intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo "Bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST
Báo xấu
139
lượt xem 24
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết phân tích làm rõ việc bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự thể hiện qua một số nội dung, mà cụ thể là: 1. Qua các nguyên tắc cơ bản của Luật tố tụng hình sự. 2. Qua quy định của Luật tố tụng hình sự về các biện pháp ngăn chặn. 3. Qua các quy định về khởi tố vụ án hình sự. 4. Qua các quy định về điều tra - truy tố. 5. Qua các quy định về thi hành bản án. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo "Bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự "

  1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 Bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự Nguyễn Ngọc Chí* Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thuỷ, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 12 tháng 3 năm 2007 Tóm tắt. Bài viết phân tích làm rõ việc bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự thể hiện qua một số nội dung, mà cụ thể là: 1. Qua các nguyên tắc cơ bản của Luật tố tụng hình sự. 2. Qua quy định của Luật tố tụng hình sự về các biện pháp ngăn chặn. 3. Qua các quy định về khởi tố vụ án hình sự. 4. Qua các quy định về điều tra - truy tố. 5. Qua các quy định về thi hành bản án. 1. Bảo vệ quyền con người thông qua các *Pháp luật tố tụng hình sự (TTHS) có vị nguyên tắc cơ bản của Luật tố tụng hình sự trí quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người thông qua việc “chủ động phòng Nguyên tắc cơ bản của Luật TTHS là ngừa, ngăn chặn tội phạm, phát hiện chính những phương châm, định hướng chi phối xác, nhanh chóng và xử lý công minh, kịp toàn bộ hay một số giai đoạn của hoạt động thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội TTHS trong quá trình xây dựng và áp dụng phạm, không làm oan người vô tội” hướng pháp luật TTHS. Những nguyên tắc cơ bản tới mục đích “góp phần bảo vệ chế độ này đã thể hiện đầy đủ quan điểm định XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền hướng của Đảng và Nhà nước ta trong việc và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, bảo vệ quyền con người [1, tr.45]. Trong số 30 bảo vệ trật tự pháp luật XHCN, đồng thời nguyên tắc cơ bản được quy định ở Bộ luật giáo dục mọi người ý thức tuân theo pháp TTHS năm 2003 (từ Điều 3 - Điều 32) ở những luật, đấu tranh phòng ngừa và chống tội cấp độ khác nhau đều thể hiện tinh thần bảo phạm”. vệ quyền con người với hai định hướng: (1) Những định hướng trên được quán triệt Xử lý nhanh chóng, kịp thời đúng pháp luật và thể hiện ở tất cả các quy định của luật đối với tội phạm xâm phạm quyền con người TTHS trong quá trình giải quyết vụ án: khởi và (2) Đảm bảo không làm ảnh hưởng tới tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án của quyền con người khi tiến hành tố tụng. các cơ quan tiến hành tố tụng (THTT) và 1.1. Những nguyên tắc đảm bảo cho việc phát người THTT, tạo thành hệ thống các quy hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng, công minh những phạm làm cơ sở cho việc bảo vệ quyền con tội phạm xâm phạm quyền con người bao gồm người. 1.1.1. Nguyên tắc pháp chế XHCN _____ Pháp chế XHCN là nguyên tắc Hiến định *ĐT: 84-04-7160796 (Điều 12 Hiến pháp năm 1992) được quán E-mail: chinn@vnu.edu.vn. 64
  2. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 65 triệt và quy định tại Điều 3 Bộ luật TTHS: pháp do bộ luật này quy định để loại trừ việc “Mọi hoạt động TTHS phải được tiến hành theo vi phạm pháp luật của bất kỳ cá nhân tổ chức quy định của Bộ luật này”. Nguyên tắc pháp nào. Việc kiểm sát tuân theo pháp luật TTHS chế XHCN đòi hỏi mọi hoạt động TTHS phải được Viện kiểm sát thực hiện từ khi có tin được luật điều chỉnh chặt chẽ và pháp luật báo và tố giác về tội phạm đến giai đoạn thi đó phải được tuân thủ một cách nghiêm hành án, bằng các biện pháp của Luật TTHS chỉnh. Nguyên tắc này có ý nghĩa đảm bảo như: phê chuẩn các quyết định của cơ quan cho việc tiến hành giải quyết vụ án nhanh Điều tra, huỷ bỏ các quyết định của các cơ chóng, chính xác có hiệu quả đồng thời cũng quan THTT, tự mình tiến hành một số hoạt đảm bảo các quyền và lợi ích hợp pháp của động hoặc ra các quyết định cần thiết trong công dân. Nội dung của nguyên tắc pháp chế việc giải quyết vụ án, kháng nghị các bản án trong TTHS và được biểu hiện như sau: a) và quyết định của Toà án... quyền hạn và Các hoạt động tố tụng, trình tự thủ tục khởi trách nhiệm của Viện kiểm sát trong quá tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án trình giải quyết vụ án đảm bảo cho các hoạt hình sự, chức năng nhiệm vụ, quyền hạn và động tố tụng được tuân thủ đúng pháp luật, mối quan hệ giữa các cơ quan THTT, quyền loại trừ các vi phạm pháp luật của các cá và nghĩa vụ của những người tham gia tố nhân và tổ chức góp phần vào việc bảo vệ tụng và của các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã quyền con người. Khoản 3 Điều 23 Bộ luật TTHS quy định: “Viện kiểm sát thực hành hội và công dân phải được quy định trong quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp Luật TTHS một cách cụ thể, rõ ràng, phù hợp luật trong TTHS nhằm bảo đảm mọi hành vi với thực tế; b) Mục đích giải quyết vụ án theo phạm tội đều phải được xử lý kịp thời; việc khởi hướng phát hiện nhanh chóng, xử lý công tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đúng người, minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm để lọt tội phạm và người phạm tội, tránh làm và người phạm tội, không làm oan người vô tội”. oan người vô tội chỉ có thể đạt được khi có sự chấp hành một các tự nguyện, triệt để pháp 1.1.3. Nguyên tắc giám đốc việc xét xử luật TTHS của các chủ thể. Giám đốc xét xử là việc Toà án cấp trên 1.1.2. Nguyên tắc đảm bảo thực hành quyền công kiểm tra tính đúng đắn về hoạt động xét xử tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong TTHS của Tòa án cấp dưới. Việc giám đốc của Tòa Nguyên tắc này quy định hai chức năng án cấp trên nhằm khắc phục những sai lầm của Viện kiểm sát đó là: chức năng thực hành thiếu sót đó là cần thiết, góp phần vào bảo vệ quyền công tố và chức năng kiểm sát tuân pháp chế XHCN, xử lý công minh, không để theo pháp luật TTHS trong quá trình giải lọt tội phạm hoặc làm oan người vô tội. Giám quyết vụ án hình sự đảm bảo cho việc bất kỳ đốc việc xét xử của Tòa án cấp trên thông qua một tội phạm phạm nào, trong đó có các tội các hoạt động: kiểm tra phát hiện những sai xâm phạm quyền con người đều bị truy tố và lầm, thiếu sót của Tòa án cấp dưới; giải quyết chức năng kiểm sát tuân theo pháp luật khiếu nại của các cơ quan Nhà nước, tổ chức TTHS đảm bảo cho yêu cầu tăng cường pháp xã hội và của công dân về các bản án hoặc chế. Trong các giai đoạn của TTHS, Viện quyết định có hiệu lực pháp luật; tổng kết kiểm sát có trách nhiệm áp dụng những biện kinh nghiệm xét xử; hướng dẫn Tòa án cấp
