intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

BÀI THẢO LUẬN CHÍNH SÁCH SỐ 31 NGUYÊN NHÂN SÂU XA VÊ MẶT CƠ CÂU CỦA BẤT ỔN VĨ MÔ

Chia sẻ: Bùi Văn Quyền | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST
Báo xấu
170
lượt xem 53
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài thảo luận chính sách số 31 nguyên nhân sâu xa vê mặt cơ câu của bất ổn vĩ mô', kinh tế - quản lý, quản lý nhà nước phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: BÀI THẢO LUẬN CHÍNH SÁCH SỐ 31 NGUYÊN NHÂN SÂU XA VÊ MẶT CƠ CÂU CỦA BẤT ỔN VĨ MÔ

  1. CHƯƠNG TRÌNH GI NG D Y KINH T FULBRIGHT CHƯƠNG TRÌNH CHÂU Á 232/6 Võ Th Sáu, Qu n 3, TP. H Chí Minh 79 John F. Kennedy Street, Cambridge, MA 02138 Tel: (848) 932-5103 Fax: (848) 932-5104 Tel: (617) 495-1134 Fax: (617) 495-4948 BÀI TH O LU N CHÍNH SÁCH S 31 NGUYÊN NHÂN SÂU XA V M T CƠ C U C A B T N VĨ MÔ *** KHÔNG PH BI N VÀ TRÍCH D N TRONG VÒNG 45 NGÀY *** T ng quan Bài vi t này ñư c th c hi n theo yêu c u c a Chính ph Vi t Nam nh m phân tích các thách th c ng n h n và dài h n ñ i v i n n kinh t Vi t Nam. Chúng tôi k t lu n r ng vi c khôi ph c n ñ nh kinh t vĩ mô và ñưa n n kinh t vào v th thu n l i cho tăng trư ng dài h n ñòi h i ph i ti n hành c i cách mang tính cơ c u và căn b n. ph n ñ u, chúng tôi so sánh thành qu kinh t c a Vi t Nam trong vòng 20 năm qua v i các nư c khác trong khu v c. S so sánh này cho th y m t lo t các xu hư ng ñáng quan ng i mà n u t p h p l i s ñ t ra d u h i v tính b n v ng trong con ñư ng phát tri n c a Vi t Nam. Ph n th hai c a bài vi t xem xét hi n tr ng c a môi trư ng kinh t vĩ mô và ñánh giá nh ng chính sách c a Chính ph . K t lu n c a chúng tôi là m c dù chính sách c a Chính ph ñã thành công trong vi c gi m s b t n trong ng n h n, nh ng y u kém v m t cơ c u c a n n kinh t Vi t Nam v n chưa ñư c gi i quy t. Các gi i pháp m i ch c u ch a tri u ch ng ch chưa ph i là nguyên nhân c a căn b nh. ði u ñó có nghĩa là nh ng tr c tr c g p ph i vào ñ u năm nay s tái di n m t khi chính sách ngân sách và ti n t l i ñư c n i l ng. Vi c duy trì tăng trư ng nhanh không th có ñư c n u không ñ y m nh công tác ñi u ti t và giám sát h th ng tài chính, gi m ñ u tư công kém hi u qu và áp ñ t k lu t th trư ng lên các doanh nghi p nhà nư c. Ph n th ba phân tích s c kh e c a h th ng ngân hàng và m i quan h c a nó v i th trư ng b t ñ ng s n. Trong ph n th tư, chúng tôi nhìn v phía trư c và xem xét các thách th c v m t cơ c u mà Vi t Nam c n ph i vư t qua ñ ñ t ñư c các m c tiêu ñ y tham v ng ñã ñ t ra trong giai ño n 2010-2020. Ph n cu i cùng ñưa ra các khuy n ngh v chính sách. 1 ðây là bài th ba ñư c th c hi n trong khuôn kh c a ho t ñ ng ñ i tho i chính sách v i Chính ph Vi t Nam do B Ngo i giao ñi u ph i. Bài vi t do nhóm các nhà phân tích chính c a Trư ng Harvard Kennedy và Chương trình Gi ng d y Kinh t Fulbright th c hi n, bao g m Nguy n Xuân Thành (thanhnx@fetp.vnn.vn), Vũ Thành T Anh (anhvt@fetp.vnn.vn), David Dapice (david_dapice@harvard.edu), Jonathan Pincus (jonathan_pincus@harvard.edu) và Ben Wilkinson (ben_wilkinson@harvard.edu). Bài vi t ñư c d a trên các nghiên c u ñư c th c hi n v i s h tr c a BP Vi t Nam, DFID và UNDP. N u không ñư c s ñ ng ý chính th c c a Chương trình Vi t Nam t i Trư ng Harvard Kennedy thì bài vi t này s không ñư c ph bi n hay trích d n trong th i h n 45 ngày k t khi nó ñư c chuy n cho Chính ph Vi t Nam. HARVARD UNIVERSITY
  2. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 2 / 28 Ph n I. Nh ng mâu thu n v cơ c u A. M t qu c gia, hai câu chuy n? Trong nh ng tháng g n ñây, các quan ch c Vi t Nam ñã t ra quan ng i v cái mà h c m nh n r ng có s khác bi t v ý ki n trong c ng ñ ng các nhà phân tích chính sách qu c t v th c tr ng và tri n v ng tăng trư ng trong tương lai c a n n kinh t n i ñ a. Nói chung, nh ng ý ki n này rơi vào hai nhóm. Nhóm “l c quan” cho r ng Vi t Nam ñang trong th i kỳ tăng trư ng kinh t nhanh chóng và b n v ng k t ñ u th p niên 90. Trong giai ño n 17 năm tính t 1991, tăng trư ng GDP theo giá c ñ nh ñ t t c ñ bình quân 7,6%/năm. V i t c ñ này, c m i 10 năm n n kinh t l i tăng g p ñôi v quy mô. V i s phân ph i thu nh p ñư c duy trì khá n ñ nh, tăng trư ng nhanh ñã d n t i m t k t qu mang tính l ch s là tình tr ng nghèo kh ñã gi m m nh. Vi t Nam cũng ñã thu hút ñư c lư ng v n ñ u tư tr c ti p nư c ngoài kh ng l và ñư c nhi u nhà ñ u tư coi là nơi h p d n ñ i v i các doanh nghi p theo ñu i chi n lư c “Trung Qu c c ng m t”. Quan ñi m c a nh ng ngư i l c quan không ph i là không có cơ s và có th tr thành hi n th c trong th i gian dài h n. Nhóm th hai, trong ñó có chúng tôi, có th ñư c coi làm nhóm “hi n th c ch nghĩa”. Chúng tôi không bao gi coi mình là nhóm “bi quan” vì chúng tôi tin r ng Vi t Nam hoàn toàn có th ñ t ñư c m c tiêu tr thành m t xã h i ph n vinh và hi n ñ i. M c dù công nh n nh ng thành t u và ti m năng l n lao c a Vi t Nam, chúng tôi nh n th y có nh ng khi m khuy t nghiêm tr ng trong cơ c u hi n t i c a n n kinh t . Tri n v ng tăng trư ng c a Vi t Nam ph thu c thi t y u vào vi c các nhà lãnh ñ o qu c gia có ñư c quy t tâm chính tr ñ gi i quy t nh ng thách th c này. Trong m i cu c th o lu n v chi n lư c phát tri n c a Vi t Nam, ñi m quan tr ng c n nh là Vi t Nam v n là m t nư c nghèo khi so v i h u h t các qu c gia láng gi ng c a mình. Căn c vào ư c tính g n ñây nh t c a ADB, thu nh p bình quân ñ u ngư i tính theo cân b ng s c mua (PPP) c a m t ngư i dân Vi t Nam trung bình ch b ng 2/3 so v i In-ñô-nê-xi-a và 1/3 so v i Thái-lan. Nói cách khác, Vi t Nam v n còn ñang vào nh ng giai ño n ñ u c a quá trình phát tri n kinh t . Thách th c ñ i v i các nhà ho ch ñ nh chính sách là t o ra các ñi u ki n c n thi t ñ duy trì và có th gia tăng nh p ñ tăng trư ng kinh t trong khi v n ñ m b o n ñ nh giá c và phân ph i thu nh p thu n l i. M t trong s ít các l i th c a ngư i ñi sau trong tăng trư ng kinh t là cơ h i h c h i các kinh nghi m thành công cũng như th t b i c a các nư c láng gi ng. ð ñánh giá hi n tr ng c a Vi t Nam trong khuôn kh c a các m c tiêu dài h n, ta c n ph i so sánh v i nh ng giai ño n tăng trư ng kinh t nhanh chóng trong quá kh mà các qu c gia ðông Á ñã ñ t ñư c. M c dù m i nơi ñ u ñi theo con ñư ng phát tri n c a riêng mình, hình thành b i l ch s , văn hóa, môi trư ng qu c t và m t lo t các y u t khác, các nư c thành công
  3. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 3 / 28 ñ u có nh ng ñ c tính chung nh t ñ nh. B ng 1 so sánh các nư c l n trong khu v c ASEAN c ng v i Hàn Qu c và ðài-loan.2 Các giai ño n ñư c ch n l a ñ ñ i di n cho hai th p k mà m i qu c gia ñã ñ t ñư c t c ñ tăng trư ng GDP nhanh nh t c a mình. Nói cách khác, ch ñ nh c a chúng tôi là so sánh các giai ño n thành công c a các qu c gia, ch không ph i là thành qu trung bình c a h . Thành tích xu t kh u. ðây là n n t ng trong quan ñi m c a nhóm l c quan. Th c s , qu c gia duy nh t trong m u c a chúng tôi có t c ñ tăng trư ng xu t kh u bình quân cao hơn Vi t Nam là ðài-loan trong th i kỳ 1963-1982. Trong m t giai ño n ng n, Vi t Nam ñã tr thành qu c gia xu t kh u l n các m t hàng sơ c p như g o, cà phê, tiêu, cao su và th y s n. Xu t kh u các s n ph m công nghi p nh (qu n áo, giày dép và ñ n i th t) tăng t c nhanh chóng sau năm 2000 và sau th i ñi m th c thi Hi p ñ nh Thương m i Song phương v i Hoa Kỳ. Vi c gia nh p WTO s giúp Vi t Nam phát huy ti p nh ng thành công này và m r ng sang nh ng ngành hàng và th trư ng m i. Xu t kh u d u cũng tăng lên nhanh chóng trong giai ño n sau 1999. Ph n l n các ñơn v xu t kh u ngoài d u khí c a Vi t Nam là doanh nghi p tư nhân nh và doanh nghi p nư c ngoài. Các doanh nghi p nhà nư c (DNNN) chưa ñ t ñư c nhi u thành công v xu t kh u. B ng 1: So sánh các giai ño n tăng trư ng (t c ñ tăng hay t l bình quân năm) Tăng Tăng Tăng Cán cân Tăng Hs FDI/ xu t thương GDP ICOR vi c GDP ch s (%) làm (%) kh u m i/GDP (%) giá CPI (%) (%) (%) Vi t Nam 1991-2007 7,6 3,5 2,4 20,1 -8,69 5,9 12,8 Hàn Qu c 1969-1988 8,4 2,8 3,2 19,2 -3,58 0,5 12,1 Ma-lay-xi-a 1977-1996 7,4 4,9 3,5 11,5 2,09 4,3 3,8 Thái-lan 1976-1995 8,1 3,6 3,0 13,9 -4,12 1,1 5,9 ðài-loan 1963-1982 9,8 2,9 3,4 27,1 -2,26 - - In-ñô-nê-xi-a 1977-1996 7,2 2,8 2,9 4,8 2,8 0,9 9,6 Phi-líp-pin 1961-1980 5,4 2,3 3,3 6,9 -1,8 - 10,2 Ngu n: Tính toán t Cơ s d li u Ch s phát tri n th gi i c a Ngân hàng Th gi i, ngo i tr s li u tăng trư ng vi c làm l y t ADB và ICOR t Th ng kê tài chính Qu c t c a IMF. S li u CPI c a Vi t Nam do T ng c c Th ng kê công b . 2 M c dù v cơ c u, Trung Qu c có nh ng tương ñ ng v i Vi t Nam, quy mô quá l n c a n n kinh t này gây ra nhi u khó khăn cho vi c so sánh. Xing-ga-po cũng không ñư c ñưa vào do là m t qu c gia ñô th (không có dân s nông thôn) và các cơ quan nhà nư c c a Xing-ga-po không công b s li u vĩ mô ñ so sánh cho t i t n th p niên 80.
