Báo cáo Chuyên đề nghiên cứu Kinh tế tư nhân: Cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước Việt Nam - Kinh nghiệm hiện tại

Chia sẻ: Lê Quang Bách | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

86
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Báo cáo Chuyên đề nghiên cứu Kinh tế tư nhân: Cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước Việt Nam - Kinh nghiệm hiện tại được chia làm 4 phần. Trong đó, chương 1 cung cấp những thông tin pháp lý cho cổ phần hóa, đặc điểm của chương trình cổ phần hóa; chương 2 thảo luận tóm tắt quy mô và giới hạn của cuộc điều tra, các đặc điểm chủ yếu của các doanh nghiệp đã được khảo sát; chương 3 đề cập đến kết quả điều tra của nhóm nghiên cứu đưa ra một loạt các kiến nghi; phần 4 nêu tóm tắt các kết luận của nhóm nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo Chuyên đề nghiên cứu Kinh tế tư nhân: Cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước Việt Nam - Kinh nghiệm hiện tại

Chuyªn ® Ò nghiªn cøu kinh tÕtö nh© n Sè 3 Cæ phÇ n ho¸ c¸ c doanh nghiÖ p nhµ nÖ íc ë ViÖ t Nam: Kinh nghiÖm hiÖn t¹i Do Leila Webster Vµ Reza Amin Hµ néi, th¸ng 3 n¨m 1998
Môc lôc Chuyª n ®Ò nghiª n cø u kinh tÕ tö nh©n............................................................................. i Lêi nã i ®Ç u ...........................................................................................iv Tãm t¾ t...................................................................................................v PhÇ n I: Th«ng tin c¬ së .................................................................. 1 A. C¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ nö íc ........................................................................ 1 T¸i c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ nö íc .......................................................................... 1 LuËt doanh nghiÖp Nhµ nö íc .................................................................................. 2 Chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸....................................................................................... 3 B. C¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ më réng............................ 4 C¸c môc tiª u .......................................................................................................... 4 C¸c ®iÒu kiÖn.......................................................................................................... 4 C¸c ®iÒu kiÖn vµ h×nh thø c cæ phÇn ho¸.................................................................. 4 C¸c ö u ®· i ®èi víi doanh nghiÖp............................................................................. 4 C¸c ö u ®· i ®èi víi ngö êi lao ®éng .......................................................................... 5 Phª chuÈn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ ...................................................................... 5 C. Tãm t¾t thñ tôc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ................................................................ 5 PhÇ n II: KÕt qu¶ kh¶o s¸ t.............................................................9 A. Giíi thiÖu ........................................................................................................... 9 Lùa chän doanh nghiÖp........................................................................................... 9 Phö ¬ng ph¸p........................................................................................................... 9 B. Nh÷ng ph¸t hiÖn chÝnh cña ®ît kh¶o s¸t.............................................................. 9 Thêi gian cæ phÇn ho¸ ...........................................................................................10 Gi¸ trÞdoanh nghiÖp Nhµ nö íc vµ vèn cæ phÇn cña c«ng ty cæ phÇn ......................11 Së h÷u ...................................................................................................................11 B¶ng 2: Së h÷u cæ phÇn .............................................................................................11 B¶ng 3: Phö ¬ng ph¸p mua cæ phiÕu cña ngö êi lao ®éng ................................................12 Qu¶n lý .................................................................................................................12 Lùc lö îng lao ®éng................................................................................................12 B¶ng 4: Nh÷ng thay ®æ i lùc lö îng lao ®énga ..................................................................13 C¸c dÞch vô x· héi .................................................................................................13 C¸c tµi s¶n vËt chÊt ................................................................................................13 C¸c ®Çu vµo vµ ®Çu ra............................................................................................14 T×nh h×nh tµi chÝnh ................................................................................................14 Ho¹t ®éng..............................................................................................................14 Lîi Ých cña Nhµ nö íc.............................................................................................15 C¸c h¹n chÕ ...........................................................................................................15 C¸c chiÕn lö îc trong tö ¬ng lai ...............................................................................15 PhÇ n III: C¸ c vÊn ®Òn¶y sinh ....................................................18 A. Giíi thiÖu ..........................................................................................................18 B. C¸c vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ .....................................................................................18 Phö ¬ng ph¸p ®Þnh gi¸............................................................................................18 ii