  3. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 66 dưới áp dụng pháp luật thống nhất; kháng phần bảo vệ quyền con người. Điều 10 Bộ nghị bản án hoặc quyết định đã có hiệu lực luật TTHS quy định các cơ quan THTT phải pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm. áp dụng mọi biện pháp hợp pháp để xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, 1.1.4. Nguyên tắc tiếng nói, chữ viết dùng trong toàn diện và đầy đủ, làm rõ những chứng cứ TTHS xác định có tội và chứng cứ xác định vô tội, những tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ Tiếng nói và chữ viết trong tố tụng hinhs trách nhiệm của bị can, bị cáo và trách nhiệm sự không những là vấn đề mang tính kỹ chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan thuật đảm bảo tính chính xác, khách quan THTT. Bị can, bị cáo có quyền nhưng không trong quá trình giải quyết vụ án hình sự mà còn là cơ sơ để thực hiện quyền dân chủ và là buộc phải chứng minh mình vô tội. Như vậy, điều kiện thực tế để công dân thực hiện trách nhiệm chứng minh thuộc về cơ quan quyền tố tụng của họ. Vì vậy, những người THTT, người THTT. Bị can, bị cáo không có không biết hoặc sử dụng không thành thạo nghĩa vụ phải chứng minh họ vô tội, không tiếng Việt thì họ sẽ sử dụng tiếng nói và chữ phải chứng minh sự thật khách quan của vụ viết thông thạo nhất và trong trường hợp này án. Tuy nhiên, để bảo vệ các quyền và lợi ích phải có phiên dịch. hợp pháp Luật TTHS quy định họ có quyền đưa ra các chứng cứ và yêu cầu chứng minh 1.1.5. Nguyên tắc đảm bảo sự vô tư của những mình không phạm tội. Các cơ quan THTT người tiến hành tố tụng hoặc người tham gia tố tụng phải tạo điều kiện để bị can, bị cáo đưa ra các Người THTT, người phiên dịch, người chứng cứ và giải quyết các yêu cầu mà họ giám định là những người có trách nhiệm đưa ra, phải xem xét một cách khách quan chứng minh tội phạm làm rõ bản chất vụ án các chứng cứ và yêu cầu đó không được có nên việc vô tư của họ khi THTT có ý nghĩa thái độ thiên vị hoặc bỏ qua. quan trọng góp phần giải quyết vụ án khách quan, bảo vệ quyền con người. Luật TTHS 1.1.7. Nguyên tắc trách nhiệm khởi tố và xử lý vụ quy định họ sẽ không được tiến hành hoặc án hình sự tham gia tố tụng, nếu có lý do xác đáng để Phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử cho rằng có thể không vô tư trong khi thực lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, hiện nhiệm vụ của mình. Những lý do xác không để lọt tội phạm và làm oan người vô đáng để cho rằng họ không vô tư mới chỉ là tội là nhiệm vụ trong quá trình giải quyết vụ khả năng, nhưng để đảm bảo chắc chắn có sự án góp phần bảo vệ quyền con người. vô tư khi giải quyết vụ án hình sự nên khi có căn cứ quy định tại các Điều 42 đến 47 Bộ Nguyên tắc này quy định: Khi phát hiện có luật TTHS thì họ phải từ chối THTT hoặc dấu hiệu tội phạm thì Cơ quan điều tra, Viện buộc phải thay đổi nếu họ không từ chối. kiểm sát, Toà án, trong phạm vi quyền hạn Nguyên tắc này góp phần quan trọng vào của mình có trách nhiệm khởi tố vụ án và áp việc bảo vệ quyền con người trong TTHS. dụng các biện pháp do Bộ luật này quy định để xác định tội phạm và xử lý tội phạm. 1.1.6. Nguyên tắc xác định sự thật của vụ án (Điều 13 Bộ luật TTHS). Nguyên tắc này Xác định sự thật khách quan là mục đích được quy định trong Luật TTHS nhằm đảm của qúa trình giải quyết vụ án hình sự góp bảo mọi hành vi phạm tội đều bị phát hiện,
  4. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 67 khởi tố và bị xử lý không để lọt tội phạm, vụ án được thực hiện bằng cách biểu quyết đảm bảo thực hiện công bằng xã hội. và quyết định của Hội đồng xét xử là ý kiến đa số. 1.1.8. Nguyên tắc đảm bảo sự phối hợp giữa các 1.1.11. Nguyên tắc xét xử công khai cơ quan THTT với các cơ quan Nhà nước khác các tổ chức xã hội và mọi công dân trong việc giải Trong thiết chế dân chủ thì công khai là quyết vụ án thuộc tính quan trọng, vì vậy xét xử công Để thực hiện các nhiệm vụ trong qúa khai được quy định là nguyên tắc cơ bản của trình giải quyết vụ án, ngoài việc thực hiện Luật TTHS. Điều 18 Bộ luật TTHS quy định: “Việc xét xử của Tòa án được tiến hành công tốt các quyền hạn trách nhiệm của mình các khai, mọi người đều có quyền tham dự”. Nguyên cơ quan THTT còn phải có phối hợp với nhau đồng thời phải phối hợp với các cơ quan Nhà tắc này tạo điều kiện để nhân dân kiểm tra nước, tổ chức xã hội và mọi công dân. công việc xét xử của Tòa án có tác dụng nâng Nguyên tắc này không những là đảm bảo cho cao trách nhiệm trong việc xét xử của Tòa án việc giải quyết vụ án nhanh chóng có hiệu đồng thời thông qua đó giáo dục ý thức pháp quả mà còn là sự thể hiện nhiệm vụ đấu luật của công dân động viên đông đảo mọi tranh chống tội phạm của toàn xã hội. người tham gia vào cuộc đấu tranh chống tội phạm. 1.1.9. Nguyên tắc Tòa án xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật 1.1.12. Nguyên tắc đảm bảo quyền khiếu nại, tố cáo của công dân đối với hoạt động của các cơ Xét xử là hoạt động áp dụng pháp luật quan THTT của Toà án, trong hệ thống cơ quan Nhà nước thì chỉ có Tòa án có quyền xét xử về Nguyên tắc này thể hiện bản chất dân hình sự. Việc xét xử của Tòa án phải dựa trên chủ của pháp luật TTHS nước ta, nó có ý cơ sở pháp luật mới đảm bảo tính khách nghĩa không những đảm đảm bảo các quyền quan, vô tư không bị phụ thuộc bởi bất kỳ tác và lợi ích hợp pháp của công dân mà còn góp động khách quan hay chủ quan nào. Điều 16 phần vào việc phát hiện khắc phục sai lầm Bộ luật TTHS quy định: “Khi xét xử, Thẩm của các cơ quan THTT, người THTT trong phán, Hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân quá trình giải quyết vụ án. Điều 31 Bộ luật theo pháp luật”. TTHS quy định: Công dân, cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại, công dân có quyền tố cáo 1.1.10. Nguyên tắc Tòa án xét xử tập thể và quyết những việc làm trái pháp luật trong hoạt định theo đa số động TTHS của các cơ quan và người có thẩm quyền tiến hành TTHS hoặc của bất cứ Để đảm bảo việc xét xử thận trọng, khách cá nhân nào thuộc các cơ quan đó. Cơ quan quan đúng người, đúng tội Luật TTHS quy có thẩm quyền phải tiếp nhận, xem xét và định nguyên tắc Tòa án xét xử tập thể và giải quyết kịp thời, đúng pháp luật các khiếu quyết định theo đa số (Điều 18 Bộ luật nại, tố cáo; thông báo bằng văn bản kết quả TTHS). Theo nguyên tắc này thì việc xét xử giải quyết cho người khiếu nại, tố cáo biết và các vụ án ở các cấp Tòa án đều hiện theo chế có biện pháp khắc phục. độ hội đồng. Khi quyết định các vấn đề của