  4. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 4 / 28 T o vi c làm. tiêu chí này, k t qu c a Vi t Nam là tương ñ i kém.3 Nhi u nhà phân tích trong nư c ñã bình lu n v s “tăng trư ng không t o vi c làm” c a Vi t Nam trong nh ng năm qua, ch ra s b t cân x ng gi a m t m t là tăng trư ng nhanh chóng v thu nh p, xu t kh u và m t kia là tăng trư ng ch m ch p v c u lao ñ ng. Trong m u c a chúng tôi, không có nư c nào có t c ñ gia tăng vi c làm th p hơn Vi t Nam vào giai ño n tăng trư ng nhanh nh t c a h . Ngay c Phi-líp-pin v i t c ñ tăng trư ng GDP khiêm t n 5,4% trong giai ño n t t ñ p nh t c a mình cũng t o ra vi c làm nhanh chóng hơn so v i Vi t Nam trong hai th p k qua. Do n n kinh t Vi t Nam ph i t o ra ít nh t m t tri u vi c làm m i m i năm ch ñ h p th lao ñ ng m i, các khu v c có th thu hút c lao ñ ng tr cũng như ñã có tu i vào nh ng ngh có năng su t cao hơn c n ph i ñ t t c ñ tăng trư ng nhanh chóng. S li u th ng kê v vi c làm ch ra mâu thu n chính y u trong chi n lư c phát tri n c a Vi t Nam. Nói m t cách ñơn gi n, khu v c nhà nư c không t o ra ñư c nhi u vi c làm, nhưng l i chi m g n m t n a giá tr ñ u tư doanh nghi p. Trong khi ñó, khu v c tư nhân, hi n ñang t o ra ñư c vi c làm, l i ch y u bao g m nh ng doanh nghi p nh v i cơ c u v n y u kém, g p khó khăn trong vi c tăng trư ng ñ tr thành các doanh nghi p v a và l n vì khó ti p c n ñư c ñ t ñai và v n vay ngân hàng.4 Thu hút FDI. ð i v i nh ng ngư i l c quan, s h p d n v n FDI c a Vi t Nam là thành t then ch t cho s thành công hi n t i và tri n v ng trong tương lai. M c dù m t s nhà phân tích m c sai l m khi t p trung vào phân tích v n FDI ñăng ký thay vì v n th c hi n, nhưng ñúng là dòng v n th c hi n có m c cao trong th i kỳ phát tri n bong bóng châu Á vào th p niên 90, ñ t t l bình quân t i 4% GDP t 2000 ñ n 2006 và còn cao hơn n a trong năm 2007-2008. Các doanh nghi p có v n ñ u tư nư c ngoài ñã ñóng vai trò ñ ng l c cho xu t kh u hàng công nghi p ch bi n, d n ñ u v may m c, da giày và các ngành hàng thâm d ng lao ñ ng khác. Tuy nhiên, như trình bày trong B ng 1, s l thu c vào FDI c a Vi t Nam là tương ñ i khác thư ng. Trong khu v c, ch có các qu c gia ñô th và Ma-lay-xia là có m c ñ l thu c vào FDI tương t .5 S ph thu c vào FDI c a Vi t Nam cũng là m t trong nh ng nguyên nhân c a thâm h t thương m i tri n miên trong khi có tăng trư ng xu t kh u nhanh chóng. M c dù nhi u doanh nghi p FDI ñi theo hư ng xu t kh u, ho t ñ ng s n xu t c a h cũng thâm d ng nh p kh u. Các nhà s n xu t giày dép 3 Do thi u v ng m t ñi u tra l c lư ng lao ñ ng mang tính ñ i di n Vi t Nam, vi c ño lư ng thay ñ i v lao ñ ng ñang làm vi c trong các khu v c khác nhau m t cách tin c y tr nên khó khăn. H tr v tài chính và k thu t ñ c i thi n các ñi u tra hi n h u ph i là ưu tiên c a Chính ph và các nhà tài tr do t m quan tr ng c a v n ñ lao ñ ng – vi c làm ñ i v i gi m nghèo và tăng trư ng kinh t . T s li u hi n có, vi c làm trong khu v c nông nghi p không có thay ñ i t năm 1990, trong khi h u h t s tăng trư ng vi c làm là khu v c công nghi p và d ch v . Các khu v c “hi n ñ i” này có t c ñ tăng trư ng vi c làm 5,7%/năm. Nông nghi p hi n chi m kho ng m t n a s vi c làm. 4 Vi t Nam có m t s ít các doanh nghi p tư nhân kinh doanh nh vào các m i quan h t t. Tuy nhiên, không th nói nhi u v các doanh nghi p này ngo i tr vi c h cũng có ñư c kh năng ti p c n thu n l i v i các h p ñ ng c a Chính ph , ñ t ñai và v n như các DNNN. 5 S l thu c vào FDI c a các qu c gia ñô th là ñi u d hi u. Vi c Ma-lay-xi-a l thu c n ng n vào FDI cũng ph n ánh s y u kém c a n n kinh t n i ñ a. Nhưng v i dân s nh và tài nguyên thiên nhiên d i dào, Ma- lay-xi-a ñã ñ t ñư c t c ñ tăng trư ng cao và n ñ nh giá c trong m t th i kỳ dài. Nhưng t năm 2000, t c ñ tăng trư ng ch ñ t m c bình quân 5%/năm.
