Bài thuyết trình đề tài: Làng gốm Bàu Trúc - Nét đặc sắc của người Chăm

Chia sẻ: Nguyễn Thế Lực | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

652
lượt xem 157
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dân tộc Chăm vốn sinh tụ ở duyên hải miền Trung Việt Nam từ rất lâu đời, đã từng kiến tạo nên một nền văn hóa rực rỡ với ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Ấn Độ. Ngay từ những thế kỷ thức XVII, người Chăm đã từng xây dựng nên vương quốc Chăm pa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài thuyết trình đề tài: Làng gốm Bàu Trúc - Nét đặc sắc của người Chăm

ð I H C M TP.HCM KHOA ðÔNG NAM Á H C CHUYÊN ð : VĂN HOÁ ðÔNG NAM Á BÀI THUY T TRÌNH ð TÀI: LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM SV TH C HI N: NGUY N TH L C GVHD: ThS. ðÀNG NĂNG HOÀ TP. H CHÍ MINH, Tháng 11/2009 Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 2 -
M CL C N i dung Trang I. GI I THI U 4 1. Dân t c Chăm 2. Làng ngh 6 3. Làng g m Bàu Trúc II. NGH THU T CH TÁC G M 7 1. Nguyên li u 8 2. K thu t t o dáng 3. Nung g m 10 4. S n ph m g m III. G M CHĂM XU T NGO I 11 IV. K T LU N 12 TÀI LI U THAM KH O 13 PH L C 14 Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 3 -
I – GI I THI U 1. Dân t c Chăm Tên g i khác: Chàm, Chiêm, Chiêm Thành, Chăm Pa, H i... Nhóm ñ a phương: Chăm Hroi, Chăm Po ng, Chà Và Ku, Chăm Châu Ð c. Dân s : 98.971 ngư i. Ngôn ng : Ti ng nói thu c nhóm ngôn ng Malayô - Polynéxia (ng h Nam Ð o). L ch s : Dân t c Chăm v n sinh t duyên h i mi n Trung Vi t Nam t r t lâu ñ i, ñã t ng ki n t o nên m t n n văn hoá r c r v i nh hư ng sâu s c c a văn hoá n Ð . Ngay t nh ng th k th XVII, ngư i Chăm ñã t ng xây d ng nên vương qu c Chăm pa. Hi n t i cư dân g m có hai b ph n chính: B ph n cư trú Ninh Thu n và Bình Thu n ch y u theo ñ o Bà la môn (m t b ph n nh ngư i Chăm ñây theo ñ o Islam truy n th ng g i là ngư i Chăm Bà ni). B ph n cư trú m t s ñ a phương thu c các t nh Châu Ð c,Tây Ninh, An Giang, Ð ng Nai và thành ph H Chí Minh theo ñ o Islam (H i giáo) m i. Ho t ñ ng s n xu t: Ngư i Chăm có truy n th ng nông nghi p ru ng nư c, gi i làm thu l i và làm vư n tr ng cây ăn trái. Bên c nh vi c làm ru ng nư c v n t n t i lo i hình ru ng khô m t v trên sư n núi. B ph n ngư i Chăm Nam B l i sinh s ng ch y u b ng ngh chài lư i, d t th công và buôn bán nh , ngh nông ch là th y u. Ngh th công phát tri n vùng Chăm n i ti ng là d t l a tơ t m và ngh g m n n tay, nung trên các lò l thiên. Vi c buôn bán v i các dân t c láng gi ng ñã xu t hi n t xưa. Vùng duyên h i mi n Trung ñã t ng là nơi ho t ñ ng c a nh ng ñ i h i thuy n n i ti ng trong l ch s . Ăn: Ngư i Chăm ăn cơm, g o ñư c n u trong nh ng n i ñ t nung l n, nh . Th c ăn g m cá, th t, rau c , do săn b t, hái lư m và chăn nuôi, tr ng tr t ñem l i. Th c u ng có rư u c n và rư u g o. T c ăn tr u cau r t ph bi n trong sinh ho t và trong các l nghi phong t c c truy n. M c: Nam n ñ u qu n váy t m. Ðàn ông m c áo cánh ng n x ng c cài khuy. Ðàn bà m c áo dài chui ñ u. Màu ch ñ o trên y ph c là màu tr ng c a v i s i bông. Ngày nay, trong sinh ho t h ng ngày, ngư i Chăm ăn m c như ngư i Vi t mi n Trung, ch có chi c áo dài chui ñ u là còn th y xu t hi n trong gi i n cao niên. Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 4 -