Thñ tôc ®Þnh gi¸ ....................................................................................................19 Sè tiÒn thu tõ viÖc b¸n c¸c cæ phÇn Nhµ nö íc ........................................................20 Mua chÞu cæ phÇn ..................................................................................................20 Phö ¬ng ¸n kinh doanh, ®iÒu lÖ vµ qu¶n lý c«ng ty .................................................20 § iÒu hµnh..............................................................................................................21 NhËn thø c cña c«ng chóng.....................................................................................21 Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhá cña ViÖt Nam .................................................21 C. C¸c vÊn ®Ò sau khi cæ phÇn ho¸ .........................................................................22 T¹o nguån vèn lö u ®éng ........................................................................................22 T¹o nguån vèn ®Çu tö ............................................................................................22 Vai trß cña c¸c ®¹i diÖn Nhµ nö íc .........................................................................23 PhÇ n IV: C¸ c kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ...............................24 A. C¶i thiÖn quy tr×nh cæ phÇn ho¸ .........................................................................25 B. C¶i thiÖn m«i trö êng kinh doanh........................................................................26 C¸ c phô lôc ........................................................................................29 Phô lôc 1 ...................................................................................................................31 C¸ c ®Æc ®iÓm chÝnh cña 14 doanh nghiÖ p ®· pháng vÊn ........................................................................................31 Phô lôc 2 ...................................................................................................................32 Së h÷ u cæ phÇ n cña Nhµ nÖ íc vµ cña ngÖ êi lao ®éng ....................................................................................................32 Phô lôc 3 ...................................................................................................................34 C¸ c ®ÒnghÞ söa ®æi NghÞ ®Þnh 28-CP...................................34 iii
Lêi nãi ®Ç u a- Cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam ®ö îc b¾t ®Çu víi mét chö ¬ng tr×nh thÝ®iÓm vµo n¨m 1992. Vµo n¨m 1996, ChÝnh phñ ®· ®Èy m¹nh h¬n viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖ p Nhµ nö íc víi NghÞ ®Þnh míi sè 28-CP. NghÞ ®Þnh nµy cïng víi c¸c quy ®Þnh bæ xung ®· h×nh thµnh mét khung ph¸p lý cho cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam. § Õn nay cæ phÇn ho¸ vÉn tiÕn triÓn víi tèc ®é rÊt chËm. ChÝnh phñ ®· tuyª n bè cam kÕt sÏ thóc ®Èy cæ phÇn ho¸. Nh÷ng söa ®æ i bæ sung ®èi víi NghÞ ®Þnh 28-CP n¨m 1997 cïng víi viÖc rµ so¸t hiÖn nay ®èi víi NghÞ®Þnh nµy lµ c¸c dÊu hiÖu tiÕn bé ®èi víi môc tiª u cæ phÇn ho¸. b- Nh»m hç trî chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ më réng cña ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh ViÖt Nam cïng víi Ng©n hµng ThÕ Giíi ®· tæ chø c mét héi th¶o quèc tÕ vÒ cæ phÇn ho¸ ë Hµ Néi trong thêi gian tõ ngµy 19 ®Õn ngµy 20 th¸ng 2 n¨m 1998. § Ó gãp phÇn vµo héi th¶o nµy, Chö ¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mª k«ng (MPDF) víi sù hç trîcña Bé Tµi chÝnh ®· thùc hiÖn mét cuéc ®iÒu tra 17 doanh nghiÖp ®· ®ö îc cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam. Môc tiª u lµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp ®· ®ö îc cæ phÇn ho¸, vµ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò then chèt cho chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ cã quy m« lín h¬n trong thêi gian tíi. Cuéc ®iÒu tra nµy ®ö îc M. Reza Amin (mét chuyª n gia tö vÊn cho MPDF) vµ Leila Webster (mét nh©n viª n cña MPDF) thùc hiÖn trong kho¶ng thêi gian tõ ngµy 9 ®Õn ngµy 23 th¸ng 1 n¨m 1998. Vµo ngµy 19 th¸ng 2 n¨m 1998 mét b¸o c¸o tãm t¾t ®· ®ö îc tr×nh bµy t¹i héi th¶o quèc tÕ. c- B¸o c¸o nµy giíi thiÖu c¸c kÕt qu¶ cña nhãm ®iÒu tra cïng víi nh÷ng ®ãng gãp cã liª n quan cña c¸c thµnh viª n tham gia héi th¶o nµy. B¸o c¸o ®ö îc chia thµnh bèn phÇn, phÇn I cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ khu«n khæ ph¸p lý cho cæ phÇn ho¸, ®iÓm qua c¸c ®Æc ®iÓm næ i bËt cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ m« t¶ tõng bö íc quy tr×nh thùc hiÖn. PhÇn II th¶o luËn tãm t¾t quy m« vµ giíi h¹n cña cuéc ®iÒu tra, sau ®ã x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®· ®ö îc kh¶o s¸t vµ ®Ò cËp chi tiÕt tíi c¸c kÕt qu¶ cña nhãm nghiª n cø u. PhÇn III giíi thiÖu c¸c vÊn ®Ò chÝnh ®· ph¸t hiÖn trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra vµ ®ö a ra mét lo¹t c¸c khuyÕn nghÞ. PhÇn IV nª u tãm t¾t c¸c kÕt luËn cña nhãm nghiª n cø u. d- Nhãm nghiª n cø u xin c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c Quan chø c Bé Tµi ChÝnh vµ c¸c Gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp cã liª n quan trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra. iv
Tãm t¾ t a- Khu«n khæ cæ phÇ n ho¸: C¸c h¹n chÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ nö íc (DNNN) ®· ®ö îc níi láng vµo n¨m 1989, sè DNNN ®· t¨ng lª n vµ mét sè ®«ng c¸c doanh nghiÖp ®· tá ra v« tr¸ch nhiÖm. ChÝnh phñ ®· ®ö a ra mét chö ¬ng tr×nh c¶i c¸ch vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 vµ ®· thµnh c«ng trong viÖc gi¶m sè c¸c DNNN tõ kho¶ng 12000 xuèng cßn 6000 vµo th¸ng 4 n¨m 1995. LuËt DNNN, ban hµnh vµo th¸ng 4 n¨m 1995, ®· trao quyÒn tù chñ hoµn toµn cho c¸c DNNN, vµ quy ®Þnh r»ng c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng cña hä, ®ång thêi yª u cÇu b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i ®ö îc phª duyÖt cña c¬ quan cã thÈm quyÒn cña Nhµ nö íc. LuËt nµy ph©n c¸c DNNN thµnh hai lo¹i: (a) c¸c DNNN kinh doanh ho¹t ®éng trª n c¬ së lîi nhuËn vµ kh«ng cã trîcÊp; (b) c¸c DNNN c«ng Ých phôc vô c¸c chÝnh s¸ch quèc phßng/ an ninh cña Nhµ nö íc vµ ®ö îc hö ëng trîcÊp. LuËt nµy còng quy ®Þnh viÖc thµnh lËp c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc (tö ¬ng tù c¸c c«ng ty cæ phÇn mÑ ë phö ¬ng t©y). b- Vµo cuèi n¨m 1996, ViÖt Nam cã 6.020 DNNN sö dông kho¶ng 2 triÖu ngö êi lao ®éng. C¸c doanh nghiÖp nµy gåm cã 1.140 doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc, 500 DNNN do trung ö ¬ng kiÓm so¸t vµ 4.380 DNNN do ®Þa phö ¬ng kiÓm so¸t. C¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc vµ c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc chiÕm 42% tæ ng gi¸ trÞ s¶n lö îng, 47% lao ®éng vµ 74% tæ ng lîi nhuËn cña c¸c DNNN. Trong c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc, vµo n¨m 1996, cã 154 doanh nghiÖp (13,5% tæ ng sè c¸c doanh nghiÖp thµnh viª n) lµm ¨n thua lç, trong khi ®ã chØ 62 doanh nghiÖp (12,4%) trong sè 500 DNNN ®éc lËp cña trung ö ¬ng cã ph¸t sinh lç vµo n¨m 1996. c- Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®ö îc b¾t ®Çu víi mét chö ¬ng tr×nh thö nghiÖm vµo n¨m 1992. Chö ¬ng tr×nh nµy ®Ò xuÊt viÖc chuyÓn ®æ i mét sè c¸c DNNN quy m« nhá kh«ng mang tÝnh chiÕn lö îc, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hoÆc cã triÓn väng ph¸t triÓn thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty. ViÖc nµy ®ö îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc b¸n cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp cho c¸n bé c«ng nh©n viª n theo c¸c ®iÒu kiÖn ö u ®· i, cho c¸c nhµ ®Çu tö tö nh©n vµ c«ng chóng trong nö íc, vµ cho c¸c nhµ ®Çu tö nö íc ngoµi mét c¸ch h¹n chÕ. Vµo cuèi n¨m 1995, míi chØ cã 5 doanh nghiÖp hoµn thµnh cæ phÇn ho¸. NhËn thø c ®ö îc sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ m¹nh h¬n, th¸ng 5 n¨m 1996 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28-CP. NghÞ ®Þnh nµy më réng quy m« cæ phÇn v