  5. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 5 / 28 nh p kh u máy khâu, nguyên li u da ñ xu t kh u giày. Doanh nghi p ñi n t nh p kh u linh ki n ñ l p ráp Vi t Nam. ðây là nh ng ho t ñ ng ñ u tư r t ñáng khích l trong b i c nh Vi t Nam c n t o nhi u vi c làm ñ ñáp ng l c lư ng lao ñ ng ñang tăng lên c a mình, nhưng b n thân các doanh nghi p FDI s không t o ra ñư c nhi u th ng dư thương m i hay s phát tri n công nghi p theo chi u sâu. Th m chí, do các doanh nghi p ñ u tư nư c ngoài còn nh p kh u máy móc thi t b , tác ñ ng ròng c a h t i cán cân thương m i có th là âm trong trung h n. ðây không ph i là m t l p lu n ph n ñ i FDI do nh ng doanh nghi p này t o ra nhi u l i ích khác cho n n kinh t , trong ñó có vi c làm, chuy n giao công ngh và k năng, ti p c n th trư ng nư c ngoài và mô hình qu n lý tiên ti n. Nhưng nh ng l i ích này ph thu c r t nhi u v i các m i liên k t gi a FDI và doanh nghi p trong nư c. Các tr ng i ñ i v i s tăng trư ng c a khu v c tư nhân trong nư c ñã làm h n ch s phát tri n c a nh ng ngành ph tr v n hư ng l i nhi u nh t t nh ng liên k t này. Hơn th n a, n u không có m i quan h v ng ch c và lâu dài v i các nhà cung ng n i ñ a, các doanh nghi p nư c ngoài s có ít ñ ng cơ l i Vi t Nam m t khi chi phí lao ñ ng và nh ng chi phí khác tăng lên.6 Hi u qu ñ u tư. Vi t Nam ñang lãng phí nh ng lư ng v n kh ng l . Các nhà kinh t thư ng kỳ v ng su t sinh l i biên c a v n nh ng nư c có thu nh p th p như Vi t Nam s cao hơn nh ng nư c giàu do v n khan hi m hơn lao ñ ng. Nhưng theo như B ng 1, Vi t Nam n m trong s nh ng nư c s d ng v n kém hi u qu nh t trong m u. Ch có Ma-lay-xi-a, qu c gia ñã lãng phí hàng t ñô-la vào các doanh nghi p th t b i c a nhà nư c và tr c p cho các doanh nghi p có quan h chính tr là có ch s ICOR cao hơn. Hàn Qu c, n i ti ng v i nh ng t p ñoàn l n, thâm d ng v n, có ch s ICOR th p hơn nhi u trong giai ño n ñ u c a th i kỳ tăng trư ng kinh t nhanh. N u ta t p trung vào th i gian g n ñây k t 2000, thì lư ng v n Vi t Nam c n ñ u tư ñ t o ra m t ñơn v tăng trư ng còn cao hơn n a, m c 4 ñ n 5. Ngu n g c c a nh ng ñ t b t n v giá có th ñư c truy ñ n s kém hi u qu trong s d ng v n c a qu c gia. Như ñã ñ c p trong các bài th o lu n chính sách trư c, tăng trư ng c a Vi t Nam ñư c thúc ñ y b i ñ u tư thay vì xu t kh u. Vi c s d ng v n kém hi u qu làm trói bu c ngu n l c qu c gia và làm phát sinh n , trong khi không t o ñư c s gia tăng tương ng v năng su t. Vi c chi tiêu m nh cho nh ng d án không t o ra giá tr làm gia tăng nhu c u nh p kh u và ñ y lao ñ ng vào nh ng ho t ñ ng không góp ph n thúc ñ y năng su t bình quân. Không nên xem l m phát giá Vi t Nam ch y u là k t qu không tránh kh i c a s gia tăng giá hàng hóa toàn c u hay m t th t b i ch x y ra m t l n trong ho t ñ ng qu n lý dòng v n nư c ngoài ch y vào. L m phát giá Vi t Nam là k t c c c a vi c ñ u tư v i lư ng v n kh ng l nhưng không góp ph n là gia tăng s n lư ng qu c gia. 6 Vào tháng 7, Sony thông báo k ho ch ñóng c a nhà máy l p ráp. Lý do ñưa ra là theo quy ñ nh c a WTO, Vi t Nam s xóa b d n cơ c u thu b o h v n làm cho vi c nh p kh u linh ki n r hơn là nh p kh u s n ph m cu i cùng. Cũng có tin là nhi u ho t ñ ng s n xu t khác cũng s làm tương t . Nh ng nhà máy l p ráp này thu c vào “ñ t sóng th nh t” c a ho t ñ ng ñ u tư nư c ngoài trong ñ u th p niên 90. Xu hư ng này cho th y ñi m th nh t là Sony và các nhà s n xu t khác tin r ng h có th s n xu t s n ph m c a mình nơi khác hi u qu hơn. Th hai, sau g n hai th p k , Vi t Nam v n không th phát tri n ñư c các doanh nghi p ph tr và cung ng mà n u có thì s gi chân ñư c các nhà s n xu t nư c ngoài này.
  6. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 6 / 28 B. Mâu thu n chính Phân tích trên cho th y r ng m c dù Vi t Nam ñã ñ t ñư c nhi u thành t u cho t i nay, v n còn các y u t th c s gây quan ng i. Y u t quan tr ng nh t là Vi t Nam không phân b v n m t cách hi u qu . Các ñ th dư i ñây mình h a b n ch t c a v n ñ này. M c dù thua kém khu v c ngoài qu c doanh v t o vi c làm và tăng năng su t, khu v c qu c doanh ti p t c h p th g n n a giá tr ñ u tư. Theo s li u ñi u tra doanh nghi p g n ñây nh t, khu v c qu c doanh ñã gi m l c lư ng lao ñ ng ñi 7% trong năm 2007. Khu v c này cũng t o ra ít giá tr xu t kh u, ngo i tr khoáng s n. M c dù các DNNN không t o ra nhi u giá tr xu t kh u, h l i làm tăng thâm h t thương m i do nh p kh u máy móc và s n ph m trung gian. Và m c dù h có th báo cáo là kinh doanh có lãi, nhưng l i nhu n c a ít nh t là các DNNN quy mô l n s không còn n u b bu c ph i tr cho v n và ñ t ñai theo giá th trư ng và b bu c ph i bán trên th trư ng c nh tranh thay vì th trư ng b ki m soát. Hình 1. So sánh k t qu : khu v c nhà nư c, tư nhân, nư c ngoài 100% 30% 19% 32% 80% 25% T tr ng ñ u tư 20% 36% 14% 60% T ă ng trư n g vi c l àm 15% 40% 10% 54% 46% 20% 5% 0% 0% 2001-2004 2007 -5% 2001-2004 2007 -10% QD Ngoài QD FDI QD Ngoài QD FDI 35% 3.50 30% 3.00 T ăng trư ng doanh thu T l n /v n ch s h u 25% 2.50 20% 2.00 15% 1.50 10% 1.00 5% 0.50 0% 2001-2004 2007 - 2001-2004 2007 QD Ngoài QD FDI State sector P rivate sector Foreign sector Ngu n: ði u tra doanh nghi p các năm
  7. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 7 / 28 Hình 2 so sánh tăng trư ng công nghi p trong 8 tháng ñ u năm 2008 v i cùng kỳ 2007. Trong khi khu v c qu c doanh ñóng góp dư i 10% vào tăng trư ng theo giá c ñ nh, khu v c ngoài qu c doanh và FDI ñóng góp m i khu v c t i 45%. Nhưng khi xem xét t i phía tài s n, thì t tr ng c a khu v c qu c doanh lên t i g n m t ph n hai.7 M t s ngư i có th l p lu n r ng lý do các DNNN không ñóng góp nhi u vào tăng trư ng là vì h ph i th c hi n c các m c tiêu kinh t l n xã h i, ví d như cung c p ñi n hay nhiên li u m c giá th p. M c dù nh ng m c tiêu ñ i kháng nhau này ñúng là m t trong nh ng lý do làm gi m l i nhu n cho DNNN, nhưng ch c ch n không ph i là lý do duy nh t. Hơn th n a, g i ý chính sách c a l p lu n này là các kho n tr giá ñ th c hi n m c tiêu xã h i ph i ñư c ho ch ñ nh m t cách rõ ràng và minh b ch, thay vì ng m n trong ho t ñ ng kinh doanh c a DNNN và công chúng không ñư c bi t rõ. Tính minh b ch và trách nhi m gi i trình càng tr nên quan tr ng khi các DNNN ña d ng hóa sang các lĩnh v c n m ngoài ho t ñ ng kinh doanh nòng c t ñ tìm ki m l i nhu n trong các lĩnh v c không liên quan như tài chính và b t ñ ng s n. Hình 2. Tăng trư ng s n lư ng công nghi p không k d u khí, tháng 1-8 năm 2008 so v i cùng kỳ 2007 (Nghìn t VNð) QD Ngoài QD FDI Ngu n: T ng c c Th ng kê Trư c khi chuy n sang ph n chính c a bài vi t, chúng tôi mu n ñ c p t i v n ñ s li u. Các thông tin tin c y v m i m t c a n n kinh t , bao g m xu th giá c , lương và vi c làm, ngo i thương, ñ u tư, ti t ki m và s c kh e c a khu v c tài chính, và tình hình tài chính c a các doanh nghi p l n nh t, c nhà nư c l n tư nhân, hi n r t thi u. Thêm vào ñó, năng l c phân tích nh ng thông tin mà mình có c a Chính ph v n còn h n ch . Nh ng khó khăn liên quan t i vi c ti p c n thông tin và phân tích t o nhi u chi phí cho n n kinh t mà l ra có th tránh ñư c. Th nh t, khi không th theo dõi ngay c các ch s kinh t vĩ mô cơ b n v i ñ chính xác nh t ñ nh, thì vi c ho ch ñ nh chính sách m t 7 M c dù các DNNN không chi m t i quá 1/3 tín d ng ngân hàng, nhi u doanh nghi p trong s này có th vay nư c ngoài hay vay theo các cơ ch ñ c bi t. Do v y, t tr ng th c c a h trong t ng tín d ng ngân hàng và tài s n s cao hơn.