  5. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 68 1.1.13. Nguyên tắc không ai có thể bị coi là có tội cuộc đấu tranh chống ngoại xâm của nhân và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng, những của Toà án đã có hiệu lực pháp luật (Điều 10 Bộ quyền này không chỉ có ý nghĩa chính trị mà luật TTHS) còn tác động đến đời sống hàng ngày của người dân. Vì thế, khi tiến hành áp dụng các Trong hệ thống các cơ quan Nhà nước thì biện pháp của TTHS để giải quyết vụ án, một Toà án có chức năng xét xử về hình sự mà nội mặt phải đảm bảo thực hiện được nhiệm vụ dung của nó là đánh giá các chứng cứ một của TTHS nhưng đồng thời phải tôn trọng cách chính thức tại phiên toà để ra những các quyền con người cũng như các quyền cơ phán quyết về sự việc phạm tội và hành vi bản của công dân. Điều 4 BLTTHS quy định phạm tội, đồng thời quyết định áp dụng hình khi THTT cơ quan THTT, người THTT “phải phạt phù hợp với tình chất và mức độ của tôn trọng và bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp hành vi do người phạm tội thực hiện. Vì vậy, của công dân, thường xuyên kiểm tra tính hợp một người chỉ bị coi là có tội và bị áp dụng pháp và sự cần thiết của những biện pháp đã áp hình phạt khi Toà án đã xem xét, đánh giá dụng, kịp thời hủy bỏ hoặc thay đổi những biện chứng chính thức tại phiên tòa và có đủ cơ sở pháp đó, nếu xét thấy có vi phạm pháp luật hoặc để kết luận hành vi của họ đã CTTP theo các không còn cần thiết nữa”. điều, khoản của BLHS bằng bản án có hiệu Nội dung nguyên tắc này được thể hiện lực pháp luật. Việc quy định nguyên tắc này như sau: a) Tôn trọng các quyền và lợi ích trong Luật TTHS đã khắc phục được sự định hợp pháp của công dân khi tiến hành tốtụng. kiến của các cơ quan THTT đối với bị can, bị Các cơ quan THTT, người THTT chỉ được áp cáo đồng thời còn tạo điều kiện để bị can, bị dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp cáo thực hiện quyền bào chữa của mình điều tra thu thập chứng cứ khi có những căn cứ và trong giới hạn quy định của Luật 1.2. Các nguyên tắc đảm bảo không làm ảnh TTHS; b) Thường xuyên kiểm tra, kiểm sát hưởng đến quyền con người khi tiến hành tố tụng tính hợp pháp, hợp lý của việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp điều tra thu Trong quá trình giải quyết vụ án, các hoạt thập chứng cứ, nếu phát hiện thấy có vi động của cơ quan THTT ảnh hưởng tới các phạm pháp luật phải huỷ bỏ ngay các quyết quyền của công dân, đặc biệt là các quyền cơ định đó; c) Khi những căn cứ áp dụng các bản được quy định trong Hiến pháp như: biện pháp ngăn chặn, biện pháp điều tra thu quyền tự do thân thể, quyền được bảo hộ về thập chứng cứ không còn hoặc không cần tính mạng, sức khoẻ, tài sản, danh dự, nhân thiết thì các cơ quan và người có thẩm quyền phẩm, quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở, an phải kịp thời huỷ bỏ hoặc thay thế quyết toàn và bí mật thư tín, điện tín, điện báo... Vì định áp dụng các biện pháp đó. Tôn trọng và vậy, Luật TTHS quy định các nguyên tắc bảo vệ quyền cơ bản của công dân là nguyên nhằm đảm bảo các quyền con người. tắc có tính chất bao trùm, xuyên suốt trong mọi hoạt động tố tụng của các cơ quan 1.2.1. Nguyên tắc tôn trọng và bảo vệ các quyền THTT, người THTT nhằm đảm bảo không con người một công dân nào bị xâm hại tới các quyền và Các quyền cơ bản của công dân được lợi ích hợp pháp. quy định trong Hiến pháp là thành quả của
  6. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 69 1.2.2. Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân 1.2.3. Nguyên tắc bảo hộ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của công dân thể, chỗ ở, an toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín của công dân (Điều 6; Điều 8 Bộ luật TTHS) Theo quy định của Hiến pháp thì tính Quyền bất khả xâm phạm về thân thể, mạng, sức khoẻ, danh đự, nhân phẩm, tài sản chỗ ở, an toàn, bí mật thư tín, điện thọai điện được nhà nước bảo hộ. Điều 7 Bộ luật TTHS tín là những quyền tự do cá nhân quan trọng nguyên tắc này với các nội dung: a) Công nhất của con người được ghi nhận tại các dân có quyền được pháp luật bảo hộ về tính điều71, 72, 73 Hiến pháp năm 1992. Luật mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài TTHS coi việc bảo vệ và tôn trọng các quyền sản; b) Mọi hành vi xâm phạm tính mạng, đó của công dân là những nguyên tắc cơ bản sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản đều bị trong toàn bộ quá trình THTT giải quyết vụ xử lý theo pháp luật. c) Người bị hại, người án. Nội dung của nguyên tắc này như sau: a) làm chứng và người tham gia tố tụng khác Không ai có thể bị bắt nếu không có quyết cũng như người thân thích của họ mà bị đe định của Toà án, quyết định hoặc phê chuẩn dọa đến tính mạng, sức khỏe, bị xâm phạm của Viện kiểm sát. Khi áp dụng biện pháp danh dự, nhân phẩm, tài sản thì cơ quan có bắt, tạm giữ, tạm giam phải tuân theo quy thẩm quyền THTT phải áp dụng những biện định của Bộ luật TTHS về căn cứ, thẩm pháp cần thiết để bảo vệ theo quy định của quyền, thủ tục trình tự của các biện pháp đó. pháp luật. Mọi trường hợp làm trái đều là vi phạm pháp 1.2.4. Nguyên tắc đảm bảo quyền bào chữa của luật và tuỳ theo mức độ người vi phạm có người bị tạm giữ, bị can, bị cáo thể bị truy cứu TNHS. Trong quá trình áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp Quyền bào chữa của bị can, bị cáo là điều tra thu thập chứng cứ không được dùng nguyên tắc cơ bản đồng thời còn là chế định nhục hình, bức cung, xúc phạm danh dự, quan trọng của Luật TTHS mang ý nghĩa to nhân phẩm của những tham gia tố tụng. lớn trong việc đảm bảo các quyền và lợi ích Những trường hợp sử dụng biện pháp đó hợp pháp của bị can, bị cáo và đảm bảo tính đều bị coi bất hợp pháp và tuỳ mức độ mà khách quan trog quá trình giải quyết vụ án người vi phạm có thể bị truy cứu TNHS; b) hình sự. Quyền bào chữa là tổng hợp các Không ai được xâm phạm chỗ ở, an toàn và hành vi tố tụng của người bị tạm giữ, bị can, bí mật thư tín, điện thoại, điện tín của công bị cáo thực hiện trên cơ sở phù hợp với các dân. Trong quá trình THTT chỉ được áp dụng quy định của pháp luật nhằm đưa ra chứng biện pháp khám người, chỗ ở, đồ vật, thư tín, cứ để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp điện thoại, điện báo... khi có căn cứ pháp luật của mình trước các cơ quan THTT. Quyền và đúng quy định về thẩm quyền, thủ tục, bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trình pháp luật. Việc vi phạm quyền bất khả với những nội dung sau: a) Người bị tạm giữ, xâm phạm về chỗ ở của công dân (khám xét bị can, bị cáo có quyền được tự bào chữa trái phép chỗ ở của công dân...) hoặc hành vi hoặc nhờ người khác bào chữa; b) Cơ quan phạm về bí mật, an toàn thư tín, điện tín, điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án có nhiệm điện thoại của công dân (Chiếm đoạt, khám vụ bảo đảm cho người bị tạm giữ, bị can, bị xét, thu giữ... thư tín, điện tín, điện thoại của cáo được thực hiện quyền bào chữa của họ. công dân) tuỳ mức độ có thể bị truy cứu TNHS. Tuy rằng, việc nhờ người khác bào chữa là
