Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Vai trò của luật sư Việt Nam trong bảo vệ quyền con người

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về luật sư, nghề luật sư, vai trò của luật sư trong bản vệ quyền con người. Trên cơ sở đánh giá hoạt động của luật sư và hành nghề luật sư, luận văn tập trung làm rõ vai trò của luật sư Việt Nam trong bảo vệ quyền con người; thông qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của luật sư trong lĩnh vực này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Vai trò của luật sư Việt Nam trong bảo vệ quyền con người

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ --------/-------- -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VŨ THẾ VINH VAI TRÒ CỦA LUẬT SƢ VIỆT NAM TRONG BẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2019
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LS. VŨ VĂN TÍNH Phản biện 1: TS. ĐÀM BÍCH HIÊN Phản biện 2: TS. NGUYỄN QUANG THÁI Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng Họp D, Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội Thời gian: vào hồi 17h ngày 21 tháng 11 năm 2019 Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web của Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia 0
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong hội nhập , bảo vệ quyền con người không chỉ là nghĩa vụ của nhà nước đối với người dân mà còn là nghĩa vụ của m quốc gia trước cộng đồng quốc tế. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn hướng đến việc bảo đảm quyền con người, được tôn trọng và thực thi đầy đủ trong thực tiễn đời sống xã hội. Trong những năm qua, hoạt động thực hiện và bảo vệ quyền con người ở Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu, như các quyền dân sự, chính trị của mọi người dân Việt Nam luôn được bảo đảm; các quyền kinh tế, văn hóa, xã hội của người dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp và pháp luật, được thể hiện rõ trong các chính sách phát triển đất nước và được thực thi trên thực tế; quyền của các nhóm dễ bị tổn thương được nội luật hóa đầy đủ trong Hiến pháp và các văn bản luật tương ứng với từng nhóm đối tượng cụ thể theo các chuẩn mực pháp lý quốc tế mà Việt Nam cam kết tham gia như quyền trẻ em, quyền không phân biệt về giới tính, quyền của người khuyết tật, quyền bình đẳng của người dân tộc thiểu số. Mặc dù vậy, việc bảo đảm và bảo vệ quyền con người ở Việt Nam hiện nay vẫn gặp nhiều thách thức cần được giải quyết trong thời gian tới. T , các luật sư góp phần bảo vệ công lý, các quyền tự do, dân chủ lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Những năm gần đây, đội ngũ luật sư Việt Nam đã phát triển nhanh 1
về số lượng, không ngừng nâng cao về chất lượng đã đã góp phần tích cực vào việc bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan mà vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người chưa đáp ứng được yêu cầu, kỳ vọng của xã hội đối với luật sư và nghề luật sư. Trước tình hình đó, vấn đề đặt ra cho công cuộc cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần Hiến pháp 2013 là phải tiếp tục nâng cao vị thế, vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền con người. Với các lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Vai trò của luật sƣ Việt Nam trong bảo vệ quyền con ngƣời” làm đề tài luận văn thạc sĩ là cần thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Hiện nay đã có một số sách, công trình khoa học nghiên cứu về luật sư và hoạt động hành nghề luật sư như: - Luận án Tiến sỹ “Cơ sở lý luận của việc hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam” của luật sư Phan Trung Hoài.. - Sách chuyên khảo “Lịch sử nghề luật sư ở Việt Nam” tác giả Phan Đăng Thanh, Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, năm 2015. - Sách chuyên khảo “Tài ba của luật sư”, tác giả Nguyễn Ngọc Bích, Nhà xuất bản Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, năm 2014. - Luận văn thạc sỹ “Luật sư và tổ chức hành nghề luật sư ở Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Minh Anh, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2010. 2