  8. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 8 / 28 cách h u hi u tr nên vô cùng khó khăn.8 Th hai, s khan hi m thông tin tin c y t o ra m t thông ñi p tiêu c c t i các nhà ñ u tư trong và nư c ngoài, nh ng ngư i ch c ch n s ñ t ra câu h i: h ñang c g ng che d u ñi u gì? ði u này ñ c bi t ñúng ñ i v i h th ng tài chính. Th ba, khi thông tin tin c y không có thì thông tin sai l ch s th ch . Tin ñ n và tin b a ñ t ñư c lan truy n và ñư c tin b i vì ngu n thông tin chính th c l i không có ñ tin c y. ð u tháng này, Di n ñàn Kinh t Th gi i x p h ng Vi t Nam vào th 49 trong 52 qu c gia v trình ñ phát tri n tài chính, sau t t c các nư c châu Á có trong nghiên c u và ch trên Nigeria m t chút. Vi t Nam x p h ng 50 trong 52 qu c gia v s v ng m nh c a các chu n m c k toán, ki m toán và m c ñ b o v nhà ñ u tư; th 45 trong 52 v thông tin tín d ng.9 Chính ph ph i th y ñư c r ng th trư ng các lo i, ñ c bi t là th trư ng tài chính, ch có th phát tri n n u thông tin liên quan t i các ñi u ki n kinh t , chính sách, doanh nghi p và giao d ch ñ u có th ti p c n ñư c. Vi c h n ch kh năng ti p c n d li u hay h n ch ph m vi báo cáo tài chính và kinh doanh c a doanh nghi p hay c a các phương ti n thông tin ñ i chúng là gây c n tr t i ho t ñ ng thông thư ng c a n n kinh t và làm gia tăng ñáng k r i ro kh ng ho ng tài chính. Vi c thi t l p y ban Giám sát Tài chính Qu c gia có th giúp gi i quy t v n ñ này, nhưng ch khi y ban ñư c trao th m quy n thu nh p, ki m ch ng, công b s li u và th c hi n các phân tích khách quan và nghiêm túc d a trên nh ng thông tin ñó. PH N II. Kinh t vĩ mô năm 2008 Trong nh ng tháng g n ñây, Chính ph Vi t Nam ñã th c hi n các bi n pháp bình n tình hình kinh t vĩ mô. N l c tái l p k lu t v ti n t và ngân sách là bư c ñi r t ñúng c a Chính ph . ði u ch nh tăng giá nhiên li u vào lúc l m phát cao m c dù không ph i ñư c ñông ñ o ngư i dân ng h nhưng là vi c làm c n thi t. Ch trương ngưng c p phép cho các ngân hàng m i ch ng t Chính ph nh n th y c n ph i có k lu t n u mu n khôi ph c kh năng ki m soát c a mình ñ i v i chính sách ti n t . Tuy nhiên, nh ng mâu thu n cơ b n nêu ph n trên v n chưa ñư c gi i quy t. Khu v c qu c doanh ñư c yêu c u ph i th t ch t chi tiêu, nhưng v n chưa b thúc ép ñ c i cách. Dòng ch y các d án ñ u tư công lãng phí và không c n thi t ñã ch m l i, nhưng v n chưa th y có b ng ch ng v m t chi n lư c m i. Ch có s chuy n d ch mang tính chi n lư c m i có th gi i quy t nh ng y u kém v cơ c u hi n nay và ñưa Vi t Nam vào v trí tăng trư ng kinh t cao trong dài h n. Chúng tôi ñã l p lu n trong các bài th o lu n trư c là vi c tăng cư ng các cơ quan ho ch ñ nh chính sách kinh t vĩ mô là m t ph n không th thi u c a ti n trình c i cách. Hi n t i, s ph i h p gi a Ngân hàng Nhà nư c, B Tài chính và B K ho ch – ð u tư chưa 8 Các nhà tài tr ñã t p trung vào nh ng lĩnh v c theo nhu c u riêng c a h , ví d như ño lư ng nghèo kh và theo dõi ti n tri n c a m c tiêu thiên niên k (MDG), nhưng h chưa h tr nhi u trong vi c xây d ng cơ s h t ng c a ho t ñ ng thu th p thông tin th ng kê Vi t Nam. 9 Di n ñàn Kinh t Th gi i, Báo cáo phát tri n tài chính 2008. Báo cáo chính có th truy c p trên internet t i ñ a ch : http://www.weforum.org/pdf/FinancialDevelopmentReport/2008.pdf.
  9. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 9 / 28 ñư c t t. S li u ñư c gi không công b , kém v ch t lư ng và ph m vi hay còn h u như không ñư c thu th p. Vi c chia tách r i r c quá trình ra quy t ñ nh, trong n i b các cơ quan và gi a các cơ quan v i nhau làm h n ch kh năng ph n ng nhanh chóng và nh t quán c a Chính ph v i các ñi u ki n kinh t thay ñ i. Chính ph thi u năng l c phân tích n i t i v n c n ph i có ñ cung c p cho các nhà lãnh ñ o nh ng ñánh giá khách quan và nghiêm túc v các l a ch n chính sách khác nhau. Các chuyên gia tr , tài năng và ñư c ñào t o bài b n ñang r i các cơ quan qu n lý nhà nư c do n n lòng v i chính sách nhân s mà hi n v n ñ t trình ñ là tiêu chí th p hơn r t nhi u so v i s trung thành và m i quan h . M t trong nh ng bài h c chính rút ra t s b t n tài chính năm 2008 là Vi t Nam không th qu n lý m t n n kinh t h i nh p toàn c u v i nhi u v n ñ ph c t p mà v n duy trì các ñ nh ch ho ch ñ nh chính sách c a th i kỳ cũ. Vi t Nam ph i ñi theo kinh nghi m c a các nư c b n ASEAN trong vi c th c hi n m t s ñánh giá toàn di n và tái c u trúc các cơ quan ho ch ñ nh kinh t nòng c t, b t ñ u tư Ngân hàng Nhà nư c và B Tài chính. A. Còn quá s m ñ tuy n b chi n th ng Các ñi u ki n kinh t vĩ mô ñã ñư c n ñ nh sau khi tr i qua nhi u tháng nóng b ng. Chênh l ch gi a t giá VND/USD chính th c và phi chính th c ñã ñư c thu h p, cũng như thâm h t thương m i hàng tháng ñã gi m trư c tình hình tăng trư ng tín d ng ch m l i k t tháng 4. M c dù giá tiêu dùng v n gia tăng, t c ñ l m phát giá c r t có kh năng ch m ñi sau khi các ñi u ch nh tăng giá nhiên li u ñã ñư c h p th hoàn toàn. Như ñã lưu ý trên, Chính ph Vi t Nam x ng ñáng ñư c khen ng i vì ñã ñưa ra nh ng quy t ñ nh khó khăn như tăng giá xăng d u, ngưng c p phép cho ngân hàng m i và ch ng ch i ñư c áp l c ñòi h th p hơn lãi su t cơ b n. T t c ñ u là nh ng tin t t, nhưng v n chưa ñ n lúc ñ liên hoan ăn m ng. 1. Xu t kh u Thâm h t thương m i trong 8 tháng ñ u năm là 16 t USD, và có kh năng s thâm h t cho c năm s g n 20 t USD.10 ðây là m t s thâm h t có qui mô mang tính l ch s , bu c Vi t Nam ph i ph thu c nhi u vào dòng v n r i ro ch y vào ñ cân b ng cán cân thanh toán. (Như ñư c ñ c p trong Ph l c 1, cu c kh ng ho ng tài chính Ph Uôn tr nên tr m tr ng hơn cho th y các nhà ñ u tư qu c t s kém s n lòng ñ u tư vào nh ng n n kinh t m i n i có các ñi u ki n vĩ mô không n ñ nh). Tin t t lành là th m h t thương m i c a Vi t Nam là do s gia tăng ñ t bi n v nh p kh u, ch không ph i là do k t qu xu t kh u nghèo nàn. Kim ng ch xu t kh u ñã tăng t i 39,1% v giá tr trong 8 tháng ñ u năm 2008 so v i cùng kỳ 2007. M c dù Vi t Nam 10 Ngân hàng Th gi i d báo thâm h t vào kho ng 16,2 t USD cho c năm 2008 trong báo cáo g n ñây t a ñ “Taking Stock,” (6/2008; b ng 4) nhưng thâm h t thương m i c a 8 tháng ñ u năm 2008 theo T ng c c Th ng kê ñã là 16 t USD. N u GDP t tháng 1 ñ n tháng 8 là 53 t USD (tương ng v i 80 t USD cho c nămg 2008), thì thâm h t thương m i s là 30% GDP. ðây là con s thâm h t vô cùng l n và ít khi th y trong th i kỳ hòa bình m i nư c có qui mô l n.