  7. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 70 quyền của bị can, bị cáo nhưng trong một số quy định chi tiết việc bồi thường thiệt hại trường hợp mặc dù bị can, bị cáo không nhờ cho người bị oan do người có thẩm quyền người khác bào chữa thì Tòa án vẫn phải chỉ của các cơ quan THTT gây ra. Những quy định người bào chữa cho họ theo quy định định này của pháp luật đã góp phần tích cực của pháp luật. vào việc bảo vệ quyền con người. 1.2.5. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng của 1.2.7. Nguyên tắc bảo đảm quyền được bồi mọi công dân trước pháp luật (Điều 5 Bộ luật thường của người bị thiệt hại do cơ quan hoặc TTHS). người có thẩm quyền tiến hành TTHS gây ra TTHS tiến hành theo nguyên tắc mọi Điều 30 Bộ luật TTHS quy định việc bồi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, thường thiệt hại cho người bị thiệt hại về thể không phân biệt dân tộc, nam nữ, tín chất, tài sản... do cơ quan THTT và người ngưỡng, tôn giáo, thành phần xã hội, địa vị THTT gây ra trong quá tình THTT giải quyết xã hội. Bất cứ người nào phạm tội đều bị xử vụ án hình sự với những nội dung sau: a) lý theo pháp luật. Nội dung nguyên tắc này Người bị thiệt hại do cơ quan hoặc người có bao gồm: a) Khi tham gia TTHS mọi người thẩm quyền trong hoạt động TTHS gây ra có đều có quyền và nghĩa vụ như nhau; b) Bất quyền được bồi thường thiệt hại; b) Cơ quan kỳ ai có hành vi phạm tội đều phải chịu có thẩm quyền trong hoạt động TTHS bồi TNHS theo các điều, khoản của BLHS; c) Quá thường cho người bị thiệt hại; c) Người đã gây trình giải quyết đối với bất kỳ vụ án nào thiệt hại có trách nhiệm bồi hoàn cho cơ quan cũng đều phải theo một trình tự, thủ tục có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. thống nhất theo quy định của pháp luật TTHS. 1.2.6. Nguyên tắc bảo đảm quyền được bồi 2. Bảo vệ quyền con người thông qua quy thường thiệt hại và phục hồi danh dự, quyền lợi định của luật TTHS về các biện pháp ngăn của người bị oan chặn Nhằm đảm bảo quyền con người Luật TTHS quy định những trường hợp bị oan do Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự các cơ quan THTT gây ra đều được bồi các cơ quan THTT được áp dụng nhiều biện thường. Điều 29 Bộ luật TTHS quy định pháp cưỡng chế trong đó có biện pháp ngăn những nội dung sau: a) Người bị oan do chặn. Biện pháp ngăn chặn là chế định pháp người có thẩm quyền trong hoạt động TTHS lý quan trọng được quy định tại Chương VI gây ra có quyền được bồi thường thiệt hại và Bộ luật TTHS bao gồm các biện pháp: Bắt; phục hồi danh dự, quyền lợi; b) Cơ quan có tạm giữ; tạm giam; cấm đi khỏi nơi cư trú; thẩm quyền trong hoạt động TTHS đã làm bảo lãnh; đặt tiền hoặc tài sản để bảo đảm. oan phải bồi thường thiệt hại và phục hồi Nhằm tránh việc lợi dụng của các cơ quan danh dự, quyền lợi cho người bị oan; c) THTT và người THTT khi áp dụng áp dụng Người đã gây thiệt hại có trách nhiệm bồi những biện pháp này xâm hại đến quyền con hoàn cho cơ quan có thẩm quyền theo quy người Luật TTHS quy định chặt chẽ mục định của pháp luật. Trên cơ sở nguyên tắc đích, căn cứ, thẩm quyền, thủ tục áp dụng. này, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 388
  8. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 71 2.1. Mục đích áp dụng biện pháp ngăn chặn ngăn chặn. Việc có hay không áp dụng biện pháp ngăn chặn và áp dụng biện pháp ngăn Điều 79 Bộ luật TTHS quy định chỉ áp chặn nào tuỳ thuộc vào tính chất mức độ của dụng biện pháp ngăn chặn với hai mục đích, hành vi phạm tội, cũng như nhân thân của bị đó là: 1) Ngăn chặn không cho tội phạm tiếp can, bị cáo và điều kiện, khả năng quản lý họ tục xảy ra gây thiệt hại cho xã hội, không để của các cơ quan THTT. người phạm tội tiếp tục thực hiện tội phạm Đối với từng biện pháp ngăn chặn Luật hoặc cản trở điều tra, truy tố, xét xử, thi hành TTHS còn quy định những căn cứ cụ thể cho án trốn tránh sự trừng phạt của pháp luật; 2) từng biện pháp tránh sự áp dụng tràn lan Tạo điều kiện thuận lợi để các cơ quan THTT không có căn cứ. giải quyết vụ án như không để người phạm tội có thể xóa bỏ dấu vết phạm tội, tiêu huỷ 2.3. Thẩm quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn chứng cứ, làm giả chứng cứ, thông cung giữa những người phạm tội hoặc với người làm Ngoài biện pháp bắt người trong trường chứng, đảm bảo sự có mặt của bị can, bị cáo, hợp phạm tội quả tang, người có lệnh truy nã bị án khi có yêu cầu của cơ quan THTT. mà bất kỳ ai cũng có quyền bắt quy định tại Ngoài hai mục đích trên biện pháp ngăn Điều 82 Bộ luật TTHS thì những biện pháp chặn không được áp dụng với bất kỳ mục ngăn chặn khác phải do những người có đích nào khác nhất là đối với ý đồ xâm phạm trách nhiệm của các cơ quan THTT mới có quyền con người. thẩm quyền áp dụng. Đối với việc bắt người trong trường hợp 2.2. Căn cứ áp dụng biện pháp ngăn chặn khẩn cấp (Điều 81 Bộ luật TTHS) và biện pháp tạm giữ (Điều 86 Bộ luật TTHS) thì Để đảm bảo đạt được mục đích đặt ra của người có thẩm quyền quyết định áp dụng biện pháp ngăn chặn đồng thời bảo vệ các phải là: a) Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quyền con người không bị xâm hại, Luật quan điều tra các cấp; b) Người chỉ huy đơn TTHS quy định căn cứ áp dụng các biện vị quân đội độc lập cấp trung đoàn và tương pháp ngăn chặn, đó là: 1) Để kịp thời ngăn đương; người chỉ huy đồn biên phòng ở hải chặn tội phạm; 2) Khi có căn cứ cho rằng bị đảo và biên giới; c) Người chỉ huy tàu bay, can, bị cáo tiếp tục phạm tội; 3) Khi có căn cứ tàu biển, khi tàu bay, tàu biển đã rời khỏi sân chứng tỏ bị can, bị cáo sẽ gây khó khăn cho bay, bến cảng. việc điều tra, truy tố xét xử; 4) Để đảm bảo Thẩm quyền áp dụng biện pháp bắt bị thi hành án. can, bị cáo để tạm giam (Điều 80 Bộ luật Như vậy, căn cứ áp dụng các biện pháp TTHS) và biện pháp tạm giam (Điều 88 Bộ ngăn chặn là những tài liệu, chứng cứ mang luật TTHS) phải là: a) Viện trưởng, Phó Viện tính dự báo về khả năng bị can, bị cáo thực trưởng VKSND và Viện kiểm sát quân sự các hiện các hành vi cản trở điều tra, truy tố, xét cấp; b) Chánh án, Phó Chánh án TAND, Tòa xử, tiếp tục phạm tội hoặc cản trở thi hành án quân sự các cấp; c) Thẩm phán giữ chức án. Khi áp dụng biện pháp ngăn chặn phải vụ Chánh toà, Phó Chánh toà Tòa phúc thẩm dựa vào một trong những căn cứ vừa nêu TANDTC; Hội đồng xét xử; d) Thủ trưởng, trên chứ không phải bất kỳ trường hợp nào Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp. bị can, bị cáo cũng đều bị áp dụng biện pháp