- Luận văn thạc sỹ “Vai trò của người bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự ở Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Văn Phương, Khoa Luật Đại học Quốc gia, năm 2014... Các công trình nghiên cứu khoa học này chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề hoàn thiện pháp luật về luật sư; làm sáng tỏ thực trạng, yêu cầu, quan điểm định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về luật sư Việt Nam đánh giá vai trò của luật sư trong hoạt động tranh tụng, việc chấp hành các quy tắc đạo đức và ứng xử nghề của luật sư. Tuy nhiên, đến nay chưa có một đề tài nào nghiên cứu về vai trò của luật sư Việt Nam trong bảo vệ quyền con người. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “ ” làm luận văn thạc sĩ là một đề tài mới, không trùng với bất cứ đề nào đã công bố. 3. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 3.1. Mục tiêu của đề tài Phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về luật sư, nghề luật sư, vai trò của luật sư trong bản vệ quyền con người. Trên cơ sở đánh giá hoạt động của luật sư và hành nghề luật sư, luận văn tập trung làm rõ vai trò của luật sư Việt Nam trong bảo vệ quyền con người; thông qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của luật sư trong lĩnh vực này. 3.2. Nhiệm vụ của đề tài - Phân tích làm rõ những vấn đề lý luận về luật sư, nghề luật sư, vai trò của luật sư bảo vệ quyền con người ở Việt Nam; - ánh giá quy định của pháp luật và thực trạng hoạt động hành nghề luật sư trong bảo vệ quyền con người ở Việt Nam; qua 3
kết quả đạt được , hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân những hạn chế, thiếu sót đó. - Dự báo những yếu tố có thể ảnh hưởng đến hoạt động của luật sư trong bảo vệ quyền con người từ nay đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. - Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp, kiến nghị góp phần nâng cao vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người ở Việt Nam hiện nay. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người ở Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung đề tài chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề bảo vệ quyền con người của luật sư trong hoạt động hành nghề và đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của luật sư trong tình hình hiện nay. - Về thời gian, địa bàn: luận văn khảo sát, đánh giá những vấn đề nêu trên từ năm 2010 đến nay trong phạm vi cả nước. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Đồng thời sử dụng những phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và trừu tượng hóa được sử dụng trong quá trình xây dựng khái niệm bảo vệ quyền con người thông 4
qua luật sư; phân tích, chứng minh những đặc điểm, những ưu điểm và vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người; - Phương pháp phân tích - dự báo khoa học nhằm dự báo xu hướng phát triển nhu cầu của xã hội về vị trí, vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền con người và các yêu cầu của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đối với luật sư trong tương lai gần. - Ngoài ra, để bảo đảm cơ sở thực tiễn, tính cấp thiết của vấn đề cần giải quyết, nâng cao tính thuyết phục của giải pháp thì các phương pháp lịch sử, phương pháp thống kê, phương pháp chuyên gia cũng được sử dụng. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 7 tiết. Cụ thể như sau: Chương 1: Những vấn đề chung về vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người . Chương 2: Thực trạng hoạt động của luật sư trong bảo vệ quyền con người . Chương 3: Dự báo và một số giải pháp nâng cao vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người . 5
CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN DỀ CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA LUẬT SƢ TRONG 1.1. Một số vấn đề lý luận về luật sƣ và nghề luật sƣ 1.1.1. Khái niệm luật sư Quyền bào chữa và quyền được bảo vệ lợi ích hợp pháp là một trong những quyền cơ bản của công dân trong nhà nước pháp quyền; công dân có thể tự bào chữa, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc nhờ người khác bào chữa, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trước Toà án. Xuất phát từ nhu cầu đó, luật sư và nghề luật sư đã hình thành và phát triển cách đây hàng trăm năm ở nhiều nước trên thế giới. , luật sư là một chức danh tư pháp độc lập. T những người có đủ điều kiện hành nghề chuyên nghiệp theo quy định của pháp luật nhằm thực hiện việc tư vấn pháp luật, đại diện theo ủy quyền, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho cá nhân, tổ chức và nhà nước trước tòa án và thực hiện các dịch vụ pháp lý khác. Tác giả : “Luật sư là người có chứng chỉ hành nghề luật sư do Bộ Tư pháp cấp, gia nhập một Đoàn luật sư tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và được Liên đoàn luật sư Việt Nam cấp thẻ luật sư”. 1.1.2. Chức năng xã hội, vai trò của luật sư - Hoạt động tranh tụng của luật sư góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, công dân, các tổ chức kinh tế - xã hội và nhà nước. Trong hoạt động tư pháp, nếu không có sự tham gia của luật sư thì kh có thể xây dựng được một nền tư pháp dân chủ, minh bạch, công khai; niềm tin của người dân vào công lý sẽ bị suy 6
giảm. Đặc biệt, trong trường hợp việc xét xử xảy ra oan sai thì công lý sẽ bị tổn thương khó có thể bù đắp được. Do đó, hoạt động tranh tụng của luật sư khi tham gia hoạt động tư pháp không những góp phần vào bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, công dân, các tổ chức kinh tế - xã hội, góp phần bảo vệ công lý, củng cố niềm tin vào chế độ xã hội. - Hoạt động cung cấp dịch vụ pháp lý của luật sư thông qua tư vấn pháp luật, các dịch vụ pháp lý khác hay đại diện ngoài tố tụng đều xuất phát từ nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân trên cơ sở pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Dịch vụ pháp lý của luật sư không những có khả năng giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn kinh tế - xã hội một cách văn minh, làm cho xã hội ổn định, an toàn cho mọi người. Ngoài ra, chức năng xã hội của luật sư còn thể hiện thông qua các hoạt động trợ giúp pháp lý. Đây là hoạt động thể hiện tinh thần phục vụ cộng đồng đối với những người, những hoàn cảnh khó khăn. Sự cống hiến của đối với xã hội của luật sư và đội ngũ luật sư trong hoạt động trợ giúp pháp lý đã góp phần xây đắp lên những giá trị xã hội của nghề luật sư. 1.1.3. hình thức , tham gia tố tụng. ng với tư cách là người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo hoặc là người bảo vệ quyền lợi của người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa v tham gia tố tụng với tư cách là người đại diện hoặc là người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong các vụ án về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, hành chính, việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và các vụ, việc khác theo quy định của pháp luật. 7
Hai , thực hiện tư vấn pháp luật. Tư vấn pháp luật là việc luật sư hướng dẫn, đưa ra ý kiến, giúp khách hàng soạn thảo các giấy tờ liên quan đến việc thực hiện quyền, nghĩa vụ của họ. Luật sư thực hiện tư vấn pháp luật trong tất cả các lĩnh vực pháp luật. Khi thực hiện tư vấn pháp luật, luật sư phải giúp khách hàng thực hiện đúng pháp luật để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của họ. Ba , đại diện ngoài tố tụng cho khách hàng để thực hiện các công việc có liên quan đến pháp luật. Luật sư đại diện cho khách hàng để giải quyết các công việc có liên quan đến việc mà luật sư đã nhận theo phạm vi, nội dung được ghi trong hợp đồng dịch vụ pháp lý hoặc theo sự phân công của cơ quan, tổ chức nơi luật sư hành nghề với tư cách cá nhân làm việc theo hợp đồng lao động. , thực hiện dịch vụ pháp lý khác. Dịch vụ pháp lý khác của luật sư bao gồm giúp đỡ khách hàng thực hiện công việc liên quan đến thủ tục hành chính; giúp đỡ về pháp luật trong trường hợp giải quyết khiếu nại; dịch thuật, xác nhận giấy tờ, các giao dịch và giúp đỡ khách hàng thực hiện công việc khác theo quy định của pháp luật. 1.1.4. Vai trò luật sư . ,t 8