ho¸ tíi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh«ng mang tÝnh chiÕn lö îc cì võa vµ nhá vµ yª u cÇu c¸c c¬ quan chñ qu¶n DNNN (c¸c bé, c¸c c¬ quan ngang bé, Uû ban Nh©n d©n vµ c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc) lùa chän c¸c doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸. d- NghÞ®Þnh 28-CP vµ c¸c quy ®Þnh bæ xung ®· lµm nÒn t¶ng cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ më réng víi nh÷ng môc tiª u sau ®©y: (a) chuyÓn c¸c DNNN kh«ng mang tÝnh chiÕn lö îc võa vµ nhá thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m huy ®éng vèn tõ c¸n bé c«ng nh©n viª n vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi ®Ó ®æ i míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp; (b) t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖ p vµ c¸c nhµ ®Çu tö së h÷u cæ phÇn ®ãng vai trß c¸c chñ së h÷u thùc sù vµ t¹o nhiÒu ®éng lùc cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp. TÊt c¶ c¸c c«ng d©n vµ ph¸p nh©n ViÖt Nam cã thÓ mua cæ phÇn qua c¸c ®ît ph¸t hµnh ra c«ng chóng, nhö ng ®Çu tö cña ngö êi nö íc ngoµi ph¶i cã sù phª chuÈn cña Thñ tö íng. Sè tiÒn thu ®ö îc tõ viÖc b¸n cæ phÇn cña nhµ nö íc sÏ chØ ®ö îc sö dông cho viÖc ph¸t triÓn c¸c DNNN. C¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ hö ëng c¸c ö u ®· i (nhö gi¶m 50% thuÕ thu nhËp trong thêi gian hai n¨m ®Çu ho¹t ®éng, ®ö îc vay vèn tõ c¸c ng©n hµng quèc doanh theo c¸c ®iÒu kiÖn tö ¬ng ®ö ¬ng víi c¸c DNNN), vµ c¸n bé c«ng nh©n viª n cña c¸c doanh nghiÖp ®ö îc hö ëng nh÷ng ö u ®· i trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ (mét phÇn trong sè cæ tø c tr¶ cho cæ phÇn nhµ nö íc, ®ö îc mua chÞu cæ phÇn, ®ö îc b¶o ®¶m kh«ng bÞ sa th¶i ®ét xuÊt). Mét chÕ ®é cô thÓ vµ chi tiÕt cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®· ®ö îc x©y dùng. e- C¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t: Vµo ®Çu n¨m 1998, míi chØ cã 17 doanh nghiÖp cì võa vµ nhá hoµn thµnh cæ phÇn ho¸. Nhãm ®iÒu tra cña MPDF ®· kh¶o s¸t 14 doanh nghiÖp trong sè 17 doanh nghiÖp nµy th«ng qua pháng vÊn c¸c gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ chÝnh cña ®ît kh¶o s¸t: • Theo b¸o c¸o tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®ang ho¹t ®éng cã lîi nhuËn vµo thêi gian cæ phÇn ho¸, kh«ng doanh nghiÖp nµo cã sè nî vay lín, kh«ng cã c¸c chø c n¨ng x· héi lín hoÆc cã sè lao ®éng dö thõa nhiÒu. Nh÷ng nÒn t¶ng nµy lµ ch×a kho¸ ®Ó c¸c doanh nghiÖp lµm xong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸; • Trong thêi kú sau cæ phÇn ho¸, tÊt c¶ c¸c c«ng ty tiÕp tôc lµm ¨n cã l· i; c¸c c«ng ty ®· cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m ®Çu ®· ®¹t ®ö îc sù t¨ng trö ëng vÒ doanh sè vµ lîi nhuËn ®¸ng ghi nhËn; • Kh«ng doanh nghiÖp nµo sa th¶i nh©n viª n; c¸c c«ng ty ®· theo phö ¬ng ch©m h¹n chÕ dÇn lao ®éng, ngoµi ra cßn thu hót lö îng nh©n c«ng dö thõa vµ ®iÒu chØnh tû lÖ c¸c kü n¨ng tay nghÒ th«ng qua viÖc më réng quy m«. Nh×n chung, lùc lö îng lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®· t¨ng 39% kÓ tõ sau khi cæ phÇn ho¸; • Nhµ nö íc, c¸n bé c«ng nh©n viª n vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi lÇn lö ît vi
n¾m gi÷ 34%, 46% vµ 20% tæ ng vèn cæ phÇn cña c¸c c«ng ty. MÆc dï Nhµ nö íc n¾m gi÷ sè cæ phÇn thiÓu sè trong tÊt c¶ c¸c c«ng ty, nhö ng gÇn mét nöa c¸c c«ng ty ®· nãi r»ng Nhµ nö íc tiÕp tôc cã ¶nh hö ëng lín tíi c¸c c«ng viÖc cña c«ng ty; • Nh÷ng trë ng¹i chÝnh lµ : (a) thiÕu nguån tµi chÝnh cho ®Çu tö ; (b) c¸n bé c«ng nh©n viª n thiÕu hiÓu biÕt vÒ cæ phÇn hãa vµ kh«ng thÝch nghi víi cæ phÇn ho¸; vµ (c) c¸c thñ tôc h¶i quan phiÒn hµ trong viÖc nhËp khÈu hµng ho¸; • Thêi gian cæ phÇn ho¸ trung b×nh ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp lµ 27 th¸ng, víi c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu cæ phÇn ho¸ sau khi ban hµnh NghÞ ®Þnh 28-CP, th×thêi gian cæ phÇn ho¸ trung b×nh lµ 13 th¸ng. f- C¸c vÊn ®Ò chÝnh: Nhãm ®iÒu tra ®· chia c¸c vÊn ®Ò chÝnh thµnh hai nhãm: c¸c vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ vµ c¸c vÊn ®Ò sau khi cæ phÇn ho¸. Nhãm vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ bao gåm t¸m vÊn ®Ò: phö ¬ng ph¸p ®Þnh gi¸, thñ tôc ®Þnh gi¸, viÖc sö dông sè tiÒn thu ®ö îc tõ b¸n cæ phÇn, cung cÊp tÝn dông cho viÖc mua cæ phÇn, phö ¬ng ¸n kinh doanh, ®iÒu lÖ c«ng ty vµ qu¶n lý c«ng ty, ®iÒu hµnh cña chñ së h÷u, nhËn thø c cña c«ng chóng vµ thñ tôc cæ phÇn ho¸ cho c¸c DNNN quy m« nhá. Nhãm vÊn ®Ò sau khi cæ phÇn ho¸ bao gåm ba vÊn ®Ò: nguån vèn lö u ®éng, nguån vèn ®Çu tö , vµ vai trß cña c¸c ®¹i diÖn Nhµ nö íc sau khi cæ phÇn ho¸. B¸o c¸o v¹ch ra c¸c tham sè riª ng cho tõng vÊn ®Ò vµ ®ö a ra c¸c khuyÕn nghÞ nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®ã. g- C¸c kÕt luËn: Cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam ®ang tõ tõ chÝn muåi. C¸c c«ng ty ®· cæ phÇn ho¸ ®ang ho¹t ®éng tèt, vµ thu ng©n s¸ch Nhµ nö íc cao h¬n so víi thêi kú trö íc cæ phÇn ho¸. Trª n thùc tÕ, hiÖn tö îng kh«ng cã c«ng ty nµo sa th¶i nh©n viª n trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®· lµm yª n lßng nh÷ng ngö êi lo ng¹i r»ng thÊt nghiÖ p hµng lo¹t sÏ ph¸t sinh trong c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¸. h- Nhö ng nÕu kh«ng cã sù c¶i thiÖn, chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ trong tö ¬ng lai cña ViÖ t Nam cã thÓ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trª n ba lÜnh vùc: Thø nhÊt, mét ®iÒu quan träng lµ sè c¸c doanh nghiÖ p ®· cæ phÇn ho¸ lÇn nµy lµ tù nguyÖn cæ phÇn ho¸, vµ hä®· bö íc vµo qu¸ tr×nh nµy víi c¸c lîi thÕ mµ c¸c doanh nghiÖ p sÏ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ trong tö ¬ng lai kh«ng thÓ cã ®ö îc, vÝ dô, rÊt Ýt m¾c nî, Ýt dÞch vô x· héi vµ kh«ng cã lao ®éng dö thõa. Cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖ p kh«ng cã ®ö îc nh÷ng lîi thÕ nµy sÏ khã kh¨n h¬n nhiÒu vµ tèn nhiÒu thêi gian h¬n. Thø hai, ChÝnh phñ ®· c«ng bè ý ®Þnh tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖ p trong mét vµi n¨m tíi. Quy tr×nh cæ phÇn ho¸ nhö hiÖn nay qu¸ r¾c rèi vµ cång kÒnh, khã ¸p dông víi mét sè lö îng nhiÒu doanh nghiÖ p vµ cã thÓ thÊy trö íc ®ö îc nh÷ng ¸ch t¾c quy m« lín. Thµnh c«ng cuèi cïng cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng vii