  9. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 72 Thẩm quyền áp dụng các biện pháp cấm Quyết định không khởi tố vụ án hình sự. đi khỏi nơi cư trú (Điều 91 Bộ luật TTHS); Việc khởi tố vụ án hình sự đối với tội phạm Bảo lĩnh (Điều 92 Bộ luật TTHS); Đặt tiền nói chung và các tội xâm phạm quyền công hoặc tài sản có giá trị để đảm bảo (Điều 93 Bộ dân có ý nghĩa quan trong trong cơ chế bảo luật TTHS) do: a) Viện trưởng, Phó Viện vệ quyền con người của hệ thống pháp luật trưởng VKSND và Viện kiểm sát quân sự các nước ta. Chính vì vậy, Bộ luật TTHS quy cấp; b) Chánh án, Phó Chánh án TAND và định căn cứ, cơ sở của việc khởi tố vụ án và Tòa án quân sự các cấp; c) Thẩm phán giữ không khởi tố vụ án hình sự cũng như thẩm chức vụ Chánh Tòa, Phó Chánh toà Tòa phúc quyền, trình tự, thủ tục ra Quyết định khởi tố thẩm TANDTC; Hội đồng xét xử; d) Thủ vụ án và việc kiểm sát khởi tố vụ án hình sự. trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các 3.1. Căn cứ và cơ sở khởi tố vụ án hình sự. Theo đó cấp; đ) Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa có quyền ra quyết định về việc bảo lãnh. 1) Căn cứ khởi tố vụ án hình sự, Luật TTHS quy định chỉ được khởi tố vụ án hình 2.4. Thủ tục áp dụng biện pháp ngăn chặn sự khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Quy định này trước hết khẳng định các cơ quan có Thủ tục, trình tự khi áp dụng các biện thẩm quyền chỉ khởi tố vụ án hình sự khi thu pháp ngăn chặn cũng được quy định chặt chẽ thập được các chứng cứ chứng minh có dấu đảm bảo cho việc đấu tranh chống tội phạm hiệu của tội phạm, tránh việc khởi tố vụ án có hiệu quả đồng thời không để bị lợi dụng không có căn cứ xâm phạm đến quyền và lợi để xâm hại quyền con người. Tương ứng với ích hợp pháp của Nhà nước, xã hội và công mỗi biện pháp ngăn chặn luật quy định chi dân. Thứ hai, việc khởi tố vụ án hình sự tiết thủ tục áp dụng đối với cơ quan THTT, không chỉ là quyền hạn mà còn là trách người THTT, người tham gia tố tụng và các nhiệm của các cơ quan Nhà nước có thẩm cơ quan, tổ chức, cá nhân khấc tham gia vào quyền đối với tội phạm xảy ra trong đó có quá trình giải quyết vụ án. Đó là các thủ tục các tội phạm xâm phạm quyền con người. về tiến hành, thủ tục lập biên bản, thủ tục ra 2) Việc xác định dấu hiệu tội phạm dựa quyết định, thủ tục phê chuẩn... và thời hạn, trên những cơ sở sau đây: a) Tố giác của công thời điểm áp dụng các biện pháp ngăn chặn. dân; b) Tin báo của cơ quan, tổ chức; c) Tin báo trên các phương tiện thông tin đại chúng; d) Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, 3. Bảo vệ quyền con người thông qua các Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực quy định về khởi tố vụ án hình sự lượng Cảnh sát biển và các cơ quan khác của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động của quá trình giải quyết vụ án hình sự, các cơ điều tra trực tiếp phát hiện dấu hiệu của tội quan có thẩm quyền có nhiệm vụ sử dụng phạm; đ) Người phạm tội tự thú. 3) Những căn cứ không khởi tố vụ án các biện pháp của TTHS để xác định có hay hình sự: Điều 107 Bộ luật TTHS quy định không có dấu hiệu tội phạm, trên cơ sở đó không được khởi tố vụ án hình sự khi có một các cơ quan này sẽ ra một trong hai quyết trong những căn cứ sau đây: a) Không có sự định: Quyết định khởi tố vụ án hình sự và
  10. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 73 việc phạm tội; b) Hành vi không cấu thành trong phạm vi trách nhiệm của mình phải tội phạm; c) Người thực hiện hành vi nguy kiểm tra, xác minh nguồn tin và quyết định hiểm cho xã hội chưa đến tuổi chịu TNHS; d) việc khởi tố hoặc quyết định không khởi tố Người mà hành vi phạm tội của họ đã có bản vụ án hình sự. Kết quả giải quyết tố giác, tin án hoặc quyết định đình chỉ vụ án có hiệu lực báo về tội phạm hoặc kiến nghị khởi tố của pháp luật; đ) Đã hết thời hiệu truy cứu cơ quan Nhà nước phải được gửi cho Viện TNHS; e) Tội phạm đã được đại xá; f) Người kiểm sát cùng cấp và thông báo cho cơ quan, thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã tổ chức đã báo tin hoặc người đã tố giác tội chết, trừ trường hợp cần tái thẩm đối với phạm biết. Cơ quan điều tra phải áp dụng người khác. Quy định này bảo đảm cho các các biện pháp cần thiết để bảo vệ người đã tố quyền con người được tôn trọng, không bị giác tội phạm. Điều 104 quy định Quyết định khởi tố khi không có dấu hiệu tội phạm. khởi tố vụ án hình sự thuộc trách nhiệm của Những quy định về căn cứ và cơ sở khởi các cơ quan tiến hành tố tụng và một số cơ tố và căn cứ không khởi tố vụ án hình sự đã quan khác khác được giao tiến hành một số khẳng định hướng chính sách hình sự của hoạt động tố tụng. Đảng và Nhà nước ta là, mọi tội phạm đều bị 3.3. Thủ tục khởi tố vụ án hình sự phát hiện và xử lý góp phần bảo vệ quyền con người trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Để đảm bảo quyền con người không bị xâm hại và tính chính xác khách quan trong 3.2. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự quá trình giải quyết vụ án Luật TTHS quy định trình tự, thủ tục khởi tố vụ án hình sự Trong bộ máy Nhà nước ta có nhiều loại như sau: cơ quan để thực hiện các chức năng lập pháp, 3.3.1. Trình tự hành pháp và tư pháp. Tuy nhiên, việc khởi tố vụ án hình sự chỉ gaio cho các cơ quan Tiếp nhận tin báo và tố giác tội phạm: Cơ THTT và một số cơ quan quản lý Nhà nước quan điều tra, Viện kiểm sát có trách nhiệm trong một số lĩnh vực nhất định mà không tiếp nhận đầy đủ mọi tố giác, tin báo về tội quy định cho tất cả các cơ quan Nhà nước. phạm do cá nhân, cơ quan, tổ chức và kiến Quy định như vậy một mặt đảm bảo sự phân nghị khởi tố do cơ quan Nhà nước chuyển công quyền lực giữa các cơ quan trong Nhà đến. Viện kiểm sát có trách nhiệm chuyển nước XHCN, mặt khác đảm bảo nguyên tắc ngay các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến thận trọng, khách quan trong TTHS, tôn nghị khởi tố kèm theo các tài liệu có liên trong quyền con người. quan đã tiếp nhận cho Cơ quan điều tra có Điều 103 Bộ luật TTHS quy định nhiệm thẩm quyền. vụ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và Trong thời hạn hai mươi ngày (hoặc hai kiến nghị khởi tố thuộc về các Cơ quan điều tháng), kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo tra, Viện kiểm sát và trong thời hạn hai mươi về tội phạm, kiến nghị khởi tố, Cơ quan điều ngày hoặ hai tháng trong trường hợp phức tra phải kiểm tra, xác minh nguồn tin và tạp, kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo về quyết định việc khởi tố hoặc quyết định tội phạm, kiến nghị khởi tố, Cơ quan điều tra không khởi tố vụ án hình sự.
