Báo cáo: Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam: Kinh nghiệm hiện tại

Chia sẻ: Chung Hữu Hiền | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:89

Thêm vào BST

Báo xấu

188
lượt xem 41
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cổ phần hoá ở Việt Nam đử ợc bắt đầu với một chử ơng trình thí điểm vμo năm 1992. Vμo năm 1996, Chính phủ đã đẩy mạnh hơn việc cổ phần hoá doanh nghiệp Nhμ nử ớc với Nghị định mới số 28-CP. Nghị định nμy cùng với các quy định bổ xung đã hình thμnh một khung pháp lý cho cổ phần hoá ở Việt Nam. Đ ến nay cổ phần hoá vẫn tiến triển với tốc độ rất chậm. Chính phủ đã tuyên bố cam kết sẽ thúc đẩy cổ phần hoá. Những sửa đổ i bổ sung đối với Nghị định...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo: Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam: Kinh nghiệm hiện tại

Chuyªn ® Ò nghiªn cøu kinh tÕtö nh© n 3 Sè Cæ phÇ n ho¸ c¸ c doanh nghiÖ p nhµ nÖ íc ë ViÖ t Nam: Kinh nghiÖ hiÖ t¹i m n Do Leila Webster Vµ Reza Amin Hµ néi, th¸ng 3 n¨m 1998
Môc lôc Chuyª n ®Ò nghiª n cø u kinh tÕ tö nh©n............................................................................. i Lêi nã i ®Ç u ...........................................................................................iv Tãm t¾ t ...................................................................................................v PhÇ n I: Th«ng tin c¬ së .................................................................. 1 C¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ nö í ........................................................................ 1 A. c T¸i c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ nö í .......................................................................... 1 c LuËt doanh nghiÖp Nhµ nö í .................................................................................. 2 c Chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸....................................................................................... 3 nh B. C¸c ®Æc ®iÓm chÝ cña chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ më réng............................ 4 nh nh C¸c môc tiª u .......................................................................................................... 4 C¸c ®iÒu kiÖn.......................................................................................................... 4 C¸c ®iÒu kiÖn vµ h× thø c cæ phÇn ho¸.................................................................. 4 nh C¸c ö u ®· i ®è ví doanh nghiÖp............................................................................. 4 ii C¸c ö u ®· i ®è ví ngö ê lao ®éng .......................................................................... 5 ii i Phª chuÈn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ ...................................................................... 5 C. Tãm t¾t thñ tôc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ................................................................ 5 PhÇ n II: KÕt qu¶ kh¶o s¸ t.............................................................9 A. Gií thiÖu ........................................................................................................... 9 i Lùa chä doanh nghiÖp........................................................................................... 9 n Phö ¬ng ph¸p........................................................................................................... 9 B. Nh÷ng ph¸t hiÖn chÝ cña ®î kh¶o s¸t.............................................................. 9 nh t Thê gian cæ phÇn ho¸ ...........................................................................................10 i Gi¸ trÞdoanh nghiÖp Nhµ nö í vµ vè cæ phÇn cña c«ng ty cæ phÇn ......................11 c n Së h÷u ...................................................................................................................11 B¶ng 2: Së h÷u cæ phÇn .............................................................................................11 B¶ng 3: Phö ¬ng ph¸p mua cæ phiÕu cña ngö ê lao ®éng ................................................12 i Qu¶n lý .................................................................................................................12 Lùc lö î lao ®éng................................................................................................12 ng B¶ng 4: Nh÷ng thay ®æ i lùc lö î lao ®énga ..................................................................13 ng