cã l· i cña c¸c c«ng ty ®· ®ö îc cæ phÇn ho¸ víi tö c¸ch lµ c¸c doanh nghiÖ p chñ yÕu lµ tö nh©n. Thµnh c«ng nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c kü n¨ng qu¶n lý vµ nh÷ng lîi thÕ ban ®Çu, ®ång thêi nã còng phô thuéc vµo mø c hç trî cña m«i trö êng kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖ p míi cæ phÇn ho¸ nµy. C¸c doanh nghiÖ p nµy còng sÏ ph¶i ®èi diÖn víi mét m«i trö êng tö ¬ng tù m«i trö êng cña c¸c doanh nghiÖ p tö nh©n hoµn toµn, vµ nhö MPDF ®· lö u ý trong mét tµi liÖ u vÒ c¸c trë ng¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn khu vôc tö nh©n, m«i trö êng hiÖn nay chö a t¹o thuËn lîi cho kinh doanh. i- Nhãm nghiª n cø u kiÕn nghÞ cÇn hµnh ®éng trª n hai mÆt cã liª n hÖ chÆt chÏ víi nhau. Thø nhÊt lµ c¶i thiÖn quy tr×nh cæ phÇn ho¸ ®Ó nã cã thÓ tiÕn hµnh trª n diÖn réng mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hiÖu dông. C¸c thñ tôc hiÖn nay cÇn ph¶i ®ö îc ®iÒu chØnh l¹i - ®¬n gi¶n ho¸ vµ rót gän. Nhãm ®iÒu tra kiÕn nghÞ sö dông c¸c h×nh thø c ®Êu thÇu víi c¸c ö u ®· i ®· ®ö îc thiÕt lËp ®èi víi c¸n bé c«ng nh©n viª n trong c¸c DNNN nhá ®Ó lµm phö ¬ng tiÖn ph©n bæ quyÒn së h÷u nhanh chãng vµ h÷u hiÖu. MÆt thø hai lµ, c¶i thiÖn m«i trö êng kinh doanh mµ c¸c c«ng ty ®· cæ phÇn ho¸ sÏ gÆp ph¶i víi tö c¸ch lµ nh÷ng doanh nghiÖp chñ yÕu lµ tö nh©n sau cæ phÇn ho¸. Nh÷ng khuyÕn nghÞ ®èi víi viÖc c¶i thiÖn m«i trö êng bao gåm: (a) c¶i thiÖn kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c dÞch vô tÝn dông cña c¸c doanh nghiÖp tö nh©n (kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸); (b) C¶i thiÖn khung ph¸p lý/®iÒu tiÕt theo hö íng t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh doanh h¬n n÷a th«ng qua viÖc h¹n chÕ thay ®æ i c¸c quy ®Þnh mét c¸ch thö êng xuyª n vµ gi¶m bít c¸c thñ tôc quan liª u; vµ (c) bá ®i nhiÒu yÕu tè ph©n biÖt ®èi xö theo hö íng cã lîi cho c¸c DNNN trong c¸c quy ®Þnh vµ th«ng lÖ kinh doanh. Trong suèt héi th¶o vÒ cæ phÇn ho¸, nh÷ng thu nhËn ®ö îc cho thÊy r»ng chÝnh quyÒn trung ö ¬ng vµ ®Þa phö ¬ng ®· nhËn ra nh÷ng vÊn ®Ò tö ¬ng tù nhö nh÷ng vÊn ®Ò mµ nhãm nghiª n cø u ®· x¸c ®Þnh; vµ gi¶i ph¸p cho c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ gióp th¸o gì ®ö îc nhiÒu khã kh¨n ph¸t sinh khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. T¹i héi th¶o nµy, mét vÊn ®Ò chö a ®ö îc quan t©m tho¶ ®¸ng lµ mèi quan hÖ gi÷a cæ phÇn ho¸ vµ sù ph¸t triÓn cña khu vùc tö nh©n. Nhãm ®iÒu tra kiÕn nghÞ nª n xem hai cÊu phÇn nµy lµ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi viÖc ®¹t ®ö îc nh÷ng môc tiª u cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ cña ViÖt Nam. viii
PhÇn I: Th«ng tin c¬ së A. C¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ nö íc T¸i c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ nö íc 1.01. Song song víi qóa tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ vµo n¨m 1989, ChÝnh phñ ®· níi láng c¸c h¹n chÕ ®èi víi viÖc thµnh lËp c¸c doanh nghiïåp Nhaâ nûúác (DNNN) míi vµ trao toµn quyÒn tù quyÕt cho c¸c DNNN. ViÖc nµy ®ö îc tiÕn hµnh mµ kh«ng cã quy ®Þnh râ rµng c¸c tr¸ch nhiÖm cña c¸c DNNN hoÆc thiÕt lËp c¸c chÕ ®é kiÓm so¸t tµi chÝnh ®Ó theo dâ i c¸c ho¹t ®éng cña hä. KÕt qu¶ lµ sè c¸c DNNN t¨ng lª n vµ nh÷ng hµnh vi v« tr¸ch nhiÖm cña mét bé phËn lín c¸c doanh nghiÖ p trong khu vùc DNNN còng t¨ng lª n. Sau ®ã, ChÝnh phñ yª u cÇu c¸c DNNN ph¶i ®¨ng ký l¹i vµ ®· gi¶m sè c¸c doanh nghiÖ p xuèng cßn kho¶ng 6.000 tõ 12.000 trö íc khi ban hµnh LuËt DNNN vµo th¸ng 4 n¨m 19951. LuËt míi ®· trao cho c¸c DNNN toµn quyÒn tù chñ, vµ quy ®Þnh c¸c DNNN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh vµ hµnh ®éng cña hä, vµ yª u cÇu c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c DNNN ph¶i ®ö îc sù phª chuÈn cña mét c¬ quan thÈm quyÒn cña Nhµ nö íc. 1.02. Khu vùc DNNN ®· nhanh chãng tæ chø c l¹i sau khi ban hµnh hµnh LuËt DNNN, thµnh lËp c¸c tæ ng c«ng ty Nhµ nö íc theo c¸c quyÕt ®Þnh 90 vµ 91 cña Thñ tö íng th¸ng 3 n¨m 1994. QuyÕt ®Þnh sè 90 quy ®Þnh viÖ c thµnh lËp c¸c tæ ng c«ng ty Nhµ nö íc víi thµnh viª n tù nguyÖn tham gia Ýt nhÊt lµ 5 vµ sè vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu lµ 100 tû VND. QuyÕt ®Þnh sè 91 quy ®Þnh viÖ c thµnh lËp cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc lín h¬n nhiÒu víi Ýt nhÊt 7 DNNN do Nhµ nö íc chØ ®Þnh vµ sè vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu lµ 1000 tû VND. C¸c tæ ng c«ng ty thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh 90 trùc thuéc c¸c bé chñ qu¶n hoÆc Uû ban nh©n d©n (tØnh vµ thµnh phè); c¸c tæ ng c«ng ty thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh 91 trùc thuéc Thñ tö íng. 1.03. Vµo cuèi n¨m 1996, ViÖ t Nam ®· cã kho¶ng 6.020 DNNN, c¸c doanh nghiÖ p nµy sö dông kho¶ng 2 triÖu lao ®éng. C¸c doanh nghiÖ p nµy bao gåm 1.140 doanh nghiÖ p lµ thµnh viª n cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc, 500 DNNN trung ö ¬ng (kh«ng ph¶i lµ thµnh viª n cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc), vµ 4.380 DNNN ®Þa phö ¬ng. C¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc vµ c¸c thµnh viª n trùc thuéc chiÕm 42% tæ ng gi¸ trÞ s¶n phÈm, 47% lao ®éng vµ 74% tæ ng lîi nhuËn cña khu vùc DNNN. Trong sè c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc, 154 doanh nghiÖ p (13,5% tæ ng sè c¸c doanh nghiÖ p thµnh viª n) lµm ¨n thua lç trong n¨m 1996; 1 Kho¶ng 2.000 DNNN kÐm hiÖ u qu¶ vµ th- êng xuyª n thua lç ®· d- îc gi¶i thÓ , 4.000 DNNN ho¹t ®éng kÐm ®· ®- îc s¸p nhËp víi c¸c DNNN kh¸c, vµ sè cßn l¹i (vµo thêi gian nghiª n cø u cã 1.861 doanh nghiÖ p trung - ¬ng vµ 4.190 doanh nghiÖ p ®Þa ph- ¬ng) ®· ®- îc ®¨ng ký l¹i. 1
62 doanh nghiÖ p (12,4%) trong sè 500 DNNN ®éc lËp cña trung ö ¬ng cã ph¸t sinh lç trong n¨m 1996. LuËt doanh nghiÖp Nhµ nö íc 1.04. Theo LuËt DNNN, c¸c DNNN ®ö îc ph©n chia thµnh hai lo¹i; (a) c¸c DNNN kinh doanh ho¹t ®éng víi môc tiª u chÝnh lµ lîi nhuËn; vµ (b) c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých s¶n xuÊt vµ ph©n phèi c¸c dÞch vô c«ng céng vµ thùc hiÖn c¸c chø c n¨ng quèc phßng/an ninh. 1.05. C¸c DNNN ®ö îc quyÒn hö ëng c¸c kho¶n hç trîcña ChÝnh phñ (trîgi¸ vµ c¸c ö u ®· kh¸c) nÕu häs¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô phôc vô quèc phßng, an ninh, phßng chèng thiª n tai vµ c¸c dÞch vô c«ng céng, hoÆc nÕu hä cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞch vô theo c¸c chÝnh s¸ch gi¸ c¶ cña Nhµ nö íc mµ kh«ng ®ñ bï ®¾p nh÷ng chi phÝs¶n xuÊt. 1.06. C¸c DNNN cã thÓ liª n kÕt víi nhau trª n c¬ së tù nguyÖn ®Ó thiÕt lËp c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc. Mét ngo¹i lÖ lµ c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®ö îc thµnh lËp cã c¸c doanh nghiÖp thµnh viª n do nhµ nö íc chØ ®Þnh. Tuú theo quy m« vµ tÇm quan träng, c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc cã thÓ cã c¸c c«ng ty tµi chÝnh lµm thµnh viª n hay kh«ng. 1.07. LuËt DNNN x¸c ®Þnh c¸c quyÒn së h÷u cña nhµ nö íc. LuËt nµy quy ®Þnh r»ng