  11. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 74 Kết quả giải quyết tố giác, tin báo về tội động điều tra xác định nguyên nhân điều phạm hoặc kiến nghị khởi tố của cơ quan kiện phạm tội đối với từng vụ án cụ thể và Nhà nước phải được gửi cho Viện kiểm sát kiến nghị các biện pháp phòng ngừa với các cùng cấp và thông báo cho cơ quan, tổ chức cơ quan và tổ chức hữu quan. đã báo tin hoặc người đã tố giác tội phạm Giai đoạn điều tra thực chất là quá trình biết. Cơ quan điều tra phải bảo vệ người đã làm sáng tỏ tất cả sự thật khách quan vụ án tố giác tội phạm. Còn Viện kiểm sát có trách của Cơ quan điều tra nhằm phục vụ cho việc nhiệm kiểm sát việc giải quyết của Cơ quan xử lý tội phạm bảo vệ quyền con người vì điều tra đối với tố giác, tin báo về tội phạm vậy các quy định về điều tra của Luật TTHS và kiến nghị khởi tố. đều hướng tới mục tiêu này. Quyết định khởi tố vụ án hình sự: Khi xác 4.1. Nhiệm vụ của giai đoạn điều tra định có dấu hiệu tội phạm thì Cơ quan điều tra; Viện kiểm sát; các cơ quan khác có thẩm quyền; Hội đồng xét xử phải ra Quyết định Theo quy định của Luật TTHS giai đoạn khởi tố vụ án hình sự. điều tra có nhiệm vụ chứng minh: 1) Có hành vi phạm tội xảy ra hay không, 3.3.2. Thủ tục thời gian, địa điểm và những tình tiết khác của hành vi phạm tội; Tất cả các hoạt động xác minh làm rõ 2) Ai là người thực hiện hành vi phạm tội; dấu hiệu tội phạm của các cơ quan có thẩm có lỗi hay không có lỗi, do cố ý hay vô ý; có quyền đều phải được tiến hành theo quy năng lực TNHS hay không; mục đích, động định của pháp luật và phải được phản ánh cơ phạm tội; Những tình tiết tăng nặng, tình trong biên bản. tiết giảm nhẹ TNHS của bị can, bị cáo và Quyết định khởi tố vụ án hình sự phải ghi rõ thời gian, căn cứ khởi tố, điều khoản những đặc điểm về nhân thân của bị can, bị của Bộ luật hình sự được áp dụng và họ tên, cáo; Tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi chức vụ người ra quyết định. phạm tội gây ra. Quyết định khởi tố vụ án hình sự của Cơ 3) Xác định nguyên nhân, điều kiện phạm quan điều tra và các cơ quan khác được giao tội, kiến nghị các cơ quan, tổ chức hữu quan tiến hành một số hoạt động điều tra phải có thực hiện biện pháp phòng ngừa. sự phê chuẩn của Viện kiểm sát cùng cấp. 4.2. Các biện pháp điều tra 4. Bảo vệ quyền con người thông qua các Các biện pháp điều tra trong TTHS khi quy định về điều tra - truy tố được áp dụng sẽ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân nên Luật TTHS Điều tra vụ án hình sự là một giai đoạn quy định chặt chẽ căn cứ, thẩm quyền, thủ của TTHS trong đó Cơ quan điều tra và các tục áp dụng các biện pháp này. Các biện cơ quan khác được giao một số hoạt động pháp bao gồm: 1) Khởi tố bị can; 2) Hỏi cung điều tra có trách nhiệm chứng minh tội bị can; 3) Lấy lời khai người làm chứng, phạm, người phạm tội và những vấn đề khác người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân có liên quan đến vụ án làm cơ sở cho việc xét sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan xử của Toà án. Đồng thời thông qua hoạt đến vụ án, đối chất và nhận dạng; 4) Khám
  12. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 75 xét, thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản; 5) Khám yêu cầu của họ và báo cho họ biết kết quả. nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, Trong trường hợp không chấp nhận yêu cầu xem xét dấu vết trên thân thể, thực nghiệm thì Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát phải điều tra, giám định. trả lời và nêu rõ lý do. Nếu không đồng ý với kết quả giải quyết của Cơ quan điều tra hoặc 4.3. Các quy định khác về hoạt động điều tra Viện kiểm sát thì người tham gia tố tụng có quyền khiếu nại. Việc khiếu nại và giải quyết khiếu nại được thực hiện theo quy định tại 1) Thời hạn điều tra. Quá trình điều tra Chương XXXV Bộ luật TTHS. làm rõ bản chất vụ án là gai đoạn quan trọng 4) Sự tham dự của người chứng kiến. của quá trình giải quyết vụ án những không Người chứng kiến được mời tham dự hoạt phải vô thời hạn. Vì vậy, để đảm bảo việc xử động điều tra trong những trường hợp do Bộ lý kịp thời tội phạm và đảm bảo quyền con luật TTHS quy định. Người chứng kiến có người Luật TTHS quy định thời hạn của giai trách nhiệm xác nhận nội dung và kết quả đoạn điều tra (Điều 119 Bộ luật TTHS); Thời công việc mà Điều tra viên đã tiến hành hạn phục hồi điều tra; điều tra bổ sung, điều trong khi mình có mặt và có thể nêu ý kiến cá tra lại (Điều 121 Bộ luật TTHS). Hết thời hạn nhân. ý kiến này được ghi vào biên bản. quy định trên nếu không chứng minh được tội phạm CQĐT phải ra quyết định đình chỉ 5) Biên bản điều tra. Khi tiến hành điều vụ án. tra phải lập biên bản theo quy định tại Điều 2) Tạm đình chỉ điều tra; đình chỉ điều 95 của Bộ luật TTHS. Điều tra viên lập biên tra. Cũng vì mục đích tôn trọng và đảm bảo bản phải đọc lại biên bản cho người tham gia quyền con người mà luật TTHS quy định tố tụng nghe, giải thích cho họ biết quyền trong một số trường hợp tuy chưa hết hạn được bổ sung và nhận xét về biên bản. Nhận hoặc đã hết hạn nhưng việc điều tra được xét đó được ghi vào biên bản. Người tham tạm đình chỉ hoặc đình chỉ. gia tố tụng và Điều tra viên cùng ký tên vào Những trường hợp tạm đình chỉ điều tra: biên bản. Khi bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm Trong trường hợp người tham gia tố tụng nghèo khác; Trong trường hợp chưa xác định từ chối ký vào biên bản, thì việc đó phải được được bị can hoặc không biết rõ bị can đang ở ghi vào biên bản và nêu rõ lý do. đâu thì chỉ tạm đình chỉ điều tra khi đã hết Nếu người tham gia tố tụng vì nhược thời hạn điều tra. điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc vì lý do Những trường hợp đình chỉ điều tra: Có khác mà không thể ký vào biên bản thì phải một trong những căn cứ quy định tại khoản 2 ghi rõ lý do; Điều tra viên và người chứng Điều 105 và Điều 107 của Bộ luật TTHS hoặc kiến cùng xác nhận. Người không biết chữ tại Điều 19, Điều 25 và khoản 2 Điều 69 của thì điểm chỉ vào biên bản. BLHS; Đã hết thời hạn điều tra mà không 6) Kết thúc điều tra. Kết thúc điều tra là chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm. việc Cơ quan điều tra đã hoàn thành nhiệm 3) Giải quyết các yêu cầu của người tham vụ điều tra hoặc hết thời hạn điều tra bằng gia tố tụng. Khi người tham gia tố tụng có việc ra quyết định đề nghị truy tố hay quyết yêu cầu về những vấn đề liên quan đến vụ án định đình chỉ vụ án. Trong quá trình điều tra thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát trong vụ án, khi đã có đủ chứng cứ chứng minh tội phạm vi trách nhiệm của mình, giải quyết phạm và người phạm tội thì Cơ quan điều tra
  13. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 76 làm bản kết luận điều tra và quyết định đề trường hợp Bộ luật TTHS quy định; b) Phê nghị truy tố bị can trước Tòa án. Bản kết luận chuẩn hoặc không phê chuẩn các quyết định điều tra của Cơ quan điều tra phải nêu rõ đầy của Cơ quan điều tra trong những trường đủ hành vi phạm tội cùng những chứng cứ hợp quy định của Bộ luật TTHS; c) Quyết chứng minh tội phạm và người phạm tội định áp dụng, thay đổi huỷ bỏ các biện pháp đồng thời cũng phải nêu rõ các nguyên nhân, ngăn chặn, yêu cầu Cơ quan điều tra truy nã điều kiện phạm tội và các kiến nghị khắc bị can; d) Đề ra yêu cầu điều tra, trả hồ sơ vụ phục, giải quyết. Bản kết luận điều tra phải án yêu cầu điều tra bổ sung, yêu cầu Cơ quan ghi rõ ngày, tháng, năm, họ tên, chức vụ, chữ điều tra cung cấp tài liệu cần thiết về tội ký của người làm bản kết luận điều tra. kèm phạm và việc làm vi phạm pháp luật của theo bản kết luận điều tra phải có bản kê về điều tra viên nếu có; đ) Kiểm sát việc khám thời hạn điều tra, biện pháp ngăn chặn đã xét, khám nghiệm, việc hỏi cung bị can và các được áp dụng có ghi rõ thời hạn tạm giữ, tạm hoạt động điều tra khác của Cơ quan điều giam, vật chứng, việc kiện dân sự, biện pháp tra, trực tiếp hỏi cung bị can khi thấy cần để đảm bảo việc phạt tiền, bồi thường và tịch thiết; e) Quyết định truy tố, đình chỉ hoặc thu tài sản nếu có. tạm đình chỉ điều tra, chuyển vụ án, huỷ bỏ 7) Kiểm sát điều tra và các quyết định của các quyết định trái pháp luật của Cơ quan Viện kiểm sát khi kết thúc điều tra. Viện điều tra; f) Yêu cầu thủ trưởng Cơ quan điều kiểm sát có chức năng kiểm sát việc tuân theo tra thay đổi Điều tra viên vi phạm pháp luật pháp luật trong hoạt động điều tra nói riêng trong khi tiến hành điều tra. và các hoạt động TTHS nói riêng đồng thời Ngoài ra, còn truy tố bị can trước Tòa án thực hành quyền công tố. bằng một bản cáo trạng. Bản cáo trạng là văn Hoạt động kiểm sát tuân theo pháp luật bản pháp lý của Viện kiểm sát thực hiện trong hoạt động điều tra của Viện kiểm sát quyền công tố Nhà