C¸c dÞ vô x· héi .................................................................................................13 ch C¸c tµi s¶n vËt chÊt ................................................................................................13 C¸c ®Çu vµo vµ ®Çu ra............................................................................................14 T× h× tµi chÝ ................................................................................................14 nh nh nh Ho¹t ®éng..............................................................................................................14 Lî Ý cña Nhµ nö í i ch c.............................................................................................15 C¸c h¹n chÕ ...........................................................................................................15 C¸c chiÕn lö î trong tö ¬ng lai ...............................................................................15 c PhÇ n III: C¸ c vÊ ®Òn¶y sinh ....................................................18 n A. Gií thiÖu ..........................................................................................................18 i B. C¸c vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ .....................................................................................18 Phö ¬ng ph¸p ®Þ gi¸............................................................................................18 nh ii
Thñ tôc ®Þ gi¸ ....................................................................................................19 nh Sè tiÒn thu tõ viÖc b¸n c¸c cæ phÇn Nhµ nö í ........................................................20 c Mua chÞ cæ phÇn ..................................................................................................20 u Phö ¬ng ¸n kinh doanh, ®iÒu lÖ vµ qu¶n lý c«ng ty .................................................20 § iÒu hµnh..............................................................................................................21 NhËn thø c cña c«ng chóng.....................................................................................21 Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhá cña ViÖt Nam .................................................21 C. C¸c vÊn ®Ò sau khi cæ phÇn ho¸ .........................................................................22 T¹o nguå vè lö u ®éng ........................................................................................22 nn T¹o nguå vè ®Çu tö ............................................................................................22 nn Vai trß cña c¸c ®¹i diÖn Nhµ nö í .........................................................................23 c PhÇ n IV: C¸ c kÕt luË vµ khuyÕn nghÞ...............................24 n A. C¶i thiÖn quy tr× cæ phÇn ho¸ .........................................................................25 nh C¶i thiÖn m«i trö ê kinh doanh........................................................................26 B. ng C¸ c phô lôc ........................................................................................29 Phô lôc 1 ...................................................................................................................31 C¸ c ®Æc ®iÓ chÝnh cña 14 doanh nghiÖ p ®· m pháng vÊ ........................................................................................31 n Phô lôc 2 ...................................................................................................................32 Së h÷ u cæ phÇ n cña Nhµ nÖ íc vµ cña ngÖ êi lao ®éng .................................................................................................... 32 Phô lôc 3 ...................................................................................................................34 C¸ c ®ÒnghÞ söa ®æi NghÞ ®Þnh 28-CP...................................34 iii