Ở châu Âu vào thời Hy Lạp, La Mã cổ đại, nghề luật sư đã xuất hiện trong đời sống xã hội. Hoạt động của họ (luật sư) được chấp nhận và uy tín trong xã hội ngày càng được nâng cao, nghề luật sư được xem như một nghề vinh quang trong xã hội. Khi châu Âu chuyển sang thời kỳ Trung cổ với các triều đại phong kiến phân quyền cát cứ, Toà án và chế độ luật sư ở các nước được xây dựng dưới nhiều hình thức khác nhau nhằm mục đích phục vụ tôn giáo và chế độ phong kiến. Luật sư thời kỳ này không thể hiện rõ và đầy đủ các tính chất nghề nghiệp của họ, vai trò của luật sư bị hạn chế và bóp nghẹt bởi chế độ xã hội chuyên quyền hà khắc. Bước sang chế độ tư bản, nghề luật sư được tổ chức chặt chẽ với những điều kiện khắt khe nhằm bảo vệ quyền lợi riêng cho một bộ phận người xuất thân từ giai cấp tư sản. Hiện nay, ở các nước phát triển, nghề luật sư lại càng được trân trọng, và thực sự nghề luật sư, bằng tính chất và đòi hỏi đặc thù của nghề nghiệp luôn là một trong những nghề được yêu thích nhất. Ở Mỹ, rất nhiều vị tổng thống xuất thân là luật sư, nhiều chính trị gia của nước này đã từng là luật sư trước khi bước vào chính trường. Nói đến thu nhập, nghề luật sư luôn là nghề có thu nhập dẫn đầu ở các nước phát triển như Mỹ và châu Âu. 1.3. Một số vấn đề lý luận về quyền con ngƣời và vai trò của Luật sƣ trong bảo vệ quyền con ngƣời 1.3.1. Khái niệm về quyền con người, bảo vệ quyền con người Quyền con người là một khái niệm khá phức tạp, liên quan tới nhiều lĩnh vực như đạo đức, chính trị, pháp lý… Hiện nay có rất nhiều định nghĩa 9
về quyền con người, mỗi định nghĩa tiếp cận quyền con người theo một góc độ khác nhau. Theo nghĩa chung nhất: Quyền con người là những quyền cơ bản, không thể tước bỏ mà một người vốn được thừa hưởng đơn giản vì họ là con người. Hay, quyền con người là những bảo đảm pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép và tự do cơ bản của con người. Ở Việt Nam, quyền con người được định nghĩa là “những nhu cầu, lợi ích tự nhiên, vốn có của con người được ghi nhận và bảo vệ trong pháp luật quốc gia và các thỏa thuận pháp lý quốc tế”. Quyền con người có những đặc trưng cơ bản sau: Thứ nhất, quyền con người mang tính lịch sử - xã hội, gắn bó chặt chẽ đối với mỗi con người cả ở cấp độ cá nhân lẫn cấp độ xã hội Thứ hai, quyền con người là những giá trị mang tính đa quốc gia (quốc tế), được sự quan tâm của toàn nhân loại, tất cả các quốc gia và mỗi cá nhân trong xã hội. Luôn luôn phổ biến, hiện hữu và được thừa nhận chung, phải được thực hiện và bảo đảm ở mọi nơi. Phải được cụ thể hóa bằng các thế chế thành các quyền năng cụ thể và phải có cơ chế kiểm tra việc thực thi nó trong thực tế ở mọi cấp độ (quốc tế và quốc gia). Song bên cạnh tính phổ biến chung, thì quyền con người còn có tính đặc trưng riêng biệt, do con người chỉ được thụ hưởng quyền trong những điều kiện kinh tế, chính trị – xã hội, trong từng giai đoạn khác nhau của xã hội loài người và trong từng quốc gia. Thứ ba, quyền con người vừa mang tính chất tự nhiên vừa mang tính chất xã hội. Do đó, quyền con người phải được thể chế hóa thành các quy định pháp luật, ghi nhận nó thành các quyền, bảo đảm thực thi và bảo đảm quyền đó nếu bị vi phạm. Bởi con người sinh ra tự thân sẽ có những quyền con người nhưng chỉ trong xã hội có pháp luật, thì con người mới được 10
hưởng quyền và được bảo đảm quyền. Có thể thấy, chỉ thông qua pháp luật và cùng với thiết chế giám sát, kiểm tra việc thực hiện nó thì những giá trị quyền con người mang tính chất tự nhiên và xã hội mới bền vững và hiệu quả được. 1.3.2. Khái niệm vai trò của luật sư trong bảo vệ quyền con người Vai trò của luật trong bảo vệ quyền con người là tổng thể những hoạt động nghề nghiệp của luật sư góp phần bảo vệ công lý, các quyền tự do, dân chủ của công dân, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh; phòng ngừa, trừng trị hành vi vi phạm quyền con người và khôi phục quyền đã bị hạn chế, tước bỏ bởi hành vi vi phạm pháp luật về quyền con người khi luật sư thực hiện vị trí, chức năng, nhiệm vụ của mình. Với chức năng này, thông qua hoạt động của mình các luật