nước, truy tố bị can và nhằm mục đích: a) Đảm bảo để mọi hàmh vi những hành vi phạm tội của họ trước Tòa án, phạm tội đều phải được điều tra xử lý kịp đồng thời có quyền khiếu nại đối với hoạt thời, không để lọt người phạm tội, không làm động của Điều tra viên, Kiểm sát viên. oan người vô tội; b) Bảo đảm để không một Trong quá trình THTT, nếu có khiếu nại người nào có thể bị bắt, tạm giữ, tạm giam, bị về hoạt động của Điều tra viên, Kiểm sát viên hạn chế các quyền công dân, bị xâm phạm thì tiến hành theo thủ tục của Bộ luật TTHS tính mạng, tài sản, danh dự, nhân phẩm một quy định. Khiếu nại phải được giải quyết cách trái pháp luật; c) Bảo đảm mọi hoạt trong thời hạn mười lăm ngày kể từ ngày động điều tra phải phải được tiến hành theo nhận được khiếu nại. Trong mọi trường hợp quy định của Bộ luật TTHS; d) Bảo đảm việc khiếu nại phải nêu rõ lý do. truy cứu TNHS đối với bị can có căn cứ và hợp pháp. 5. Bảo vệ quyền con người thông qua các Để thực hiện các nghĩa vụ trên trong quá quy định về xét xử trình điều tra Viện kiểm sát được tiến hành các hoạt động sau: a) Kiểm sát việc khởi tố, tự mình khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can Xét xử là hoạt động trung tâm của quá và chuyển đến Cơ quan điều tra để tiến hành trình giải quyết vụ án hình sự thể hiện bản hoặc trực tiếp tiến hành điều tra trong những chất của nền tư pháp quốc gia nên việc bảo
  14. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 77 trạng oan sai. Tòa án, Viện kiểm sát phải tạo vệ quyền con người được thể hiện tập trong mọi điều kiện thuận lợi để bị cáo, người tham nhất trong hoạt động xét xử của Tòa án. gia tố tụng đặc biệt là người bào chữa thực Theo Bộ luật TTHS năm 2003 thì việc bảo hiện quyền tranh tụng và tất cả các quyết vệ quyền con người được thể hiện thông qua định của Hội đồng xét xử phải dựa vào kết các quy định sau: quả tranh tụng tại phiên tòa. Trên tinh thần đó, Bộ luật TTHS năm 2003 đã quy định cụ 5.1. Các nguyên tắc của luật TTHS được quán thể trình tự, thủ tục phiên tòa tại Chương XX triệt trong giai đoạn xét xử đảm bảo cho việc tranh tụng giữa các bên trong vụ án hình sự. Như đã trình bày ở phần trên, những Quy định về tranh tụng tại phiên tòa của nguyên tắc cơ bản của luật TTHS là những Bộ luật TTHS năm 2003 là bước tiến quan phương trâm định hướng được áp dung ở tất trọng trong lộ trình cải cách tư pháp ở nước cả các giai đoạn của TTHS nên những ta hướng tới xây dựng Nhà nước pháp quyền nguyên tắc đó ở đều được áp dụng trong giai XHCN, bảo vệ quyền con người. đoạn xét xử vụ án hình sự ở những mức độ 3) Đảm bảo thực hành nguyên tắc hai cấp khác nhau. Chính vì vậy, mọi hoạt động xét xét xử. Trong quá trình giải quyết vụ án hình xử của Toà án đều nhằm tới việc bảo vệ sự để đảm bảo tính khách quan, thận trọng quyền con người với hai định hướng (1) xử lý tránh bỏ lọt tội phạm và làm oan người vô tội nhanh chóng, kịp thời đúng pháp luật đối Bộ luật TTHS quy định nguyên tắc thực hành với tội phạm xâm phạm quyền con người và hai cấp xét xử với nội dung sau: a) Tòa án (2) đảm bảo không làm ảnh hưởng tới quyền thực hiện chế độ hai cấp xét xử; b) Bản án, con người khi THTT. quyết định sơ thẩm của Tòa án có thể bị 1) Ngoài những nguyên tắc cơ bản đó kháng cáo, kháng nghị theo quy định của Bộ trong xét xử Luật TTHS con quy định nguyên luật TTHS. Bản án và quyết định sơ thẩm của tắc xét xử trực tiếp, bằng lời nói và liên tục Tòa án trong thời hạn luật quy định (15 hoặc với nội dung: a) Tòa án phải trực tiếp xác 30 ngày) chưa có hiệu lực pháp luật. Trong định những tình tiết của vụ án bằng cách hỏi thời hạn đó bị cáo và những người tham gia và nghe ý kiến của bị cáo, người bị hại, tố tụng khác có quyền kháng cáo, Viện kiểm nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có sát cùng cấp và Viện kiểm sát trên một cấp có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hoặc quyền kháng nghị bản án và quyết định sơ người đại diện hợp pháp của họ, người làm thẩm để xét xử lại theo trình tự phuc thẩm. chứng, người giám định, xem xét vật chứng Đối với bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng và nghe ý kiến của Kiểm sát viên, người bào cáo, kháng nghị thì vụ án phải được xét xử chữa, người bảo vệ quyền lợi của đương sự. phúc thẩm. Bản án, quyết định phúc thẩm có Bản án chỉ được căn cứ vào những chứng cứ hiệu lực pháp luật; c) Bản án, quyết định sơ đã được xem xét tại phiên tòa; b) Việc xét xử thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị trong phải tiến hành liên tục, trừ thời gian nghỉ. thời hạn do Bộ luật TTHS quy định thì có 2) Đảm bảo việc thực hiện tranh tụng tại hiệu lực pháp luật; d) Đối với bản án, quyết phiên tòa. Theo tinh thần Nghị quyết 08 của định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật mà Bộ Chính trị về cải cách tư pháp thì tại phiên phát hiện có vi phạm pháp luật hoặc có tình tòa phải thực hiện tranh tụng nhằm đảm bảo tiết mới thì được xem xét lại theo thủ tục giải quyết vụ án khách quan khắc phục tình giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.
  15. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 78 4) Đảm bảo cơ cấu thành phần Hội đồng 5) Giám đốc việc xét xử. Giám đốc xét xử xét xử. Một trong những nguyên tắc cơ bản là việc Tòa án cấp trên kiểm tra tính đúng của Luật TTHS là khi xét xử có Hội thẩm đắn về hoạt động xét xử của Tòa án cấp dưới. tham gia. Nguyên tắc này một mặt đảm bảo Trong thực tiễn xét xử do những lý do khác quyền của công dân được tham gia vào công nhau Tòa án cấp dưới có những sai lầm, việc của nhà nước, bảo vệ các quyền và lợi thiếu xót trong quá trình giải quyết vụ án, vì ích hợp pháp của công dân đồng thời giúp vậy việc giám đốc của Toà án cấp trên nhằm cho việc giải quyết vụ án khách quan phù khắc phục những sai lầm thiếu sót đó là cần hợp với thực tế đời sống xã hội. Thể hiện tinh thiết, góp phần vào bảo vệ pháp chế XHCN, thần đó Bộ luật TTHS năm 2003 quy định khi xử lý công minh, không để lọt tội phạm hoặc xét xử có Hội thẩm tham gia: “Việc xét xử của làm oan người vô tội. Điều 21 Bộ luật TTHS Toà án nhân dân có Hội thẩm nhân dân, của Toà quy định: “Tòa án cấp trên giám đốc việc xét xử án quân sự có Hội thẩm quân nhân tham gia theo của Tòa án cấp dưới, TANDTC giám đốc việc xét quy định của Bộ luật này. Khi xét xử, Hội thẩm xử của Tòa án nhân dân và Toà án Quân sự các ngang quyền với Thẩm phán” (Điều 15 Bộ luật cấp để việc áp dụng pháp luật được nghiêm chỉnh TTHS). Thành phần Hội đồng xét xử sơ thẩm và thống nhất”. Theo quy định này, thì chỉ có bao gồm một Thẩm phán và hai Hội thẩm TAND cấp tỉnh, Tòa án quân sự cấp quân nhân dân, đối với vụ án phức tạp thành phần khu trở lên có quyền giám đốc và TANDTC Hội đồng xét xét xử bao gồm hai Thẩm phán có quyền giám đốc việc xét xử đối với bản án và ba Hội thẩm nhân dân. Khi cần thiết Hội của tất cả các Tòa án. đồng xét xử phúc thẩm cũng có Hội thẩm Giám đốc việc xét xử thể hiện ở việc Toà tham gia. Đối với những vụ án là người chưa án cấp trên xét lại bản án hoặc quyết định của thành niên phạm tội thì tham gia Hội đồng Toà án cấp dưới thông qua các hoạt động: xét xử phải là những Hội thẩm có sự hiểu kiểm tra phát hiện những sai lầm, thiếu sót biết về tâm sinh lý trẻ em, phải là người của của Tòa án cấp dưới; giải quyết khiếu nại của Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh hoặc các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và của là giáo viên. Tất cả các trường hợp không có công dân về các bản án hoặc quyết định có Hội thẩm tham gia hoặc thiếu số lượng Hội hiệu lực pháp luật; tổng kết kinh nghiệm xét thẩm hoặc thành phần Hội thẩm không đúng xử; hướng dẫn Tòa án cấp dưới áp dụng như quy định của pháp luật thì đều bị coi là pháp luật thống nhất; kháng nghị bản án vi phạm pháp luật tố tụng một cách nghiêm hoặc quyết định đã có hiệu lực pháp luật trọng và đều bị kháng nghị để xét lại bản án theo thủ tục giám đốc. Thông qua các hoạt theo trình tự giám đốc thẩm. động này Toà án cấp trên kịp thời uốn nắn, Việc tham gia xét xử của Hội thẩm là quy khắc phục những sai lầm trong công tác xét định cần thiết mang tính chất bắt buộc và xử của Toà án cấp dưới. không mang tính hình thức. Luật TTHS cũng 6) Trình tự, thủ tục của việc xét xử được quy định “Khi xét xử, Hội thẩm ngang quyền quy định cụ thể, chặt chẽ đảm bảo việc xét xử với Thẩm phán”, tức là Hội thẩm có quyền khách quan, công bằng góp phần bảo vệ và nghĩa vụ như Thẩm phán trong tất cả các quyền con người. Trình tự, thủ tục tố tụng khâu của quá trình xét xử từ nghiên cứu hồ nói chung và giai đoạn xét xử nói riêng có ý sơ đến việc quyết định các nội dung của bản nghĩa quan trọng đối với việc giải quyết vụ án theo nguyên tắc “Tòa án xét xử tập thể và án một cách khách quan, công bằng. Vì vậy, quyết định theo đa số”.