  10. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 10 / 28 rõ ràng ñã hư ng l i t s tăng giá khoáng s n và nông s n, tăng trư ng xu t kh u không ch do y u t giá. Theo B ng 2, xu t kh u hàng công nghi p ch bi n sang Hoa Kỳ v n tăng lên m t cách n tư ng c v giá tr và v lư ng. B ng 2. Xu t kh u hàng công nghi p ch bi n sang Hoa Kỳ (t c ñ tăng so v i cùng kỳ năm ngoài) T1-T8 2006/05 2007/06 2008/07 Giá tr kim ng ch xu t kh u May m c 18,4% 36,1% 23,4% Giày dép 32,8% 8,4% 11,9% N i th t 29,5% 36,2% 22,6% Th y s n 0,6% 12,3% 0,0% Lư ng xu t kh u May m c 20,0% 40,7% 25,0% Giày dép 33,5% 8,3% 6,1% N i th t 86,0% -21,4% 25,9% Th y s n -0,7% 3,3% 18,0% Ngu n: y ban Thương m i Qu c t Hoa Kỳ (USITC), Cơ s d li u Dataweb Thách th c ñ i v i Vi t Nam là duy trì thành tích xu t kh u tuy t v i này trong m t môi trư ng qu c t ngày càng c nh tranh. M t m i quan ng i là t giá h i ñoái th c ñã lên giá khi l m phát trong nư c vư t xa l m phát qu c t (theo ñ ng USD). L m phát giá n i ñ a cũng làm gi m tính c nh tranh vì t o áp l c tăng lương khi công nhân ph i xoay x ñ duy trì m c s ng khi chi phí th c ph m, nhà , qu n áo, giáo d c, y t và nhiên li u gia tăng. 2. ð u tư tr c ti p nư c ngoài ð u tư tr c ti p nư c ngoài (FDI) nhìn chung là ít r i ro hơn các dòng ñ u tư gián ti p như v n vay nư c ngoài và ñ u tư ch ng khoán. Vi t Nam ñã t n hư ng làn sóng các cam k t FDI to l n trong năm nay. ði u ñó khi n cho m t s nhà quan sát tuyên b r ng các kho n thâm h t tài kho n vãng lai không ph i là nguyên nhân gây ra lo ng i. Nh n ñ nh này là thi u cơ s vì m t s lý do. Th nh t, cơ c u FDI ñang ngày càng thiên v khu v c b t ñ ng s n và ñi vào nh ng d án l n (v i quy mô trên 1 t USD). Citibank ư c tính v n FDI liên quan ñ n b t ñ ng s n hi n nay chi m ñ n 1/4 t ng v n gi i ngân. Th trư ng b t ñ ng s n nh y c m v i nh ng bi n ñ ng mang tính chu kỳ, và do c n th i gian chu n b lâu dài nên các ñ u tư này thư ng có khuynh hư ng ñi theo các chu kỳ tăng r i gi m m nh. Hơn n a, b t ñ ng s n không tr c ti p t o ra hàng xu t kh u, m c dù các khu ngh mát và khách s n s mang l i ngo i h i khi thu hút ñư c du khách nư c ngoài ñ n chi tiêu nhi u hơn s ti n nh p kh u hàng hóa dùng ñ ph c v cho h . ðáng lo ng i hơn là th c t r ng làn sóng FDI năm nay ch y u là do vi c c p phép cho m t s d án qui mô kh ng l . Trong 7 tháng ñ u năm 2008, có 8 d án chi m ñ n 75%
  11. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 11 / 28 t ng v n FDI ñư c ñăng ký. Sáu trong s này là nh ng d án ñ u tư b t ñ ng s n l n, trong ñó có m t d án phát tri n khu ñô th m i c a Brunei Phú Yên, m t khu ph c h p dân cư và ñ i h c c a Malaysia TP.HCM, hai khu ngh mát l n Bà R a - Vũng Tàu và m t khu ngh mát Kiên Giang. Hai d án không ph i b t ñ ng s n trong s 8 d án kh ng l này là nhà máy thép Formosa Plastics và nhà máy l c d u. Th c t là Vi t Nam ñang ñ t cư c chính cán cân thanh toán c a mình vào thi n ý th c hi n h t cam k t c a các nhà ñ u tư l n này. Kinh nghi m trong th i gian qua v ti n trình gi i ngân c a các nhà ñ u tư b t ñ ng s n l n Vi t Nam và các nơi khác trong khu v c cho th y vi c coi toàn b s v n này s ñư c tri n khai là quá l c quan. Hơn n a, thông tin chi ti t v nh ng k ho ch ñ u tư này ít ñư c công khai. Ta không th ch c ch n r ng khi các d án ñư c tri n khai thì có th c s ph i gi i ngân ngo i h i quy mô l n như th này hay không. Nh ng con s ñ y n tư ng g n li n v i m t s nh ng d án này cũng làm n y sinh nh ng câu h i v tính chính xác c a các ư c tính v chi phí ñ u tư và ñ ng cơ c a các nhà ñ u tư. Li u có th c t hay không khi kỳ v ng m t nhà ñ u tư nư c ngoài ñ u tư ñ n 4 t USD vào m t khu ñô th m i n m m t t nh nghèo và xa như v y? Li u m t ñ i gia Malaysia có th t s rót m t núi ti n l n hơn ngân sách giáo d c hàng năm c a c Vi t Nam, ch cho m t khu ñ i h c? (Th t v y, giá tr c a nh ng d án ñư c công b g n ñây Vi t Nam ñôi khi cao hơn ñáng k so v i nh ng d án tương t ñư c th c hi n các nư c khác, nhi u lúc cũng chính do cùng m t nhà ñ u tư th c hi n. ði u này cho th y có kh năng các con s ñư c công b Vi t Nam có th không ph n ánh ñúng chi phí th t). Các nhà ho ch ñ nh chính sách c n tr ng c n nhìn vào sau nh ng con s này ñ xác ñ nh s v n ch s h u th t s mà nhà ñ u tư cam k t. Cũng có ý ki n cho r ng các nhà ñ u tư nư c ngoài ñư c khuy n khích phóng ñ i các con s ñ u tư nh m gây n tư ng v i các chính quy n ñ a phương, giúp ñ y nhanh ti n ñ c p phép và ti p c n ñư c nh ng khu ñ t có v trí t t nh t v i di n tích l n nh t. N u th t s ñi u này x y ra thì chính sách thu hút ñ u tư l i không hi u qu và có khi còn ph n tác d ng, vì nó s ñ y giá ñ t lên cao, làm n n lòng các nhà ñ u tư nghiêm túc, ñ c bi t là các nhà ñ u tư trong lĩnh v c công nghi p ch bi n. Ngoài b n ch t ñ u cơ và b t n c a nh ng d án ñ u tư này, ngay c khi ñư c tri n khai, thì chúng cũng không th t o ra ñư c nhi u vi c làm hi n ñang r t c n ñ h p th nh ng ngư i m i gia nh p th trư ng lao ñ ng. Do ñó, ñi u ñáng lo ng i là trong 8 tháng ñ u năm 2008, FDI ñ u tư vào ngành ch bi n th c ph m và công nghi p nh - hai ngành cung c p r t nhi u vi c làm cũng như t o ti m năng phát tri n cho các ngành công nghi p ph tr - ch ñ t t ng c ng 2 t USD, so v i 2,7 t USD trong năm 2007. V n còn ph i ch xem ñi u gì s x y ra trong 4 tháng cu i c a năm. Tuy nhiên, b ng ch ng không chính th c cho th y, nhi u nhà ñ u tư nư c ngoài trong các ngành thâm d ng lao ñ ng và ñ nh hư ng xu t kh u ñang trì hoãn các quy t ñ nh ñ u tư cho ñ n khi ñi u ki n kinh t vĩ mô n ñ nh và nh ng ñi u ki n khác, bao g m cơ s h t ng giao thông và ñi n, ñư c c i thi n.
  12. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 12 / 28 3. L m phát T l l m phát theo báo cáo Vi t Nam hi n n m trong kho ng 25-30%. T c ñ m t giá cao này ñư c qui cho nguyên nhân giá lương th c và nhiên li u trên th gi i gia tăng, m c dù hi n nay các m c giá này ñã gi m kho ng m t ph n ba so v i m c tăng cao v a qua. Nguyên nhân quan tr ng hơn là tăng cung ti n và m r ng tín d ng nhanh chóng ñã d n ñ n k t qu t l l m phát 2008 cao hơn hai ñ n b n l n so v i các nư c láng gi ng. C u trúc tài chính c a các doanh nghi p l n nhà nư c, ñáng chú ý là tình tr ng ñ xô m công ty tài chính, ngân hàng và các công ty liên quan ñ n tài chính khác, v n ti p t c là ngu n quan tr ng thúc ñ y tăng trư ng ti n t . Hình 3 mô t t l l m phát Vi t Nam và các nư c láng gi ng. N u l m phát hoàn toàn do các y u t bên ngoài gây ra, ta s kỳ v ng t l l m phát c a Vi t Nam s x p x t l l m phát c a Thái-lan, In-ñô-nê-xia và Trung Qu c, các nư c cũng ch u tác ñ ng c a nh ng áp l c tương t t bên ngoài. Hình 3. L m phát m t s nư c châu Á (CPI cu i tháng so v i 12 tháng trư c) % 30 Vi t Nam 25 20 15 Indonesia 10 Thái-lan Trung 5 Qu c 0 4 5 5 5 5 6 6 6 6 7 7 7 7 8 8 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 12 03 06 09 12 03 06 09 12 03 06 09 12 03 06 Ngu n: Cơ s d li u tài chính toàn c u (Global Financial Data) Rõ ràng, các nư c có th so sánh ñư c ñ u có t l l m phát th p hơn h n Vi t Nam. N u xu hư ng này ti p di n (v i k ch b n giá c tăng 40% trong 2 năm), thì r t có kh năng nh ng ñòi h i ti n lương s leo thang, ñ ng ti n s m t giá và có l tính c nh tranh cũng s gi m d n. Nguy cơ n m ch nh ng kỳ v ng l m phát s tác ñ ng lên hành vi c a doanh nghi p và h gia ñình, d n ñ n xáo tr n trong các ngành kinh t , cơn l c giá ti n lương lan r ng và m c ti t ki m th p hơn. ð u tư dài h n s tr nên r i ro hơn khi c phía s n xu t l n tiêu dùng ñ u m t lòng tin vào ñ ng ti n qu c gia như phương ti n lưu gi giá tr . Doanh nghi p nư c ngoài, v i kh năng ti p c n tài chính bên ngoài, có th gia tăng t ñ ng hóa và gi m vi c làm. S phát tri n tài chính cũng s b ngưng tr .