: Ngư i Chăm cư trú t i Ninh Thu n, Bình Thu n, nhà ñ t (nhà tr t). M i gia ñình có nh ng ngôi nhà ñư c xây c t g n nhau theo m t tr t t g m: nhà khách, nhà c a cha m và các con nh tu i, nhà c a các cô gái ñã l p gia ñình, nhà b p và nhà t c trong ñó có kho thóc, bu ng tân hôn và là ch c a v ch ng cô gái út. Phương ti n v n chuy n: Ch y u và thư ng xuyên v n là cái gùi cõng trên lưng. Cư dân Chăm cũng là nh ng ngư i th ñóng thuy n có k thu t cao ñ ho t ñ ng trên sông và bi n. H làm ra nh ng chi c xe bò kéo, trâu kéo có tr ng t i khá l n ñ v n chuy n trên b . Quan h xã h i: Gia ñình ngư i Chăm mang truy n th ng m u h , m c dù xã h i Chăm trư c ñây là xã h i ñ ng c p, phong ki n. nh ng vùng theo H i giáo Islam, tuy gia ñình ñã chuy n sang ph h , vai trò nam gi i ñư c ñ cao, nhưng nh ng t p quán m u h v n t n t i khá ñ m nét trong quan h gia ñình, dòng h v i vi c th cúng t tiên. Cư dân Chăm v n ñư c phân thành hai th t c: Cau và D a như hai h dòng Niee và Mlô dân t c Ê ñê. V sau th t c Cau bi n thành t ng l p c a nh ng ngư i bình dân, trong khi th t c D a tr thành t ng l p c a quý t c và tăng l . Dư i th t c là các dòng h theo huy t h m , ñ ng ñ u là m t ngư i ñàn bà thu c dòng con út. M i dòng h l i có nhi u chi h . Xã h i c truy n Chăm ñư c phân thành các ñ ng c p như xã h i n Ð c ñ i. H có nh ng vùng cư trú riêng và có nh ng ngăn cách rõ r t: không ñư c thi t l p quan h hôn nhân, không s ng cùng m t xóm, không ăn cùng m t mâm... Cư i xin: Ph n ch ñ ng trong quan h luy n ái. Hôn nhân cư trú phía nhà v , con sinh ra ñ u theo h m . Sính l do nhà gái lo li u. Gia ñình m t v m t ch ng là nguyên t c trong hôn nhân. Ma chay: Ngư i Chăm có hai hình th c ñưa ngư i ch t v th gi i bên kia là th táng và ho táng. Nhóm cư dân theo ñ o Bà la môn thư ng ho táng theo giáo lu t, còn các nhóm cư dân khác thì th táng. Nh ng ngư i trong cùng m t dòng h thì ñư c chôn c t cùng m t nơi theo huy t h m . Nhà m i: Ngư i Chăm Ninh Thu n, Bình Thu n khi d ng nhà m i ph i th c hi n m t s nghi l cúng th n như: cúng Th th n ñ ñ n g t i r ng. Khi g v n chuy n v làng ph i làm l ñón cây. L ph t m c ñư c t ch c ñ kh i công cho vi c xây c t ngôi nhà. L t t: Ngư i ta th c hi n nhi u nghi l nông nghi p trong m t chu kỳ năm như: l khai mương ñ p ñ p, l h ñi n, l m ng lúa con, l m ng lúa ra ñòng. Nhưng l l n nh t v n là l Bon katê ñư c t ch c linh ñình t i các ñ n tháp vào gi a tháng mư i âm l ch. L ch: Ngư i Chăm có nông l ch c truy n tính theo l ch âm. Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 5 -