sư đã bảo vệ quyền con người dưới những hình thức cụ thể như sau: - Bảo vệ quyền con người qua hoạt động tư vấn, trợ giúp pháp lý - Bảo vệ quyền con người thông qua việc tham gia tố tụng - Bảo vệ quyền con người của luật sư thông qua việc góp ý xây dựng các văn bản luật, kiến nghị với các tổ chức, cơ quan nhà nước... 1.3.3. Hệ thống pháp luật liên quan đến bảo vệ quyền con người Trong Chỉ thị số 12-CT/TW ngày 12/7/1992, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã khẳng định: “Quyền con người là thành quả của cuộc đấu tranh lâu dài qua các thời đại của nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức trên thế giới, và cũng là thành quả của cuộc đấu tranh của loài người làm chủ thiên nhiên; qua đó, quyền con người trở thành giá trị chung của nhân loại”. Khẳng định “con người là trung tâm của chiến lược phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân 11
tộc, đất nước và quyền làm chủ của nhân dân”, Cương lĩnh Xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bổ sung, phát triển năm 2011 cũng đồng thời xác định: “Nhà nước tôn trọng và bảo đảm các quyền con người, quyền công dân; chăm lo hạnh phúc, sự phát triển tự do của mỗi người. Quyền và nghĩa vụ công dân do Hiến pháp và pháp luật quy định. Quyền của công dân không tách rời nghĩa vụ công dân. Nhân dân thực hiện quyền làm chủ thông qua hoạt động của Nhà nước, của cả hệ thống chính trị và các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện”. Hiện nay, chúng ta cũng đã và đang tập trung triển khai mạnh mẽ và đồng bộ công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo khung pháp lý và chính sách ngày càng hoàn chỉnh hơn, góp phần tạo bước phát triển mới cho việc bảo đảm quyền của người dân. Hệ thống thiết chế về quyền con người được xây dựng và không ngừng hoàn thiện, bảo đảm các chính sách của Nhà nước được triển khai một cách hiệu quả trên thực tế. Vai trò của các cơ quan kiểm tra, giám sát thực thi pháp luật được chú trọng, đặc biệt là Quốc hội, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Những năm gần đây, trong mỗi kỳ họp Quốc hội, phần đại biểu Quốc hội chất vấn các thành viên Chính phủ được truyền hình trực tiếp, ngày càng đi vào thực chất và trở thành diễn đàn để người dân, thông qua đại biểu do họ bầu ra, chất vấn chính sách, cách thức điều hành của Chính phủ, đề xuất các giải pháp khắc phục khó khăn, thách thức. 12
CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA LUẬT SƢ TRONG 2.1. Hoạt động của luật sƣ trong bảo vê quyền con ngƣời theo quy định của pháp luật hiện hành Hoạt động hành nghề của luật sư được pháp luật trong phạm vi như sau: tư vấn pháp luật, thực hiện trợ giúp pháp lý; đại diện ngoài tố tụng; tham gia tố tụng với tư cách là người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo hoặc là người bảo vệ quyền lợi của người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự; tham gia tố tụng với tư cách là người đại diện hoặc là người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong các vụ án về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, hành chính, việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và các vụ, việc khác theo quy định của pháp luật; thực hiện dịch vụ pháp lý khác theo quy định của Luật này 2.1.1. Hoạt động tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý - Tư vấn pháp luật Tư vấn pháp luật là một trong những yếu tố quan trọng góp phần tạo môi trường pháp lý an toàn, tin cậy cho hoạt động của đời sống - xã hội. Khi xã hội càng phát triển thì đồng thời càng có nhiều các mối quan hệ được thiết lập, những vấn đề phát sinh trong mọi lĩnh vực xảy ra hàng ngày. Để thực hiện những việc làm đúng với quy định của pháp luật thì chúng ta cần phải tìm hiểu luật và có sự vận dụng linh hoạt. Tuy vậy, không phải ai cũng có thể làm được điều này. Do vậy, việc luật sư thực hiện tư vấn pháp luật có vai trò rất quan trọng và cần thiết đối với xã hội hiện nay. 13