Lêi nãi ®Ç u a- Cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam ® ö î b¾t ®Çu ví mét chö ¬ng tr× thÝ®iÓm vµo c i nh n¨m 1992. Vµo n¨m 1996, ChÝ phñ ®· ®Èy m¹nh h¬n viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nh nghiÖ p Nhµ nö í ví NghÞ ®Þ mí sè 28-CP. NghÞ ®Þ nµy cï ví c¸c quy ci nh i nh ng i ®Þ bæ xung ®· h× thµnh mét khung ph¸p lý cho cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam. § Õn nh nh nay cæ phÇn ho¸ vÉn tiÕn triÓn ví tè ®é rÊt chËm. ChÝ phñ ®· tuyª n bè cam kÕt ic nh sÏ thóc ®Èy cæ phÇn ho¸. Nh÷ng söa ®æ i bæ sung ®è ví NghÞ ®Þ 28-CP n¨m ii nh 1997 cï ví viÖc rµ so¸t hiÖn nay ®è ví NghÞ®Þ nµy lµ c¸c dÊu hiÖu tiÕn bé ng i ii nh ®è ví môc tiª u cæ phÇn ho¸. ii b- Nh»m hç trî chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ më réng cña ChÝ phñ, Bé Tµi nh nh chÝ ViÖt Nam cï ví Ng©n hµng ThÕ Gií ®· tæ chø c mét héi th¶o què tÕ vÒ nh ng i i c cæ phÇn ho¸ ë Hµ Néi trong thê gian tõ ngµy 19 ®Õn ngµy 20 th¸ng 2 n¨m 1998. i § Ó gãp phÇn vµo héi th¶o nµy, Chö ¬ng tr× ph¸t triÓn dù ¸n Mª k«ng (MPDF) nh ví sù hç trîcña Bé Tµi chÝ ®· thùc hiÖn mét cuéc ®iÒu tra 17 doanh nghiÖp ®· i nh ® ö î cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam. Môc tiª u lµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr× cæ phÇn ho¸, ®¸nh c nh gi¸ thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp ®· ® ö î cæ phÇn ho¸, vµ x¸c ®Þ c¸c vÊn ®Ò c nh then chè cho chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ cã quy m« lí h¬n trong thê gian tí t nh n i i. Cuéc ®iÒu tra nµy ® ö î M. Reza Amin (mét chuyª n gia tö vÊn cho MPDF) vµ c Leila Webster (mét nh©n viª n cña MPDF) thùc hiÖn trong kho¶ng thê gian tõ i ngµy 9 ®Õn ngµy 23 th¸ng 1 n¨m 1998. Vµo ngµy 19 th¸ng 2 n¨m 1998 mét b¸o c¸o tãm t¾t ®· ® ö î tr× bµy t¹i héi th¶o què tÕ. c nh c c- B¸o c¸o nµy gií thiÖu c¸c kÕt qu¶ cña nhãm ®iÒu tra cï ví nh÷ng i ng i ®ãng gãp cã liª n quan cña c¸c thµnh viª n tham gia héi th¶o nµy. B¸o c¸o ® ö î c chia thµnh bè phÇn, phÇn I cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ khu«n khæ ph¸p lý cho n cæ phÇn ho¸, ®iÓm qua c¸c ®Æc ®iÓm næ i bËt cña chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ vµ m« nh t¶ tõng bö í quy tr× thùc hiÖn. PhÇn II th¶o luËn tãm t¾t quy m« vµ gií h¹n cña c nh i cuéc ®iÒu tra, sau ®ã x¸c ®Þ c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®· nh ® ö î kh¶o s¸t vµ ®Ò cËp chi tiÕt tí c¸c kÕt qu¶ cña nhãm nghiª n cø u. PhÇn III c i gií thiÖu c¸c vÊn ®Ò chÝ ®· ph¸t hiÖn trong qu¸ tr× ®iÒu tra vµ ® ö a ra mét lo¹t i nh nh c¸c khuyÕn nghÞ PhÇn IV nª u tãm t¾t c¸c kÕt luËn cña nhãm nghiª n cø u. . d- Nhãm nghiª n cø u xin c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c Quan chø c Bé Tµi ChÝ vµ c¸c Gi¸m ®è c¸c doanh nghiÖp cã liª n quan trong qu¸ tr× ®iÒu tra. nh c nh iv
Tãm t¾ t a- Khu«n khæ cæ phÇ n ho¸: C¸c h¹n chÕ ®è ví c¸c doanh nghiÖp Nhµ nö í ii c (DNNN) ®· ® ö î ní láng vµo n¨m 1989, sè DNNN ®· t¨ng lª n vµ mét sè ®«ng ci c¸c doanh nghiÖp ®· tá ra v« tr¸ch nhiÖm. ChÝ phñ ®· ® ö a ra mét chö ¬ng tr× nh nh c¶i c¸ch vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 vµ ®· thµnh c«ng trong viÖc gi¶m sè c¸c DNNN tõ kho¶ng 12000 xuè cßn 6000 vµo th¸ng 4 n¨m 1995. LuËt DNNN, ban hµnh vµo ng th¸ng 4 n¨m 1995, ®· trao quyÒn tù chñ hoµn toµn cho c¸c DNNN, vµ quy ®Þ nh r»ng c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i chÞ tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng cña hä ®å u , ng thê yª u cÇu b¸o c¸o tµi chÝ cña c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i ® ö î phª duyÖt cña i nh c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña Nhµ nö í LuËt nµy ph©n c¸c DNNN thµnh hai lo¹i: c. (a) c¸c DNNN kinh doanh ho¹t ®éng trª n c¬ së lî nhuËn vµ kh«ng cã trîcÊp; (b) i c¸c DNNN c«ng Ý phôc vô c¸c chÝ s¸ch què phßng/ an ninh cña Nhµ nö í vµ ch nh c c ® ö î hö ëng trîcÊp. LuËt nµy còng quy ®Þ viÖc thµnh lËp c¸c tæ ng c«ng ty nhµ c nh nö í (tö ¬ng tù c¸c c«ng ty cæ phÇn mÑ ë phö ¬ng t©y). c b- Vµo cuè n¨m 1996, ViÖt Nam cã 6.020 DNNN sö dông kho¶ng 2 triÖu i ngö ê lao ®éng. C¸c doanh nghiÖp nµy gå cã 1.140 doanh nghiÖp thuéc c¸c tæ ng i m c«ng ty nhµ nö í 500 DNNN do trung ö ¬ng kiÓm so¸t vµ 4.380 DNNN do ®Þ c, a phö ¬ng kiÓm so¸t. C¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í vµ c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc c chiÕm 42% tæ ng gi¸ trÞ s¶n lö î 47% lao ®éng vµ 74% tæ ng lî nhuËn cña c¸c ng, i DNNN. Trong c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í vµo n¨m 1996, cã 154 doanh nghiÖp c, (13,5% tæ ng sè c¸c doanh nghiÖp thµnh viª n) lµm ¨n thua lç trong khi ®ã chØ 62 , doanh nghiÖp (12,4%) trong sè 500 DNNN ®éc lËp cña trung ö ¬ng cã ph¸t sinh lç vµo n¨m 1996. c- Qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®ö î b¾t ®Çu ví mét chö ¬ng tr× thö nh c i nh nghiÖm vµo n¨m 1992. Chö ¬ng tr× nµy ®Ò xuÊt viÖc chuyÓn ®æ i mét sè c¸c nh DNNN quy m« nhá kh«ng mang tÝ chiÕn lö î cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hoÆc cã nh c, triÓn vä ph¸t triÓn thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty. ViÖc ng nµy ®ö î thùc hiÖn th«ng qua viÖc b¸n cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp cho c¸n bé c c«ng nh©n viª n theo c¸c ®iÒu kiÖn ö u ®· i, cho c¸c nhµ ®Çu tö tö nh©n vµ c«ng chóng trong nö í vµ cho c¸c nhµ ®Çu tö nö í ngoµi mét c¸ch h¹n chÕ. Vµo cuè c, c i n¨m 1995, mí chØ cã 5 doanh nghiÖp hoµn thµnh cæ phÇn ho¸. NhËn thø c ® ö î sù i c cÇn thiÕt ph¶i cã mét gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ m¹nh h¬n, th¸ng 5 n¨m 1996 ChÝ nh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þ sè 28-CP. NghÞ ®Þ nµy më réng quy m« cæ phÇn nh nh v
