Bài giảng Sự phát triển thể chất trẻ em lứa tuổi mầm non - ĐH Phạm Văn Đồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> KHOA SƯ PHẠM TỰ NHIÊN<br /> <br /> ThS. TRẦN NGỌC HẢI<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> SỰ PHÁT TRIỂN THỂ CHẤT TRẺ EM<br /> LỨA TUỔI MẦM NON<br /> (Dùng cho bậc Cao đẳng, ngành Giáo dục Mầm non)<br /> <br /> Quảng Ngãi, 2014<br /> 1<br /> <br /> BÀI MỞ ĐẦU<br /> 1. Nội dung bài giảng<br /> Sự phát triển thể chất trẻ em lứa tuổi mầm non là môn học nghiên cứu quá trình<br /> phát triển các chỉ số thể chất diễn ra trong cơ thể trẻ em ở lứa tuổi mầm non. Nhằm đáp<br /> ứng các nhu cầu đặt ra trong chương trình đào tạo Cao đẳng Sư phạm mới được ban<br /> hành đối với ngành Giáo dục mầm non. Giúp sinh viên không chỉ nắm vững các kiến<br /> thức cơ bản về quá trình phát triển thể chất của trẻ em lứa tuổi mầm non mà còn giúp<br /> sinh viên khi ra trường có thể vận dụng những kiến thức của môn học này trong việc<br /> nuôi, dạy trẻ một cách khoa học. Để các em có thể phát triển toàn diện về các mặt đức,<br /> trí, thể, mĩ.<br /> 2. Mục tiêu bài giảng<br /> * Kiến thức<br /> - Các thời kỳ phát triển cơ thể trẻ em để có cách chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục<br /> hợp lý<br /> - Đặc điểm sinh lý của các hệ cơ quan trong cơ thể để có biện pháp bảo vệ các cơ<br /> quan đó<br /> - Cơ thể trẻ em có sự phát triển theo lứa tuổi<br /> * Kĩ năng<br /> Sinh viên khi ra trường có thể chăm sóc và giáo dục trẻ một cách hợp lý. Tạo điều<br /> kiện tốt nhất cho sự phát triển hoàn thiện cơ thể trẻ.<br /> * Thái độ<br /> Có tinh thần, ý thức, thái độ chăm sóc trẻ; giáo dục trẻ để trẻ em phát triển toàn<br /> diện về thể chất.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Chương 1. CẤU TẠO CHUNG CỦA CƠ THỂ TRẺ EM<br /> <br /> * Mục tiêu<br /> - Biết được một cách khái quát về cấu tạo của cơ thể con người, những đặc điểm về cấu<br /> tạo và chức năng thể hiện sự thống nhất của cơ thể trẻ em.<br /> - Hiểu được các qui luật và các đặc điểm của quá trình sinh trưởng, phát triển của trẻ em.<br /> <br /> 1.1. Cơ thể con người là một khối thống nhất<br /> 1.1.1. Sự thống nhất về đơn vị cấu tạo<br /> Tất cả các cơ quan, bộ phận trong cơ thể người đều được cấu tạo từ tế bào.<br /> 1.1.1.1. Tế bào: mỗi tế bào có 3 thành phần cơ bản<br /> <br /> Hình 1. Cấu tạo chung của tế bào<br /> - Màng tế bào: bao bọc bên ngoài tế bào, gồm 2 thành phần chính là lớp lipit kép<br /> ở giữa với 2 đầu ưa nước quay ra ngoài và 2 đuôi kị nước quay vào giữa. Bên ngoài là<br /> 2 lớp protein. Ngoài ra còn có protein bám lỗ, protein xuyên màng. Trên màng có<br /> những lỗ nhỏ chỉ cho những chất cần thiết đi qua, nên màng có tính thấm chọn lọc gọi<br /> là màng bán thấm. Chức năng:<br /> + Giữ cho hình dạng tế bào ổn định.<br /> 3<br /> <br /> + Bảo vệ tế bào.<br /> + Thực hiện quá trình trao đổi chất giữa bên trong và bên ngoài tế bào<br /> - Nhân: nằm trong tế bào chất, được ngăn cách với tế bào chất bằng màng nhân<br /> có cấu tạo giống màng tế bào. Bên trong nhân có nhiễm sắc thể, mỗi nhiễm sắc thể có<br /> các thành phần: ADN, ARN, protein loại histon và phi histon. Trong đó ADN là nơi<br /> chứa đựng thông tin di truyền.