- Trợ giúp pháp lý Theo quy định tại Điều 2 Luật trợ giúp pháp lý năm 2017 thì “Trợ giúp pháp lý là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người được trợ giúp pháp lý trong vụ việc trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật này, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật”. Cùng với đó, tại Quy tắc 4 thuộc Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư cũng có quy định “Trợ giúp pháp lý miễn phí là lương tâm và trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư. Luật sư có nghĩa vụ thực hiện trợ giúp pháp lý miễn phí cho người nghèo và các đối tượng khác theo quy định của pháp luật, Điều lệ Liên đoàn luật sư Việt Nam bằng sự tận tâm, vô tư và trách nhiệm nghề nghiệp như các vụ việc có nhận thù lao”. 2.1.2. Luật sư tham gia tố tụng - Luật sƣ tham gia tố tụng hành chính Luật sư tham gia tố tụng với tư cách người đại diện theo ủy quyền hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự, qua việc làm sáng tỏ sự thật về vụ án và vận dụng đúng đắn pháp luật có liên quan, góp phần tích cực cùng với Toà án bảo đảm công lý, bảo vệ quyền con người. Đa số các vụ án hành chính, người bị kiện đều là cá nhân, tổ chức, cơ quan “nắm trong tay quyền lực” do nhà nước trao cho; trong khi đó người khởi kiện thường là những người dân “yếu thế, thân cô thế cô”, không có kiến thức pháp luật, lại càng không am hiểu công việc trong quản lý hành chính nhà nước, nên không tự bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Vì vậy, mà người dân thường có câu “dân kiện quan giống như con kiến mà đi kiện củ khoai”. Với tình trạng như vậy, dù pháp luật có quy định nguyên tắc bình đẳng thì cũng khó thực hiện, thực tế chỉ là những chữ suông, vô nghĩa. Do đó, để khắc phục được sự bất bình đẳng này thì sự 14
tham gia của luật sư là cần thiết và quan trọng trong việc giải quyết các vụ kiện hành chính. - Luật sƣ tham gia tố tụng dân sự Theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự hiện hành, luật sư có thể tham gia tố tụng dân sự với tư cách là người đại diện theo ủy quyền hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự. Với vai trò đại diện theo ủy quyền, luật sư thay mặt đương sự tham gia tố tụng tại Tòa án, chỉ được thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng thay cho đương sự trong phạm vi đã được ủy quyền, nhằm mục đích bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự mà luật sư đại diện. - Luật sƣ tham gia tố tụng hình sự: Luật sư tham gia tố tụng hình sự với tư cách người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan. Sự tham gia của luật sư trong tố tụng hình sự không chỉ giúp người bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, bị can, bị cáo bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, mà còn góp phần cho việc giải quyết vụ án được chính xác, đảm bảo sự thật khách quan, toàn diện, đúng pháp luật, hạn chế được oan sai cũng như bỏ lọt tội phạm. 2.1.3. Hoạt động bảo vệ quyền con người của luật sư thông qua việc xây dựng luật, thông qua kiến nghị với các tổ chức, cơ quan nhà nước Không chỉ phản ánh, kiến nghị về những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn hành nghề, các góp ý của đội ngũ luật sư còn đại diện cho tiếng nói của người dân, được tổng hợp từ quá trình tham gia giải quyết các vụ việc của khách hàng, kết hợp với kiến thức về pháp luật và kinh nghiệm hành nghề của luật sư. Do đó, các góp ý vừa có tính thực tiễn vừa mang 15
tính chuyên môn và có thể đem lại giải pháp hữu hiệu trong hoạt động xây dựng pháp luật.Hình thức tham gia của luật sư chủ yếu là góp ý bằng văn bản và trực tiếp tại các hội thảo, tọa đàm lấy ý kiến do các bộ ngành, cơ quan chủ trì soạn thảo Dự án Luật. Ngoài ra, Ban soạn thảo, Tổ biên tập của một số Dự án Luật có thành phần tham gia là luật sư, một số luật sư là đại biểu Quốc hội (luật sư Đỗ Ngọc Thịnh - Chủ tịch Liên đoàn luật sư Việ Nam; Luật sư Nguyễn Văn Chiến - Chủ nhiệm Đoàn luật sư thành phố Hà Nội, luật sư Trương Trọng Nghĩa, Đoàn Luật sư thành phố Hồ Chí Minh), trực tiếp tham gia vào quá trình thảo luận, lấy ý kiến về dự thảo và thông qua các văn bản quy phạm pháp luật. 2.2. Thực trạng hoạt động của luật sƣ Việt Nam trong bảo vệ quyền con ngƣời hiện nay 