zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Luận Văn - Báo Cáo

» Khoa học xã hội

Bài tiểu luận Triết học: Triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác

Chia sẻ: Hgfch Hgfch | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Báo xấu

1.749
lượt xem 315
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài tiểu luận Triết học: Triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác nhằm trình bày tổng quan về triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc, nội dung của triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc, vài trò của triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc đối với sự ra đời của triết học Mác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài tiểu luận Triết học: Triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác

TRƯỜ NG ĐẠI HỌ C KINH TẾ VIỆN ĐÀO TẠO S AU ĐẠI HỌ C  BÀI TIỂU LUẬN Đề tài: “Triết học duy vật nhân bản Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác” Giảng viên hướng dẫn: Thầy Bùi Văn Mưa Học viên thực hiện: Nguyễn Hữu Quý Stt: 81, Nhóm 9, Đêm 3, Khóa 22 Tp. HCM, Tháng 12 năm 2012
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác 1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Triết học cổ điển Đức, đặc biệt với hai nhà triết học tiêu biểu là Hêghen và Phoiơbắc, là nguồn gốc lý luận trực tiếp của triết học Mác. C.Mác và Ph.Ăngghen đã từng là những người theo học triết học Hêghen. Sau này, cả khi đã từ bỏ chủ nghĩa duy tâm của triết học Hêghen, các ông vẫn đánh giá cao tư tưởng biện chứng của nó. Chính cái "hạt nhân hợp lý" đó đã được Mác kế thừa bằng cách cải tạo, lột bỏ cái vỏ thần bí để xây dựng nên lý luận mới của phép biện chứng - phép biện chứng duy vật. Trong khi phê phán chủ nghĩa duy tâm của Hêghen, C.Mác đã dựa vào chủ nghĩa duy vật triết học của Phoiơbắc; đồng thời đã cải tạo chủ nghĩa duy vật cũ, khắc phục tính chất siêu hình và những hạn chế lịch sử khác của nó. Từ đó Mác và Ăngghen xây dựng nên triết học mới, trong đó chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng thống nhất với nhau một cách hữu cơ. Với tính cách là những bộ phận hợp thành hệ thống lý luận của triết học Mác, chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng đều có sự biến đổi về chất so với nguồn gốc của chúng. Không thấy điều đó, mà hiểu chủ nghĩa duy vật biện chứng như sự lắp ghép cơ học chủ nghĩa duy vật của triết học Phoiơbắc với phép biện chứng Hêghen, sẽ không hiểu được triết học Mác. Để xây dựng triết học duy vật biện chứng, Mác đã cải tạo cả chủ nghĩa duy vật cũ, cả phép biện chứng của Hêghen. Mác viết: "Phương pháp biện chứng của tôi không những khác phương pháp của Hêghen về cơ bản mà còn đối lập hẳn với phương pháp ấy nữa". Giải thoát chủ nghĩa duy vật khỏi phép siêu hình, Mác đã làm cho chủ nghĩa duy vật trở nên "hoàn bị và mở rộng học thuyết ấy từ chỗ nhận thức giới tự nhiên đến chỗ nhận thức xã hội loài người, chủ nghĩa duy vật lịch sử của Mác là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học". Để hiểu rõ vai trò của chủ nghĩa duy vật nhân bản của Phoiơbắc đối với sự ra đời của triết học duy vật biện chứng của Mác như thế nào, chúng ta sẽ nghiên cứu đề tài: “Chủ nghĩa duy vật nhân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác” Trang 1
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác 2. TRIẾT HỌC DUY VẬT NHÂN BẢN CỦA PHƠIƠBẮC Lútvích Phoiơbắc là một đại biểu lỗi lạc của nền triết học cổ điển Đức, nhà duy vật lớn nhất của triết học thời kỳ trước Mác, nhà vô thần, bậc tiền bối của triết học Mác. Ông sinh năm 1804 trong một gia đình luật sư nổi tiếng ở Đức. Ông đã theo học ở trường đại học tổng hợp Beclin, tham gia phái Hêghen trẻ. Về sau ông tách khỏi phái này, trở thành người phê phán hệ thống của Hêghen, xây dựng hệ thống triết học duy vật riêng của mình. Ông viết nhiều tác phẩm triết học, trong đó có những tác phẩm lớn như: "Phê phán triết học Hêghen" (1839); "Bản chất của đạo đức thiên chúa", "Luận cương sơ bộ về cải cách triết học" (1842), "Những nguyên lý của triết học tương lai" (1843), "Bản chất của tôn giáo", v.v. Học thuyết triết học của ông thể hiện qua những nội dung chủ yếu sau: 2.1. Quan niệm về nhận thức Khi đứng trên lập trường duy vật về khả năng của con người nhận thức được và nhận thức ngày càng đầy đủ thế giới, Phoiơbắc cho rằng, khách thể của nhận thức là giới tự nhiên và con người chứ không phải là logich trừu tượng hay Thượng đế. Chủ thể của nhận thức cũng không