intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bài giảng Thuốc hạ sốt, giảm đau, chống viêm không steroid - TS. Trần Thanh Tùng

Chia sẻ: Hieu Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST
Báo xấu
70
lượt xem 8
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các nội dung của bài giảng gồm: phân tích cơ chế tác dụng và 4 tác dụng chính của thuốc chống viêm không steroid (CVKS); trình bày đặc điểm tác dụng và chỉ định của các thuốc: Aspirin, Indomethacin, Diclofenac. Để nắm chi tiết nội dung mời các bạn cùng tham khảo bài giảng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Thuốc hạ sốt, giảm đau, chống viêm không steroid - TS. Trần Thanh Tùng

  1. 12/16/2014 Mục tiêu học tập THUỐC HẠ SỐT, GIẢM ĐAU, 1. Phân tích được cơ chế tác dụng và 4 tác dụng chính của thuốc chống viêm không steroid (CVKS). CHỐNG VIÊM KHÔNG STEROID 2. Trình bày được đặc điểm tác dụng và chỉ định của các thuốc: aspirin, indomethacin, diclofenac. TS.Trần Thanh Tùng Bộ môn Dược lý Đại học Y Hà Nội 1 3 NỘI DUNG TRÌNH BÀY Mục tiêu học tập (tiếp) 1. Đại cương 3. Trình bày được đặc điểm tác dụng và chỉ định của các 2. Tác dụng và cơ chế tác dụng thuốc: dẫn xuất oxicam, dẫn xuất acid propionic, 3. Các dẫn xuất paracetamol và thuốc ức chế chọn lọc COX-2. 4. Các tác dụng KMM của thuốc CVKS 4. Trình bày được các tác dụng không mong muốn của thuốc CVKS và nêu đúng những nguyên tắc khi sử dụng 5. Nguyên tắc dùng thuốc CVKS thuốc CVKS. 2 4 1
  2. 12/16/2014 Tài liệu học tập I. §¹i cƯ¬ng 1. Dược lý học, NXB Giáo dục - Cã cïng t¸c dông: h¹ sèt, gi¶m ®au, chèng viªm, chèng kÕt 2. Dược lý học lâm sàng, NXB Y Học tập tiÓu cÇu víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. Trõ nhãm para 3. Tài liệu tham khảo: aminophenol (paracetamol) chØ cã t¸c dông h¹ sèt, gi¶m ®au - Dược thư Quốc gia VN 2002 - Công văn 687/QLD-ĐK của Cục Quản lý Dược, BYT - Tỉ lệ liều chống viêm/giảm đau của các thuốc khác nhau - Goodman & Gilman, The pharmacological basis of + Aspirin và hầu hết thuốc CVKS ≥ 2 therapeutics, 12th Edition + Indomethacin, piroxicam: 1 - Rang & Dale’s Pharmacology, 7th Edition - Hay bÞ l¹m dông nªn dÔ g©y tai biÕn - British National Formulary 2014 5 7 I. §¹i cƯ¬ng II. TÁC DỤNG VÀ CƠ CHẾ H¹ sèt, gi¶m ®au, chèng viªm, chèng ngưng kÕt tiÓu cÇu - Tªn kh¸c: 2.1. T¸c dông h¹ sèt + Chèng viªm không steroid (CVKS) - ®Ó ph©n biÖt víi - T¸c dông: h¹ sèt do mäi nguyªn nh©n, lµ thuèc ch÷a triÖu chøng nhãm steroid cã nh©n sterol - C¬ chÕ: + NSAIDs = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs + ChÊt g©y sèt ngo¹i lai vµo c¬ thÓ sÏ g©y t¨ng PGE1, E2 vïng dưíi - Lµ nhãm thuèc hay ®ưîc dïng nhÊt hiÖn nay ®åi  g©y sèt + CVPS øc chÕ COX   tæng hîp PG E1, E2 ë vïng dưíi ®åi - Cã cÊu tróc ho¸ häc kh¸c nhau  Trªn TKTW:  rung c¬,  h« hÊp H¹ sèt  Trªn TKTV: gi·n m¹ch,  chuyÓn ho¸,  tiÕt må h«i 6 8 2