ChÝnh phñ sÏ: trao quyÒn hoÆc uû quyÒn cho c¸c Bé trö ëng, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh vµ thµnh phè thùc hiÖn mét sè quyÒn nµy; x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña Bé Tµi chÝnh trong viÖc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ nö íc ë c¸c doanh nghiÖp; vµ x¸c ®Þnh c¸c mèi quan hÖ gi÷a Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan kh¸c trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn së h÷u Nhµ nö íc trong c¸c DNNN. 1.08. C¸c DNNN buéc ph¶i c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh thö êng niª n vµ c¸c th«ng tin kh¸c ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ chÝnh x¸c c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. H¬n n÷a, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c ®oanh nghiÖp nµy ph¶i ®ö îc Bé tµi chÝnh xem xÐt vµ phª duyÖt; riª ng víi c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc, b¸o c¸o cña c¸c doanh nghiÖ p thµnh viª n ®ö îc tæ ng c«ng ty phª duyÖt vµ b¸o c¸o tæ ng hîp ph¶i ®ö îc Bé Tµi chÝnh xem xÐt vµ phª duyÖt. 1.09. Bé m¸y qu¶n lý cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc vµ c¸c DNNN ®éc lËp quy m« lín bao gåm mét héi ®ång qu¶n trÞ, mét ban thanh tra vµ mét tæ ng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc, c¸c DNNN nhá h¬n chØ cã mét gi¸m ®èc. Chñ tÞch vµ c¸c thµnh viª n héi ®ång qu¶n trÞ®ö îc chØ ®Þnh bëi c¬ quan chÝnh quyÒn ®· ®Ò nghÞthµnh lËp doanh nghiÖp. Nh÷ng ngö êi nµy sau ®ã ®ö îc ®Ò b¹t, sa th¶i, khen thö ëng hoÆc bÞ kû luËt bëi Thñ tö íng hoÆc bÊt cø ngö êi nµo ®ö îc Thñ tö íng uû quyÒn. Héi ®ång qu¶n trÞ®Ò cö vµ Thñ tö íng, hoÆc ngö êi ®ö îc Thñ tö íng uû quyÒn, chØ ®Þnh tæ ng gi¸m ®èc hoÆc gi¸m ®èc. Trong c¸c DNNN kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ, viÖc bæ 2
nhiÖm, miÔn nhiÖm khen thö ëng vµ kû luËt gi¸m ®èc sÏ ®ö îc quyÕt ®Þnh bëi c¬ quan chÝnh quyÒn ®· ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp (c¸c Bé chñ qu¶n vµ Uû ban nh©n d©n). Chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ 1.10. Lµ mét bé phËn cña chö ¬ng tr×nh ®æ i míi DNNN, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ë ViÖ t Nam b¾t ®Çu víi mét chö ¬ng tr×nh thö nghiÖm vµo n¨m 1992. C¨n cø vµo nghÞ quyÕt phiª n häp lÇn thø 10 Quèc héi kho¸ VIII, Thñ tö íng ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 202-CT ®Ó ph¸t ®éng chö ¬ng tr×nh vµo gi÷a n¨m 19922. Chö ¬ng tr×nh nµy quy ®Þnh viÖc chuyÓn ®æ i trª n c¬ së tù nguyÖn mét sè c¸c DNNN quy m« trung b×nh kh«ng mang tÝnh chiÕn lö îc, cã kh¶ n¨ng ®ø ng v÷ng hoÆc cã thÓ ®ø ng v÷ng, thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. § iÒu nµy ®ö îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc mua cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖp (theo c¸c ®iÒu kiÖn ö u ®· i), c¸c nhµ ®Çu tö tö nh©n vµ c«ng chóng trong nö íc, vµ c¸c nhµ ®Çu tö nö íc ngoµi (víi diÒu kiÖn lµ viÖc tham gia cña bª n nö íc ngoµi ph¶i ®ö îc sù phª chuÈn cña Thñ tö íng). C¸c c«ng ty cæ phÇn ®ö îc h×nh thµnh theo c¸ch nµy sÏ ®ö îc ®iÒu chØnh theo LuËt c«ng ty3. Do chö a hµi lßng víi nh÷ng tiÕn bé cña chö ¬ng tr×nh, Thñ tö íng ®· ban hµnh mét NghÞ ®Þnh kh¸c vµo th¸ng 3 n¨m 1993 ®Ó thóc ®Èy viÖ c thùc hiÖn chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thÝ®iÓm4. 1.11. GÇn ba n¨m sau, vµo cuèi n¨m 1995 tæ ng sè c¸c DNNN ®· cæ phÇn ho¸ vÉn dõng ë sè 5. NhËn thÊy sù cÇn thiÕt cña mét gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ m¹nh h¬n, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28-CP vµo th¸ng 5 n¨m 19965. NghÞ ®Þnh nµy ®ö a ra c¸c nguyª n t¾c chung cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thÝ®iÓm, më réng quy m« cæ phÇn ho¸ ra toµn thÓ c¸c DNNN kh«ng mang tÝnh chiÕn lö îc cã quy m« võa vµ nhá, vµ yª u cÇu c¸c c¸c c¬ quan chñ qu¶n DNNN (c¸c bé, c¸c c¬ quan ngang bé, Uû ban nh©n d©n vµ c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc) lùa chän c¸c doanh nghiÖ p ®Ó cæ phÇn ho¸. Sau ®ã, Bé Tµi chÝnh6 vµ Ban Cæ phÇn ho¸ Trung ö ¬ng7 lÇn lö ît ban hµnh c¸c quy ®Þnh bæ xung ®èi viÖc thùc hiÖn chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ më réng. Sau ®ã vµo th¸ng 3 n¨m 1997, NghÞ ®Þnh ®· ®ö îc söa ®æ i nh»m t¨ng thÈm quyÒn phª chuÈn dµnh cho c¸c Bé vµ Uû ban nh©n d©n8. 2 QuyÕt ®Þnh sè 202-CT cña thñ t- íng, ngµy 8 th¸ng 6 n¨m 1992 cã tiª u ®Ò “ThÝ ®iÓm chuyÓn c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn” 3 LuËt C«ng ty ngµy 21 th¸ng 12 n¨m 1990. 4 QuyÕt ®Þnh cña Thñ t- íng sè 84 /Ttg , ngµy 4 th¸ng 4 n¨m 1993 cã tiª u ®Ò: ”H- íng dÉ n ch- ¬ng tr×nh chuyÓn ®æ i c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn ” 5 NghÞ®Þnh ChÝnh phñ sè 28-CP ngµy 7 th¸ng 5 n¨m 1996 cã tiª u ®Ò “ChuyÓn ®æ i mét sè DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn”. 6 Th«ng t- sè 50 TC/ TCDN ngµy 30 th¸ng 8 n¨m 1996 cã tiª u ®Ò “H- íng dÉ n vÒ c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh, vÒ viÖ c b¸n vµ ph¸t hµnh chø ng chØ cæ phÇn trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æ i c©c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn theo nghÞ®Þnh 28-CP cña ChÝnh phñ”. 7 QuyÕt ®Þnh sè 01-CPH ngµy 4 th¸ng 9 n¨m 1996 cña Tr- ëng Ban cæ phÇn ho¸ trung - ¬ng cã tiª u ®Ò “Thñ tôc chuyÓn ®æ i c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn”. 8 NghÞ®Þnh sè 25-CP ngµy 26 th¸ng 3 n¨m 1997, cã tiª u ®Ò “Söa ®æ i mét sè ®iÒu trong NghÞ®Þnh 28-CP ngµy 7 th¸ng 5 n¨m 1996”. 3
B. C¸c ® Æc ® iÓm chÝnh cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ më réng C¸c môc tiªu 1.12. C¸c môc tiª u ®ö îc nª u ra cña chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ lµ: (a) chuyÓn ®æ i c¸c DNNN kh«ng mang tÝnh chiÕn lö îc cã quy m« võa vµ nhá thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m huy ®éng vèn tõ c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi ®Ó ®æ i míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp; (b) t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi trë thµnh chñ së h÷u cæ phÇn, ®ãng vai trß cña nh÷ng ngö êi chñ thùc thô vµ t¹o ra ®éng lùc míi thóc ®Èy n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c ® iÒu kiÖn 1.13. C¸c quy chÕ cã quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kiÖn sau ®©y: (a) TÊt c¶ c¸c c«ng d©n tõ 18 tuæ i trë lª n vµ c¸c ph¸p nh©n ViÖt Nam ®ñ tö c¸ch mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸; (b) viÖc thö nghiÖm b¸n cæ phÇn cho c¸c c¸ nh©n/ tæ chø c nö íc ngoµi sÏ ®ö îc thùc hiÖn theo c¸c hö íng dÉn cô thÓ do Thñ tö íng ban hµnh; (c) c¸c cæ phÇn sÏ ®ö îc b¸n réng r· i ra c«ng chóng bëi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ hoÆc th«ng qua c¸c ng©n hµng thö ¬ng m¹i vµ c¸c tæ chø c tµi chÝnh; (d) sè tiÒn thu ®ö îc tõ viÖc b¸n c¸c cæ phÇn Nhµ nö íc sÏ chØ ®ö îc sö dông ®Ó ph¸t triÓn c¸c DNNN. C¸c ® iÒu kiÖn vµ h×nh thøc cæ phÇn ho¸ 