phải là lý tính logich trừu tượng mà là con người sống động, tồn tại trong thực tế, có cảm giác và có lý trí. Cảm tính trực quan là nguồn gốc của tư duy lý luận, còn tư duy lý luận xử lý tài liệu cảm tính để khám phá ra chân lý. Chân lý là sự phù hợp giữa tư tưởng trong chủ thể và đối tượng được tư tưởng, tức khách thể. Nhờ vào năng lực của cảm giác và lý trí mà con người có khả năng nhận thức đầy đủ giới tự nhiên, nhưng đó là một quá trình lâu dài, thông qua các cá nhân và các thế hệ khác nhau. Nếu một người không thể nhận thức thế giới thì tất cả mọi thế hệ nối tiếp có thể nhận thức được thế giới khách quan vô cùng, vô tận. Đối với ông, thực tiễn là hoạt động bản năng mang tính thấp hèn, do đó cần được loại ra khỏi nhận thức, trục xuất ra khỏi hệ thống triết học. Bản thân ông cũng không hiểu chính hoạt động khoa học cũng là hoạt động thực tiễn, không thấy được vai trò của thực tiễn đối với nhận thức và đối với đời sống xã hội. Trang 2
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác Như vậy, Phoiơbắc đã xây dựng quan điểm duy vật về nhận thức; đã khẳng định, con người có khả năng nhận thức. Nhưng trong lý luận nhận thức đã bộc lộ hạn chế ở chỗ, chưa hiểu được quá trình phát triển biện chứng của nhận thức, vai trò của hoạt động thực tiễn đối với nhận thức. Cho nên, quan điểm nhận thức của Phoiơbắc vẫn nằm trong khuôn khổ của những phương pháp suy nghĩ siêu hình. 2.2. Quan niệm về giới tự nhiên Dựa trên truyền thống duy vật, Phoiơbắc cho rằng : giới tự nhiên vật chất có trước ý thức, tồn tại vô cùng đa dạng, phong phú và tự nó; không gian, thời gian và vận động là thuộc tính cố hữu, là phương thức tồn tại của vật chất – giới tự nhiên; bản thân giới tự nhiên bị chi phối bởi mối liên hệ nhân quả nên không ngừng vận động, phát triển trong không gian, thời gian, theo các quy luật khách quan nội tại; trong những điều kiện nhất định, quá trình phát triển của giới tự nhiên sẽ dẫn đến sự ra đời của đời sống sinh học mà cao hơn là đời sống con người; con người muốn hiểu giới tự nhiên phải xuất phát từ chính bản thân mình, thông qua cảm giác và tư duy của chính mình. Phoiơbắc cho rằng không thể tách con người ra khỏi giới tự nhiên, vì con người là sản phẩm tất yếu cao nhất của giới tự nhiên, còn giới tự nhiên là cơ sở không thể thiếu của đời sống con người. Con người dựa vào giới tự nhiên để thỏa mãn nhu cầu cần thiết. Chính những cái đó đã ảnh hưởng đến tâm tư, tình cảm, đam mê, khát vọng, suy nghĩ, hiểu biết của mỗi con người, mà xét đến cùng, chúng làm cho người này không giống người kia. 2.3. Quan niệm về xã hội Trong quan niệm về tự nhiên, Phoiơbắc là nhà duy vật; còn trong quan niệm về xã hội ông lại thể hiện quan điểm duy tâm. Ông khẳng định những thời kỳ lịch sử loài người sở dĩ khác nhau chỉ do những thay đổi các hình thức tôn giáo; thay thế tôn giáo cũ bằng tôn giáo mới sẽ làm cho xã hội tiến lên. Ở đây, Phoiơbắc chưa thấy được vai trò của thực tiễn xã hội quyết định sự vận động phát triển của xã hội loài người. Trang 3
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác Khi bàn đến tôn giáo, Phoiơbắc cho rằng, tôn giáo là sản phẩm tất yếu của tâm lý cá nhân và của sự tưởng tượng của con người. Tôn giáo thể hiện sự mềm yếu, bất lực của con người trước sức mạnh tự nhiên và điều kiện của xã hội. Chính con người đã bày đặt ra thần thánh bằng cách trừu tượng hóa bản chất con người. Do vậy, cần thay thế tôn giáo cũ bằng thứ tôn giáo mới không cần có thần thánh, chúa trời mà lấy tình yêu giữa người với người làm nền tảng. 2.4. Quan niệm về con người Phoiơbắc cho rằng, con người vừa mang bản tính cá nhân, vừa mang bản tính cộng đồng. Do mang bản tính cá nhân, mà mỗi con người là một cá thể sinh học đặc biệt có lý trí, có ý chí, có trái tim… của riêng mình để nhận thức, để khát vọng đam mê, để rung động cảm xúc… Đó là con người tồn tại bằng xương, bằng thịt, đang sống, đang làm việc, đang nhận thức như mỗi chúng ta, chứ không phải con người trong ý tưởng – con người trừu tượng. Với bản tính đó, mỗi con người tiềm tàng một năng lực sáng tạo kỳ vĩ, năng lực này bắt nguồn từ trong cá tính cá nhân của mỗi con người chứ không xuất phát từ Thượng đế. Do mang bản tính cộng đồng, mà mỗi con người cá nhân bị ràng buộc với những người khác. Hạnh phúc của mỗi cá nhân không là hạnh phúc đơn độc của mỗi con người mà là hạnh phúc được tìm kiếm trong sự hòa hợp với mọi người, trong cộng đồng. Với bản tính đó, mỗi con người tiềm tàng một tình yêu mênh mông dành cho con người, tình yêu cũng tuôn trào từ bản tính cộng đồng của con người chứ không phải bắt nguồn từ Thượng đế. Bản tính vừa cá nhân vừa cộng đồng của con người, theo Phoiơbắc, là cơ sở của tính ích kỷ hợp lý – thống nhất tính ích kỷ cá nhân với tính ích kỷ cộng đồng xã hội. Tính ích kỷ hợp lý đòi hỏi các quyền lợi riêng tư của mỗi cá nhân con người phải phù hợp hài hòa với quyền lợi chung của xã hội. Phoiơbắc cho rằng tình yêu giữa con người với nhau Trang 4