  13. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 13 / 28 ð u năm 2008, tăng trư ng tín d ng ñã hơn 60% so v i cùng kỳ năm 2007. Tăng trư ng tín d ng trong năm 2008 ñư c ñ t m c tiêu là 30%, dù r ng m c tăng trư ng này g n như b ng 0 trong 3 tháng v a qua. ð ki m soát l m phát, tăng trư ng tín d ng bình quân không th hơn 2% m t tháng. Hình 4 cho th y t l l m phát, tăng trư ng tín d ng và lãi su t tái c p v n c a Ngân hàng Nhà nư c Vi t Nam. Nó minh h a rõ nét m i tương quan m nh gi a l m phát và tăng trư ng tín d ng. M t xu th khác là lãi su t tái c p v n, lãi su t chính sách quan tr ng theo ñó các ngân hàng thương m i có th vay t NHNN Vi t Nam, ñã không thay ñ i trong su t giai ño n 2002-2006, trong khi t l l m phát và t c ñ tăng trư ng tín d ng thay ñ i m nh. ði u này cho th y s thi u hi u qu c a vi c s d ng chính sách lãi su t như m t công c chính sách ti n t . Ch khi có áp l c l m phát n ng n trong năm 2007-08, thì NHNN m i tăng lãi su t tái c p v n. Ngay c khi ñó, lãi su t này v n th p hơn h n t l l m phát. Chính ph ñã ñúng khi kìm hãm tăng trư ng tín d ng vào mùa hè v a qua dù v i cái giá là tăng trư ng kinh t ch m l i. Khi t l l m phát gi m, áp l c s ch c ch n d n vào vi c Chính ph ph i n i l ng chính sách ti n t ñ thúc ñ y tăng trư ng. V n ñ là ch m c dù n n kinh t ñã ngu i ñi, nh ng tr c tr c mang tính cơ c u v n còn ñó. Ví như n n kinh t Vi t Nam b cúm, và m t toa thu c ñúng lúc ñã c t cơn s t. ðáng ti c là vi-rút cúm v n còn n m trong h th ng. Ngưng thu c thì cơn s t l i tăng lên. Vi-rút ñây chính là s thi u v ng k lu t trong h th ng tài chính. Nó ph n ánh s th t b i v k lu t trong các DNNN và t p ñoàn l n. Tr khi nh ng v n ñ này ñư c gi i quy t, b t kỳ n l c n i l ng chính sách ti n t và ngân sách nào cũng s kích ho t l m phát tăng tr l i. Hình 4. L m phát, tăng trư ng tín d ng và lãi su t NHNN, 2002-2008 % % 30 70 L m phát so v i cùng kỳ 12 tháng 60 25 Lãi su t tái c p v n 50 Tăng trư ng tín d ng, so v i cùng kỳ 12 tháng (tr c bên ph i) 20 40 15 30 10 20 5 10 0 0 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 12 06 12 06 12 06 12 06 12 06 12 06 12 06 Ngu n: IMF, Th ng kê Tài chính Qu c t (International Financial Statistics)
  14. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 14 / 28 S li u tín d ng ñư c công b g n ñây cho th y gói bi n pháp si t ch t mùa hè v a qua ñã kìm hãm tăng trư ng tín d ng xu ng con s không trong ba tháng qua. N u m c tăng trư ng 40-60% m t năm là quá cao thì tăng trư ng 0% là quá th p. Tăng trư ng tín d ng nên bình quân kho ng 2% m t tháng ñ nh t quán v i vi c n ñ nh giá ( m c l m phát m t ch s ). Và ñích ñ n c a tín d ng cũng quan tr ng như s lư ng cho vay. Các ngân hàng y u kém s cho vay không hi u qu , ñ c bi t n u chúng tr c thu c các t p ñoàn kinh t - ñây là bài h c cay ñ ng t cu c kh ng ho ng tài chính châu Á. Bài h c này cũng có th l p l i trong tương lai g n. Ph n III. Ho t ñ ng ngân hàng và th trư ng b t ñ ng s n M t h th ng ngân hàng hi u qu và n ñ nh chính là c máy cho tăng trư ng kinh t dài h n. Hi n nay, nhi u hay th m chí h u h t các ngân hàng Vi t Nam không ñư c qu n lý theo chu n m c qu c t . H gánh quá nhi u r i ro, trong khi không ñ minh b ch và không ñưa ra nh ng d phòng ñ m nh cho tài s n không sinh l i. Các doanh nghi p hi u qu thì g p khó khăn trong vi c vay v n lưu ñ ng còn các ho t ñ ng ñ u tư m o hi m có tính ñ u cơ cao l i ñư c c p v n. ð ng th i, các doanh nghi p l n c a nhà nư c l i m hay góp v n ña s vào nh ng ngân hàng c ph n, giúp chính h t n d ng vay n ñ khai thác tài s n nhà nư c như ñ t và tài nguyên thiên nhiên. ðáng lo ng i hơn là làn sóng các công ty tài chính m i m c lên. ðây là m t ngành h u như không ñư c ki m soát nên s m ra nhi u cơ h i b l m d ng. Các kho n n x u do các công ty tài chính không ñư c ki m soát là nguyên nhân chính gây ra s tan rã tài chính c a Thái-lan năm 1997. ða s nh ng công ty này ñã b ñóng c a sau giai ño n kh ng ho ng, và chúng ñã ñ l i m t gánh n ng tài chính kh ng l lên vai Chính ph và toàn b n n kinh t Thái-lan. A. R i ro quá m c trên th trư ng b t ñ ng s n Sau 3 tháng (tháng 4 - 6/2008) tăng lãi su t ti n g i ñ thu hút ngư i g i ti n, th t ch t tiêu chí cho vay và tái ñ nh giá danh m c cho vay, các kho n l b t ñ u xu t hi n trên b ng cân ñ i tài s n c a các ngân hàng thương m i Vi t Nam. Tính ñ n nay, ñã có 20 ngân hàng (t t c ñ u là ngân hàng thương m i c ph n nh ) báo cáo ho t ñ ng thua l trong tháng 7. Tuy nhiên, hi n v n chưa có s li u ñáng tin c y v các kho n n khó ñòi và ho t ñ ng cho vay liên quan ñ n b t ñ ng s n c a các ngân hàng trong giai ño n khan hi m tín d ng b t ñ u t quí I - 2008. Nhưng vi c phân tích các s li u cho vay c a ngân hàng TP.HCM cho th y h th ng ngân hàng v n còn y u, và m t s nh ng ngân hàng này có th không tr ñư c trong trung h n. ð n nay thì ñã rõ là trong năm 2007 và quý I-2008, các ngân hàng ñã m nh tay cho vay m t quy mô chưa t ng th y. Hình 5 cho th y m c gia tăng dư n hàng tháng c a các ngân hàng thương m i Vi t Nam nói chung và ñ c bi t là TP.HCM. ð th minh ch ng rõ qui mô c a tăng trư ng tín d ng. Ph n l n kh i lư ng tăng trư ng tín d ng x y ra vào quí IV - 2007 và quí I - 2008 (tr giai ño n T t Nguyên ðán vào tháng hai). ð nh ñi m c a
  15. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 15 / 28 s bùng n tín d ng là tháng 12/2007, khi ñó ñã có 41 ngàn t ñ ng (tương ñương 2,6 t USD) ñư c bơm vào n n kinh t t các ngân hàng TP.HCM. M c dù m t ph n lư ng tín d ng này có liên quan ñ n ho t ñ ng s n xu t ph c v t t và s gia tăng nh p kh u ô tô và thép, nhưng s gia tăng ñ t bi n chưa t ng có này có tr c ti p liên quan ñ n ñ u cơ b t ñ ng s n. Hình 5. Tăng trư ng tín d ng ngân hàng (nghìn t VNð) Gia tă ng tín d n g ngân hàng hàng tháng Vi t Nam và TP.HCM (nghìn t VNð) 75 65 55 Vi t Nam TP.HCM 45 35 25 15 5 -5 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 -15 Gia tăng tín d ng hàng tháng c a NHTM qu c doanh và ngân hàng khác (nghìn t V Nð) 55 45 35 NHTM qu c doanh NHTM khác 25 15 5 -5 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 8 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 /0 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 -15 Ngu n: IMF và C c Th ng kê TP.HCM Hình 5 cũng ch rõ r ng th c t ph n l n s bùng n cho vay là xu t phát t các ngân hàng thương m i c ph n. Vi c tham gia vào b t ñ ng s n, g m v n vay cho c ch d án
  16. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 16 / 28 l n ngư i mua, ñã ñ t t l cao ñáng lo ng i nhi u ngân hàng. Theo NHNN, tính ñ n tháng 8/2008, hai trong t ng s 41 ngân hàng ñã cho vay liên quan ñ n b t ñ ng s n chi m hơn 50% t ng dư n c a h ; 9 ngân hàng có t l cho vay b t ñ ng s n trong t ng dư n hơn 30%; và 9 ngân hàng khác là hơn 20%. M c dù v n chưa th kh ng ñ nh, nhưng có kh năng nh ng con s này v n chưa ph n ánh ñúng qui mô c a v n ñ d a vào vi c m t s ngân hàng có xu hư ng phân lo i không ñúng các kho n cho vay liên quan ñ n b t ñ ng s n nh m che b t m c r i ro quá l n c a mình th trư ng này. Nh ng chuy n ñ ng giá b t ñ ng s n khu Nam Sài Gòn, phân khúc th trư ng b t ñ ng s n phát tri n nhanh nh t và nóng nh t TP.HCM, cho th y t i sao các ngân hàng quá s t s ng cho vay b t ñ ng s n khi h có trong tay quá nhi u ti n thanh kho n. Khách hàng c a h , g m các nhà ñ u tư b t ñ ng s n và c gi i ñ u cơ, chính là nh ng ngư i th ng cu c trong giai ño n bùng n kinh t c a Vi t Nam. Giá b t ñ ng s n ñ t ñ nh ñi m vào tháng giêng 2008, ch m t tháng sau ñ nh ñi m gi i ngân n vay. Hàm ý c a v n ñ là r t nhi u nhà ñ u cơ ñã vay ti n ñ mua b t ñ ng s n vào ñúng lúc th trư ng s t lên cao ñ . B ng 3. Bi n ñ ng giá b t ñ ng s n khu ñô th phía Nam TP.HCM (tri u ñ ng/m2) T12/ T08/ T12/ T01/ T04/ T08/ 2006 2007 2007 2008 2008 2008 Phú M Hưng, Q 7 (căn h ) 16,7 30,7 39,5 48,0 38,5 30,0 Phú M Hưng, Q 7 (ñ t) 36,8 64,0 72,0 110,0 