1.14. Gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµo thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®ö îc x¸c ®Þnh theo c«ng thø c sau: Gi¸ trÞrßng ®· ®iÒu chØnh +/- gi¸ trÞlîi thÕ/bÊt lîi + c¸c chi phÝcæ phÇn ho¸. Cã ba h×nh thø c cæ phÇn ho¸ hoÆc kÕt hîp gi÷a chóng: • cæ phÇn ho¸ th«ng qua t¨ng vèn dùa trª n quü bæ xung; • cæ phÇn ho¸ th«ng qua viÖc b¸n mét sè cæ phÇn nhµ nö íc trong doanh nghiÖp; • t¸ch riª ng vµ cæ phÇn ho¸ mét bé phËn cña mét doanh nghiÖp ®¸p ø ng nh÷ng ®iÒu kiÖn cæ phÇn ho¸. C¸c ö u ® ·i ® èi víi doanh nghiÖp 1.15. Nh÷ng ö u ®· i chÝnh dµnh cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ bao gåm: (a) cã quyÒn ®ö îc gi¶m 50% thuÕ thu nhËp trong hai n¨m ®Çu ho¹t ®éng cña thêi kú sau cæ phÇn ho¸; (b) miÔn phÝ®¨ng ký ®èi víi viÖc ®¨ng ký c«ng ty cæ phÇn míi; (c) cã quyÒn vay vèn tõ c¸c ng©n hµng thö ¬ng m¹i nhµ nö íc theo c¸c c¬ chÕ vµ l· i suÊt ¸p dông cho c¸c DNNN; (d) ®ö îc quyÒn ph©n chia b»ng tiÒn mÆt, tuú ý vµ trö íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, sè quü thö ëng vµ phóc lîi x· héi cho c¸n bé c«ng nh©n viª n ®ang lµm viÖc cña doanh nghiÖp ®Ó mua cæ phÇn; (e) chuyÓn c¸c dÞch vô x· héi cho tËp thÓ ngö êi lao ®éng vµ viÖc qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n nµy do c«ng ®oµn cña c«ng ty cæ phÇn ®¶m nhiÖm. 4
C¸c ö u ® ·i ® èi víi ngö êi lao ® éng 1.16. Ngö êi lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ sÏ ®ö îc hö ëng cæ tø c tõ mét phÇn c¸c cæ phÇn Nhµ nö íc, kh«ng vö ît qu¸ 10% gi¸ trÞ doanh nghiÖp chia cho ngö êi lao ®éng trong thêi gian sèng cña hä. Gi¸ trÞcña sè cæ tø c tr¶ cho mçi ngö êi lao ®éng v× môc ®Ých nµy sÏ kh«ng vö ît qu¸ s¸u th¸ng tiÒn lö ¬ng hiÖn t¹i theo quy ®Þnh trong thang lö ¬ng cña Nhµ nö íc. Nhµ nö íc vÉn lµ chñ së h÷u cña c¸c cæ phiÕu nµy. 1.17. Ngö êi lao ®éng sÏ cã quyÒn mua chÞu (thêi h¹n 5 n¨m víi mø c l· i suÊt 4% mçi n¨m) c¸c cæ phiÕu c«ng ty cæ phÇn. Gi¸ trÞcña nh÷ng cæ phiÕu nµy sÏ kh«ng vö ît qu¸ 15% gi¸ trÞdoanh nghiÖp (hoÆc 20% trong c¸c trö êng hîp ®Æc biÖt). H¬n n÷a, c¸c cæ phiÕu b¸n chÞu sÏ kh«ng vö ît qu¸ sè cæ phiÕu mµ ngö êi lao ®éng ®· mua b»ng tiÒn mÆt. C¸c ®iÒu kiÖn chi tiÕt cho viÖc mua chÞu cæ phiÕu ®· ®ö îc quy ®Þnh. 1.18. Cuèi cïng, tÊt c¶ ngö êi lao ®éng sÏ ®ö îc ®¶m b¶o quyÒn tiÕp tôc ®ö îc lµm viÖ c trong mét c«ng ty cæ phÇn sau khi cæ phÇn ho¸. NÕu 12 th¸ng sau ngµy ®¨ng ký c«ng ty cæ phÇn cã ngö êi lao ®éng bÞ dö d«i do t¸i c¬ cÊu c«ng ty, ngö êi lao ®éng nµy sÏ ®ö îc hö ëng nh÷ng quyÒn lîi theo c¸c chÝnh s¸ch ®· quy ®Þnh trong § iÒu 17, LuËt Lao ®éng vµ NghÞ®Þnh 72-CP ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 1995. Phª chuÈn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ 1.19. Bé chuyª n tr¸ch vÒ c¸c ngµnh kinh tÕ, kü thuËt hoÆc Uû ban nh©n d©n thµnh phè/tØnh trùc thuéc trung ö ¬ng sÏ: (a) phª chuÈn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn Nhµ nö íc (kÓ c¶ nguån ph©n bæ ng©n s¸ch vµ c¸c kho¶n cã nguån gèc tõ ng©n s¸ch) vµ vèn tù huy ®éng lµ 10 tû VND hoÆc Ýt h¬n; (b) b¸o c¸o lª n Ban Cæ phÇn ho¸ trung ö ¬ng vµ Bé Tµi chÝnh c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn 10 tû VND hoÆc nhiÒu h¬n, ®Ó c¸c c¬ quan nµy tr×nh lª n Thñ tö íng xin phª chuÈn. 1.20. Héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö íc sÏ b¸o c¸o kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viª n lª n Ban Cæ phÇn ho¸ trung ö ¬ng vµ Bé Tµi chÝnh, ®Ó c¸c c¬ quan nµy tr×nh lª n Thñ tö íng xin phª chuÈn. C. Tãm t¾t thñ tôc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ 1.21. C¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ qu¶n lý c¸c DNNN (c¸c Bé, c¸c c¬ quan ngang Bé, c¸c Uû ban nh©n d©n vµ c¸c tæ ng c«ng ty Nhµ nö íc) sÏ: • thµnh lËp c¸c Ban ChØ ®¹o Cæ phÇn ho¸; 5
• nghiª n cø u c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh vµ kú väng cña c¸c DNNN nh»m chän ra c¸c khèi doanh nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp cô thÓ ®Ó cæ phÇn ho¸; • sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c tæ chø c § ¶ng cïng cÊp vµ Héi ®ång nh©n d©n tØnh/thµnh phè, quyÕt ®Þnh khèi doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp cô thÓ nµo sÏ ®ö îc cæ phÇn ho¸ vµ göi danh s¸ch tíi Ban Cæ phÇn ho¸ trung ö ¬ng; • th«ng b¸o cho tõng doanh nghiÖp ®· ®ö îc lùa chän vÒ quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ®ã; • ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp ban cæ phÇn ho¸ cña doanh nghiÖp; vµ • ®µo t¹o c¸c thµnh viª n ban cæ phÇn ho¸ vµ c¸c c¸n bé cã liª n quan cña doanh nghiÖp; 1.22. Ban cæ phÇ n ho¸ doanh nghiÖp sÏ: • phæ biÕn c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh vÒ cæ phÇn ho¸ cña ChÝnh phñ th«ng qua viÖc gi¶i thÝch c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh nµy cho ngö êi lao ®éng; • chuÈn bÞc¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp trong ba n¨m ho¹t ®éng gÇn nhÊt; • chuÈn bÞ mét b¶n b¸o c¸o vÒ nh©n sù doanh nghiÖp, nª u râ c¸c tr¸ch nhiÖm, chÊt lö îng c«ng viÖc vµ th©m niª n cña tõng ngö êi; • chuÈn bÞ mét b¶ng kª c¸c tµi s¶n bao gåm c¸c tµi s¶n ®ang sö dông, tµi s¶n kh«ng cÇn sö dông, tµi s¶n cÇn thanh lý vµ c¸c dÞch vô x· héi cÇn ®ö îc chuyÓn giao cho c«ng ®oµn c«ng ty; • chuÈn bÞmét b¶ng dù trï chi phÝcæ phÇn ho¸ cho ®Õn khi kÕt thóc ®¹i héi cæ ®«ng lÇn thø nhÊt. 1.23. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp sÏ: • ký kÕt mét hîp ®ång víi mét c¬ quan kiÓm to¸n ®ö îc tin cËy ®Ó kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o cña doanh nghiÖp, theo ®ã thiÕt lËp c¨n cø cho viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp; • thanh to¸n c¸c kho¶n nî, lµm râ t×nh tr¹ng nguyª n vËt liÖu Õ ®äng, thanh lý c¸c tµi s¶n ®· dö îc x¸c ®Þnh lµ ph¶i thanh lý trong mø c ®é thÈm quyÒn cña gi¸m ®èc; • më mét tµi kho¶n t¹i Kho b¹c nhµ nö íc ®Ó göi c¸c kho¶n tiÒn thu ®ö îc tõ viÖc b¸n c¸c cæ phiÕu cña doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸; 6