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác vừa là phương tiện vừa là mục đích của sự hòa hợp xã hội, và hơn thế nữa, nó còn là động lực tiến bộ xã hội, bởi vì nó là sự thể hiện rõ nhất bản chất người trong mỗi con người. Phoiơbắc cho rằng : Chúng ta sẽ không thể là con người nếu không biết yêu, và một đứa trẻ chỉ trở thành người lớn khi nó biết yêu; tình yêu phụ nữ là tình yêu phổ quát, ai không yêu phụ nữ người đó không yêu con người. Tuy nhiên, trong biển trời mênh mông của tình yêu thì, tình yêu của người đàn ông dành cho người đàn bà là tình yêu đích thực. Đối với Phoiơbắc con người và tình yêu chỉ là một, chúng không thể tách rời nhau. Xác định vấn đề con người giữ vị trí trung tâm của triết học Phoiơbắc trở thành đại biểu tiêu biểu của chủ nghĩa duy vật nhân bản. Đây là mặt tiến bộ so với các nhà trước học trước ông. Tuy nhiên ông đã không thấy được phương diện xã hội của con người. Song, nó còn hạn chế là đã tuyệt đối hóa tình yêu, coi tình yêu là bản chất của con người mà không chú ý đến mặt lịch sử - xã hội, không thấy điều kiện chính trị - xã hội mà con người đang sống trong đó. Quan niệm về con người của ông rất trừu tượng, bởi vì nó không mang tính lịch sử, tính giai cấp, tính dân tộc. 2.5. Quan niệm về tôn giáo Phoiơbắc cho rằng, tôn giáo chỉ là sự tha hóa bản chất con người, còn Thượng đế chỉ là tập hợp những giá trị, mơ ước, khác vọng con người muốn có. Vì vậy, giá trị, mơ ước của con người thế nào thì Thượng đế như thế nấy. Thượng đế là nhân cách cá nhân được thần thánh hóa. Theo Phoiơbắc, tôn giáo là sản phẩm tất yếu của tâm lý và nhận thức của con người, không phải Thượng đế sinh ra con người mà chính con người sinh ra Thượng đế. Ông nhận xét :bản chất thần thánh không là cái gì khác, mà là bản chất của con người, nhưng đã được tinh chế, khách quan hoá, tách rời với con người hiện thực bằng xương, bằng thịt. Tuy nhiên, theo ông, tôn giáo không đơn giản là những ảo tưởng phi lý, hoan đường mà còn là những mơ ước, khát vọng đời thường của con người. Sự bất lực trong nhận thức, sự sợ hãi, đau khổ, khó khăn triền miên, niềm mơ Trang 5
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác ước khao khát vươn lên trong cuộc sống đầy đau khổ bất hạnh, đầy bế tắt buồn thương của con người đã sản sinh ra tôn giáo. Phoiơbắc cho rằng, tôn giáo và niềm tin vào Thượng đế đã chia cắt thế giới cùng con người thành thế giới trần tục và thế giới thiên đường, tôn giáo làm tha hóa con người để dễ dàng thống trị nó. Tôn giáo không chỉ kìm hãm mà còn tước đi con người tính năng động sáng tạo, sự tự do và năng lực độc lập phán xét. Ông đòi hỏi phải lựa chọn: hoặc là tôn giáo – tín ngưỡng – thượng đế, hoặc là khoa học nhân bản – tình yêu – con người. Tuy phê phán kịch liệt tôn giáo, nhưng Phoiơbắc thực tế chỉ phê phán Cơ đốc giáo. Còn tôn giáo nói chung, theo ông, vẫn là điều cần thiết đối với đời sống con người. Cho nên thay vào Cơ đốc giáo, con người "cần... một tôn giáo mới", vì chỉ có tín ngưỡng, niềm tin mới an ủi được chúng ta khỏi những nỗi bất hạnh trong cuộc đời con người. Mặc dù sự an ủi trên là giả dối nhưng chúng ta không thể làm gì khác và phải chấp nhận sự dối trá đó. Đúng như Ăngghen nhận xét rằng "Phoiơbắc hoàn toàn không muốn xoá bỏ tôn giáo, ông muốn hoàn thiện tôn giáo. Ngay cả triết học cũng phải hoà vào tôn giáo. Thứ tôn giáo mà Phoiơbắc đề cao hiểu theo nghĩa của ông là tôn giáo tình yêu, là quan hệ thân thiện giữa người và người. Tôn giáo tình yêu của Phoiơbắc dựa trên triết học nhân bản của ông. Ông cho rằng nó phản ánh được cái gì đó vĩnh hằng trong con người. Vì vậy, nó cần thiết phải tồn tại chừng nào xã hội loài người còn tồn tại. Và phải hình thành nên tình cảm tôn giáo 3. VAI TRÒ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT NHÂN BẢN ĐỐI VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA TRIẾT HỌC MÁC 3.1. Kế thừa những tư tưởng tích cực và đúng đắn của Phoiơbắc Tiếp thu những giá trị tư tưởng của I.Cantơ và dựa trên những thành tựu khoa học tự nhiên đương thời, L.Phoiơbắc (1804 – 1872) có tham vọng thiết lập một nền triết học mới – “triết học tương lai”, lấy con người và đời sống tâm – sinh lý của con người làm đối tượng. Ông viết: “Triết học mới biến con người, kể cả giới tự nhiên với tư cách là nền tảng của con người, thành đối tượng duy nhất, phổ biến, cao nhất của triết học, do Trang 6