  16. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 79 6.2. Thủ tục Bộ luật TTHS năm 2003 quy định cụ thể trình tự, thủ tục của chuẩn bị xét xử, xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm, tái thẩm và giám - Quyết định thi hành án phải ghi rõ họ đốc thẩm nhằm đảm bảo cho việc xét xử tên người ra quyết định; tên cơ quan có đúng người, đúng tội và đúng pháp luật, nhiệm vụ thi hành bản án hoặc quyết định; không làm oan người vô tội và bỏ lọt tội phạm. họ tên, ngày, tháng, năm sinh, nơi cư trú của người bị kết án; bản án hoặc quyết định mà người bị kết án phải chấp hành. 6. Bảo vệ quyền con người thông qua các - Trong trường hợp người bị kết án đang quy định về thi hành bản án tại ngoại thì quyết định thi hành án phạt tù phải ghi rõ trong thời hạn bảy ngày, kể từ ngày nhận được quyết định, người đó phải Thi hành bản án là giai đoạn cuối của quá trình giải quyết vụ án hình sự và nó cũng ảnh có mặt tại Cơ quan công an để thi hành án. hưởng không ít tới quyền con người nên luật - Quyết định thi hành án, trích lục bản án TTHS cũng quy định trình tự thủ tục cụ thể hoặc quyết định phải được gửi cho Viện để tránh sự lợi dụng xâm phạm quyền con kiểm sát cùng cấp nơi thi hành án, cơ quan người. thi hành án và người bị kết án. - Trong trường hợp người bị kết án phạt 6.1. Điều kiện để bản án và quyết định được tù đang tại ngoại mà bỏ trốn, thì Chánh án mang ra thi hành Tòa án đã ra quyết định thi hành án yêu cầu Cơ quan công an cùng cấp ra quyết định truy nã. - Những bản án và quyết định được thi hành là những bản án và quyết định đã có 6.3. Trình tự thi hành các hình phạt cụ thể bao gồm hiệu lực pháp luật, bao gồm: a) Những bản án và quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm 1) Thi hành hình phạt tử hình; 2) Thi không bị kháng cáo, kháng nghị theo trình tự hành hình phạt tù và các hình phạt khác phúc thẩm; b) Những bản án và quyết định (hình phạt tù, hình phạt tù cho hưởng án của Tòa án cấp phúc thẩm; c) Những quyết treo, hình phạt cải tạo không giam giữ, hình định của Tòa án giám đốc thẩm hoặc tái phạt trục xuất, hình phạt quản chế hoặc cấm thẩm. Trong trường hợp bị cáo đang bị tạm cư trú, hình phạt tiền hoặc tịch thu tài sản) và giam mà Tòa án cấp sơ thẩm quyết định đình 3) Giảm thời hạn hoặc miễn chấp hành hình chỉ vụ án, không kết tội, miễn TNHS, miễn phạt sẽ được đề cập trong Phần V Chương hình phạt cho bị cáo, hình phạt không phải là thứ ba này). tù giam hoặc phạt tù nhưng cho hưởng án treo hoặc khi thời hạn phạt tù bằng hoặc 6.4. Xóa án tích ngắn hơn thời hạn đã tạm giam thì bản án hoặc quyết định của Tòa án được thi hành 6 . 4 . 1 . Đương nhiên xóa án tích ngay, mặc dù vẫn có thể bị kháng nghị, Theo yêu cầu của người được đương kháng cáo. - Quyết định thi hành bản án của Chánh nhiên xóa án tích quy định tại Điều 64 của án Tòa án đã xử sơ thẩm phải ra quyết định BLHS, Chánh án Tòa án đã xử sơ thẩm vụ án hoặc ủy thác cho Toà án khác cùng cấp ra cấp giấy chứng nhận là họ đã được xóa án tích. quyết định thi hành án.
  17. Nguyễn Ngọc Chí / Tạp chí Khoa học, Kinh tế - Luật 23 (2007) 64-80 80 Tài liệu tham khảo 6.4.2. Xóa án tích do Toà án quyết định Người bị kết án phải có đơn gửi Toà án [1] Nguyễn Ngọc Chí (chủ biên), Giáo trình Luật tố đã xử sơ thẩm vụ án kèm theo nhận xét của tụng hình sự Việt Nam, NXB Đại học Quốc gia chính quyền xã, phường, thị trấn hoặc cơ Hà Nội, 2001. quan, tổ chức nơi họ cư trú hoặc làm việc. [2] Bộ luật tố tụng hình sự nước CHXHCN Việt Nam Chánh án Tòa án đã xử sơ thẩm chuyển tài năm 1988, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000. liệu về việc xin xoá án tích cho Viện kiểm sát [3] Bộ luật tố tụng hình sự nước CHXHCN Việt Nam năm 2003, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004. cùng cấp để phát biểu ý kiến bằng văn bản. [4] Lê Cảm, Nguyễn Ngọc Chí, Trịnh Quốc Toản Nếu xét thấy đủ điều kiện thì Chánh án ra (đồng chủ trì), Bảo vệ các quyền con người bằng quyết định xóa án tích; trong trường hợp pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự trong chưa đủ điều kiện thì quyết định bác đơn xin giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam, xóa án tích. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, 2005. [5] Chu Hồng Thanh, Tìm hiểu về nhân quyền trong thế giới hiện đại, NXB Lao động, Hà Nội, 1996. The protection of human rights by law on criminal procedure Nguyen Ngoc Chi** Faculty of Law, Vietnam National University, Hanoi, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam The author analyzed the protection of human rights by Law on Criminal Procedure through some contents such as: 1. Basic norms of Law on Criminal Procedure 2. Regulations of Law on Criminal Procedure about preventive measures 3. Regulations of Introduction of instance to Criminal Cases 4. Regulations of Investigation - Prosecution 5. Regulations of Implementing Criminal Verdicts _____ *Tel.: 84-04-7160796 E-mail: chinn@vnu.edu.vn.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.26: Bộ 320 Luận Văn Thạc Sĩ Y Học
320 tài liệu
1245 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0