ho¸ tí tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh«ng mang tÝ chiÕn lö î cì võa vµ nhá vµ yª u i nh c cÇu c¸c c¬ quan chñ qu¶n DNNN (c¸c bé, c¸c c¬ quan ngang bé, Uû ban Nh©n d©n vµ c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í lùa chä c¸c doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸. c) n d- NghÞ®Þ 28-CP vµ c¸c quy ®Þ bæ xung ®· lµm nÒn t¶ng cho qu¸ tr× nh nh nh cæ phÇn ho¸ më réng ví nh÷ng môc tiª u sau ®©y: (a) chuyÓn c¸c DNNN kh«ng i mang tÝ chiÕn lö î võa vµ nhá thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m huy ®éng vè tõ nh c n c¸n bé c«ng nh©n viª n vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi ®Ó ®æ i mí c«ng nghÖ vµ ph¸t i triÓn c¸c doanh nghiÖp; (b) t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖ p vµ c¸c nhµ ®Çu tö së h÷u cæ phÇn ®ãng vai trß c¸c chñ së h÷u thùc sù vµ t¹o nhiÒu ®éng lùc cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp. TÊt c¶ c¸c c«ng d©n vµ ph¸p nh©n ViÖt Nam cã thÓ mua cæ phÇn qua c¸c ®î ph¸t hµnh ra c«ng chóng, t nhö ng ®Çu tö cña ngö ê nö í ngoµi ph¶i cã sù phª chuÈn cña Thñ tö í Sè tiÒn i c ng. thu ®ö î tõ viÖc b¸n cæ phÇn cña nhµ nö í sÏ chØ ® ö î sö dông cho viÖc ph¸t triÓn c c c c¸c DNNN. C¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ hö ëng c¸c ö u ®· i (nhö gi¶m 50% thuÕ thu nhËp trong thê gian hai n¨m ®Çu ho¹t ®éng, ®ö î vay vè tõ c¸c ng©n i c n hµng què doanh theo c¸c ®iÒu kiÖn t ö ¬ng ®ö ¬ng ví c¸c DNNN), vµ c¸n bé c«ng c i nh©n viª n cña c¸c doanh nghiÖp ®ö î hö ëng nh÷ng ö u ®· i trong qu¸ tr× cæ phÇn c nh ho¸ (mét phÇn trong sè cæ tø c tr¶ cho cæ phÇn nhµ nö í ®ö î mua chÞ cæ phÇn, c, c u ® ö î b¶o ®¶m kh«ng bÞ sa th¶i ®ét xuÊt). Mét chÕ ®é cô thÓ vµ chi tiÕt cho qu¸ c tr× cæ phÇn ho¸ ®· ® ö î x©y dùng. nh c e- C¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t: Vµo ®Çu n¨m 1998, mí chØ cã 17 doanh nghiÖp cì i võa vµ nhá hoµn thµnh cæ phÇn ho¸. Nhãm ®iÒu tra cña MPDF ®· kh¶o s¸t 14 doanh nghiÖp trong sè 17 doanh nghiÖp nµy th«ng qua pháng vÊn c¸c gi¸m ®è c doanh nghiÖp. Sau ®©y lµ kÕt qu¶ chÝ cña ®î kh¶o s¸t: nh t • Theo b¸o c¸o tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®ang ho¹t ®éng cã lî nhuËn i vµo thê gian cæ phÇn ho¸, kh«ng doanh nghiÖp nµo cã sè nî vay lí i n, kh«ng cã c¸c chø c n¨ng x· héi lí hoÆc cã sè lao ®éng dö thõa nhiÒu. n Nh÷ng nÒn t¶ng nµy lµ ch× kho¸ ®Ó c¸c doanh nghiÖp lµm xong qu¸ a tr× cæ phÇn ho¸; nh • Trong thê kú sau cæ phÇn ho¸, tÊt c¶ c¸c c«ng ty tiÕp tôc lµm ¨n cã l· i; i c¸c c«ng ty ®· cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m ®Çu ®· ®¹t ® ö î sù t¨ng c trö ëng vÒ doanh sè vµ lî nhuËn ®¸ng ghi nhËn; i • Kh«ng doanh nghiÖp nµo sa th¶i nh©n viª n; c¸c c«ng ty ®· theo phö ¬ng ch©m h¹n chÕ dÇn lao ®éng, ngoµi ra cßn thu hót lö î nh©n c«ng dö ng thõa vµ ®iÒu chØnh tû lÖ c¸c kü n¨ng tay nghÒ th«ng qua viÖc më réng quy m«. Nh× chung, lùc lö î lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®· t¨ng n ng 39% kÓ tõ sau khi cæ phÇn ho¸; • Nhµ nö í c¸n bé c«ng nh©n viª n vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi lÇn lö î c, t vi
n¾m gi÷ 34%, 46% vµ 20% tæ ng vè cæ phÇn cña c¸c c«ng ty. MÆc dï n Nhµ nö í n¾m gi÷ sè cæ phÇn thiÓu sè trong tÊt c¶ c¸c c«ng ty, nhö ng c gÇn mét nöa c¸c c«ng ty ®· nãi r»ng Nhµ nö í tiÕp tôc cã ¶nh hö ëng lí c n tí c¸c c«ng viÖc cña c«ng ty; i • Nh÷ng trë ng¹i chÝ lµ : (a) thiÕu nguå tµi chÝ cho ®Çu tö ; (b) c¸n nh n nh bé c«ng nh©n viª n thiÕu hiÓu biÕt vÒ cæ phÇn hãa vµ kh«ng thÝ nghi ch ví cæ phÇn ho¸; vµ (c) c¸c thñ tôc h¶i quan phiÒn hµ trong viÖc nhËp i khÈu hµng ho¸; • Thê gian cæ phÇn ho¸ trung b× ®è ví tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp lµ 27 i nh i i th¸ng, ví c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu cæ phÇn ho¸ sau khi ban hµnh NghÞ i ®Þ 28-CP, th×thê gian cæ phÇn ho¸ trung b× lµ 13 th¸ng. nh i nh f- C¸c vÊn ®Ò chÝ : Nhãm ®iÒu tra ®· chia c¸c vÊn ®Ò chÝ thµnh hai nh nh nhãm: c¸c vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ vµ c¸c vÊn ®Ò sau khi cæ phÇn ho¸. Nhãm vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ bao gå t¸m vÊn ®Ò: phö ¬ng ph¸p ®Þ gi¸, thñ tôc ®Þ gi¸, viÖc sö m nh nh dông sè tiÒn thu ®ö î tõ b¸n cæ phÇn, cung cÊp tÝ dông cho viÖc mua cæ phÇn, c n phö ¬ng ¸n kinh doanh, ®iÒu lÖ c«ng ty vµ qu¶n lý c«ng ty, ®iÒu hµnh cña chñ së h÷u, nhËn thø c cña c«ng chóng vµ thñ tôc cæ phÇn ho¸ cho c¸c DNNN quy m« nhá. Nhãm vÊn ®Ò sau khi cæ phÇn ho¸ bao gå ba vÊn ®Ò: nguå vè lö u ®éng, m nn nguå vè ®Çu tö , vµ vai trß cña c¸c ®¹i diÖn Nhµ nö í sau khi cæ phÇn ho¸. B¸o nn c c¸o v¹ch ra c¸c tham sè riª ng cho tõng vÊn ®Ò vµ ®ö a ra c¸c khuyÕn nghÞ nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®ã. g- C¸c kÕt luËn: Cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam ®ang tõ tõ chÝ muå C¸c c«ng ty n i. ®· cæ phÇn ho¸ ®ang ho¹t ®éng tè vµ thu ng©n s¸ch Nhµ nö í cao h¬n so ví thê t, c i i kú trö í cæ phÇn ho¸. Trª n thùc tÕ, hiÖn t ö î kh«ng cã c«ng ty nµo sa th¶i nh©n c ng viª n trong qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ ®· lµm yª n lßng nh÷ng ngö ê lo ng¹i r»ng thÊt nh i nghiÖ p hµng lo¹t sÏ ph¸t sinh trong c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¸. h- Nh ö ng nÕu kh«ng cã sù c¶i thiÖn, ch ö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ trong nh tö ¬ng lai cña ViÖ t Nam cã thÓ sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trª n ba lÜnh vùc: Thø nhÊt, mét ®iÒu quan trä lµ sè c¸c doanh nghiÖ p ®· cæ phÇn ho¸ lÇn nµy lµ tù ng nguyÖn cæ phÇn ho¸, vµ hä®· bö íc vµo qu¸ tr× nµy víi c¸c lî thÕ mµ c¸c nh i doanh nghiÖ p sÏ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ trong t ö ¬ng lai kh«ng thÓ cã ® ö î vÝ c, dô, rÊt Ý m¾c nî Ý dÞ vô x· héi vµ kh«ng cã lao ®éng d ö thõa. Cæ phÇn ho¸ t , t ch cña c¸c doanh nghiÖ p kh«ng cã ® ö î nh÷ng lî thÕ nµy sÏ khã kh¨n h¬n nhiÒu c i vµ tè nhiÒu thê gian h¬n. Thø hai, ChÝ phñ ®· c«ng bè ý ®Þ tiÕn hµnh cæ n i nh nh phÇn ho¸ rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖ p trong mét vµi n¨m tíi. Quy tr× cæ phÇn nh ho¸ nhö hiÖn nay qu¸ r¾c rèi vµ cång kÒnh, khã ¸p dông víi mét sè lö î ng nhiÒu doanh nghiÖ p vµ cã thÓ thÊy tr ö íc ® ö î nh÷ng ¸ch t¾c quy m« lín. c Thµnh c«ng cuè cïng cña ch ö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng i nh vii
cã l· i cña c¸c c«ng ty ®· ® ö î cæ phÇn ho¸ víi t ö c¸ch lµ c¸c doanh nghiÖ p c chñ yÕu lµ t ö nh©n. Thµnh c«ng nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c kü n¨ng qu¶n lý vµ nh÷ng lî thÕ ban ®Çu, ®å thêi nã còng phô thuéc vµo mø c hç trî cña i ng m«i tr ö êng kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖ p míi cæ phÇn ho¸ nµy. C¸c doanh nghiÖ p nµy còng sÏ ph¶i ®èi diÖn víi mét m«i tr ö êng t ö ¬ng tù m«i tr ö êng cña c¸c doanh nghiÖ p t ö nh©n hoµn toµn, vµ nh ö M PDF ®· lö u ý trong mét tµi liÖ u vÒ c¸c trë ng¹i ®èi ví sù ph¸t triÓn khu vôc t ö nh©n, m«i tr ö êng hiÖn nay i chö a t¹o thuËn lî cho kinh doanh. i i- Nhãm nghiª n cø u kiÕn nghÞ cÇn hµnh ®éng trª n hai mÆt cã liª n hÖ chÆt chÏ ví nhau. Thø nhÊt lµ c¶i thiÖn quy tr× cæ phÇn ho¸ ®Ó nã cã thÓ tiÕn hµnh i nh trª n diÖn réng mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hiÖu dông. C¸c thñ tôc hiÖn nay cÇn ph¶i ® ö î ®iÒu chØnh l¹i - ®¬n gi¶n ho¸ vµ rót gä Nhãm ®iÒu tra kiÕn nghÞ sö dông c n. c¸c h× thø c ®Êu thÇu ví c¸c ö u ®· i ®· ® ö î thiÕt lËp ®è ví c¸n bé c«ng nh©n nh i c ii viª n trong c¸c DNNN nhá ®Ó lµm phö ¬ng tiÖn ph©n bæ quyÒn së h÷u nhanh chãng vµ h÷u hiÖu. MÆt thø hai lµ, c¶i thiÖn m«i trö ê kinh doanh mµ c¸c c«ng ty ®· cæ ng phÇn ho¸ sÏ gÆp ph¶i ví tö c¸ch lµ nh÷ng doanh nghiÖp chñ yÕu lµ tö nh©n sau cæ i phÇn ho¸. Nh÷ng khuyÕn nghÞ ®è ví viÖc c¶i thiÖn m«i trö ê bao gå (a) c¶i ii ng m: thiÖn kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c dÞ vô tÝ dông cña c¸c doanh nghiÖp tö nh©n (kÓ c¶ ch n c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸); (b) C¶i thiÖn khung ph¸p lý/®iÒu tiÕt theo hö í t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh doanh h¬n n÷a th«ng qua viÖc h¹n chÕ thay ®æ i c¸c ng quy ®Þ mét c¸ch thö ê xuyª n vµ gi¶m bí c¸c thñ tôc quan liª u; vµ (c) bá ®i nh ng t nhiÒu yÕu tè ph©n biÖt ®è xö theo hö í cã lî cho c¸c DNNN trong c¸c quy i ng i ®Þ vµ th«ng lÖ kinh doanh. nh Trong suè héi th¶o vÒ cæ phÇn ho¸, nh÷ng thu nhËn ®ö î cho thÊy r»ng t c chÝ quyÒn trung ö ¬ng vµ ®Þ phö ¬ng ®· nhËn ra nh÷ng vÊn ®Ò tö ¬ng tù nhö nh a nh÷ng vÊn ®Ò mµ nhãm nghiª n cø u ®· x¸c ®Þ vµ gi¶i ph¸p cho c¸c vÊn ®Ò nµy nh; sÏ gióp th¸o gì ® ö î nhiÒu khã kh¨n ph¸t sinh khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. T¹i héi c th¶o nµy, mét vÊn ®Ò chö a ® ö î quan t©m tho¶ ®¸ng lµ mè quan hÖ gi÷a cæ phÇn c i ho¸ vµ sù ph¸t triÓn cña khu vùc tö nh©n. Nhãm ®iÒu tra kiÕn nghÞ nª n xem hai cÊu phÇn nµy lµ kh«ng thÓ t¸ch rê ví viÖc ®¹t ® ö î nh÷ng môc tiª u cña chö ¬ng ii c tr× cæ phÇn ho¸ cña ViÖt Nam. nh viii