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác đó mà cũng biến nhân bản học, kể cả sinh lý học thành khoa học phổ quát”(1). “Triết học mới” đó có sứ mệnh cao cả là giúp con người: 1) Nhận diện chính mình như con đẻ của giới tự nhiên; 2) Nhận ra chân giá trị của cuộc sống, nhằm 3) Nỗ lực phấn đấu cho hạnh phúc ngay trong thế giới trần gian. Để thực hiện được sứ mệnh thiêng liêng đó, L.Phoiơbắc đã thiết kế một đồ án cải cách triết học. Trong các tác phẩm như Bản chất của Kitô giáo (1841), Những luận điểm dự thảo cho cuộc cải cách triết học (1842), Những nguyên lý của triết học tương lai (1843), Về bản chất đạo Cơ đốc (1845), Những bài giảng về bản chất của tôn giáo (1848 – 1849), ông đã khai mở hướng đi mới cho các nhà triết học hậu thế, đó là truy tìm bí mật của triết học ngay trong giới tự nhiên và con người. L.Phoiơbắc khẳng định: “Hãy quan sát giới tự nhiên và con người, bạn sẽ thấy trong đó những bí mật của triết học” và “Quan điểm của tôi chỉ có thể biểu đạt trong hai từ: Giới tự nhiên và con người”. Với cách đặt vấn đề như vậy, ông đi sâu vào nghiên cứu bản chất con người, bắt đầu từ việc truy tìm mối quan hệ giữa con người và giới tự nhiên, giữa tư duy và tồn tại, giữa người và người để rồi từ đó, đưa ra kết luận về mối quan hệ giữa người và thần. Từ việc quan sát hình thể bên ngoài cũng như mọi hoạt động lao động sản xuất, hoạt động tinh thần của con người, L.Phoiơbắc cho rằng, bản chất con người là một cái gì đó thống nhất toàn vẹn giữa hai phương diện thể xác (tồn tại) và tinh thần (tư duy). Sự thống nhất này đảm bảo cho sự sống của con người có thể tồn tại và phát triển như một sinh vật cao nhất, hoàn thiện nhất trong mọi sinh vật. Sai lầm của chủ nghĩa duy tâm là toan tính thủ tiêu sự thống nhất đó của con người, tách rời tư duy con người khỏi tồn tại của nó, biến tư duy thành một thực thể siêu tự nhiên có khả năng sáng tạo nên thế giới vật chất. Còn sai lầm của nhị nguyên luận là đánh đồng tư duy và tồn tại, coi chúng như những thực thể tồn tại độc lập bên cạnh nhau - đó là sự khẳng định vòng vo, lối nói nửa vời, tách đôi trái ngược. Và cũng từ đó ông dễ dàng rút ra một kết luận triết học duy vật rằng, tư duy, ý thức của con người không là cái gì khác như là thuộc tính vốn có của một dạng vật chất có tổ chức cao - bộ óc con người. Chính ở đây, ông đã phần nào phỏng đoán được nội dung Trang 7
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác vấn đề cơ bản của triết học, điều mà sau này Ăngghen đã phát biểu một cách rõ ràng hơn trong tác phẩm Lutvich Phoiơbắc và sự cáo chung của triết học cổ điển Đức. Từ việc khẳng định con người là sản phẩm của văn hoá, của lịch sử, L.Phoiơbắc đưa ra quan điểm cho rằng, ích kỷ không chỉ mang tính cá nhân như các nhà đạo đức học trước ông tuyên bố, mà còn mang tính xã hội. “Không chỉ có một tính ích kỷ đơn độc hay là tính ích kỷ cá nhân, - L.Phoiơbắc viết, - mà còn có một tính ích kỷ xã hội, một tính ích kỷ của gia đình, của tập thể, của cộng đồng, một tính ích kỷ yêu nước. Tất nhiên, tính ích kỷ là nguyên nhân của mọi điều ác, nhưng cũng là nguyên nhân của mọi điều thiện; bởi vì không có cái gì khác ngoài tính ích kỷ đã tạo nên sự chiếm hữu ruộng đất, nên thương nghiệp, cũng vì tính ích kỷ mà có nghệ thuật, có khoa học,… tính ích kỷ ngăn cấm trộm cướp, dối trá, hạn chế ngoại tình”. Nhận xét về quan điểm mới này của L.Phoiơbắc, V.I.Lênin cho rằng, đây là “phôi thai của chủ nghĩa duy vật lịch sử”. Tiến xa hơn một bước nữa, L.Phoiơbắc coi tính ích kỷ của con người như là một động lực thúc đẩy sự phát triển của lịch sử xã hội. Ông viết: “Trong lịch sử, một thời đại mới bắt đầu từ đâu? Bắt đầu từ chỗ, đông đảo quần chúng bị áp bức đưa ra tính ích kỷ chính đáng của mình chống lại tính ích kỷ cực đoan của thiểu số người khác… tính ích kỷ của đa số nhân loại đang bị áp bức phải và sẽ thực hiện quyền của mình và mở ra một thời đại lịch sử mới… không thể để cho thiểu số người là cao thượng, có tài sản; còn số khác là thấp hèn, là chẳng có gì. Tài sản phải có ở tất cả mọi người”. Mọi mong muốn, khát vọng tự nhiên của con người theo quan điểm của Phoiơbắc không phải xuất phát từ tư tưởng thuần tuý mà chúng phản ánh đời sống hiện thực của con người và do đời sống đó quy định. Nói cách khác, trong con người, cái sinh lý quy định cái tâm lý, cái tự nhiên - sinh học quy định cái xã hội, nhu cầu vật chất quy định hành động xã hội. “Điều ác xuất hiện không phải trong đầu óc, trong trái tim - Phoiơbắc viết - mà xuất hiện chính trong dạ dày con người". Quan điểm này của Phoiơbắc đã làm cho Ăngghen rất chú ý. Trong tác phẩm L.Phoiơbắc và sự cáo chung của triết học cổ điển Đức, Ăngghen đánh giá cao luận điểm của Phoiơbắc: "Trong một Trang 8