  3. 12/16/2014 2.1. T¸c dông h¹ sèt 2.3. T¸c dông chèng viªm Thuốc - H¹ sèt, gi¶m ®au, chèng viªm (CVKS) hạ sốt GC - Glucocorticoid (GC) (-) (+) Phospholipid mµng (tế bào bị tổn thương) Lipocortin (-) COX: Cycloxygenase Phospholipase A2 Sốt LOX: Lypoxygenase Acid arachidonic (-) CVKS LOX COX Cơ chế tác dụng hạ sốt Leucotrien Prostaglandin 9 11 2.2. Tác dụng giảm đau 2.3. T¸c dông chèng viªm - Tác dụng - T¸c dông: víi mäi nguyªn nh©n g©y viªm + Tốt với các đau nhẹ và đau khu trú - C¬ chÕ: + Khác với tác dụng của morphin: không giảm đau nội + øc chÕ COX   tæng hîp PG E2, F1 tạng, không gây ngủ, không gây khoái cảm, không gây (lµ c¸c chÊt trung gian ho¸ häc cña ph¶n øng viªm) nghiện + V÷ng bÒn mµng lysosom ng¨n gi¶i phãng c¸c enzym - C¬ chÕ: ph©n gi¶i. Lµm gi¶m tæng hîp PG F2  gi¶m tÝnh c¶m thô (t¨ng + §èi kh¸ng chÊt trung gian ho¸ häc cña ph¶n øng viªm, tÝnh tr¬) cña ngän c¸c sîi thÇn kinh c¶m gi¸c víi: øc chÕ sù di chuyÓn cña BC, øc chÕ sù kÕt hîp KN + KT. bradykinin, histamin, serotonin 10 12 3
  4. 12/16/2014 2.4. T¸c dông chèng ngưng kÕt tiÓu cÇu 2.4. T¸c dông chèng ngưng kÕt tiÓu cÇu • CVKS ức chế thromboxan synthetase → giảm tổng hợp TXA2 Tiểu cầu của tiểu cầu → ức chế ngưng kết tiểu cầu. PGG2/H2 • Tiểu cầu không tự tổng hợp protein → không tái tạo được enzym Aspirin ức chế không hồi phục suốt đời sống tiểu cầu (8-11 ngày). - Aspirin cã t¸c dông chèng ngưng kÕt tiÓu cÇu ®iÓn h×nh, liÒu thưêng dïng 40-100mg/ngµy. - CC§ khi nghi cã sèt xuÊt huyÕt. 13 15 2.4. T¸c dông chèng ngưng kÕt tiÓu cÇu CVKS DÙNG CHỐNG ĐÔNG MÁU - C¬ chÕ: + LiÒu thÊp: t¸c dông lªn tiÓu cÇu lµm  tæng hîp thromboxan A2 + LiÒu cao: t¸c dông lªn thµnh m¹ch lµm  tæng hîp prostacyclin, nhưng t¸c dông trªn tiÓu cÇu vÉn m¹nh h¬n. Ngoµi ra: làm giảm tổng hợp prothrombin Phòng nguy cơ tắc mạch do ngưng kết tiểu cầu ở bệnh nhân tim mạch 14 16 4
  5. 12/16/2014 III. C¸c dÉn xuÊt III. C¸c dÉn xuÊt NSAIDs 1 DX acid salicylic Aspirin 2 DX indol Indomethacin, sulindac 3 DX acid enolic (oxicam) Piroxicam, meloxicam, tenoxicam Ức chế COX nào 4 DX acid propionic Ibuprofen, naproxen, sẽ có lợi ? ketoprofen, oxaprozin 5 DX acid phenyl acetic Diclofenac Ức chế chọn lọc COX-2 6 Ức chế chọn lọc COX-2 Celecoxib, etoricoxib, parecoxib Thuốc giảm đau, hạ sốt 7 DX para aminophenol Paracetamol 17 19 III. C¸c dÉn xuÊt 3.1. Dẫn xuất acid salicylic CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA CÁC THUỐC CVKS Phospholipid màng tế bào TXA2 Các chế phẩm: Chọn lọc COX2 Tiểu cầu  Acid salicylic  Acid acetylsalicylic (aspirin) Acid Arachidonic PG  Methyl salicylat Prostaglandin I2 COX2 COX1 Thận Prostaglandin Cycloxygenase (COX) Prostaglandin E 2 Dạ dày Viêm NSAIDs 18 20 5