• lËp danh s¸ch ®¨ng ký c¸c cæ ®«ng tiÒm n¨ng. 1.24. C¬ quan chñ qu¶n sÏ: • hö íng dÉn ban cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp: (a) x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp; (b) cô thÓ ho¸ c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸; vµ (c) so¹n th¶o ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn sÏ ®ö îc thµnh lËp; • chñ to¹ c¸c cuéc häp víi c¸c tæ chø c liª n quan ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸; • ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo ®Ö tr×nh cña doanh nghiÖp, ra quyÕt ®Þnh b»ng v¨n b¶n vÒ gi¸ trÞcña doanh nghiÖp ®· ®ö îc thÈm ®Þnh vµ göi xin quyÕt ®Þnh cña Tæ ng côc Qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ nö íc thuéc Bé Tµi chÝnh. 1.25. Bé Tµi chÝnh th«ng qua Tæ ng côc Qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ nö íc sÏ: • phèi hîp víi c¸c c¬ quan chñ qu¶n trong viÖc chØ ®Þnh mét tæ chø c kiÓm to¸n vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh n»m ngoµi kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp; • ra quyÕt ®Þnh b»ng v¨n b¶n vÒ gi¸ trÞ thùc tÕ doanh nghiÖp trong thêi gian 30 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®ö îc b¸o c¸o cña c¬ quan chñ qu¶n. 1.26. Ban cæ phÇ n ho¸ doanh nghiÖp sÏ: • chuÈn bÞ mét phö ¬ng ¸n kinh doanh tõ 3 ®Õn 5 n¨m cho thêi kú sau cæ phÇn ho¸; • chuÈn bÞ b¶n th¶o kÕ ho¹ch cho: (a) viÖc ph©n bæ tiÒn mÆt tõ c¸c quü tiÒn thö ëng vµ phóc lîi x· héi (nÕu cã) cho ngö êi lao ®éng; (b) ®Þnh cho mçi ngö êi lao ®éng mét sè cæ phiÕu Nhµ nö íc mµ ngö êi ®ã sÏ ®ö îc hö ëng cæ tø c, vµ (c) x¸c ®Þnh sè tiÒn mµ mçi ngö êi lao ®éng cã thÓ mua chÞu c¸c cæ phiÕu; • c«ng bè kÕ ho¹ch ®· nª u trª n trong doanh nghiÖp, x¾p xÕp th¶o luËn c¸c kÕ ho¹ch vµ x©y dùng c¸c phö ¬ng ph¸p thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch; • thµnh lËp mét Héi ®ång (®ø ng ®Çu lµ Trö ëng Ban cæ phÇn ho¸ vµ bao gåm c¸c thµnh viª n cña Ban Cæ phÇn ho¸, mét ®¹i diÖn cña Tæ ng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ nö íc vµ mét sè nhµ kinh tÕ, chuyª n gia kü thuËt cã chuyª n m«n vÒ c¸c lÜnh vùc thÝch hîp víi doanh nghiÖp) ®Ó ®Þnh gi¸ l¹i doanh nghiÖp trª n cë së hö íng dÉn vµ quyÕt ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh; • b¸o c¸o víi c¬ quan chñ qu¶n vÒ c¸c kÕt qu¶ cña viÖc ®Þnh gi¸ l¹i doanh nghiÖp ®Ó xem xÐt trö íc khi tr×nh lª n Bé Tµi chÝnh ®Ó xin quyÕt ®Þnh; 7
• chuÈn bÞ mét kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ chi tiÕt vµ tr×nh bµy trö íc ®¹i héi c«ng nh©n viª n bÊt thö êng ®Ó xem xÐt vµ xin ý kiÕn; • hoµn chØnh kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ sau khi ®· lÊy ý kiÕn theo nh÷ng quy ®Þnh trª n; • tr×nh kÕ ho¹ch ®· hoµn chØnh lª n c¬ quan chñ qu¶n ®Ó xin phª duyÖt; • so¹n th¶o ®iÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn vµ tr×nh c¬ quan chñ qu¶n xin ý kiÕn. 1.27. C¬ quan chñ qu¶n sÏ: • tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p phª duyÖt kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cuèi cïng theo c¸c quy ®Þnh trong “phª duyÖt cæ phÇn ho¸” (®o¹n 1.18); • cö c¸c ®¹i diÖn thay mÆt cho sè cæ phiÕu Nhµ nö íc n¾m gi÷ vµo Héi ®ång qu¶n trÞcña c¸c c«ng ty cæ phÇn; • hö íng dÉn Ban cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp tæ chø c ®¹i héi cæ ®«ng lÇn ®Çu tiª n; • ra quyÕt ®Þnh vÒ viÖc chuyÓn ®æ i doanh nghiÖp Nhµ nö íc thµnh mét c«ng ty cæ phÇn. 1.28. Ban cæ phÇ n ho¸ doanh nghiÖp sÏ: • c«ng bè c«ng khai t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp trö íc khi cæ phÇn ho¸; • c«ng bè viÖc b¸n cæ phiÕu vµ chuÈn bÞviÖc ®¨ng ký cña c¸c cæ ®«ng tiÒm n¨ng trong vµ ngoµi doanh nghiÖp; • tæ chø c viÖc b¸n cæ phiÕu theo kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn sè tiÒn thu ®ö îc vµo tµi kho¶n më t¹i Kho b¹c nhµ nö íc; • b¸o c¸o víi c¬ quan chñ qu¶n vÒ c¸c kÕt qu¶; • giíi thiÖu c¸c ø ng cö viª n cho Héi ®ång qu¶n trÞvµ xin ý kiÕn cña c¬ quan chñ qu¶n; • triÖu tËp ®¹i héi cæ ®«ng lÇn thø nhÊt ®Ó bÇu Héi ®ång qu¶n trÞ vµ th«ng qua ®iÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn. 1.29. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp vµ kÕ to¸n trö ëng, víi sù cã mÆt cña Ban cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp vµ c¬ quan chñ qu¶n, sÏ chuyÓn giao c¸c tr¸ch nhiÖm qu¶n lý doanh nghiÖp cho Héi ®ång qu¶n trÞmíi ®ö îc bÇu. 8
1.30. Héi ®ång qu¶n trÞcña c«ng ty cæ phÇ n sÏ: • ®¨ng ký con dÊu míi cho c«ng ty cæ phÇn; • hoµn thµnh thñ tôc chyÓn quyÒn së h÷u doanh nghiÖp tõ Nhµ nö íc sang cho c«ng ty cæ phÇn; • tæ chø c khai trö ¬ng c«ng ty cæ phÇn. PhÇn II: KÕt qu¶ kh¶o s¸ t A. Giíi thiÖu Lùa chän doanh nghiÖp 2.01. Vµo ®Çu n¨m 1998 cã tæ ng sè 17 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸. Mét doanh nghiÖ p v×cã ®Þa ®iÓm qu¸ xa kh«ng ®ö îc ®ö a vµo cuéc ®iÒu tra vèn ®· bÞh¹n chÕ vÒ thêi gian. Trong sè 16 doanh nghiÖp cßn l¹i 14 doanh nghiÖp ®ång ý tr¶ lêi pháng vÊn vµ 2 doanh nghiÖp tõ chèi tham gia. Phö ¬ng ph¸p 2.02. ViÖc sö dông mét b¶ng c¸c c©u hái chuÈn ho¸ (Tµi liÖu ®Ýnh kÌm 1) ®· t¹o ®ñ tÝnh linh ho¹t ®Ó ®ö a vµo sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c c«ng ty. C¸c cuéc pháng vÊn ®ö îc tiÕn hµnh víi c¸c gi¸m ®èc vµ c¸c phã gi¸m ®èc vµ kÐo dµi trong kho¶ng ba giê ®ång hå - ®ñ ®Ó cã mét bø c ¶nh chíp nhanh cña mçi c«ng ty, nhö ng kh«ng ®ñ ®Ó cã ®ö îc mét ph©n tÝch chiÒu s©u. Chóng t«i ®· yª u cÇu vÒ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña n¨m ngay trö íc khi cæ phÇn ho¸ vµ n¨m 1997. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña n¨m trö íc khi cæ phÇn ho¸ ®· ®ö îc Bé Tµi chÝnh cung cÊp, ngoµi ra chØ cã mét sè doanh nghiÖp cung cÊp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña n¨m 1997. Thêi gian tiÕn hµnh kh¶o s¸t, tõ ngµy 9 ®Õn ngµy 23 th¸ng 1 n¨m 1998, kh«ng ph¶i lµ thêi gian lý tö ëng, v× mét mÆt nã trïng víi thêi kú trö íc TÕt vµ mÆt kh¸c thêi gian nµy chö a ph¶i lµ thêi gian ®Ó c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh n¨m 1997 ®ö îc hoµn thµnh. ViÖc Ên ®Þnh thêi gian nµy lµ do thêi ®iÓm cña cuéc héi th¶o tæ chø c vµo th¸ng 2. B. Nh÷ng ph¸t hiÖn chÝnh cña ® ît kh¶o s¸t 2.03. Theo b¸o c¸o, tÊt c¶ 14 doanh nghiÖp lµm ¨n cã l· i vµo thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸. Kh«ng doanh nghiÖp nµo cã g¸nh nÆng nî lín, hay cã c¸c dÞch vô x· héi hoÆc cã nguån lao ®éng dö thõa lín9. Nh÷ng c¬ së ban ®Çu nµy ®· lµm cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ trë thµnh dÔ dµng h¬n, nÕu gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò nµy th× ch¾c r»ng qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®· phø c t¹p vµ khã kh¨n h¬n. Trong thêi kú sau cæ 9 Phô lôc 1: thÓ hiÖ n c¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña 14 doanh nghiÖ p ®· ®Õn th¨m vµ mét sè ®Æc diÓm cña ba doanh nghiÖ p kh«ng ®Õn pháng vÊn ®- îc. 9