H c: Dân t c Chăm có ch t r t s m. Hi n t n t i nhi u bia kí, kinh b ng ch Chăm. Ch Chăm ñư c sáng t o d a vào h th ng văn t Sascrit, nhưng vi c s d ng ch này còn r t h n h p trong t ng l p tăng l và quý t c xưa. Vi c h c hành, truy n ngh , v n ch y u là truy n kh u và b t chư c, làm theo. Văn ngh : Nh c c Chăm n i b t có tr ng m t da Paranưng, tr ng v , kèn xaranai. N n dân ca - nh c c Chăm ñã ñ l i nhi u nh hư ng ñ n dân ca - nh c c c a ngư i Vi t mi n Trung như tr ng cơm, nh c nam ai, ca hò Hu ... Dân vũ Chăm ñư c th y trong các ngày h i Bon katê di n ra t i các ñ n tháp. Chơi: Tr em thích ñánh cù và th di u, ñánh tr n gi , thi cư p c , chơi trò b t m t b t dê. 2. Làng ngh Nh ng làng s ng b ng ho c ch y u b ng ngh th công nông thôn Vi t Nam. Trư c 1945, các làng ngh ñư c t ch c, ch khác các làng nông nghi p ch nó có phư ng ngh và th cúng t ngh . Xóm làng tuy có ch nhưng không thành dãy ph , không có c a hàng c a hi u. Các gia ñình t p h p theo huy t th ng (dòng h ) và theo quan h xóm gi ng, theo l a tu i (giáp), theo thi t ch hành chính (dân hàng xã, kì m c và lí d ch). Các công vi c làng - giáp (cúng thành hoàng, l h i) do giáp ñ m nhi m, còn vi c hàng xã, l h i hàng xã, b thu , phu d ch, lính, do h i ñ ng kì m c, lí d ch và giáp ph i h p ho t ñ ng. Ngoài vi c làng - giáp - xã, dân th còn h p nhau l i thành phư ng ngh . C k t trong phư ng ngh ch y u là th cúng t ngh , giúp nhau b ng cách cho vay v n ho c nguyên li u, hàng hoá, phư ng ngh chưa ñư c như phư ng h i Châu Âu. Trong các LN ñã có quan h thuê mư n lao ñ ng, nhưng chưa hình thành các công trư ng th công, h u h t dân làng làm nông - công k t h p. M t s làng ngh tiêu bi u Vi t Nam: làng g m Bát Tràng (Gia Lâm, Hà N i), làng ñúc ñ ng ð i Bái (B c Ninh), làng d t La Khê (Hà Tây), làng làm gi y (Bư i, Hà N i), vv. Ngày nay, các LN ñang ñư c ph c h i nhưng di n m o c a nó ñã thay ñ i. Tuy v y, quan h ch - th và ñ i ngũ ngư i làm thuê ñã xu t hi n, cùng v i s hình thành nh ng xí nghi p c nh . (Theo T ñi n Bách Khoa Vi t Nam) 3. Làng g m Bàu Trúc Làng B u Trúc là m t trong hai làng g m c xưa nh t ðông Nam Á n m cách thành ph Phan Rang -Tháp Chàm 10km v hư ng Nam. ðây là m t làng nh có hơn 400 h Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 6 -
trong ñó 85% h làm ngh g m truy n th ng. Ngư i trong làng k r ng chính Pô klong Chanh là ngư i ñã truy n ngh , ông là m t trong nh ng v t sư c a ngh g m t th i xa. Nét ñ c ñáo c a làng g m B u Trúc chính là 5 công ño n ch tác ra s n ph m g m v n ñư c duy trì, k th a và phát huy cho ñ n ngày nay. Theo m t vài ngh nhân l n tu i c a làng B u Trúc, s n ph m g m c a B u Trúc n i ti ng có l nh th như ng c a B u Trúc. T ñ t, qua ngh thu t ñ t, pha ñ t v i cát… r i s sáng t o t ñôi bàn tay khéo léo c a các ngh nhân ñã t o nên nh ng s n ph m g m v a ñ c ñáo, v a ngh thu t. Ngư i dân B u Trúc ñã dùng ñôi bàn tay khéo léo c a mình, nh ng vòng tre và nh ng v sò ñ t o ra nh ng tác ph m vô giá. Th t ñáng ng c nhiên trong khi nh ng làng ngh g m khác ñã ñ i sang dùng bàn xoay như m t công c thi t y u, thì trái l i các ngh nhân Chăm v n d a vào ñôi bàn tay tài năng c a mình và nh ng công c thô sơ. ð t o ra m t s n ph m g m, m t ngh nhân Chăm ch c n dùng m t cái ñe – cái ñ b ng g (không ph i vòng xoay) và các công c thô sơ khác cùng v i ñ t tơi; sau ñó dùng tay ñ n n nh ng m u ñ t sét thành nh ng tác ph m mà h mu n. B ng nh ng thao