Trong Bài giảng Miễn dịch học Chương 5 Các quá trình miễn dịch trình bày đặc điểm của ĐƯMD đặc hiệu, cơ quan và tế bào lympho, biệt hóa chọn dòng tế bào. Bài giảng được trình bày khoa học, súc tích giúp các bạn sinh viên tiếp thu bài học nhanh.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Miễn dịch học: Chương 5 - ThS. Nguyễn Thành Luân
- 9/13/2012
1
BÀI GIẢNG MIỄN DỊCH HỌC
CÁC QUÁ TRÌNH MIỄN DỊCH
1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐƯMD ĐẶC HIỆU
2
Giành riêng cho từng loại QĐKN
Chỉ hình thành khi được kích thích bởi QĐKN đó
Chỉ phản ứng với QĐKN đó
Tế bào chính tạo ra ĐƯMD đặc hiệu: lymphô bào T và B
Lymphô bào B sinh ra kháng thể: (antibody producing
response)
Lymphô bào T sinh Tế bào ĐƯMD ( cell mediated
immunity – CMI)
1
- 9/13/2012
1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐƯMD ĐẶC HIỆU
3
Trong quá trình hình thành ĐƯMD đặc hiệu các tế
bào lymphô phải có quá trình nhận dạng QĐKN:
Nhận dạng QĐKN ngoại lai
Nhận dạng QĐKN nội tại
2. Cơ quan và tế bào lymphô
4
2.1.: Cơ quan lymphô: là những cơ quan tập họp
nhiều tế bào lymphô
Cơ quan lymphô trung ương: nơi xảy ra sự biệt hoá của tế
bào lymphô ( tuỷ xương, tuyến ức, tuyến Bursa Fabricius)
Cơ quan lymphô ngoại vi: nơi các tế bào lymphô đến cư
ngụ sau khi đã được biệt hoá cơ bản , có thể phản ứng với
kháng nguyên để sinh ra đáp ứng miễn dịch ( hạch
lymphô, lách..)
2
- 9/13/2012
5
6
3
- 9/13/2012
7
8
4
- 9/13/2012
Tế bào lymphô
9
Tế bào lymphô
10
Tế bµo lymph« T ( Thymus dependent cell)
Qu¸ tr×nh biÖt ho¸ cã 3 giai ®o¹n.
Giai ®o¹n trong tuû x-¬ng: TÕ bµo gèc ( cßn gäi lµ
tÕ bµo t¹o m¸u ®a n¨ng) trong tuû x-¬ng tÕ bµo
h-íng dßng T
5
- 9/13/2012
Giai ®o¹n trong tuyÕn øc: x¶y ra qu¸ tr×nh chän läc ©m
tÝnh vµ d-¬ng tÝnh:
11
Chän läc d-¬ng tÝnh : qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c tÕ bµo
ph¶n øng víi c¸c Q§KN l¹. Trong qu¸ tr×nh nµy, tÕ bµo
h-íng dßng T tiÒn thym« bµo thym« bµo
lymph« bµo CD4 vµ lymph« bµo CD8.
Chän läc ©m tÝnh: qu¸ tr×nh triÖt tiªu hoÆc bÊt ho¹t
nh÷ng tÕ bµo T cã kh¶ n¨ng ph¶n øng víi c¸c Q§KN
cña b¶n th©n c¬ thÓ.
BIỆT HÓA CHỌN DÒNG TẾ BÀO T
1. Sự chọn lọc dương tính
Liên quan đến khả năng nhận biết ra các phân tử MHC
trên các tế bào khác thông qua TCR của tế bào tuyến ức
vùng lõi
lympho CD4+ lympho CD8+
Những tế bào không
có khả năng nhận ra có khả năng nhận biết
nhận biết được
phân tử MHC lớp II phân tử MHC lớp I
Tiếp tục qua sự
chọn lọc lần 2 (apoptosis)
6
- 9/13/2012
BIỆT HÓA CHỌN DÒNG TẾ BÀO T
2. Sự chọn lọc âm tính
Liên quan đến khả năng phản ứng với kháng
nguyên bản thân
Các tế bào đã qua
sự chọn lọc dương tính
có một ái lực quá mạnh khả năng phản ứng với
với kháng nguyên bản thân kháng nguyên bản thân yếu
hay không có
Di chuyển vào các
Chết theo chương trình trung tâm lympho ngoai vi
(Apoptosis) để tiếp tục trưởng thành
14
Giai ®o¹n tr-ëng thµnh: t¹i m¸u ngo¹i vi vµ
m« lymph«.T¹i m« lymph«, c¸c tÕ bµo T c-
ngô ë nh÷ng vïng nhÊt ®Þnh ( vïng phô
thuéc tuyÕn øc)
7
- 9/13/2012
Tuû x-¬ng CD34
CD34
CD7 Ghi chó:
cCD3: CD3 biÓu
CD34,
hiÖn trong bµo
CD7 t-¬ng
TuyÕn øc
CD7
CD2 sCD3: CD3 biÓu
cCD3
hiÖn bÒ mÆt
CD7,CD2
sCD3,TCR TCR: thô thÓ
CD1,CD4,CD8
dµnh cho
M¸u vµ m« lymph«
kh¸ng nguyªn
CD7,CD2,CD3 CD7,CD2,CD3
TCR,CD4 TCR,CD8
15
BIỆT HÓA CHỌN DÒNG TẾ BÀO T
Tại tuyến ức: 2 quần thể chính
Tế bào tuyến ức vùng vỏ
90% quần thể bên trong tuyến ức
phần lớn chưa trưởng thành
có chung một số dấu ấn với các tiền tế bào (CD2)
nhưng về sau còn xuất hiện thêm một số khác nữa.