  6. 12/16/2014 * Aspirin (acid acetyl salicylic) - T¸c dông kh«ng mong muèn - T¸c dông + Trªn èng tiªu ho¸: + LiÒu thÊp: h¹ sèt, gi¶m ®au PGE2 cã t¸c dông:  t¹o chÊt nhÇy, + LiÒu cao: chèng viªm kÝch thÝch ph©n bµo + Chèng ®«ng vãn tiÓu cÇu ngay tõ liÒu 40-100mg/ngày  b¶o vÖ ®ưêng tiªu ho¸ + Trªn sù th¶i trõ uric: CVPS øc chÕ t¹o PGE2 → làm cho acid vµ pepsin tÊn c«ng . ThÊp:  th¶i uric (nặng bệnh gút)  gây loÐt d¹ dµy - t¸ trµng . Cao:  th¶i uric Cách phòng: uèng thuèc sau ¨n, viên nén có bao, uống cùng thuốc 21 bảo vệ dạ dày misoprostol, ức chế bơm proton (PPIs). 23 * Aspirin (acid acetyl salicylic) - T¸c dông kh«ng mong muèn - Chỉ định + Héi chøng Salicyle: buån n«n, ï tai, ®iÕc, ló lÉn + Giảm các cơn đau nhẹ và vừa + §Æc øng + Hạ sốt + Ngé ®éc: khi dïng liÒu > 10g + Chống viêm cấp và mạn (như viêm khớp dạng thấp, + LiÒu chÕt: ≈ 20g víi ngưêi lín viêm khớp dạng thấp thiếu niên, viêm xương khớp...) - ChÕ phÈm + Dự phòng nguy cơ tắc mạch do ngưng kết tiểu cầu ở Aspirin PH8, Aspirin, AspÐgic (lysin acetyl salicylat) người có bệnh lý tim mạch 22 24 6
  7. 12/16/2014 3.2. DÉn xuÊt Indol 3.4. DÉn xuÊt Phenyl acetic * Indometacin * Diclofenac (Voltaren) - T¸c dông chèng viªm m¹nh so víi aspirin Đặc điểm tác dụng - Kh«ng dïng ®Ó ch÷a sèt ®¬n thuÇn - Ức chế COX mạnh hơn indomethacin - Tû lÖ gÆp ®éc tÝnh cao tõ 20 - 50% - t/2 ngắn nhưng tích lũy ở dịch bao khớp nên tác dụng dài - Sinh kh¶ dông ≈ 100% - Ngoài đường uống, có chế phẩm bôi ngoài da. - ThÊm ®ưîc vµo dÞch æ khíp Chỉ định - ChØ ®Þnh: viªm khíp, ®au d©y thÇn kinh - Viêm khớp mạn, thoái hóa khớp, viêm đa khớp 25 - Giảm đau cấp và mạn 27 3.3. DÉn xuÊt Enolic (Oxicam) 3.5. DÉn xuÊt Propionic: * Piroxicam (Felden), Tenoxicam (Tilcotil) * Ibuprofen, naproxen - T¸c dông chèng viªm m¹nh Đặc điểm tác dụng - Thêi gian t¸c dông dµi  Ít TDKMM, nhất là trên đường tiêu hóa so với aspirin, - Ýt g¾n vµo mì, dÔ thÊm vµo tæ chøc bao khíp bÞ viªm, Ýt indomethacin thÊm vµo thÇn kinh  Ýt tai biÕn => dùng nhiều trong viêm khớp mạn tính. - ChØ ®Þnh: viªm m¹n tÝnh, đau sau phẫu thuật Chỉ định: + Viêm khớp mạn tính * Meloxicam (Mobic) + Giảm đau nhẹ và vừa Trªn l©m sµng øc chÕ COX2 gÊp 10 lÇn COX1 + Hạ sốt 26 28 7
  8. 12/16/2014 3.6. øc chÕ chän läc COX2 3.6. øc chÕ chän läc COX2 Các thuốc nhóm ‘coxib’ hiện đang dùng - Đặc điểm tác dụng * Celecoxib (Celebrex)  Tác dụng chống viêm mạnh, ít TDKMM - øc chÕ chän läc trªn COX2 gÊp 100-400 lÇn  t/2 dài nên chỉ uống 1 lần/ngày - t/2 = 11h, liều 100mg x 2 lần/ngày,  Không dùng dự phòng nhồi máu cơ tim do kết tập tiểu thấp khớp 200mg x 2 lần/ngày cầu chỉ phụ thuộc COX1 (vẫn dùng aspirin) - Chỉ định: đau do viêm xương khớp  Dễ thấm vào mô, dịch bao khớp => nồng độ cao trong các mô bị viêm  29 Chỉ định tốt cho đau do viêm xương khớp 31 3.6. øc chÕ chän läc COX2 3.6. øc chÕ chän läc COX2 - Tai biến: * Etoricoxib  Huyết khối tắc mạch, gây đột qụy: - Hấp thu không hoàn toàn (83%) Do giảm PGI2 tế bào nội mạc mạch nhiều - t/2 = 20-26h, liều 60-90mg hoặc 120mg x 1 lần/ngày.  