tác khéo léo và các tuy t ph m ñã ñư c hình thành. II – NGH THU T CH TÁC G M Vi c nghiên c u nghêt thu t g m Chăm, cho ñ n nay hãy còn ít i, b i l nh ng công cu c khai qu t kh o c , và nh ng d u hi u v g m Chăm hãy còn m i b t ñ u ñư c quan tâm. m t s các tác gi , g n ñây, ñã c g ng lưu tâm ñ n m i quan h gi a văn hoá Sa Huỳnh và Văn hoá Chăm trong ñó có các lo i hình g m, ñ c bi t là các chumb ng g m thô trong ch c năng làm m táng, ch a các di c t ho táng. Nhưng ñó ch m i là m t ñ nh hư ng, còn c n nhi u c li u và công s c nghiên c u tìm ki m nhi u hơn n a. G n ñây, theo m t vài ch d n, các nhà kh o c ñang ti n hành khai qu t di ch Gò Sành thu c thôn Phú Quang, xã Nhơn Hoà, hu yn An Nhơn, t nh Bình ð nh. ðây là m t di ch g m nhi u lò g m c , có l thu c văn hoá Chăm. R t ti c, công vi c còn dang d , và chưa m t tư li u và k t qu n o c a công vi c khai qu t ñư c công b . Ngh thu t, k thu t ch tác g m Chăm trong quá kh h n liên quan ñ n k thu t ch tác g ch ñ xây d ng các tháp Chăm c kính mà m t s ít v n còn t n t i ñ n ngày nay. Tuy nhiên, s ñ t ño n trong truy n th ng g m Chăm, trong quan h gi a ngh thu t g m và ch tác g ch Chăm v n còn là m t câu h i l n, chưa ñư c gi p ñáp tho ñáng. Nh ng nơi s n xu t g m Chăm hi n nay Ninh Thu n, các ngh nhân và th th công cũng không nh ñư c ngu n g c l ch s c a ngh g m ñ a phương. Và ông t c a ngh g m m t ñ a phương – như là Bàu Trúc (Ninh Phư c, Ninh Thu n) – ñư c quy công cho Pô Klong Chanh. Theo cư dân ñ a phương, ông Pô này s ng dư i th i Pô Klong Girai (1151-1205) ñã có công tr ng vi c canh tân ngh g m ñây. Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 7 -
Hi n nay, ngh làm g m Chăm ch còn t n t i b ph n ngư i Chăm Ninh Thu n. Và ñây cũng ch có 2 làng Chăm thu c Chăm Bà la môn là 2 trung tâm s n xu t g m: làng Trì ð c (Palay Gok) thu c huy n B c Bình và làng Bàu Trúc (Palay Danau Panrang) thu c huy n Ninh Phư c. H u h t cư dân trong 2 làng này t nh ñ n l n ñ u bi t và tham gia ch t o các s n ph m g m nhưng gi a 2 làng thì k thu t và ngh thu t ch tác có m t s d bi t ñáng k . 1. Nguyên li u • ð t sét v n có g n các làng Trì ð c và Bàu Trúc. • Cát nư c ng t các b sông. • Ngoài ra, trong trang trí các s n ph m g m còn dùng t i: ñ t có màu vàng (th hoàng), trái dông, trái th .. làng Trì ð c thì l y ñ t sét ven sông Mao, còn Bàu Trúc thì l y ven sông Quao, ñ t ñư c l y chung cho c làng. ð t sét ñư c l y vào khoàng tháng giêng, tháng hai kho ti t tr i n ng ráo, ñ t khô d v n chuy n. ð t sét làm g m ñư c tr trong các chòi tr i che t m, ñ dùng d n. Khi làm g m, ñ t sét ñu c sàn l c k càng, lo i b m i t p ch t nh nh t, sau ñó ñư c ngâm nư c ñ t o ñ quánh d o c n thi t. Cát ñư c pha v i ñ t sét theo nh ng t l nh t ñ nh tuỳ theo s n ph m. Bàu Trúc, s n ph m càng l n thì càng c n nhi u cát, ví như: làm lu c n 1 ñ t 1 cát, làm kh p c n 3 ñ t 2 cát, làm n i thì 2 ñ t 1 cát,... Vi c tr n cát, ñ t và nư c ñư c chú ý tr n ñ u và k , ñ m b o ñ dính và ñ ng nh t c a ñ t làm g m trư c khi t o hình. 2. K thu t t o dáng Cho ñ n nay, ngư i th th công v n không dùng bàn