröôøng hôïp vaø coù caùc ñaëc tính sau: Hình 2. 2. veát hoen töû thi. - Cheát ngaït hoen xuaát hieän raát sôùm. - Cheát trong nöôùc hoen töû thi coù maøu hoàng nhaït. - Cheát trong caùc tröôøng hôïp truùng ñoäc nhö Oxit cacbon Acid Cyanhydric (CHN), thuoác nguû Bacbituric thì hoen töû thi coù maøu hoa ñaøo. 2. Daáu hieäu muoän: Xuaát hieän sau khi cheát 48 giôø. 14
Hình 2. 3. Daáu hieäu muoän cuûa töû thi. a. Bieán ñoåi lyù hoùa: - Tan huyeát: Hymoglobine töø hoàng caàu phaân huûy, qua thaønh maïch ngaám vaøo caùc toå chöùc ñeäm vaø keát hôïp vôùi H2S (hydrogen sunfua) thaønh Sulfmethemoglobin maøu luïc. Veát luïc naøy xuaát hieän tröôùc tieân ôû vuøng hoá chaäu traùi, buïng, ngöïc, maët löng… - Tan chaát dính thöôïng bì trung bình. Thöôïng bì taùch khoûi trung bì hình thaønh caùc noát phoûng da chöùa thanh dòch ñoû tím hoaëc xanh ñen. - Thay ñoåi pH: Trong giai ñoaïn sôùm sau cheát, Acid Lactic öù ñoïng trong quaù trình dò hoùa yeám khí khoâng taùi taïo Glucogen laøm cho toå chöùc toan hoùa. Daàn daàn caùc proteâin phaân huûy saûn sinh NH3 trung hoøa vaø kieàm hoùa toå chöùc. - Töï phaân huûy toå chöùc: Quaù trình töï phaân huûy toå chöùc dieãn ra trong ñieàu kieän yeám khí, voâ truøng döôùi taùc duïng cuûa caùc men laøm phaân huûy ñaïm vaø Carbonhydrate. b. Söï hö thoái: Quaù trình hö thoái dieãn ra döôùi aûnh höôûng cuûa vi truøng phaân huûy. Protid: Caùc chaát protid seõ phaân huûy thaønh peptid vaø amin acid. Caùc amin acid decarboxy hoùa trôû thaønh caùc biogen amin nhö Putresin, kadaverin, tyramin vaø Histamin. - Caùc biogen amin deamin - hoùa hình thaønh caùc hôi NH3, CO2, H2S v.v. 15
- Carbon hydrate: Caùc chaát Glucid bò phaân huûy thaønh acid Lactic, acetal dehyd, CO2 vaø H2O. - Lipid: Caùc chaát beùo bò phaân huûy thaønh Glycerin vaø acid beùo töï do. Söï phaân huûy laøm toaøn thaân tröông to, maët bieán daïng (nhaõn caàu loài, moâi veàu), daàn daàn lôùp bieåu bì bong ra, toùc bong khoûi da ñaàu, moùng tay, chaân bò bong ra, caùc noäi taïng hö thoái muïc naùt, phaùt sinh nhieàu bong boùng hôi, môõ bò bieán thaønh lôùp saùp xaø phoøng hoùa. Quaù trình hö thoái tieán trieån nhanh trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng, ít thoâng gioù, ngaám nöôùc. IV. ÖÔÙC LÖÔÏNG THÔØI GIAN CHEÁT Trong caùc vuï aùn, vieäc öôùc löôïng thôøi gian cheát coù giaù trò raát quan troïng cho vieäc tìm ra thuû phaïm. Moät caâu hoûi bao giôø cuõng ñöôïc ñaët ra khi khaùm nghieäm töû thi Phaùp y, nhaát laø ñoái vôùi töû thi khoâng coù caên cöôùc laø: “ñoái töôïng ñaõ cheát töï bao giôø”. Qua nhöõng daáu hieäu sau khi cheát treân töû thi ta coù theå öôùc löôïng ñöôïc thôøi gian cheát. 1. Caùc phaûn xaï sieâu sinh: daáu hieäu môùi cheát. 