82,0 58,0 Phú M , Q 7 11,0 21,0 27,0 36,0 27,0 20,0 Thái Sơn, Nhà Bè 5,5 12,0 16,0 27,0 21,0 12,0 Ngu n: S li u do tác gi thu th p qua ph ng v n các công ty/cá nhân môi gi i b t ñ ng s n B n ch t lãi su t không c ñ nh c a h u như t t c các h p ñ ng vay liên quan ñ n b t ñ ng s n khi n cho bên ñi vay ch u tác ñ ng m nh c a vi c tính thanh kho n b th t ch t. Các h p ñ ng vay liên quan b t ñ ng s n thư ng ñ nh rõ sau giai ño n 3 tháng, 6 tháng hay 1 năm (v i 1 năm là ph bi n nh t) lãi su t s ñư c ñi u ch nh ngang b ng lãi su t ti n g i lúc ñó c ng thêm m t kho n chênh l ch t 3,7 ñ n 4,3%/năm. Trong s 180 ngàn t ñ ng (11 t USD) m c tăng tín d ng ròng mà các ngân hàng TP.HCM ñã th c hi n trong 12 tháng qua, có 70,3% là cho vay trong vài tháng t 11/2007 ñ n 3/2008. Như v y, b t ñ u t tháng 11/2008, m t kh i lư ng l n v n vay s ñ n h n ñi u ch nh lãi su t. Vi c ñi u ch nh lãi su t c a các kho n vay này cũng có nghĩa là ngư i ñi vay s ph i ch u lãi su t 20-21%, hay 8-9 ñi m ph n trăm cao hơn lãi su t vay ban ñ u. Chính vì v y, th i ñi m cu i năm nay có th s x y ra m t làn sóng không tr ñư c lãi và n g c do giá b t ñ ng s n suy gi m và do vi c ñi u ch nh chi phí vay n . S xu ng c p ch t lư ng v n vay b t ñ ng s n có ñi m tương ñ ng v i s suy gi m c a th trư ng ch ng khoán trong năm 2007. Tuy nhiên, khác v i nh ng h p ñ ng mua bán c phi u “repo” và h p ñ ng cho vay ch ng khoán theo ñó các ngân hàng có th t ñ ng bán c phi u c m c m t cách t ñ ng, vi c gi i ch p trong th trư ng b t ñ ng s n s c c kỳ khó khăn. Theo qui trình phá s n hi n nay, ch n ch có th b t ñ u thưa ki n sau 270 ngày tính t lúc kho n vay quá h n l n ñ u tiên. Và m t khi x y ra tranh t ng,
  17. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 17 / 28 thư ng ph i m t m t năm rư i ñ ñ u giá tài s n th ch p m t trung tâm ñ u giá theo ch ñ nh c a tòa. Ch n không có quy n ki m soát gì ñáng k trong toàn b quá trình này. K t qu là ngân hàng ch có th ch n cách dàn x p không qua tòa ñ hy v ng thu h i l i v n cho vay c a mình. Giá b t ñ ng s n các khu ñô th m i t i TP.HCM ñã gi m 40-50% so v i m c ñ nh. K thu t th m ñ nh chu n mà các ngân hàng Vi t Nam thư ng áp d ng là ñánh giá b t ñ ng s n th ch p m c 70% giá tr th trư ng, sau ñó cho vay t i ña 70% trên giá tr ñánh giá. Ngay c v i nguyên t c 70x70 có v c n tr ng này, nhi u ñ i tư ng vay n ñang ti n g n ñ n ho c ñã gánh ch u giá tr ròng âm c a b t ñ ng s n. Nhi u ngư i trong s h s có kh năng “b c a ch y l y ngư i” kh i các kho n vay “hoàn toàn ñ i chi u”. Nhưng ngân hàng cũng không có quy n h n pháp lý ñ thanh lý s b t ñ ng s n h n m trong tay. Do ñó s ph i m t nhi u năm ñ tháo g nh ng nghĩa v n ñã tích t trong giai ño n bùng n tín d ng 2007-2008. B. Nhu c u c i cách kh n c p Theo thông tin ghi nh n, các nhà lãnh ñ o ngân hàng thư ng nói h s n sàng “chia s m t s khó khăn mà khu v c doanh nghi p ñang g p ph i”. ði u này có nghĩa là các ngân hàng có th s n sàng tái cơ c u và gia h n l i các kho n lãi và n g c không tr ñư c t i ñây. Theo hư ng d n hi n hành c a NHNN, m t kho n vay ñư c tái cơ c u s không b xem là n khó ñòi kèm theo ñi u kho n ch c n trích d phòng 5% kho n chênh l ch gi a giá tr v n vay và tài s n th ch p. Như v y, các ngân hàng và khách hàng vay g p r c r i c a h s “ñ o n ” ñ làm m i các kho n vay, ñ ng th i t o áp l c ñ Chính ph n i l ng chính sách ti n t . ðây là m t tình hu ng vô cùng r i ro và ph i tránh không ñ x y ra, vì nó s kéo dài tình tr ng y u kém c a nhi u t ch c tài chính. Vi c n i l ng ti n t (nghĩa là ñ t tăng trư ng tín d ng bình quân hơn 2% m t tháng, là m c tăng trư ng tính ñ n nay trong năm 2008) s ti p s c cho l m phát và gây b t n ti n ñ ng Vi t Nam, nhưng nó s không gi i quy t ñư c v n ñ khan hi m tín d ng. Ngân hàng t p trung ñ o n thì không th cho vay m i cho dù lãi su t có gi m. Trong môi trư ng này, Chính ph ph i cương quy t yêu c u các ngân hàng gi i quy t hoàn toàn lư ng n x u thay vì che d u chúng. Chính ph c n xem xét vi c ñi u ch nh th t c phá s n, theo hư ng t o thu n l i hơn cho phía ch n trong vi c thanh lý tài s n th ch p và x lý n x u. Và NHNN nên xem xét l i nh ng hư ng d n c a mình trong vi c h ch toán và báo cáo các kho n n ñư c tái cơ c u. M t s nhà quan sát có th ph n bác chính sách này v i l p lu n r ng vi c t o ñi u ki n cho các ngân hàng d dàng si t n hơn s tư c ñi tài s n c a nh ng doanh nghi p ñang g p khó khăn và ch có l i cho gi i ñ u cơ nhi u ti n m t. Tuy nhiên, chi phí c a vi c kéo dài v n n n n khó ñòi s l n hơn nhi u. Do ñó, Chính ph c n ño t quy n ki m soát các ngân hàng m t kh năng thanh toán dư i hình th c ti p qu n hay b o toàn tài s n, giao cho m t ngân hàng thương m i c a nhà nư c qu n lý ho t ñ ng thư ng nh t c a ngân hàng này. Làm như v y, NHNN s có th i gian ñ ñánh giá m t cách chính xác danh m c cho vay c a ngân hàng thua l , sau ñó bán ho c xóa s các kho n vay khó ñòi. Nguyên t c là ph i nh m ñ n vi c b o v ngư i g i ti n và
  18. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 18 / 28 nh ng ñ i tư ng ñi vay t t, ch không nh m b o v ngư i ñ u cơ, ch s h u ho c nh ng ngư i qu n lý ngân hàng. M t ph n vi c trong qui trình ti p qu n là ph i thay th các giám ñ c ngân hàng cũ, và ch s h u ngân hàng ph i ch p nh n t n th t v n ch s h u c a mình. PH N IV. Nhìn v phía trư c: thách th c v m t cơ c u ñ i v i tăng trư ng dài h n Vi t Nam c n ph i làm gì ñ thúc ñ y tăng trư ng dài h n? Phân tích trong ph n I ch ra mâu thu n chính trong cơ c u n n kinh t Vi t Nam. Ph n này xem xét mâu thu n này m t cách chi ti t hơn trong b i c nh c a chính sách công nghi p và ñ u tư công. A. Khu v c nhà nư c Mâu thu n căn b n ñ ng sau s b t n kinh t c a Vi t Nam, và ch c ch n s c n tr tri n v ng tăng trư ng dài h n n u không ñư c gi i quy t, là c u trúc lư ng ñôi c a n n kinh t . ðóng góp c a khu v c nhà nư c vào n n kinh t , tính theo giá tr gia tăng, t o vi c làm và xu t kh u, là r t không tương x ng v m t t l v i l i ích mà khu v c này nh n ñư c v tín d ng, ñ t ñai và chính sách ưu ñãi như kh năng ñư c hư ng các h p ñ ng nhi u l i nhu n c a Chính ph . Nh ng khó khăn kinh t trong năm nay ñã làm h i sinh th o lu n Vi t Nam v vai trò c a khu v c nhà nư c nói chung và c a các t ng công ty, t p ñoàn kinh t nói riêng. Tuy v y, nh ng gi i pháp th c hi n cho t i nay có th ñư c mô t là mang tính tình th , th t lưng bu c b ng nh m khôi ph c s n ñ nh trong ng n h n. Ph n ng c a các t p ñoàn trư c s kêu g i c t gi m chi tiêu c a Chính ph cho th y ñi u này. R t nhi u công ty tuyên b quy t ñ nh gi m quy mô ñ u tư ñáng k trong năm 2008. Vinashin d n ñ u v i thông báo gi m 60% t ng ñ u tư trong k ho ch 2008. Chúng tôi chia s v i nh ng quan ng i mà các nhà kinh t Vi t Nam ñã lên ti ng v t c ñ nhanh chóng mà các doanh nghi p này có th quy t ñ nh nh ng c t gi m sâu r ng. Th nh t, ngư i ta không th không suy nghĩ r ng li u các d án ñư c lo i b hay trì hoãn ban ñ u có th c s ñư c d ki n tri n khai hay là ch ñưa vào trong k ho ch và công b r ng rãi vì nh ng lý do chính tr . (ði u này không th bi t ñư c n u không có thêm thông tin). Th hai, các quy t ñ nh này gây ra nh ng quan ng i nghiêm tr ng v ch t lư ng qu n lý doanh nghi p. Các công ty ho t ñ ng vì l i nhu n th c hi n quy t ñ nh ñ u tư sau khi ñã nghiên c u r t k càng; khó có kh năng Vinashin (ñư c bi t là ñang g p khó khăn huy ñ ng v n n u không có b o lãnh c a Chính ph ) có th nh nhàng ch m d t các d án c a mình n u ban qu n lý ñã dày công xem xét và xác ñ nh rõ ñư c kh năng sinh l i c a các d án này. Th m chí còn ñáng báo ñ ng hơn là t c ñ nhanh chóng mà Vinashin ñã quay ngo t quy t ñ nh c a mình. T i tháng 7, Vinashin tuyên b chu n b thành l p liên doanh m i v i m t t p ñoàn c a Ma-lay-xi-a ñ xây d ng nhà máy thép Ninh Thu n v i t ng ñ u tư 3 t USD. ð n tháng 8, m c ñ u tư ñã ñư c ñi u ch nh lên 10 t USD. Nh ng thói quen cũ là r t khó rũ b .