xoay, thay vào ñó là m t bàn ñ g c ñ nh gi ng như chi c mâm g , ho c dùng ngay m t chi c lu l n ñ t úp, ñáy lu ñư c làm bàn kê. ð i v i nh ng s n ph m có kích thu c l n thì ngư i th làm ngay trên n n ñ t b ng ph ng ñ làm, sau ñó ñ nguyên t i ch và phơi khô. ð t o dáng, ngư i Chăm Bàu Trúc và Trì ð c dùng khá nhi u d ng c như vòng quơ (gai kuáh) ñ c o m t láng bên ngoài, vòng pouk n o ñ t trong ñáy, bàn ñ p ñ v ñ u bên ngoài... Nh ng d ng c này khá ñơn giàn, ñư c làm b ng tre ho c s t u n cong, và ñôi khi cũng s d ng v sò ñ n o, chu t ñ t bên trong, bên ngoài s n ph m. Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 8 -
Tuỳ theo m i lo i s n ph m, các công ño n th c hi n có khác nhau, nhưng nhìn chung, k thu t ch tác g m Chăm tr i qua các bư c: a) B mi ng: V i chi c vòng quơ b ng tre và m t chi c khăn th m nư c, ngư i th th công n i nh ng l n ñ t hình con ch ch t o nên ph n mi ng s n ph m theo ý ñ nh ch tác s n ph m. Ngư i th v a ñi quanh v a mi t nh vòng quơ bên ngoài, theo chi u t dư i lên ñ làm cho ph n mi ng s n ph m m ng d n và u n cong d n. b) N ng vai và thân: Sau khi b mi ng, ngư i th dùng v sò n o ñ u bên trong. V a n o, ngư i th v a n ng t bên trong ra ngoài, sao cho ph n thân và ph n vai s n ph m n ng t bên trong ra bên ngoài có dáng khum tròn ho c hơi xiên tròn. Công vi c ñòi h i s t m và khéo léo c a ñôi bàn tay, cũng như s tinh m t nh n bi t ñ dày m ng, ñ cong c a vai và thân s n ph m sao cho ñ u ñ n nh t. c) N ng ñáy: v i chi c vòng pouk làm b ng thanh tre ho c s t u n cong ngư i th g m n o b t ñ t ñáy s n ph m phía bên trong, ñ ng th i dùng tay n ng ra phía ngoài. Sau ñó, ngư i th dùng bàn ñ p (gai poh) v nh và ñ u phía bên ngoài làm cho ñáy s n ph m có ñ khum tròn theo ý mu n. d) Hoàn ch nh: Ngư i th dùng vòng quơ n o dáng bên ngoài, s a l i ch móp méo. Sau ñó, ngư i th dùng lo i nư c màu vàng ñư c làm t ñ t vàng pha v i nư c thoa nh lên b m t ngoài cho s n ph m có ñ láng, m n và có màu vàng g ch. Cu i cùng, ngư i th dùng viên ñá láng (patâu jôh) chá mi t bên ngoài s n ph m nhi u l n ñ tăng ñ bóng làng và m thu t. e) Trang trí hoa văn: Ngư i th dùng m t lo i bàn ch i có nhi u răng nh kh c v ch lên vai s n ph m l n như lu, kh p thành nh ng ñư ng g n sóng song song hình khuôn nh c. Hay m t s s n ph m khác, ngư i th dùng v sò in d u lên ñ t khi còn ư t t o thành t ng nhóm hình ho c m t d i hình v sò chen chúc nhau. M t s khác hi m hoi hơn, ñư c ngư i th g m trang trí b ng nh ng hoa văn hình dây th ng ñ p n i ch y quanh ph n vai ho c thân trên... Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 9 -
Còn làng Trì ð c, ngư i ta trang trí b ng cách dùng nư c ñ t vàng bôi lên m t ngoài ho c v y thêm các lo i nư c ch b ng qu cây dông, cây th lên m t g m ngay sau khi v a nung xong, t o nên các v t loang s m màu. 3. Nung g m K thu t nung g m r t ñơn gi n, không c n lò nung mà nung ngoài tr i, t i m t kho ng ñ t r ng. Vi c nung g m ñư c th c hi n v i s ñ t l a chung c a nhi u gia ñình cùng góp c i và s p chung các s n ph m v i nhau. Các s n ph m g m sau khi phơi khô t 3 – 7 ngày tuỳ ñ l n, ñư c g i là g m m c và ñem ñi nung. Ngư i ta ch t m t l p c i thưa, sau ñó ñ n g m m c úp mi ng xu ng và thêm c i chung quanh c trên m t kh i c a s n ph m ñ nh nung. vi c ñ t l a ñư c th c hi n vào gi a trưa và xuôi hư ng gió ñ l a cháy thành ng n to. C i cháy tàn ñ n ñâu thì s n ph m g m chín ñ n ñó. Sau ñó, ta dùng m t cây sào dài l y t ng s n ph m ra, ngay t c kh c, ngư i khác c m nhành lá nhúng nư c trài dông, trái th ngâm giã nh , r y lên các sán ph m v a ra lò còn ñang nóng. m t g m th m nư c qu loang l các màu ñen, th m ñ m nh t như ki u da báo. ðó là cách làm làng Trì ð c. Còn Bàu Trúc, ngư i ta nung theo t ng gia ñình. S n ph m g m ch t thành nhi u l p bên trên m t l p dày kho ng m t gang tay các lo i c i l n rơm r , lá khô và c phân trâu bò khô. Sau khi ch t lên m t ñ cao v a ph i, ngư i th s tr i lên toàn b trên b m t ñ ng g m ñó m t l p rơm r dày kho ng n a gang tay. Ngư i ta ch n lúc ñ ng gió ñ ñ t, nh m làm cho l p rơm r bên trên kh i s n ph m cháy ñ u và h t t o thành l p tro kín, gi hơi nóng c a l p c i bên dư i ti p t c cháy. Vài ti ng sau, ho c có khi ñ qua ñêm cho tàn l a thì s n ph m g m m i ñư c coi là nung chín và d ra. 4. S n ph m g m ðư c chia thành 2 lo i: ñ ñ ng và ñ n u, cũng có các lo i lò ñ ñun, n u th c ăn. ð ñ ng ví như: d (buk - g n gi ng n i, ñ ñ ng nư c), lu (bìu), ch u (b n)... ð n u thì có: n i (gok), trã (glah - gi ng n a hình c u),.. Bên c nh ñó, sau này còn có các s n ph m mang tính thương m i và ngh thu t như: tháp Chăm, tư ng th n, các tư ng trang trí,... Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 10 -
III – G M CHĂM XU T NGO I G m Quao, m t dòng s n ph m g m Chăm c a làng Bàu Trúc, t nh Ninh Thu n, m i ñây ñã tìm ñư c ñư ng xu t kh u. V n là nh ng dáng v , màu s c huy n ho c ngàn xưa, song nay khoác thêm nh ng t m áo m i, g m Chăm ñã ñi xa hơn. Bao ñ i nay, nh ng ngư i ph n Chăm ngôi làng g m nh tr m l ng này ñã sinh nhai b ng vi c n n ñ t sét làm g m. ð t sét cánh ñ ng làng nhào v i cát l n vàng non l y ven sông Quao ch y quanh làng ñã ñư c ngh nhân Chăm vu t nên nh ng s n ph m g m mang nét ñ p huy n bí. “Cách ñây năm năm, m t h a sĩ có ti ng t TP.HCM ra Bàu Trúc. Nhìn th y g m có nét ñ p ñơn sơ m c m c, ông ñem v trang trí thêm h t cư m, hoa văn... r i tính chuy n xu t kh u cho g m. T lúc ñó làng g m chúng tôi có nhi u công ty xu t kh u ñ ý, ñ n ñ t hàng. Làm hàng m ngh xu t kh u có giá hơn g m truy n th ng, cu c s ng cũng khá hơn...”, ngh nhân Lưu Th B ng k . “Có m y công ty ñ t làm hàng xu t kh u l y hàng t n nhà, mình không ph i gánh ñi bán n a”, bà B ng cho hay. Lò bà B ng làm g n c ngàn m u hàng g m m ngh : ch u hoa k t h p l ng ñèn, bình có tai, bình quai c cao, bình c cao ñi m hoa văn dây th ng, m quai... M i tháng thu nh p c a bà B ng kho ng 1 – 1,5 tri u ñ ng, tr ti n v n mua ñ t cát, rơm c i. Bà B ng m i xây ñư c căn nhà g ch thay cho nhà tranh vách ñ t nh ti n làm g m ch t chiu góp l i. Nhà ngh nhân ðàng Th Phan cũng khá lên nh chuy n t làm g m truy n th ng sang g m m ngh . Bình, v i g m m ngh ch t ñ y sân. Ngoài g m truy n