<br /> - Tế bào chất: là chất dịch chứa đầy bên trong tế bào. Trong tế bào chất có nhiều<br /> bào quan (cơ quan tử): ti thể, lạp thể, bộ máy gôngi… Mỗi bào quan thực hiện một<br /> chức năng nhất định, đảm bảo cho sự phát triển và tồn tại của tế bào.<br /> 1.1.1.2. Mô: là hệ thống các tế bào liên kết với nhau để tạo ra một cấu trúc có nguồn<br /> gốc phát sinh chung và cùng thực hiện một chức năng nhất định. Gồm có: mô biểu bì,<br /> mô liên kết, mô cơ, mô thần kinh.<br /> - Mô biểu bì: bao phủ bề mặt cơ thể hoặc lát các cơ quan bên trong có nhiệm vụ<br /> bảo vệ, hấp thu, chuyển hóa các chất.<br /> - Mô liên kết: có nhiều loại, mỗi mô có cấu tạo và chức năng khác nhau như mô<br /> máu, mô mỡ, mô sụn, mô xương…<br /> - Mô cơ: được cấu tạo từ các tế bào cơ, chức năng chủ yếu là vận động. Có 3 loại<br /> mô cơ:<br /> + Mô cơ vân: hoạt động theo ý muốn của con người.<br /> + Mô cơ trơn: hoạt động không theo ý muốn của con người.<br /> + Mô cơ tim: cấu tạo giống cơ vân nhưng hoạt động giống cơ trơn, giữa các tế<br /> bào không có vách ngăn nên chúng là những hợp bào.<br /> - Mô thần kinh: có cấu tạo từ các nơ ron. Có chức năng điều khiển, phối hợp hoạt<br /> động giữa các cơ quan trong cơ thể và giữa cơ thể với môi trường.<br /> 1.1.1.3. Cơ quan: các loại mô liên kết với nhau theo những những cách xác định để tạo<br /> thành cơ quan: miệng, ruột, dạ dày…<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1.1.1.4. Hệ cơ quan: các cơ quan có cùng chức năng sẽ tập hợp với nhau theo một cách<br /> nhất định để tạo thành hệ cơ quan. Ở người có 8 hệ cơ quan: hệ hô hấp, hệ tuần hoàn,<br /> hệ tiêu hóa, hệ bài tiết, hệ vận động, hệ thần kinh, hệ sinh dục và hệ nội tiết.<br /> 1.1.1.5. Cơ thể: các hệ cơ quan sắp xếp theo một cách nhất định để tạo thành một cơ<br /> thể hoàn chỉnh.<br /> 1.1.2. Sự thống nhất giữa cấu tạo và chức năng<br /> Mỗi cơ quan, bộ phận trong cơ thể đều có cấu tạo phù hợp với chức năng mà nó<br /> đảm nhận.<br /> 1.1.3. Sự thống nhất giữa đồng hóa và dị hóa<br /> - Đồng hóa là quá trình tổng hợp nên những chất hữu cơ đặc trưng cho cơ thể,<br /> đồng thời tích lũy năng lượng cho cơ thể.<br /> - Dị hóa là quá trình phân giải các chất, giải phóng năng lượng cho cơ thể hoạt<br /> động.<br /> Như vậy, đồng hóa và dị hóa là hai quá trình trái ngược nhau nhưng thống nhất<br /> với nhau. Quá trình đồng hóa cung cấp vật chất cho dị hóa và quá trình dị hóa cung cấp<br /> năng lượng cho đồng hóa.<br /> 1.1.4. Sự thống nhất giữa các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể<br /> Trong cơ thể, các cơ quan, hệ cơ quan luôn phối hợp với nhau. Nếu cơ quan, hệ<br /> cơ quan nào bị tổn thương thì các cơ quan, hệ cơ quan khác và cơ thể cũng bị ảnh<br /> hưởng.<br /> 1.2. Quá trình phát triển cơ thể trẻ em<br /> 1.2.1. Khái niệm về sinh trưởng và phát triển<br /> 1.2.1.1. Sinh trưởng: là sự biến đổi về mặt số lượng của cơ thể nhờ sự thay đổi số<br /> lượng, kích thước tế bào dẫn đến sự gia tăng kính thước, khối lượng cơ thể.<br /> 1.2.1.2. Phát triển: là sự thay đổi về số lượng và chất lượng cơ thể. Gồm 3 yếu tố: sinh<br /> trưởng, phân hóa cơ quan và tạo thành hình dáng đặc trưng cho cơ thể.<br /> <br /> 5<br /> <br />