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác cung điện, người ta suy nghĩ khác trong một túp lều tranh", "Nếu như vì đói, vì nghèo, mà trong cơ thể không có chất dinh dưỡng, thì trong đầu óc anh, trong tình cảm và trong trái tim anh cũng k hông có chất nuôi đạo đức". Đây là luận điểm hoàn toàn mới so với đương thời, vì theo quan điểm này thì điều kiện sinh hoạt vật chất của con người quy định suy nghĩ và tư tưởng của nó. Tuy nhiên, Phoiơbắc chưa có khả năng nhìn nhận con người với tư cách là một cá thể của loài, với tư cách là một thành viên xã hội, mà ông chỉ mới dừng lại ở con người cụ thể. Quan niệm về con người trong triết học Phoiơbắc như đã trình bày ở trên theo đánh giá của A.G.Spirkin "chính là điểm xuất phát cho những lập luận của Mác về con người và bản chất con người". Bởi vì, bằng những quan niệm đó, người khai mở con đường cho chủ nghĩa duy vật nhân bản đã giáng một đòn phá tan mâu thuẫn giữa chủ nghĩa duy vật và chỉ nghĩa duy tâm khách quan của Hêghen, "đưa một cách không úp mở chủ nghĩa duy vật trở lại ngôi vua", ông đã khẳng định một cách dứt khoát rằng "tự nhiên tồn tại độc lập đối với mọi triết học. Nó là cơ sở trên đó con người chúng ta bản thân chúng ta cũng là một sản phẩm của tự nhiên đã sinh trưởng”. Mác và Ăngghen luôn đánh giá cao triết học của Phoiơbắc nói chung, chủ nghĩa duy vật nhân bản của ông nói riêng, họ tự thừa nhận mình là môn đồ của ông, chào đón quan điểm mới đó một cách nhiệt liệt, tin và đi theo Phoiơbắc với một tinh thần hào hứng, phấn khởi. Vào năm 1841, L.Phoiơbắc đã cho xuất bản tác phẩm Bản chất của đạo Cơ đốc. C.Mác và Ph.Ăngghen chịu ảnh hưởng sâu sắc những quan niệm duy vật của L.Phoiơbắc: “không phải chúa Trời sáng tạo ra con người, mà chính con người sáng tạo ra chúa Trời”. Theo nhà duy vật Đức, “con người đang khách quan hóa bản chất của mình và biến mình thành đối tượng của cái bản chất đã bị khách quan hóa này – và đây chính là bí mật của tôn giáo”. Luận điểm của L.Phoiơbắc - “bản chất của thần thánh không là cái gì khác ngoài bản chất của con người bị khách quan hóa, tách biệt khỏi con người cá thể, nghĩa là tách biệt khỏi con người hiện thực bằng xương bằng thịt” - đã trở thành “sợi chỉ đỏ” trong quan niệm của C.Mác và Ph. Ănghen về tôn giáo. C.Mác đã bày tỏ sự Trang 9
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác ủng hộ Phoiơbắc, thể hiện một tình cảm bái phục nhà duy vật này trong cuộc tranh luận giữa ông với nhà thần học, nhà triết học theo phái Hêghen trẻ - Đ.Stơrauxơ (1808 - 1874) năm 1842. Sau đó, C.Mác đoạn tuyệt với nhóm Béclin trong phái Hêghen trẻ. Hệ tư tưởng Đức có thể coi là tác phẩm đánh dấu bước đột phá trong quan niệm của C.Mác và Ph.Ăngghen về tôn giáo, khẳng định tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội, bị chi phối bởi các cơ sở kinh tế và điều kiện xã hội. Nhưng, khác với các hình thái ý thức xã hội khác, như khoa học, nghệ thuật, v.v., tôn giáo nói chung mang tính tiêu cực, là sản phẩm của xã hội có giai cấp và do vậy, vấn đề tôn giáo không tách rời cuộc đấu tranh vì xã hội tương lai. Đây là điểm phân biệt các ông với những nhà duy vật trước đây, kể cả L.Phoiơbắc, trong quan niệm về tôn giáo. Trong Hệ tư tưởng Đức (chủ yếu ở chương “Phoiơbắc – sự đối lập giữa quan điểm duy vật và quan điểm duy tâm”), khi phê phán Phoiơbắc và một số nhà triết học khác, C.Mác và Ph.Ăngghen đã trình bày những quan điểm cơ bản của mình về xã hội. Đây là những quan điểm duy vật mà nhờ đó, lần đầu tiên trong lịch sử triết học, chủ nghĩa duy tâm đã bị “tống ra khỏi” lĩnh vực xã hội. Ph.Ăngghen đã coi Luận cương về Phoiơbắc là văn kiện chứa đựng "những mầm mống thiên tài của một thế giới quan mới". Sự thật là, trong Luận cương về Phoiơbắc đã chứa đựng những tư tưởng rất cơ bản của toàn bộ chủ nghĩa Mác. Thấy được "lịch sử bắt đầu từ đâu thì tư duy phải bắt đầu từ đó", C.Mác và Ph.