th ng, hi n bà Phan làm thêm hàng m ngh cho b n công ty xu t kh u ñi M , Nh t. M i tháng lò g m bà Phan làm ñư c 300 s n ph m g m m ngh , tr chi phí dư ñư c 2 tri u ñ ng m i tháng. Vài năm g n ñây, nhi u doanh nghi p th công m ngh ñã ñ m t ñ n dòng g m mang nét bí n ngàn xưa c a làng Bàu Trúc. “Nguyên li u làm g m t cát l n h t vàng non thiên nhiên làm nên nh ng s n ph m g m ñ c ñáo chính là ñi m nh n mà chúng tôi mu n gi i thi u v i khách Âu, M ”, ch Mai Th Nhân – giám ñ c s n xu t Công ty Vi t H Chí (TP.HCM) – nói. Quao, tên dòng sông ch y c nh làng g m Bàu Trúc, ñư c ch n làm tên dòng s n ph m khoác t m áo m i c a làng g m. Vi t H Chí ñã xu t hơn 20 kh i hàng g m Chăm ñi Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 11 -
Pháp, Singapore. Trong kho Vi t H Chí lúc nào cũng tr kho ng m t container 40 feet hàng g m Quao ñ k p giao hàng ñúng h n. M i tháng Vi t H Chí ñưa ra kho ng 20 m u g m m i. Trên nh ng s n ph m g m Quao, ý tư ng c a ngh nhân làng g m và nét sáng t o c a Vi t H Chí ñã ñư c k t h p hài hòa. Thành công ñã m m cư i v i nh ng lô hàng g m Quao ñ u tiên, nh ng th trư ng m i m ra... IV – K T LU N Ngh thu t ch tác g m Chăm hi n nay ch còn b o lưu vùng ngư i Chăm Ninh Thu n và cũng ch là h n h p trong m t vài ñ a phương như Bàu Trúc, Trí ð c,... Nhìn chung k thu t ch tác g m Chăm khá ñơn gi n, th th công ngh g m Chăm v n còn duy trì các ñ g , mâm g c ñ nh, chưa bi t t i bàn xoay. Ngh thu t trang trí trên s n ph m g m còn khá thô sơ, ñơn ñi u và hi m hoi ngoài cách làm láng, ho c vài nét hoa văn hình răng lư c, d u v sò ho c bôi màu th m loang l t nhiên mà không s d ng các lo i men g m. Nhi t ñ nung g m còn th p, ch nung b ng cách ñ t nóng s n ph m ngoài tr i, không s d ng lò nung v i quy mô l n. Lo i hình s n ph m g m Chăm cũng r t ñơn ñi u, kích thư c nh bé là ch y u. Tuy nhiên, qua k thu t ch tác g m Chăm cũng cho th y m t s ñ c ñi m văn hoá t c ngư i Chăm, cũng như m i quan h văn hoá v i các dân t c láng gi ng th hi n khá rõ nét. S n ph m g m Chăm ñã ñáp ng nhu c u tiêu dùng và th hi u không ch c a ngư i Chăm mà còn ñu c trao ñ i r ng rãi v i nhi u vùng và nhi u t c ngư i khác n a. ð c bi t hi n nay g m Chăm ñã tr thành thương ph m có giá tr xu t kh u, cũng như có giá tr trong các ho t ñ ng tham quan, du l ch c trong và ngoài nư c. Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 12 -
TÀI LI U THAM KH O PHAN XUÂN BIÊN, PHAN AN, PHAN VĂN D P – VĂN HOÁ CHĂM – NXB KHOA H C XÃ H I – 1991. WEBSITE T NH NINH THU N: WWW.NINHTHUAN.GOV.VN WEBSITE U BAN DÂN T C: CEMA.GOV.VN Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 13 -
PH L C M T S HÌNH NH LIÊN QUAN ð N G M CHĂM BÀU TRÚC a) Các bư c t o thành m t s n ph m g m c a ngh nhân ðàng Th Gia t i làng Bàu Trúc – th tr n Phư c Dân – Ninh Phư c – Ninh Thu n: Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 14 -
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 15 -
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 16 -
b) M t s hoa văn ñư c s d ng trong g m Chăm: Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 17 -