Gây co mạch thận, gây tăng tiết renin làm THA: - Hay được chỉ định cho các trường hợp viêm khớp Do làm giảm PGE2, PGI2 (chất giãn mạch thận) * Parecoxib * → Một số thuốc đã bị rút khỏi thị trường: valdecoxib - Tiền chất của valdecoxib (2005), rofecoxib (Vioxx, 2004), ... - Dùng ít lần giảm đau sau phẫu thuật, dạng tiêm * Rang &Dale’s Pharmacology, 7th Edition. BNF 2014 30 32 8
  9. 12/16/2014 THUỐC ỨC CHẾ CHỌN LỌC COX-2 * Paracetamol (acetaminophen)  Lâm sàng: paracetamol được dùng để hạ sốt, giảm đau.  Mỹ: hiện cấp phép duy nhất celecoxib Chỉ định tốt cho những người không dùng được aspirin  Anh, Việt Nam: celecoxib, etoricoxib và parecoxib (loét tiêu hóa, rối loạn đông máu). - Độc tính:  Có nguy cơ gây phản ứng phụ nghiêm trọng trên da (Công văn 687/QLD-ĐK của Cục Quản lý Dược, BYT)  Liều thông thường: không gây tổn thương đường tiêu 33 hóa, mất thăng bằng base-acid, rối loạn đông máu. 35 3.7. DÉn xuÊt para aminophenol * Paracetamol (acetaminophen) * Paracetamol (acetaminophen) - Đặc điểm tác dụng:  Dùng liều cao (> 10g), sau 24 giờ, xuất hiện hoại tử tế  Giảm đau - hạ sốt: bào gan có thể tiến triển tới chết sau 5 - 6 ngày. Do Cường độ & thời gian tác dụng tương tự aspirin. paracetamol bị oxy hóa ở gan tạo ra  Chống viêm: N-acetyl parabenzoquinonimin (Độc với tế bào gan) Không tác dụng → không thuộc nhóm thuốc CVKS. Điều trị sớm bằng N-acetyl-cystein (tiền thân của Lý do: trong ổ viêm có nồng độ cao các peroxyd, làm mất tác dụng glutathion), bệnh nhân có thể qua khỏi. Sau 36 giờ, gan đã ức chế COX của paracetamol, không ức chế sự hoạt hóa bạch cầu bị tổn thương, kết quả sẽ kém. trung tính như các CVKS khác 34 36 9
  10. 12/16/2014  Paracetamol (acetaminophen) IV. CÁC TÁC DỤNG KMM CỦA CVKS Các dạng chế phẩm STT TD KMM C¬ chÕ BiÖn ph¸p ®Ò phßng - Kh«ng dïng cho ngưêi ®ang KÐo dµi bÞ xuÊt huyÕt hoÆc cã nguy c¬ thêi gian - øc chÕ tæng hîp bÞ xuÊt huyÕt 2 ch¶y m¸u thromboxan A2 - KiÓm tra c«ng thøc m¸u, (chèng ®«ng m¸u) nång ®é prothrombin thưêng BiÓu hiÖn: xuyªn chảy máu - LiÒu cao:  tæng khó cầm, hîp prothrombin - Kh«ng dïng cïng thuèc chân răng, kh¸ng vitamin K tiết, dưới - Thay thuèc: paracetamol víi da,... môc ®Ých h¹ sèt, gi¶m ®au 37 39 IV. CÁC TÁC DỤNG KMM CỦA CVKS IV. CÁC TÁC DỤNG KMM CỦA CVKS STT TD KMM C¬ chÕ BiÖn ph¸p ®Ò phßng STT TD KMM C¬ chÕ BiÖn ph¸p ®Ò phßng - Uèng thuèc sau ¨n no C¬n hen gi¶ - T¨ng tæng hîp - Kh«ng dïng cho - øc chÕ COX (trừ dạng viên bao tan trong