Ăngghen đã khẳng định điểm xuất phát của các ông là con người: "Những tiền đề xuất phát của chúng tôi" "là những tiền đề hiện thực". "Đó là những cá nhân hiện thực, là hoạt động của họ và những điều kiện sinh hoạt vật chất của họ, những điều kiện mà họ thấy có sẵn cũng như những điều kiện do hoạt động của chính họ tạo ra. Như vậy, những tiền đề ấy là có thể kiểm nghiệm được bằng con đường kinh nghiệm thuần tuý". Con người xuất phát ở đây không phải là con người trừu tượng, con người tinh thần, mà là con người xã hội hiện thực, trước hết là những con người sản xuất ra đời sống vật chất, trực tiếp là người công nhân trong nền sản xuất xã hội tư sản lúc đó. Trang 10
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác 3.2. Cải tạo những quan điểm siêu hình và duy tâm của Phoiơbắc Tuy đánh giá cao L.Phoiơbắc, nhưng C.Mác và Ph.Ăngghen cũng nhận thấy rằng, triết học nhân bản của L.Phoiơbắc còn có nhiều hạn chế, nhiều điều bất ổn cần phải phê phán, chỉnh sửa từ cách nhìn của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Trong Hệ tư tưởng Đức, C.Mác và Ph.Ăngghen đã dành hẳn một chương để bàn về triết học L.Phoiơbắc; trong đó, các ông chỉ rõ hạn chế cơ bản, bao trùm toàn bộ triết học nhân bản của L.Phoiơbắc là việc tách rời lịch sử khỏi chủ nghĩa duy vật và đây là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới các hạn chế mang tính chất hệ quả khác, cụ thể là: Thứ nhất, L.Phoiơbắc đã xem xét con người một cách trừu tượng, con người phi lịch sử, phi giai cấp, nghĩa là xem xét con người với tư cách một cá nhân thuần tuý, biệt lập, tách khỏi cơ sở tồn tại hiện thực của nó – phương thức sản xuất. Theo C.Mác và Ph.Ăngghen, so với các nhà duy vật “thuần túy”, L.Phoiơbắc đã có ưu điểm lớn là ông thấy rằng, con người cũng là một “đối tượng của cảm giác” chứ không phải là “hoạt động cảm giác được”. Tuy nhiên, hạn chế lớn của ông là không xem xét con người trong mối quan hệ xã hội nhất định của họ, trong những điều kiện sinh hoạt hiện có của họ, những điều kiện làm cho họ trở thành những con người đúng như họ đang tồn tại trong thực tế. Nghĩa là, L.Phoiơbắc không bao giờ tới được những con người hành động đang tồn tại thực sự, mà ông vẫn cứ dừng lại ở một sự trừu tượng. Ở ông, con người “hiện thực, cá thể, bằng xương, bằng thịt” chỉ đóng khung trong tình cảm thôi và hoàn toàn không biết đến những “quan hệ con người” nào khác, ngoài tình yêu và tình bạn được lý tưởng hoá. C.Mác và Ph.Ăngghen đã đưa ra kết luận rằng, “Khi Phoiơbắc là nhà duy vật thì ông không bao giờ đề cập tới lịch sử; còn khi ông xem xét đến lịch sử thì ông không phải là nhà duy vật. Ở L.Phoiơbắc, lịch sử và chủ nghĩa duy vật hoàn toàn tách rời nhau”. Trung tâm thế giới quan mới do Mác và Ăngghen đặt nền móng là chủ nghĩa duy vật về lịch sử. Theo ý kiến của họ, con người không phải bước ra từ sâu thẳm của giới tự nhiên thành một sinh thể tự nhiên phổ quát như Phoiơbắc nhận định, mà nó trở thành như vậy Trang 11
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác trong tiến trình lịch sử. Con người khác với động vật trước hết không phải bởi nó có ý thức như Phoiơbắc nói, mà bởi sự bắt buộc phải lao động sản xuất nhằm tạo ra cho mình các phương tiện sống. Trong quá trình sản xuất đó, con người khám phá ra sức mạnh tự nhiên, chuyển nó thành lực lượng lao động xã hội, tạo nên nội dung của lịch sử thế giới. Sự khám phá đó được tiến hành bởi các cá nhân có những nhu cầu tự nhiên - xã hội xác định và những năng lực hoạt động của họ trong phạm vi những hình thái kinh tế - xã hội được chuyển giao từ thế hệ này qua thế hệ khác.Với nghĩa như vậy, Mác và Ăngghen viết: "Những tiền đề xuất phát của chúng tôi, không phải là những tiền đề tuỳ tiện, không phải là giáo điều, đó là những tiền đề hiện thực mà người ta chỉ có thể bỏ qua trong trí tưởng tượng thôi. Đó là những cá nhân hiện thực, là hoạt động của họ và những điều kiện sinh hoạt vật chất của họ... tiền để đầu tiên của toàn bộ lịch sử nhân loại thì dĩ nhiên là sự tồn tại của những cá nhân con người sống. Vì vậy, điều cụ thể dầu tiên cần phải xác định là tổ chức cơ thể của những cá nhân ấy và mối quan hệ mà tổ chức cơ thể ấy tạo ra giữa họ với phần còn lại của tự nhiên". Dựa trên tiền đề xuất phát đúng đắn đó, C.Mác và Ph.