PhÇn I: Th«ng tin c¬ së C¶i c¸ch doanh nghiÖ Nhµ nö íc A. p T¸i c¬ cÊu doanh nghiÖ nhµ nö íc p 1.01. Song song ví qóa tr× tù do ho¸ kinh tÕ vµo n¨m 1989, ChÝ phñ ®· ní i nh nh i láng c¸c h¹n chÕ ®è ví viÖc thµnh lËp c¸c doanh nghiïåp Nhaâ nûúác (DNNN) ii mí vµ trao toµn quyÒn tù quyÕt cho c¸c DNNN. ViÖc nµy ®ö î tiÕn hµnh mµ i c kh«ng cã quy ®Þ râ rµng c¸c tr¸ch nhiÖm cña c¸c DNNN hoÆc thiÕt lËp c¸c chÕ nh ®é kiÓm so¸t tµi chÝ ®Ó theo dâ i c¸c ho¹t ®éng cña hä KÕt qu¶ lµ sè c¸c DNNN nh . t¨ng lª n vµ nh÷ng hµnh vi v« tr¸ch nhiÖm cña mét bé phËn lí c¸c doanh nghiÖ p n trong khu vùc DNNN còng t¨ng lª n. Sau ®ã, ChÝ phñ yª u cÇu c¸c DNNN nh ph¶i ®¨ng ký l¹i vµ ®· gi¶m sè c¸c doanh nghiÖ p xuèng cßn kho¶ng 6.000 tõ 12.000 tr ö í khi ban hµnh LuËt DNNN vµo th¸ng 4 n¨m 19951. LuËt míi ®· c trao cho c¸c DNNN toµn quyÒn tù chñ, vµ quy ®Þ c¸c DNNN ph¶i chÞ tr¸ch nh u nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þ vµ hµnh ®éng cña hä vµ yª u cÇu c¸c b¸o c¸o tµi nh , chÝ cña c¸c DNNN ph¶i ® ö î sù phª chuÈn cña mét c¬ quan thÈm quyÒn nh c cña Nhµ n ö í c. 1.02. Khu vùc DNNN ®· nhanh chãng tæ chø c l¹i sau khi ban hµnh hµnh LuËt DNNN, thµnh lËp c¸c tæ ng c«ng ty Nhµ n ö íc theo c¸c quyÕt ®Þ 90 vµ nh 91 cña Thñ t ö í th¸ng 3 n¨m 1994. QuyÕt ®Þ sè 90 quy ®Þ viÖ c thµnh lËp ng nh nh c¸c tæ ng c«ng ty Nhµ n ö í víi thµnh viª n tù nguyÖn tham gia Ý nhÊt lµ 5 vµ sè c t vè ph¸p ®Þ tèi thiÓu lµ 100 tû VND. QuyÕt ®Þ sè 91 quy ®Þ viÖ c thµnh n nh nh nh lËp cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ n ö íc lín h¬n nhiÒu víi Ý nhÊt 7 DNNN do Nhµ t nö í chØ ®Þ vµ sè vèn ph¸p ®Þ tèi thiÓu lµ 1000 tû VND. C¸c tæ ng c«ng ty c nh nh thµnh lËp theo quyÕt ®Þ 90 trùc thuéc c¸c bé chñ qu¶n hoÆc Uû ban nh©n nh d©n (tØnh vµ thµnh phè c¸c tæ ng c«ng ty thµnh lËp theo quyÕt ®Þ 91 trùc ); nh thuéc Thñ t ö íng. 1.03. Vµo cuè n¨m 1996, ViÖ t Nam ®· cã kho¶ng 6.020 DNNN, c¸c doanh i nghiÖ p nµy sö dông kho¶ng 2 triÖu lao ®éng. C¸c doanh nghiÖ p nµy bao gåm 1.140 doanh nghiÖ p lµ thµnh viª n cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ n ö íc, 500 DNNN trung ö ¬ng (kh«ng ph¶i lµ thµnh viª n cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ n ö íc), vµ 4.380 DNNN ®Þ ph ö ¬ng. C¸c tæ ng c«ng ty nhµ n ö íc vµ c¸c thµnh viª n trùc a thuéc chiÕm 42% tæ ng gi¸ trÞ s¶n phÈm, 47% lao ®éng vµ 74% tæ ng lî nhuËn i cña khu vùc DNNN. Trong sè c¸c tæ ng c«ng ty nhµ n ö íc, 154 doanh nghiÖ p (13,5% tæ ng sè c¸c doanh nghiÖ p thµnh viª n) lµm ¨n thua lç trong n¨m 1996; 1 Kho¶ng 2.000 DNNN kÐm hiÖ u qu¶ vµ th- ê xuyª n thua lç ®· d- î gi¶i thÓ , 4.000 DNNN ng c ho¹t ®éng kÐm ®· ®- î s¸p nhËp ví c¸c DNNN kh¸c, vµ sè cßn l¹i (vµo thê gian nghiª n cø u cã c i i 1.861 doanh nghiÖ p trung - ¬ng vµ 4.190 doanh nghiÖ p ®Þ ph- ¬ng) ®· ®- î ®¨ng ký l¹i. a c 1
62 doanh nghiÖ p (12,4%) trong sè 500 DNNN ®éc lËp cña trung ö ¬ng cã ph¸t sinh lç trong n¨m 1996. LuËt doanh nghiÖ Nhµ nö íc p 1.04. Theo LuËt DNNN, c¸c DNNN ®ö î ph©n chia thµnh hai lo¹i; (a) c¸c c DNNN kinh doanh ho¹t ®éng ví môc tiª u chÝ lµ lî nhuËn; vµ (b) c¸c DNNN i nh i ho¹t ®éng c«ng Ý s¶n xuÊt vµ ph©n phè c¸c dÞ vô c«ng céng vµ thùc hiÖn c¸c ch i ch chø c n¨ng què phßng/an ninh. c 1.05. C¸c DNNN ®ö î quyÒn hö ëng c¸c kho¶n hç trîcña ChÝ phñ (trîgi¸ vµ c nh c¸c ö u ®· kh¸c) nÕu häs¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hµng ho¸, dÞ vô phôc vô què ch c phßng, an ninh, phßng chè thiª n tai vµ c¸c dÞ vô c«ng céng, hoÆc nÕu hä ng ch cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞ vô theo c¸c chÝ s¸ch gi¸ c¶ cña Nhµ nö í mµ ch nh c kh«ng ®ñ bï ®¾p nh÷ng chi phÝs¶n xuÊt. 1.06. C¸c DNNN cã thÓ liª n kÕt ví nhau trª n c¬ së tù nguyÖn ®Ó thiÕt lËp c¸c i tæ ng c«ng ty nhµ nö í Mét ngo¹i lÖ lµ c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í cã tÇm quan c. c trä ®Æc biÖt ®ö î thµnh lËp cã c¸c doanh nghiÖp thµnh viª n do nhµ nö í chØ ng c c ®Þ Tuú theo quy m« vµ tÇm quan trä c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í cã thÓ cã nh. ng, c c¸c c«ng ty tµi chÝ lµm thµnh viª n hay kh«ng. nh 1.07. LuËt