Tế bào tuyến ức vùng lõi
10% quần thể
đã trưởng thành
trên màng mặt của chúng có những dấu ấn mới (CD3,
CD4 hay CD8) cũng như là receptor T (TCR=T Cell
Receptor).
8
- 9/13/2012
C¸c dÊu Ên ®Æc tr-ng cña tÕ bµo T
CD3: ë bÒ mÆt tÊt c¶ c¸c tÕ bµo T, lµ gi¸ ®ì cho thô thÓ Ag
17
CD4: cã ë bÒ mÆt mét quÇn thÓ tÕ bµo T, lµ thô thÓ nhËn
d¹ng ph©n tö HLA líp II trªn bÒ mÆt c¸c tÕ bµo tr×nh diÖn
kh¸ng nguyªn ngo¹i lai.
CD8: cã ë bÒ mÆt mét quÇn thÓ tÕ bµo T, lµ thô thÓ nhËn
d¹ng ph©n tö HLA líp I trªn bÒ mÆt c¸c tÕ bµo tr×nh diÖn
kh¸ng nguyªn néi t¹i.
CD2: cã ë bÒ mÆt hầu hÕt tÕ bµo T, lµ ph©n tö tham gia
vµo viÖc kÕt dÝnh tÕ bµo T víi c¸c tÕ bµo kh¸c.
TCD4+ TCD8+
CD3 CD4
CD3 CD8
Thô thÓ giµnh Thô thÓ giµnh
cho Q§KN cho Q§KN
Q§KN HLA II
Q§KN HLA I
APC TB nhiÔm virut
18
9
- 9/13/2012
19 H×nh ¶nh hoa hång do tÕ bµo T t¹o ra víi hång cÇu cõu
20
VD: TÕ bµo T g¾n kÕt víi hång cÇu cõu
10
- 9/13/2012
Chøc n¨ng tÕ bµo T.
21 Cã 2 chøc n¨ng chÝnh:
H×nh thµnh c¸c kiÓu §¸p øng miÔn dÞch qua trung gian
tÕ bµo (§¦MDQTGTB).
§iÒu hoµ c¸c §¦MD .
Tham gia vµo §¦MD qua trung gian tÕ bµo:
Do tÕ bµo T CD4, cã sù tham gia cña ®¹i thùc bµo
Do tÕ bµo T CD8 trùc tiÕp g©y ®éc tÕ bµo ®Ých( Cßn goi
lµ §¦MDQTGTB kiÓu g©y ®éc trùc tiÕp)
Tham gia ®iÒu hoµ miÔn dÞch: do c¸c tÕ bµo T
“regulator” (điều khiển) ®¶m nhËn:
22 NÕu kh¸ng nguyªn lµ vi khuÈn ký sinh bªn trong tÕ bµo
hoÆc virus
- TÕ bµo TCD4 (regulator) biÖt ho¸ thµnh Th1
- TiÕt ra c¸c cytokin IL-2, IL-3, TNF-, TNF-,
IFN, GM-CSF .
- C¸c cytokin nµy kÝch thÝch ho¹t ®éng cña tÕ
bµo TCD8
- KÝch thÝch tÕ bµo B s¶n xuÊt ra IgG g©y ra hiÖn
t-îng opsonin ho¸ ( ho¹t ho¸ §TB) , kÝch thÝch §TB
nuèt vµ giÕt vi khuÈn.
11
- 9/13/2012
23
NÕu kh¸ng nguyªn lµ ký sinh trïng, vi khuÈn sèng ngoµi tÕ
bµo, c¸c dÞ Ag
- TÕ bµo TCD4 (regulator) biÖt ho¸ thµnh Th2
- TiÕt ra c¸c cytokin: IL-4, IL-5, IL6, IL-10, IL-13.
- C¸c cytokin nµy kÝch thÝch ho¹t ®éng Basophil,
Esinophil
- KÝch thÝch tÕ bµo B s¶n xuÊt kh¸ng thÓ IgG, IgM, IgA
vµ IgE
Có 3 loại tế bào T hiệu lực:
24
Loại 1. Những kháng nguyên của các tác nhân gây
bệnh phát triển trong bào tương (virus), các protein
nội bào và protein đặc hiệu (protein nội sinh) sẽ
được vận chuyển lên bề mặt tế bào bởi phân tử
MHC lớp I và trình diện cho tế bào TCD8 gây độc
để nó trực tiếp diệt tế bào nhiễm.
12
- 9/13/2012
Có 3 loại tế bào T hiệu lực:
25
Loại 2: tế bào lympho T gây viêm (TH1): hoạt hóa
đại thực bào nhiễm để đại thực bào có thể tiêu diệt
các tác nhân gây bệnh nội bào.
Loại 3: tế bào lympho T hỗ trợ (TH2): kích thích
tế bào lympho B sản xuất kháng thể để chống lại
tác nhân gây bệnh.
vi khuÈn sèng bªn Vi khuÈn sèng ngoµi
trong tÕ bµo, virut tÕ bµo, KST, dÞ nguyªn
Ho¹t ho¸ Ho¹t ho¸
TCD4 APC
APC
Th1 øc chÕ Th2
IL-2, IL-3, TNF-, IL-4, IL-5, IL6, IL-10, IL-13.
TNF-, IFN, GM-CSF
„kÝch thÝch ho¹t ®éng
„kÝch thÝch ho¹t ®éng cña tÕ bµo TCD8, Basophil và Esinophil
„kÝch thÝch tÕ bµo B s¶n xuÊt ra IgG kÝch thÝch tÕ bµo B s¶n xuÊt
„g©y ra hiÖn t-îng opsonin ho¸ ( ho¹t ho¸ §TB) , kh¸ng thÓ IgG, IgM, IgA vµ IgE
g©y ng-ng kÕt vi khuÈn
26„kÝch thÝch §TB nuèt vµ giÕt vi khuÈn .
13
- 9/13/2012
Ho¹t ®éng chÕ tiÕt cytokine cña c¸c tiÓu
27 quÇn thÓ tÕ bµo TH1 vµ TH2 vµ c¸c ho¹t
tÝnh sinh häc cña chóng
H-íng TH1 H-íng TH2
§¸p øng miÔn §¸p øng miÔn
dÞch qua trung dÞch dÞch thÓ
gian tÕ bµo (c¸c TÕ bµo T
(c¸c ký sinh
vi sinh vËt néi trïng)
bµo) IL-2 IL-4
IFN- IL-5
TNF
TÕ bµo lymph« B (
Bone marrow
28
dependent cell)
T¹i sao l¹i gäi lµ tÕ
bµo lymph« B
N¬i biÖt ho¸ tÕ bµo
lymph« B lµ Bursa
Fabricius .§Ó ph©n biÖt
víi c¸c tÕ bµo lymph« T
biÖt ho¸ t¹i “Thymus”
c¸c tÕ bµo biÖt ho¸ ®-îc
gäi lµ “ Bursa
dependent lymphocyte”,
viÕt t¾t lµ “B ”.
14
- 9/13/2012
Ng-êi vµ c¸c loµi
29
®éng vËt cã vó
kh«ng cã Bursa,
mµ tÕ bµo lymph«
B ®-îc biÖt ho¸ t¹i
Tuû x-¬ng. Nªn
ch÷ B xuÊt ph¸t tõ
côm tõ “Bone
marrow dependent
lymphocyte”
Qu¸ tr×nh biÖt ho¸:
Giai®o¹n trong tuû x-¬ng: TÕ bµo gèc trong tuû
30 x-¬ng tÕ bµo h-íng dßng B tiÒn tÕ bµo B tÕ bµo
B non lymph« bµo B.
Giai ®o¹n tr-ëng thµnh: t¹i m¸u ngo¹i vi vµ m« lymph«.
T¹i m« lymph«, c¸c tÕ bµo B c- ngô ë nh÷ng vïng nhÊt
®Þnh t¹o thµnh c¸c nang lymph« ( vïng kh«ng phô thuéc
tuyÕn øc)
Giai ®o¹n t¹o kh¸ng thÓ: tÕ bµo B nhËn d¹ng Q§KN vµ
®-îc các interleukine kÝch thÝch sÏ biÖt ho¸ tiÕp thµnh tÕ
bµo plasma cã kh¶ n¨ng tiÕt ra kh¸ng thÓ.