2. Söï nguoäi laïnh töû thi: Caên cöù vaøo ñoä giaûm thaân nhieät ñeå tính thôøi gian cheát, thoâng thöôøng haäu moân laø vuøng nguoäi laïnh sau cuøng cuûa töû thi. Sôø buïng coøn aám, chöa cöùng, cheát khoaûng 2 - 4 giôø trôû laïi. Töû thi laïnh, cöùng, hoen töû thi thaønh maûnh tím thì cheát khoaûng 24 - 36 giôø. 3. Söï cöùng töû thi: Cheát döôùi 1 giôø töû thi chöa cöùng, töø 1 - 2 giôø töû thi cöùng phaàn ñaàu, chi treân, töø 12 - 24 giôø cöùng hoaøn toaøn. Maát cöùng xaûy ra khoaûng 36 - 48 giôø ñoù laø daáu hieäu cuûa söï hö thoái. 4. Söï hö thoái töû thi: Xuaát hieän veát luïc ôû hoá chaäu phaûi laø bieåu hieän cuûa söï hö thoái, noù xuaát hieän sau cheát 24 giôø vaøo muøa heø; 26 - 48 giôø muøa ñoâng. Veát luïc toaøn khaép buïng khoaûng 48 - 72 giôø. Toaøn thaân tröông phình moïng nöôùc thì cheát khoaûng moät tuaàn vaøo muøa heø. Ghi chuù: Xaùc ngaâm döôùi nöôùc chaäm hö thoái, coù khi 1 - 2 tuaàn môùi coù tình traïng töông ñöông vôùi thôøi gian cheát 3 ngaøy - 1 tuaàn ôû treân caïn, nhöng khi vôùt leân thì hö thoái phaùt trieån raát nhanh. 5. Chaát chöùa trong daï daøy. 16
Ñaùnh giaù tình traïng chaát chöùa trong daï daøy coù theå öôùc tính khoaûng thôøi gian cheát sau böõa aên cuoái cuøng laø bao nhieâu laâu, caùc chaát aên löu laïi trong daï daøy laâu hay choùng tuyø theo loaïi chaát thöùc aên. Nhìn chung neáu: - Daï daøy ñaày thöùc aên chöa tieâu: chaát sau böõa aên cuoái cuøng laø döôùi 2 giôø. - Daï daøy ñaõ tieâu hoùa thöùc aên: Cheát sau böõa aên cuoái cuøng ít nhaát laø 2 giôø. - Trung bình daï daøy tieâu hoùa chaát aên sau: + 1 giôø 30 ñoái vôùi böõa aên nheï. + 3 giôø ñoái vôùi böõa aên trung bình. + 4 giôø ñoái vôùi böõa aên nhieàu môõ. - Theo thöïc nghieäm cuûa Wulach, chaát aên coøn ôû trong daï daøy. 200g boät chieân 2g30 - 3g30. 200g thòt 5g - 6g. 200 môõ 7g - 8g. 6. Löôïng nöôùc tieåu trong baøng quang. - Baøng quang roãng cheát tröôùc nöûa ñeâm. - Baøng quang ñaày nöôùc tieåu cheát khi gaàn saùng. 7. Ñaëc ñieåm veà coân truøng: - Treân xaùc ruoài hoaëc nhaëng thöôøng ñeû tröùng vaøo loã muõi, khe maét mieäng, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa chu kyø cuûa töøng loaïi coân truøng tìm thaáy treân töû thi coù theå öôùc tính ñöôïc thôøi gian cheát. -Ví duï: Tröùng 24 - 28 giôø AÁu truøng 10 - 12 ngaøy Nhoäng 10 - 14 ngaøy Ruoài con - Neáu coù nhöõng voû nhoäng roãng thì coù nghóa laø ít nhaát thôøi gian cheát daøi baèng thôøi gian cuûa 1 chu kyø sinh saûn cuûa coân truøng ñoù: 2 + 12 + 14 ngaøy = 4 tuaàn. 17