phÇn ho¸, c¸c c«ng ty cæ phÇn tiÕp tôc lµm ra lîi nhuËn. Thùc chÊt, nh÷ng c«ng ty ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m ®Çu tiª n ®· cã ®ö îc sù t¨ng trö ëng vÒ doanh sè vµ lîi nhuËn ®¸ng kÓ. 2.04. ChÝn doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®ãng t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh,vµ t¸m ®Þa phö ¬ng kh¸c mçi n¬i chØ cã mét doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp cã c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c nhau, trong ®ã cã 5 doanh nghiÖp chÕ t¹o, 4 c«ng ty chÕ biÕn n«ng s¶n, 4 c«ng ty dÞch vô, vµ 1 c«ng ty khai kho¸ng. Cã 5 c«ng ty tiÕn hµnh xuÊt khÈu thùc sù; 3 c«ng ty trö íc kia lµ DNNN cña trung ö ¬ng vµ 11 c«ng ty lµ c¸c DNNN ®Þa phö ¬ng10. Mét tËp hîp ®a d¹ng c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ ph¶n ¸nh sù thiÕu c¸c h¹n chÕ vÒ khu vùc ®i¹ lý, ngµnh nghÒ vµ h¹n chÕ ph¸p lý trong cæ phÇn ho¸, trõ c¸c doanh nghiÖp Nhµ nö íc thuéc ngµnh chiÕn lö îc vµ quy m« lín theo tinh thÇn NghÞ®Þnh 28-CP. Thêi gian cæ phÇn ho¸ 2.05. Thêi gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp n»m trong kho¶ng tõ 9 ®Õn 79 th¸ng, víi thêi gian cæ phÇn ho¸ trung b×nh lµ 27 th¸ng. Dao ®éng lín vÒ kho¶ng thêi gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp ®ö îc lý gi¶i mét c¸ch râ nhÊt khi chia c¸c doanh nghiÖp lµm ba nhãm: (a) nh÷ng doanh nghiÖp trong chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thö nghiÖm ®· hoµn thµnh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ trö íc th¸ng 5 n¨m 1996, thêi ®iÓm NghÞ ®Þnh 28-CP ®ö îc ban hµnh; (b) c¸c doanh nghiÖp ®· b¾t ®Çu cæ phÇn ho¸ trong chö ¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thö nghiÖm nhö ng hoµn thµnh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ sau th¸ng 5 n¨m 1996 theo NghÞ ®Þnh 28-CP; vµ (c) c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu thùc hiÖn vµ hoµn thµnh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ sau th¸ng 5 n¨m 1996. Thêi gian cæ phÇn ho¸ trung b×nh cña c¸c doanh nghiÖp thuéc nhãm thø nhÊt lµ 19 th¸ng, nhãm thø hai lµ 39 th¸ng vµ nhãm thø ba lµ 13 th¸ng. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cho thÊy r»ng NghÞ ®inh 28-CP ®· cã t¸c dông tíi viÖc rót ng¾n thêi gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu thùc hiÖn vµ hoµn thµnh qu¸ tr×nh sau th¸ng 5 n¨m 1996. Râ rµng, thêi gian cæ phÇn ho¸ cÇn ph¶i ®ö îc rót ng¾n h¬n n÷a, nÕu muèn hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña ChÝnh phñ nh»m cæ phÇn ho¸ 150-200 doanh nghiÖp trong n¨m 1998, 400- 500 doanh nghiÖp trong n¨m 1999, vµ 1000 doanh nghiÖp trong n¨m 2000. B¶ng 1: Thêi gian cæ phÇn ho¸ Tæ ng mÉu B¾t ®Çu vµ hoµn B¾t ®Çu vµ B¾t ®Çu vµ thµnh trö íc hoµn thµnh hoµn thµnh sau th¸ng 5 n¨m sau th¸ng 5 th¸ng 5 n¨m 1996 n¨m 1996 1996 10 MÆc dï ®· ®- îc phÐp nh- ng cho ®Õn nay ch- a tæ ng c«ng ty nhµ n- íc nµo tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖ p thµnh viª n. 10
Sè th¸ng b×nh 27 19 39 13 qu©n Gi¸ trÞdoanh nghiÖp Nhµ nö íc vµ vèn cæ phÇn cña c«ng ty cæ phÇn 2.06. Gi¸ trÞ DNNN ®¹i diÖn cho gi¸ trÞ ®· x¸c ®Þnh cña doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ nµy ®ö îc xem lµ vèn Nhµ nö íc. Mét phÇn vèn nµy ®ö îc Nhµ nö íc gi÷ l¹i vµ phÇn cßn l¹i ®ö îc b¸n. Sè tiÒn thu ®ö îc tõ viÖc b¸n cæ phÇn nµy ®ö îc chuyÓn tíi Kho b¹c nhµ nö íc. § èi víi mét sè doanh nghiÖp, gi¸ trÞ DNNN b»ng sè vèn cæ phÇn ph¸p ®Þnh cña c«ng ty cæ phÇn ®ö îc thµnh lËp, nhö ng khi vèn míi ®ö îc bæ xung vµo th×sè vèn cæ phÇn cña c«ng ty sÏ lín h¬n gi¸ trÞban ®Çu cña doanh nghiÖp. Së h÷u 2.07. Cæ phÇn Nhµ nö íc n¾m gi÷ trong c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· kh¶o s¸t vµo thay ®æ i theo tõng ®oanh nghiÖp tõ 20 ®Õn 46%, chiÕm gÇn 34% tæ ng sè vèn cña toµn bé 14 c«ng ty cæ phÇn. Cæ phÇn ngö êi lao ®éng n¾m gi÷ trong c¸c doanh nghiÖp thay ®æ i theo doanh nghiÖp tõ 19 ®Õn 70%, víi mø c n¾m gi÷ b×nh qu©n cña ngö êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy lµ kho¶ng 46%. C¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi ®· kh«ng mua cæ phÇn nµo cña hai c«ng ty, nhö ng ®èi víi trong sè 12 c«ng ty kh¸c hä®· mua tõ 19 ®Õn 51% cæ phÇn. C¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi, chñ yÕu lµ c¸c c¸ nh©n, chiÕm kho¶ng 20% tæ ng sè vèn cña 14 c«ng ty cæ phÇn. Tæ chø c/quü ®Çu tö cña tö nh©n vµ Nhµ nö íc chØ mua cæ phÇn cña hai c«ng ty. B¶ng 2: Së h÷u cæ phÇn Ngö êi lao ®éng Nhµ nö íc C¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi % cæ phÇn 46% 34% 20% b×nh qu©n 2.08. Ph¶n ø ng ®èi víi c¸c ®ît ph¸t hµnh ra c«ng chóng ®Òu lµ tÝch cùc. ChØ cã mét trö êng hîp ph¶n ø ng tiª u cùc, vµ theo b¸o c¸o kho¶ng mét nöa sè c«ng ty nhËn ®ö îc lö îng ®Æt mua lín h¬n so víi lö îng thùc b¸n. Tæ ng céng ngö êi lao ®éng mua cæ phiÕu b»ng tiÒn mÆt chiÕm 29,7%, mua chÞu chiÕm 15,3% vµ mua b»ng sè tiÒn chia tõ c¸c quü phóc lîi chiÕm 1,5% tæ ng sè vèn11. N¨m 1997, mét lö îng khiª m tèn cæ phiÕu ®· ®ö îc b¸n cho c¸c nhµ ®Çu tö c¸ nh©n bª n ngoµi, víi sè lö îng vµo kho¶ng tõ 600 ®Õn 11 Phô lôc 2: cung cÊp c¸c chi tiÕt vÒ ph- ¬ng ph¸p mua cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viª n. 11
8000 cæ phiÕu vµ trung b×nh kho¶ng 1600 cæ phiÕu ®· ®ö îc giao dÞch gi÷a c¸c c«ng ty víi c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi. Khi tæ ng hîp l¹i, tû lÖ cæ phiÕu ngö êi lao ®éng mua b»ng tiÒn mÆt so víi sè cæ phiÕu mua chÞu vµ nh÷ng ph¶n ø ng cña c«ng chóng víi nh÷ng lÇn ph¸t hµnh cæ phiÕu thÓ hiÖn r»ng c«ng chóng ®· s½n sµng tËn dông nh÷ng g× häxem nhö c¸c c¬ héi ®Çu tö hÊp dÉn. B¶ng 3: Phö ¬ng ph¸p mua cæ phiÕu cña ngö êi lao ® éng Mua b»ng tiÒn mÆt Mua chÞu C¸c quü phóc lîi % trung b×nh theo 64% 33% 3% phö ¬ng ph¸p Qu¶n lý 2.09. Héi ®ång qu¶n trÞ cña c¸c c«ng ty ®ö îc h×nh thµnh bëi tõ 5 ®Õn 9 thµnh viª n ®ö îc rót ra tõ ba nhãm cæ ®«ng chÝnh. Trong sè 13 c«ng ty ®· thµnh lËp Héi ®ång qu¶n trÞvµo thêi gian kh¶o s¸t, cã 9 c«ng ty ®· cö ngö êi n¾m vÞtrÝChñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ ®ång thêi lµm gi¸m ®èc ®iÒu hµnh (CEO) (s¸u ngö êi ®¹i diÖn cho Nhµ nö íc, ba ngö êi ®¹i diÖn cho ngö êi lao ®éng). Trong sè 4 c«ng ty cßn l¹i, mét c«ng ty cã ®¹i diÖn cña Nhµ nö íc n¾m gi÷ c¶ hai vÞtrÝ, cßn trong hai c«ng ty kh¸c hai vÞ trÝ nµy ®ö îc ph©n chia gi÷a c¸c ®¹i diÖn cña Nhµ nö íc vµ cña ngö êi lao ®éng; trong c«ng ty thø tö Chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞlµ ®¹i diÖn Nhµ nö íc vµ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ®¹i diÖn c¸c cæ ®«ng tö nh©n bª n ngoµi. § èi víi c¸c vÞ trÝ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh thêi kú trö íc cæ phÇn ho¸, cã 12 ngö êi lµ gi¸m ®èc cò cña doanh nghiÖp vµ mét ngö êi ®· lµ gi¸m ®èc cña mét doanh nghiÖp kh¸c. 2.10. Nhãm ®iÒu tra ®Æc biÖt cã Ên tö îng triÓn väng, sù n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng l· nh ®¹o cña gÇn mét nöa sè gi¸m ®èc ®iÒu hµnh ®· tham gia c¸c cuéc pháng vÊn. C¸c c¸ nh©n nµy dö êng nhö ®· nhËn thø c ®Çy ®ñ vÒ c¸c môc tiª u cña cæ phÇn ho¸; hä®· hiÓu kh¸ râ vÒ hÖ thèng thÞtrö êng; vµ hä®· s½n sµng ®iÒu chØnh phong c¸ch lµm viÖc cña c¸c doanh nghiÖp theo t×nh h×nh míi. Lùc lö îng lao ® éng 2.11. Nhö tr×nh bµy trong Phô lôc 1, lùc lö îng lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®· t¨ng 39% kÓ tõ khi cæ phÇn ho¸, chñ yÕu lµ do viÖc më réng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ trong thêi kú 1993-1996. MÆc dï NghÞ®Þnh 28-CP cho phÐp sa th¶i lao ®éng dö thõa, nhö ng kh«ng doanh nghiÖp nµo ph¶i ¸p dông ®Õn biÖn ph¸p nµy. Thay vµo ®ã, c¸c doanh nghiÖp nµy ®· ¸p dông phö ¬ng ch©m h¹n chÕ dÇn lao ®éng, céng víi viÖc thu hót lao ®éng dö thõa vµ ®iÒu chØnh kü n¨ng th«ng qua viÖc më réng kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ trong thêi kú 1997-1998 ®· 12