  19. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 19 / 28 M t xu hư ng ñ c bi t ñáng ng i là vi c các t p ñoàn công nghi p chuy n sang kinh doanh tài chính. Nh ng t p ñoàn nhà nư c l n c a Vi t Nam như Petro Vi t Nam, EVN, Vinashin, FPT, Vinatex và Vinacomin ñã m ngân hàng, công ty tài chính, công ty ch ng khoán, công ty thuê mua và công ty b o hi m. Nh ng ho t ñ ng này cho phép các t p ñoàn kinh t nhà nư c s d ng tài s n qu c gia và v trí ưu ñãi c a mình ñ huy ñ ng v n vay và kinh doanh trên th trư ng n i ñ a. Cho phép xu th này di n ra s t o ra m t s r i ro trư c m t cho Chính ph . Th nh t, Ngân hàng Nhà nư c (NHNN) s m t kh năng ki m soát l i cung ti n n u các doanh nghi p công nghi p ñư c phép thi t l p các t ch c có kh năng t o tín d ng cho chính mình. Th hai, cho vay trong n i b t p ñoàn là m t vi c làm h t s c r i ro, chuy n tín d ng kh i ho t ñ ng kinh doanh v ng m nh sang nh ng d án kém x ng ñáng hơn. S phá s n c a ngân hàng mà m t ph n là có liên quan t i vi c cho vay trong n i b t p ñoàn ñã làm n y sinh kh ng ho ng tài chính nhi u nư c ñang phát tri n t i châu Á và châu M La-tin. Th ba, nh ng t ch c tài chính này t o ra các công c cho phép lãnh ñ o doanh nghi p có th chuy n tài s n t doanh nghi p công sang doanh nghi p tư, dư i hình th c các công ty c ph n là công ty con c a DNNN. M t l p lu n thư ng ñư c ñưa ra là các t p ñoàn Vi t Nam ch ñơn gi n là ñi theo con ñư ng c a các t p ñoàn keiretsu Nh t B n hay chaebol Hàn Qu c. Nh ng so sánh này là không ñúng vì m t s lý do. Ví d , các chaebol không ñư c phép l p ngân hàng và các ngân hàng trong m t th i kỳ dài ñư c ñ t dư i s ki m soát ch t ch c a nhà nư c. M c dù c u trúc keiretsu ñư c hình thành xung quanh m t ngân hàng chính, nh ng công ty này không ph i là t p ñoàn như Vi t Nam mà là nh ng liên minh mang tính phi t p trung gi a các doanh nghi p ñư c liên h v i nhau b i s h u chéo. Dù th nào thì mô hình keiretsu cũng ñã ñư c ch ng minh là không còn giá tr vào th p niên 90, khi Nh t B n rơi vào m t cu c kh ng ho ng tài chính sâu r ng và kéo dài do vô vàn các kho n n x u và qu n lý ngân hàng y u kém. Tác ñ ng tiêu c c c a cu c kh ng ho ng trong th p niên 90 v n còn c m nh n ñư c vào ngày hôm nay. Tác ñ ng c a kh ng ho ng kéo dài như v y là do các ngân hàng ch thanh lý và xóa n x u m t cách t t . Chính ph ti p t c quy t tâm gi v ng vai trò ch ñ o c a khu v c nhà nư c b t k k t qu ho t ñ ng khách quan c a nh ng doanh nghi p trong khu v c này. Cu i cùng thì ñây s là m t quy t ñ nh chính tr ph n ánh nh ng ưu tiên và chi n lư c c a qu c gia. Th t s là không có lý do nào v m t lý thuy t cho r ng DNNN không th có tính c nh tranh như các doanh nghi p tư nhân. Ta không ñư c rơi vào cái b y mà nhi u nhà kinh t ñã m c ph i khi cho r ng t t c các doanh nghi p tư nhân là hi u qu còn DNNN thì không.11 Xing-ga-po và g n ñây là Trung Qu c ñã ch ng minh các DNNN có th c nh tranh toàn c u. M t s DNNN c a Vi t Nam ñư c v n hành t t ngay c khi ph i th c hi n các nghĩa v “xã h i” và ch u ñ ng nh ng can thi p khác. N u nh ng doanh nghi p này ñư c phép c nh tranh v i ít nghĩa v công ích hơn (tr khi là ñư c nhà nư c tr ti n) hay ñư c ñi u 11 Ví d n i ti ng là vi c Ngân hàng Th gi i khuy n cáo Chính ph Hàn Qu c không nên ñ u tư vào ngành thép. Nhưng cho ñ n th p niên 80, công ty POSCO thu c s h u nhà nư c là m t trong các nhà s n xu t thép hi u qu nh t th gi i.
  20. Bài th o lu n chính sách s 3 18 tháng 9 năm 2008 Trang 20 / 28 ti t m t cách khôn khéo hơn thì h có th ñóng m t vai trò h u hi u trong tương lai tăng trư ng c a Vi t Nam. Mâu thu n căn b n trong chính sách c a Vi t Nam không ph i là gi a toàn c u hóa và s h u nhà nư c mà là n l c hư ng t i tính c nh tranh qu c t c a Chính ph trong khi c giúp nh ng ngành ch ñ o c a n n kinh t tránh kh i c nh tranh toàn c u. Xing-ga-po và Trung Qu c ñã t o d ng ñư c nh ng công ty c nh tranh b ng cách áp ñ t k lu t th trư ng lên nh ng doanh nghi p nhà nư c cũng như tư nhân c a h và ñ c bi t là dùng c nh tranh qu c t làm thư c ño tin c y nh t cho hi u qu ho t ñ ng doanh nghi p. DNNN không th tăng trư ng và c nh tranh n u không có các nhà qu n lý có kinh nghi m, ñư c ñào t o bài b n v i biên ch và chính sách lương b ng ñư c g n v i hi u qu ho t ñ ng doanh nghi p.12 Các doanh nghi p s không th c nh tranh toàn c u n u ñư c bi u dương thành tích t o l i nhu n trên gi y, ñư c hình thành t các d án b t ñ ng s n mang tính ñ u cơ, xây d ng trên ñ t ñai c a nhà nư c và tài tr b i v n v i giá r . K lu t th trư ng không th ñư c thi t l p n u các doanh nghi p không b bu c ph i ch u ki m toán và rà soát ñ c l p v i k t qu ñư c công b cho ngư i dân Vi t Nam, nh ng ngư i ch s h u th c s c a các tài s n qu c gia này. Mâu thu n then ch t gi a n l c mu n có ñư c tính c nh tranh và s không s n sàng c nh tranh ñư c minh h a rõ nét trong B ng 4 v i x p hàng g n ñây c a hai ch s hàng ñ u v tính c nh tranh: báo cáo “Làm Kinh doanh” (Doing Business) c a Ngân hàng Th gi i và Ch s tính c nh tranh c a Di n ñàn Kinh t Th gi i (WEF). Vi t Nam ñư c x p h ng g n cu i trong khu v c ðông Á, và th h ng này l i thay ñ i theo chi u ngư c. WEF cho Vi t Nam th p ñi m tiêu chí m c ñ ph c t p c a ho t ñ ng kinh doanh v i th h ng 126 trên 131 v “b n ch t c a l i th c nh tranh”. Nói cách khác, lao ñ ng r v n là l i th l n nh t c a Vi t Nam. Gi ng như “Báo cáo phát tri n tài chính” c a WEF ñư c ñ c p trên, Vi t Nam có ñi m vô cùng th p v m c ñ b o v nhà ñ u tư (170 trong 181 qu c gia c a báo cáo “Làm kinh doanh” và 121 trong 131 trong Ch s tính c nh tranh toàn c u). Trong m t môi trư ng v i các thông l kinh doanh không minh b ch và thi u trách nhi m gi i trình, các nhà ñ u tư nghiêm túc không có cách gì ñ giám sát k t qu ho t ñ ng c a giám ñ c, c a doanh nghi p và theo ñó mà phân b ñ u tư. M t môi trư ng như v y s h p d n nh t ñ i v i nh ng nhà ñ u tư tìm ki m l i nhu n nhanh chóng d a trên m t hình th c ưu ñãi ñ c bi t. M c dù ta có th ñưa ra nh ng ch trích hoàn toàn h p lý v cách mà nh ng ch s này ñư c tính toán, nhưng rõ ràng vi c Vi t Nam luôn có ñi m th p không ph i là m t s tình c . Nh ng x p h ng này ñư c các nhà ñ u tư qu c t theo dõi m t cách sát sao. Các k t qu này cho th y Chính ph còn c n nh ng n l c l n hơn n a ñ c i thi n môi trư ng 12 S khác bi t gi a Xing-ga-po và Vi t Nam v hi u qu ñi u hành c a giám ñ c DNNN là vô cùng l n. ðã có thông tin cho bi t m t s DNNN trong ngành ñóng tàu c a Vi t Nam không có kh năng tr lương cho công nhân t mùa xuân. nh ng nư c khác, ñ i ngũ giám ñ c c a m t doanh nghi p như th s b ñào th i trư c m t k t qu ho t ñ ng không th ch p nh n ñư c như v y. Giám ñ c các DNNN Vi t Nam dư ng như không b bu c ph i ch u trách nhi m trư c k t qu ho t ñ ng c a doanh nghi p mình.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
5=>2