DNNN x¸c ®Þ c¸c quyÒn së h÷u cña nhµ nö í LuËt nµy quy ®Þ nh c. nh r»ng ChÝ phñ sÏ: trao quyÒn hoÆc uû quyÒn cho c¸c Bé trö ëng, Uû ban nh©n d©n nh cÊp tØnh vµ thµnh phè thùc hiÖn mét sè quyÒn nµy; x¸c ®Þ tr¸ch nhiÖm cña Bé nh Tµi chÝ trong viÖc qu¶n lý vè vµ tµi s¶n nhµ nö í ë c¸c doanh nghiÖp; vµ x¸c nh n c ®Þ c¸c mè quan hÖ gi÷a Bé Tµi chÝ vµ c¸c c¬ quan kh¸c trong viÖc thùc hiÖn nh i nh c¸c quyÒn së h÷u Nhµ nö í trong c¸c DNNN. c 1.08. C¸c DNNN buéc ph¶i c¸c b¸o c¸o tµi chÝ thö ê niª n vµ c¸c th«ng tin nh ng kh¸c ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ chÝ x¸c c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. nh H¬n n÷a, c¸c b¸o c¸o tµi chÝ cña c¸c ®oanh nghiÖp nµy ph¶i ®ö î Bé tµi chÝ nh c nh xem xÐt vµ phª duyÖt; riª ng ví c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í b¸o c¸o cña c¸c doanh i c, nghiÖ p thµnh viª n ®ö î tæ ng c«ng ty phª duyÖt vµ b¸o c¸o tæ ng hî ph¶i ®ö î Bé c p c Tµi chÝ xem xÐt vµ phª duyÖt. nh 1.09. Bé m¸y qu¶n lý cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í vµ c¸c DNNN ®éc lËp quy c m« lí bao gå mét héi ®å qu¶n trÞ mét ban thanh tra vµ mét tæ ng gi¸m ®è n m ng , c hoÆc gi¸m ®è c¸c DNNN nhá h¬n chØ cã mét gi¸m ®è Chñ tÞ vµ c¸c thµnh c, c. ch viª n héi ®å qu¶n trÞ® ö î chØ ®Þ bëi c¬ quan chÝ quyÒn ®· ®Ò nghÞthµnh lËp ng c nh nh doanh nghiÖp. Nh÷ng ngö ê nµy sau ®ã ®ö î ®Ò b¹t, sa th¶i, khen thö ëng hoÆc bÞ i c kû luËt bëi Thñ tö í hoÆc bÊt cø ngö ê nµo ®ö î Thñ tö í uû quyÒn. Héi ®å ng i c ng ng qu¶n trÞ®Ò cö vµ Thñ tö í hoÆc ngö ê ®ö î Thñ tö í uû quyÒn, chØ ®Þ tæ ng ng, i c ng nh gi¸m ®è hoÆc gi¸m ®è Trong c¸c DNNN kh«ng cã héi ®å qu¶n trÞ viÖc bæ c c. ng , 2
nhiÖm, miÔn nhiÖm khen thö ëng vµ kû luËt gi¸m ®è sÏ ® ö î quyÕt ®Þ bëi c¬ c c nh quan chÝ quyÒn ®· ra quyÕt ®Þ thµnh lËp doanh nghiÖp (c¸c Bé chñ qu¶n vµ nh nh Uû ban nh©n d©n). Chö ¬ng tr× cæ phÇ ho¸ nh n 1.10. Lµ mét bé phËn cña chö ¬ng tr× ®æ i mí DNNN, qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ ë nh i nh ViÖ t Nam b¾t ®Çu ví mét chö ¬ng tr× thö nghiÖm vµo n¨m 1992. C¨n cø vµo i nh nghÞ quyÕt phiª n hä lÇn thø 10 Què héi kho¸ VIII, Thñ tö í ®· ban hµnh p c ng QuyÕt ®Þ sè 202-CT ®Ó ph¸t ®éng chö ¬ng tr× vµo gi÷a n¨m 19922. Chö ¬ng nh nh tr× nµy quy ®Þ viÖc chuyÓn ®æ i trª n c¬ së tù nguyÖn mét sè c¸c DNNN quy nh nh m« trung b× kh«ng mang tÝ chiÕn lö î cã kh¶ n¨ng ®ø ng v÷ng hoÆc cã thÓ nh nh c, ®ø ng v÷ng, thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. § iÒu nµy ®ö î thùc hiÖn th«ng qua viÖc c mua cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖp (theo c¸c ®iÒu kiÖn ö u ®· i), c¸c nhµ ®Çu tö tö nh©n vµ c«ng chóng trong nö í vµ c¸c nhµ ®Çu tö nö í c, c ngoµi (ví diÒu kiÖn lµ viÖc tham gia cña bª n nö í ngoµi ph¶i ®ö î sù phª chuÈn i c c cña Thñ tö í ng). C¸c c«ng ty cæ phÇn ®ö î h× thµnh theo c¸ch nµy sÏ ® ö î ®iÒu c nh c chØnh theo LuËt c«ng ty3. Do chö a hµi lßng ví nh÷ng tiÕn bé cña chö ¬ng tr× i nh, Thñ tö í ®· ban hµnh mét NghÞ ®Þ kh¸c vµo th¸ng 3 n¨m 1993 ®Ó thóc ®Èy ng nh viÖ c thùc hiÖn chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ thÝ®iÓm4. nh 1.11. GÇn ba n¨m sau, vµo cuè n¨m 1995 tæ ng sè c¸c DNNN ®· cæ phÇn ho¸ i vÉn dõng ë sè 5. NhËn thÊy sù cÇn thiÕt cña mét gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ m¹nh h¬n, ChÝ phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þ sè 28-CP vµo th¸ng 5 n¨m 19965. NghÞ ®Þ nh nh nh nµy ®ö a ra c¸c nguyª n t¾c chung cña chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ thÝ®iÓm, më réng nh quy m« cæ phÇn ho¸ ra toµn thÓ c¸c DNNN kh«ng mang tÝ chiÕn lö î cã quy nh c m« võa vµ nhá, vµ yª u cÇu c¸c c¸c c¬ quan chñ qu¶n DNNN (c¸c bé, c¸c c¬ quan ngang bé, Uû ban nh©n d©n vµ c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í lùa chä c¸c doanh c) n nghiÖ p ®Ó cæ phÇn ho¸. Sau ®ã, Bé Tµi chÝ vµ Ban Cæ phÇn ho¸ Trung ö ¬ng7 lÇn 6 nh lö î ban hµnh c¸c quy ®Þ bæ xung ®è viÖc thùc hiÖn chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ t nh i nh më réng. Sau ®ã vµo th¸ng 3 n¨m 1997, NghÞ ®Þ ®· ® ö î söa ®æ i nh»m t¨ng nh c 8 thÈm quyÒn phª chuÈn dµnh cho c¸c Bé vµ Uû ban nh©n d©n . 2 QuyÕt ®Þ sè 202-CT cña thñ t- í ngµy 8 th¸ng 6 n¨m 1992 cã tiª u ®Ò “ThÝ ®iÓm chuyÓn nh ng, c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn” 3 LuËt C«ng ty ngµy 21 th¸ng 12 n¨m 1990. 4 QuyÕt ®Þ cña Thñ t- í sè 84 /Ttg , ngµy 4 th¸ng 4 n¨m 1993 cã tiª u ®Ò: ”H- í dÉ n ch- ¬ng nh ng ng tr× chuyÓn ®æ i c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn ” nh 5 NghÞ®Þ ChÝ phñ sè 28-CP ngµy 7 th¸ng 5 n¨m 1996 cã tiª u ®Ò “ChuyÓn ®æ i mét sè DNNN nh nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn”. 