Ăngghen nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển của nhân cách. Theo các ông, sự phân công lao động là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử xã hội loài người dẫn tới sự hình thành nhân cách của con người nói chung, cá tính của mỗi cá nhân nói riêng. Nó gắn liền với phương thức sản xuất – yếu tố cơ bản, quyết định đời sống tinh thần của con người. “Sự chuyển hoá những lực lượng cá nhân (quan hệ) - C.Mác và Ph.Ăngghen viết – thông qua sự phân công lao động, thành những lực lượng vật chất… Chỉ có trong cộng đồng, cá nhân mới có được những phương tiện để có thể phát triển toàn diện những năng khiếu của mình và do đó, chỉ có trong cộng đồng, mới có thể có tự do cá nhân”. Như vậy, sự tồn tại của mỗi cá nhân không thể tách khỏi cộng đồng, vì đây là môi trường sống, môi trường hoạt động, môi trường sản xuất của chính cá nhân. Trang 12
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác Thứ hai, L.Phoiơbắc chỉ nhìn thấy sự khác biệt cơ bản giữa con người và các loài động vật khác về phương diện nhận thức mà không thấy rằng, sự khác biệt đó được bắt đầu từ hành vi sản xuất vật chất. Đây là một hạn chế mang tính phổ biến của chủ nghĩa duy vật trước Mác, mà điển hình là chủ nghĩa duy vật của L.Phoiơbắc. Vận dụng quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng vào việc xem xét lịch sử, C.Mác và Ph.Ăngghen cho rằng, “tiền đề đầu tiên của toàn bộ lịch sử nhân loại thì dĩ nhiên là sự tồn tại của những cá nhân con người sống. Hành động lịch sử đầu tiên của những cá nhân đó, hành động mà nhờ đó họ khác với loài vật, không phải là việc họ tư duy mà là việc họ bắt đầu sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt cần thiết cho họ… Có thể phân biệt con người với súc vật, bằng ý thức, bằng tôn giáo, nói chung bằng bất cứ cái gì cũng được. Bản thân con người bắt đầu tự phân biệt với súc vật ngay khi con người bắt đầu sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình – đó là một bước tiến do tổ chức cơ thể con người quy định. Sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình, như thế con người đã gián tiếp sản xuất ra chính đời sống vật chất của mình”. Theo đó, sự khác biệt giữa con người và con vật về phương diện tư duy như quan niệm của L.Phoiơbắc chỉ là sự khác biệt mang tính phái sinh mà thôi, còn nguyên nhân cơ bản của sự khác biệt đó nằm ngay trong đời sống vật chất của con người. Thứ ba, L.Phoiơbắc không nhìn thấy mối quan hệ biện chứng giữa đời sống vật chất và đời sống tinh thần, chính vì vậy, ông không thể lý giải được một cách duy vật quá trình bộ óc của con người sản sinh ra ý thức và tư duy như thế nào. Phê phán quan điểm này của L.Phoiơbắc, C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định một cách dứt khoát rằng, “sự sản xuất ra những ý niệm, những quan niệm và ý thức thì lúc đầu là trực tiếp gắn liền mật thiết với hoạt động vật chất và sự giao tiếp vật chất của con người – ngôn ngữ của cuộc sống hiện thực. Ở đây, những quan niệm, tư duy, sự giao tiếp tinh thần của con người xuất hiện ra còn là sản phẩm trực tiếp của các quan hệ vật chất của họ… Chính con người là kẻ sản xuất ra những quan niệm, ý niệm, v.v. của mình, song đây là những con người hiện thực, đang hành động, đúng như họ bị quy định bởi một sự phát triển nhất định của những lực lượng sản xuất của họ và bởi sự giao tiếp phù hợp Trang 13
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác với sự phát triển ấy, kể cả những hình thức rộng rãi nhất của những sự giao tiếp đó”. Như vậy, chúng ta thấy rằng, giữa L.Phoiơbắc và các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác có sự khác biệt cơ bản trong quan niệm về con người. L.Phoiơbắc cho rằng, tư duy, ý thức là sản phẩm trực tiếp, tất yếu của bộ óc con người. C.Mác và Ph.Ăngghen không phủ nhận ý kiến này, song các ông đi một bước xa hơn khi nhấn mạnh rằng, “những cá nhân nhất định, hoạt động sản xuất theo một phương thức nhất định, đều nằm trong những quan hệ xã hội và chính trị nhất định”, do vậy, tư duy, ý thức còn là sản phẩm của những mối quan hệ đó, là sự phản ánh sinh động đời sống xã hội. Từ đó, có thể kết luận rằng, “những cá nhân là như thế nào, điều đó phụ thuộc vào những điều kiện vật chất của sự sản xuất của họ”. Thứ tư, “hoà tan bản chất tôn giáo vào bản chất con người”, L.Phoiơbắc đã đi đến kết luận duy tâm rằng, động lực vận động của lịch sử xã hội là sự thực hiện những khát vọng cá nhân, mà cụ thể là tính ích kỷ của con người; còn lịch sử nhân loại chính là sự thay thế lẫn nhau của các hình thức tôn giáo. Với kết luận như trên, L.Phoiơbắc đã dành cho chủ nghĩa duy tâm và thần học nơi ẩn nấp khá an toàn. Nghiên cứu quá trình vận động của lịch sử xã hội loài người từ thời cổ đại đến đương thời, C.Mác và Ph.