BiÓu hiÖn: c¬n khã leucotrien ngưêi cã tiÒn sö HPQ  PGE2  ruột và nén bao film) thë sau khi dïng 3 - Thay thuèc: LoÐt d¹ dµy- bµi tiÕt chÊt - Kh«ng dïng cho ngưêi cã thuèc glucocorticoid 1 tá tràng nhÇy, øc chÕ tiÒn sö loÐt d¹ dµy-t¸ trµng ph©n bµo niªm - Tr¸nh dïng liÒu cao, kÐo dµi BiÓu hiÖn: đau m¹c ®ưêng tiªu thượng vị, xuất ho¸ - Dïng kÌm thuèc b¶o vÖ niªm NÆng bÖnh gút - Tranh chÊp - Kh«ng dïng aspirin huyết tiêu hóa m¹c d¹ dµy t¸ trµng, thuèc BiÓu hiÖn: ®au ngãn víi acid uric liÒu thÊp cho ngưêi bÞ cao - KÝch øng t¹i gi¶m tiÕt acid 4 ch©n c¸i, c¸c khíp ë èng thËn gút chç - Thay thuèc: paracetamol víi sau khi dïng aspirin  tiÕt uric môc ®Ých h¹ sèt, gi¶m ®au liÒu thÊp 38 40 10
  11. 12/16/2014 IV. CÁC TÁC DỤNG KMM CỦA CVKS IV. CÁC TÁC DỤNG KMM CỦA CVKS STT TD KMM C¬ chÕ BiÖn ph¸p ®Ò phßng STT TD KMM C¬ chÕ BiÖn ph¸p ®Ò phßng Rèi lo¹n thÇn kinh C«ng thøc - Theo dâi ph¸t hiÖn sím Tæn thư¬ng gan - ThËn träng víi ngưêi suy BiÓu hiÖn: chãng cÊu t¹o cña - Thay thuèc kh¸c 5 BiÓu hiÖn: viªm - ChÊt chuyÓn gi¶m chøc n¨ng gan 9 mÆt, nhøc ®Çu khi indomethacin gan, vµng da sau ho¸ g©y ®éc - KiÓm tra chøc n¨ng gan 2 dïng indomethacin gÇn gièng khi dïng tÕ bµo gan tuÇn/ lÇn serotonin paracetamol, - Thay thuèc kh¸c, gi¶i ®éc §éc khi mang thai - Gi¶m tiÕt - Tr¸nh dïng thuèc CVKS diclofenac sím BiÓu hiÖn: chËm PG  co trong thêi kú mang thai Tæn thư¬ng thËn - ThËn träng víi ngưêi suy 10 chuyÓn d¹, dÞ tËt th¾t c¬ tr¬n tö - Theo dâi ph¸t hiÖn sím 6 BiÓu hiÖn: ®¸i - øc chÕ tæng gi¶m chøc n¨ng thËn thai nhi cung dÞ tËt albumin, viªm thËn hîp PGI2  - KiÓm tra chøc n¨ng thËn - C¬ chÕ - Theo dâi s¸t giai ®o¹n cÊp, v« niÖu co m¹ch thËn 2 tuÇn/ lÇn kh¸c chưa râ chuyÓn d¹ - Thay thuèc kh¸c 41 43 IV. CÁC TÁC DỤNG KMM CỦA CVKS V. Nguyªn t¾c sö dông CVKS STT TD KMM C¬ chÕ BiÖn ph¸p ®Ò phßng 1. Chän thuèc tuú vµo c¸ thÓ Tim mạch, huyết áp Làm giảm Thận trọng cho những 2. Uèng trong hoÆc sau ¨n 7 Biểu hiện: tăng huyết tổng hợp người có nguy cơ, theo áp, NMCT, đột quỵ PGE2, PGI2 dõi các TD KMM 3. CC§ víi ngưêi cã tiÒn sö loÐt d¹ dµy - t¸ trµng, trưêng (trừ aspirin liều thấp) hîp cÇn thiÕt ph¶i dïng thªm thuèc b¶o vÖ ®ưêng tiªu ho¸ Rèi lo¹n thÞ gi¸c Ngõng thuèc vµ BiÓu hiÖn: nh×n mê, Chưa râ kh¸m chuyªn khoa 4. ThËn träng: suy gan, suy thËn, dÞ øng, cao huyÕt ¸p 8 gi¶m thÞ lùc, thay ®æi m¾t nhËn c¶m mµu s¾c 5. §iÒu trÞ kÐo dµi: kiÓm tra c«ng thøc m¸u, chøc n¨ng thËn sau khi dïng ibuprofen 2 tuÇn/lÇn 42 44 11
  12. 12/16/2014 V. Nguyªn t¾c sö dông CVKS 6. Dïng liÒu tÊn c«ng 5 -7 ngµy sau ®ã dïng liÒu duy tr× 7. Phèi hîp thuèc: - Kh«ng dïng phèi hîp 2 thuèc cïng nhãm - Kh«ng dïng cïng thuèc chèng ®«ng m¸u - Lưu ý tư¬ng t¸c víi mét sè thuèc kh¸c 45 46 12
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
6=>0