2.2.1. Những kết quả đạt được trong hoạt động của Luật sư bảo vệ quyền con người ở Việt Nam hiện nay Tính đến ngày 31/12/2017, trên cả nước có 63 Đoàn Luật sư, với số lượng 11.942 luật sư hành nghề tại hơn 3.700 tổ chức hành nghề luật sư. So với năm 2016, số lượng luật sư tăng lên gần 1000 luật sư (tính đến 31/12/2016, cả nước có 10.914 luật sư). Đội ngũ luật sư Việt Nam đã tham gia vào các lĩnh vực hành nghề như sau: Tham gia vào 18.700 vụ án hình sự trong đó có 5.905 vụ án hình sự chỉ định và 12.795 vụ án hình sự được khách hàng mời. Tham gia vào 14.063 vụ việc dân sự, 1.833 vụ việc tư vấn trong lĩnh vực kinh tế kinh doanh thương mại, 401 vụ án hành chính. Tham gia tư vấn pháp luật: 96.100 vụ việc. Tham gia đại diện ngoài tố tụng: 1.355 vụ việc. Tham gia vào các dịch vụ pháp lý khác: 4.140 vụ việc. Tham gia trợ giúp pháp lý miễn phí: 18.022 vụ việc. 16
Từ kết quả của hoạt động hành nghề luật sư của đội ngũ luật sư cho thấy luật sư không chỉ góp phần bảo vệ công lý, pháp chế xã hội chủ nghĩa, thực hiện cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền, mà còn có vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo về quyền con người. - Trong hoạt động tƣ vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý Thực hiện Chương trình phối hợp số 01 ngày 11/11/2014 giữa Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp, Hội Luật gia Việt Nam và Liên đoàn luật sư Việt Nam về giám sát nâng cao hiệu quả giải quyết, khiếu nại, tố cáo ở cơ sở; theo đề nghị của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã phối hợp với Thanh tra Chính phủ tổ chức triển khai công tác luật sư thực hiện trợ giúp pháp lý miễn phí tại Trụ sở tiếp công dân Trung ương. tham gia trợ giúp pháp lý tại trụ sở tiếp dân Trung ương tại thành phố Hà Nội theo yêu cầu của Ủy ban Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam và Thanh tra Chính phủ với tổng số 400 vụ, việc. Công tác này đã góp phần vào việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của Nhà nước, đồng thời cũng giúp cho người dân được hưởng trợ giúp pháp lý miễn phí từ đội ngũ luật sư. Hiện nay, công tác này vẫn đang tiếp tục được duy trì, từ đó, vừa giúp được cho người dân, vừa giúp được cho các cơ quan nhà nước, góp phần làm giảm bớt người đi khiếu nại, tố cáo không phù hợp pháp luật. - Trong tham gia tố tụng Trong lĩnh vực tố tụng, luật sư tham gia tố tụng với tư cách là người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự; tham gia bảo vệ quyền, lợi 17
ích hợp pháp của đương sự trong vụ án dân sự, hành chính, lao động, kinh doanh- thương mại, hôn nhân gia đình. Theo báo cáo của Liên đoàn luật sư Việt Nam cho thấy, trong 05 năm (từ năm 2013 đến 2017), đội ngũ luật sư trong cả nước đã tham gia tố tụng 89.435 vụ án hình sự; 60.590 vụ việc dân sự; 4.861 vụ án hành chính; 19.315 vụ án kinh doanh thương mại, lao động. Theo phản ánh từ các Đoàn Luật sư thì công tác báo cáo thống kê từ các tổ chức hành nghề với Đoàn Luật sư chưa được tổng hợp đầy đủ dẫn đến số liệu thống kê nêu trên chưa phản ánh hết số lượng vụ việc mà đội ngũ luật sư đã tham gia. 2.2.2. hạn chế, bất cập trong hoạt động của luật sƣ bảo vệ quyền con ngƣời ở Việt Nam hiện nay Bên cạnh những kết quả đã đạt được thì hoạt động của luật sư vẫn còn tồn tại những hạn chế, bất cập cần phải được khắc phục và tháo gỡ kịp thời. Cụ thể như sau: Thứ nhất, số lượng luật sư còn quá ít so với dân số, phân bố không đồng đều giữa các thành phố lớn và địa phương. Thứ hai, chất lượng của đội ngũ luật sư còn nhiều hạn chế nên chưa đảm bảo các nhu cầu của khách hàng. Thứ ba, do người dân thiếu hiểu biết về kiến thức pháp luật. Thứ tư, do sự “bất hợp tác” của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong vụ án hình sự. Thứ năm, vị thế của luật sư ngày càng được khẳng định và đánh giá cao, song so với tiềm năng và lợi thế hiện có của mình thì những kết quả đã đạt được trong việc tham gia xây dựng chính sách, pháp luật vẫn còn khá khiêm tốn. Thứ sáu, vị trí, vai trò của luật sư trong xã hội và trong việc tham gia tố tụng với nước ngoài còn hạn chế. 18