15
- 9/13/2012
Qu¸ tr×nh biÖt ho¸ tÕ bµo B
Giai ®o¹n TB gèc TB h-íng TiÒn B B ch-a chÝn B chÝn
dßng B
sIg (Ig bề Kh«ng cã Kh«ng cã Cã chuçi Cã SIg bÒ Cã SIg bÒ
mặt) trong bµo mÆt mÆt
t-¬ng vµ bÒ
mÆt
C¸c dÊu Ên CD34 CD34,CD10, CD19,CD20, CD19,CD20, CD19,CD20,
protªin kh¸c CD19,CD20, CD38,CD40 CD40 CD21,CD40
CD38,CD40
31
TÕ bµo lymph« B khi ®-îc kÝch thÝch bëi mét Q§KN ®Æc
hiÖu vµ cã sù hç trî cña tÕ bµo lymph« T th«ng qua IL-2 sÏ
32
biÖt ho¸ thµnh tÕ bµo plasma, cã kh¶ n¨ng tiÕt kh¸ng thÓ
Q§KN IL
SIg
KT
B
Plasmocyte
16
- 9/13/2012
Tính đặc hiệu và trí nhớ miễn dịch
C¸c dÊu Ên ®Æc tr-ng cña tÕ bµo B
SIg ( Surface Immunoglobulin) ‟ Globulin miÔn dÞch bÒ
34
mÆt
Ig tham gia vµo cÊu tróc mµng tÕ bµo (cã phÇn chuçi
peptit cµi vµo cÊu tróc protein mµng tÕ bµo)
SIg ®ãng vai trß thô thÓ ®Æc hiÖu cho kh¸ng nguyªn.
Mçi tÕ bµo B chØ ph¶n øng ®Æc hiÖu víi mét Q§KN
Trªn bÒ mÆt mçi tÕ bµo B chØ cã mét lo¹i SIg thuéc vÒ
mét líp nhÊt ®Þnh
C¸c dÊu Ên CD trªn bÒ mÆt tÕ bµo B: CD19,20,21,CD40
(chøc n¨ng cña c¸c protein nµy ch-a ®-îc biÕt râ)
17
- 9/13/2012
35
B B B
Chøc n¨ng tÕ bµo B
S¶n xuÊt vµ tiÕt ra c¸c Globulin miÔn dÞch ®Æc hiÖu víi
36
c¸c kh¸ng nguyªn.
TÕ bµo B tiÕt ra IgG, trong khi bÒ mÆt mang SIgM .
Biệt hóa thành tế bào nhớ : mang trên bề mặt những
protein giúp phân biệt chúng với tế bào nguyên vẹn và
tế bào hiệu quả mới được hoạt hoá.
Intergrin: protein kết dính
CD44: thúc đẩy sự di chuyển của tế bào
18
- 9/13/2012
Miễn dịch qua trung gian tế bào.
37
Thí nghiệm của Koch
+ Thí nghiệm 1: Lấy vi khuẩn lao có độc lực tiêm
cho chuột lang bình thường, sau l0 - 14 ngày, xuất
hiện cục rắn tại nơi tiêm, sau đó vỡ ra hình thành ổ
loét, ổ loét không thể lành được, cuối cùng chuột
chết.
Miễn dịch qua trung gian tế bào.
38
+ Thí nghiệm 2: Lấy vi khuẩn lao có độc lực,
tiêm cho chuột đã bị nhiễm lao, sau 2-4 ngày,
tại nơi tiêm xuất hiện ổ loét nông, ổ loét lành
nhanh chóng và con chuột không bị chết.
19
- 9/13/2012
Kết luận
39
Thí nghiệm của Koch cho thấy: ở những
chuột lang đã bị nhiễm lao, có đáp ứng miễn
dịch chống vi khuẩn lao, đáp ứng này giúp cho
cơ thể khu trú và tiêu diệt được vi khuẩn lao tại
nơi xâm nhập và không cho chúng lan toả ra
xung quanh.
Thí nghiệm của Landsteiner và Chase (1942)
40
+ Thí nghiệm 1: Lấy huyết thanh của chuột
lang đã bị nhiễm lao, truyền cho chuột lang
bình thường nhằm tạo ra trạng thái miễn dịch
thụ động. Sau đó tiêm môi trường canh vi
khuẩn lao cho chuột, đã được miễn dịch thụ
động. Kết quả, chuột bị chết, do vi khuẩn lao
lan toả vào cơ thể.
20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