CHÖÔNG III CAÊN CÖÔÙC HOÏC PHAÙP Y Caên cöôùc hoïc phaùp y thuoäc phaïm vi giaùm ñònh veà nhaän daïng xaùc chöa roõ caên cöôùc vaø nhaän daïng moät hay nhieàu thaønh phaàn cuûa cô theå ngöôøi hay suùc vaät. I. NHAÄN DAÏNG XAÙC CHÖA ROÕ CAÊN CÖÔÙC. Phöông phaùp nhaän daïng caên cöù vaøo vieäc phaân tích ñaëc ñieåm sau: 1. Ñaëc ñieåm raêng: Toång soá raêng hieän coù, soá raêng khuyeát (vò trí khuyeát, khuyeát cuõ, khuyeát môùi) ñaëc ñieåm ñieàu trò raêng, raêng giaû (vò trí, caáu taïo, hình daïng). 2. Ñaëc ñieåm seïo vaø noát ruoài. 3. Öôùc löôïng tuoåi 4. Moâ taû chi tieát trang phuïc (quaàn aùo, giaøy deùp, muõ, gaêng tay, kích côõ, kieåu, maøu saéc, loaïi nguyeân lieäu, nhaõn vaø caùc daáu hieäu ñaëc bieät khaùc). II. NHAÄN DAÏNG MOÄT HAY NHIEÀU THAØNH PHAÀN CUÛA CÔ THEÅ: Phöông phaùp nhaän daïng caên cöù vaøo vieäc phaân tích nhöõng ñaëc ñieåm sau: a. Ñònh loaïi giaùm ñònh (Vaät chöùng). b. Xaùc ñònh vaät chöùng thuoäc ngöôøi hay suùc vaät. c. Xaùc ñònh giôùi vaø öôùc löôïng tuoåi cuûa vaät chöùng chuû. d. Xaùc ñònh nhoùm maùu cuûa vaät chöùng chuû qua vaät chöùng. g. Öôùc löôïng thôøi gian vaät chöùng ñaõ toàn taïi bao laâu roài töø khi taùch khoûi vaät chöùng chuû. III. NHAÄN DAÏNG XÖÔNG A. Phöông phaùp ñònh loaïi xöông. Phöông phaùp giaûi phaãu hoïc. Ñaïi theå: So saùnh vôùi maãu chuaån xöông ngöôøi. Vò theå: Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm caùc heä thoáng Havers boá trí nhö sau: Moãi heä thoáng goàm 3 Osteon (laù collagen xeáp song song caùch nhau 7 micron) ñoàng taâm. Boïc beân ngoaøi caùc heä thoáng Havers laø Osteon ngoaøi cuøng. - Chuaån ñoaùn huyeát thanh: Nguyeân taéc: Thoû sau nhieàu laàn chích khaùng nguyeân (protein cuûa ngöôøi, boø, v.v.). Saûn sinh khaùng theå ñaëc hieäu khaùng caùc khaùng nguyeân treân huyeát 18
thanh khaùng ngöôøi (khaùng theå khaùng protein ngöôøi) chæ phaûn öùng vôùi protein ngöôøi (ví duï: boät xöông ngöôøi) maø khoâng phaûn öùng vôùi protein suùc vaät. - Phöông phaùp Ouchterlong ñònh loaïi protein nhoû moät gioït huyeát thanh ñaõ ñònh loaïi vaøo loã gel thöû nghieäm chöùa khaùng nguyeân, test döông tính theå hieän döôùi daïng moät voøng maøu ngöng keát taïi nôi khaùng theå khuyeách taùn vaøo khaùng nguyeân. B. Xaùc ñònh giôùi qua ñaëc ñieåm veà hình thaùi xöông: Noùi chung, xöông phuï nöõ maûnh hôn, choã baùm cô ít nhoâ hôn, theå tích vaø troïng löôïng nhoû hôn so vôùi xöông cuûa nam giôùi, chi tieát khaùc bieät ñöôïc trình baøy trong caùc baûng sau: Baûng 1: ÑAËC ÑIEÅM PHAÂN BIEÄT GIÔÙI TÍNH CUÛA XÖÔNG SOÏ Xöông soï Nöõ Nam Ñieåm cao nhaát Tröôùc trung ñieåm Sau trung ñieåm ñöôøng doïc ñöôøng doïc giöõa. giöõa. Nhoâ ít Nhoâ nhieàu Vuøng treân hoá maét Saéc Taày Bôø treân hoá maét Troøn Beø ngang Hoá maét Lôùn hôn Nhoû hôn Chæ soá (100x(cao:roäng)) > 125O < 125O Goùc haøm 62g 84g Caân naëng haøm döôùi Nhoû, ít nhoâ Lôùn, nhoâ hôn Loài chaåm Nhoû, ít nhoâ Lôùn, nhoâ hôn Xöông chuõn 350 mm 370 mm Cung doïc giöõa 94 mm 100 mm Chieàu daøi neàn soï Chæ soá ñuøi: Caân naëng hai xöông ñuøi < 100 > 100 Caân naëng soï + haøm döôùi Chuù yù : giôùi haïn nhoû nhaát cuûa tuoåi coù theå ñònh giôùi qua xöông soï ñöôïc laø 15 - 16 tuoåi. 19
Hình 3. 1. Phaân bieät giôùi tính cuûa xöông soï. 20