Ăngghen nhận thấy rằng, lịch sử không phải là sự thay thế lẫn nhau của các hình thức tôn giáo, mà là sự thay thế của các hình thái kinh tế – xã hội và động lực của lịch sử chính là đấu tranh giai cấp. Các ông khẳng định: “Không phải s ự phê phán mà cách mạng mới là động lực của lịch sử, của tôn giáo, của triết học và của mọi lý luận khác. Quan niệm đó chỉ ra rằng lịch sử không kết thúc bằng việc tự quy thành “Tự ý thức”, coi đó là “Tinh thần của tinh thần”, rằng mỗi giai đoạn của lịch sử đều gặp một kết quả vật chất nhất định, một tổng số nhất định những lực lượng sản xuất”. Như vậy, lịch sử không phải được thực hiện bằng các khát vọng cá nhân mà lịch sử chính là một quá trình hiện thực vật chất, vì “sự biến đổi lịch sử thành lịch sử toàn thế giới không phải là hành vi trừu tượng nào đó của “tự ý thức”, của tinh thần thế giới hay của một con ma siêu hình nào đó, mà là một hành động hoàn toàn vật chất, có thể kiểm nghiệm bằng kinh nghiệm, một hành động mà mỗi cá nhân. Trang 14
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác 4. KẾT LUẬN Qua bài phân tích trên chúng ta có thể thấy rõ rằng, L. Phoiơbắc đã có vai trò rất lớn đối sự ra đời của triết học M ác. Tư tưởng duy vật của ông đã ảnh hưởng đến thế giới quan triết học của M ác và Ăngghen lúc bấy giờ và là “khâu trung gian” giữa triết học Hêghen và triết học của hai ông. Bằng cách kế thừa những tư tưởng duy vật đúng đắn và phê phán những quan điểm còn ạn chế của Phoiơbắc bằng “hạt nhân hợp lý” của Hêghen, hai ông đã làm cho chủ nghĩa duy vật trở nên "hoàn bị và mở rộng học thuyết ấy từ chỗ nhận thức giới tự nhiên đến chỗ nhận thức xã hội loài người, chủ nghĩa duy vật lịch sử của Mác là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học" . Tuy triết học của Phoiơbắc còn nhiều hạn chế, nhưng Mác và Ăngghen luôn đánh giá cao triết học của Phoiơbắc nói chung, chủ nghĩa duy vật nhân bản của ông nói riêng, họ tự thừa nhận mình là môn đồ của ông, chào đón quan điểm mới đó một cách nhiệt liệt, tin và đi theo Phoiơbắc với một tinh thần hào hứng, phấn khởi. Đề tài này chỉ giới hạn trong việc nghiên cứu về chủ nghĩa duy vật nhân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác, tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về nguồn gốc hình thành chủ nghĩa duy vật biện chứng của C. Mác, chúng ta nên tiếp tục nghiên cứu về “ Phép biện chứng duy tâm của Hêghen và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác”. Trang 15
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác MỤC LỤC Trang 1. Giới thiệu tổng quan 01 2. Triết học duy vật nhân bản của Phoiơbắc 02 2.1. Quan niệm về nhận thức 02 2.2. Quan niệm về giới tự nhiên 03 2.3. Quan niệm về xã hội 03 2.4. Quan niệm về con người 04 2.5. Quan niệm về tôn giáo 05 3. Vai trò của Chủ nghĩa duy vật nhân bản đối với sự ra đời của triết học Mác 06 3.1. Kế thừa những tư tưởng tích cực và đúng đắn của Phoiơbắc 06 3.2. Cải tạo những quan điểm siêu hình và duy tâm của Phoiơbắc 11 4. Kết luận 15 Tài liệu tham khảo Trang 16
Chủ nghĩ duy vật nh ân bản của Phoiơbắc và vai trò của nó đối với sự ra đời của triết học Mác Tài liệu tham khảo: 1. Bùi Văn Mưa & ctg (2010), Triết học phần I: Đại cương về lịch sử triết học, Đại học Kinh tế Hồ Chí Minh (lưu hành nội bộ). 2. Lê Công Sự, Đánh giá của C. Mác và Ăngghen về vấn đề con người trong triết học L.Phoiobac qua “Hệ tư tưởng Đức”, tại http://www.vientri ethoc.com.vn/?vientri et=articles_deltails&id=364&cat=48& pcat 3. Nguyễn Huy Hoàng, Quan điểm của Phoiobac về văn hóa và con người, tại http://www.vanhoahoc.edu.vn/nghien-cuu/van-hoa-the-gioi/vh-phuong-tay- nhung-van-de-chung/980-nguyen-huy-hoang-quan-diem-cua-lphoiobac-ve-van- hoa-va-con-nguoi.html 4. Nguyễn Cường, Tìm hiểu về Luvich Phoiobac, tại http://cuongnguyenedu.blogspot.com/2012/02/lutvich-phoiobac-1804- 1872.html 5. Nguyễn Thị Hồng Vân, Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học Mác, tại http://voer.edu.vn/module/khoa-hoc-xa-hoi/su-ra-doi-va-phat-trien-cua-triet- hoc-mac-lenin.html 6. Tạp chí triết học, Tìm hiểu về tư tưởng cải cách triết học của L. Phoiobac, tại http://www.vietducinfo.com/show_article.php?id=15787 Trang 17

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.11: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Tài Chính Ngân Hàng

172 tài liệu

837 lượt tải

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.