6 Th«ng t- sè 50 TC/ TCDN ngµy 30 th¸ng 8 n¨m 1996 cã tiª u ®Ò “H- í dÉ n vÒ c¸c vÊn ®Ò tµi ng chÝ vÒ viÖ c b¸n vµ ph¸t hµnh chø ng chØ cæ phÇn trong qu¸ tr× chuyÓn ®æ i c©c DNNN thµnh nh, nh c¸c c«ng ty cæ phÇn theo nghÞ®Þ 28-CP cña ChÝ phñ”. nh nh 7 QuyÕt ®Þ sè 01-CPH ngµy 4 th¸ng 9 n¨m 1996 cña Tr- ëng Ban cæ phÇn ho¸ trung - ¬ng cã nh tiª u ®Ò “Thñ tôc chuyÓn ®æ i c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn”. 8 NghÞ®Þ sè 25-CP ngµy 26 th¸ng 3 n¨m 1997, cã tiª u ®Ò “Söa ®æ i mét sè ®iÒu trong NghÞ®Þ nh nh 28-CP ngµy 7 th¸ng 5 n¨m 1996”. 3
C¸c ® Æc ® iÓm chÝ cña chö ¬ng tr× cæ phÇ ho¸ më réng B. nh nh n C¸c môc tiªu 1.12. C¸c môc tiª u ®ö î nª u ra cña chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ lµ: (a) chuyÓn ®æ i c nh c¸c DNNN kh«ng mang tÝ chiÕn lö î cã quy m« võa vµ nhá thµnh c¸c c«ng ty nh c cæ phÇn nh»m huy ®éng vè tõ c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖp vµ c¸c n nhµ ®Çu tö bª n ngoµi ®Ó ®æ i mí c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp; (b) t¹o i ®iÒu kiÖn cho c¸n bé c«ng nh©n viª n cña doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi trë thµnh chñ së h÷u cæ phÇn, ®ãng vai trß cña nh÷ng ngö ê chñ thùc thô vµ i t¹o ra ®éng lùc mí thóc ®Èy n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. i C¸c ® iÒu kiÖn 1.13. C¸c quy chÕ cã quy ®Þ nh÷ng ®iÒu kiÖn sau ®©y: (a) TÊt c¶ c¸c c«ng d©n tõ nh 18 tuæ i trë lª n vµ c¸c ph¸p nh©n ViÖt Nam ®ñ tö c¸ch mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇ ho¸; (b) viÖc thö nghiÖm b¸n cæ phÇn cho c¸c c¸ nh©n/ tæ chø c nö í n c ngoµi sÏ ® ö î thùc hiÖn theo c¸c hö í dÉn cô thÓ do Thñ tö í ban hµnh; (c) c¸c cæ c ng ng phÇ sÏ ® ö î b¸n réng r· i ra c«ng chóng bëi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ hoÆc n c th«ng qua c¸c ng©n hµng thö ¬ng m¹i vµ c¸c tæ chø c tµi chÝ (d) sè tiÒn thu ®ö î tõ nh; c viÖc b¸n c¸c cæ phÇ Nhµ nö í sÏ chØ ® ö î sö dông ®Ó ph¸t triÓn c¸c DNNN. n c c C¸c ® iÒu kiÖ vµ h× thøc cæ phÇ ho¸ n nh n 1.14. Gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµo thê ®iÓm cæ phÇn ho¸ ® ö î x¸c ®Þ theo i c nh c«ng thø c sau: Gi¸ trÞrßng ®· ®iÒu chØnh +/- gi¸ trÞlî thÕ/bÊt lî + c¸c chi phÝcæ i i phÇn ho¸. Cã ba h× thø c cæ phÇn ho¸ hoÆc kÕt hî gi÷a chóng: nh p • cæ phÇn ho¸ th«ng qua t¨ng vè dùa trª n quü bæ xung; n • cæ phÇn ho¸ th«ng qua viÖc b¸n mét sè cæ phÇn nhµ nö í trong doanh nghiÖp; c • t¸ch riª ng vµ cæ phÇn ho¸ mét bé phËn cña mét doanh nghiÖp ®¸p ø ng nh÷ng ®iÒu kiÖn cæ phÇn ho¸. C¸c ö u ® ·i ® èi víi doanh nghiÖp 1.15. Nh÷ng ö u ®· i chÝ dµnh cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ bao gå (a) nh m: cã quyÒn ®ö î gi¶m 50% thuÕ thu nhËp trong hai n¨m ®Çu ho¹t ®éng cña thê kú c i sau cæ phÇn ho¸; (b) miÔn phÝ®¨ng ký ®è ví viÖc ®¨ng ký c«ng ty cæ phÇn mí ii i; (c) cã quyÒn vay vè tõ c¸c ng©n hµng thö ¬ng m¹i nhµ nö í theo c¸c c¬ chÕ vµ l· i n c suÊt ¸p dông cho c¸c DNNN; (d) ®ö î quyÒn ph©n chia b»ng tiÒn mÆt, tuú ý vµ c trö í khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, sè quü thö ëng vµ phóc lî x· héi cho c¸n bé c i c«ng nh©n viª n ®ang lµm viÖc cña doanh nghiÖp ®Ó mua cæ phÇn; (e) chuyÓn c¸c dÞ vô x· héi cho tËp thÓ ngö ê lao ®éng vµ viÖc qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n nµy do ch i c«ng ®oµn cña c«ng ty cæ phÇn ®¶m nhiÖm. 4
C¸c ö u ® ·i ® èi víi ngö êi lao ® éng 1.16. Ngö ê lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ sÏ ® ö î hö ëng cæ tø c tõ i c mét phÇn c¸c cæ phÇn Nhµ nö í kh«ng vö î qu¸ 10% gi¸ trÞ doanh nghiÖp chia c, t cho ngö ê lao ®éng trong thê gian sè cña hä Gi¸ trÞcña sè cæ tø c tr¶ cho mç i i ng . i ngö ê lao ®éng v× môc ®Ý nµy sÏ kh«ng vö î qu¸ s¸u th¸ng tiÒn lö ¬ng hiÖn t¹i i ch t theo quy ®Þ trong thang lö ¬ng cña Nhµ nö í Nhµ nö í vÉn lµ chñ së h÷u cña nh c. c c¸c cæ phiÕu nµy. 1.17. Ngö ê lao ®éng sÏ cã quyÒn mua chÞ (thê h¹n 5 n¨m ví mø c l· i suÊt 4% i u i i mç n¨m) c¸c cæ phiÕu c«ng ty cæ phÇn. Gi¸ trÞcña nh÷ng cæ phiÕu nµy sÏ kh«ng i vö î qu¸ 15% gi¸ trÞdoanh nghiÖp (hoÆc 20% trong c¸c trö ê hî ®Æc biÖt). H¬n t ng p n÷a, c¸c cæ phiÕu b¸n chÞ sÏ kh«ng vö î qu¸ sè cæ phiÕu mµ ngö ê lao ®éng ®· u t i mua b»ng tiÒn mÆt. C¸c ®iÒu kiÖn chi tiÕt cho viÖc mua chÞ cæ phiÕu ®· ® ö î quy u c ®Þ nh. 1.18. Cuè cï tÊt c¶ ngö ê lao ®éng sÏ ® ö î ®¶m b¶o quyÒn tiÕp tôc ®ö î lµm i ng, i c c viÖ c trong mét c«ng ty cæ phÇn sau khi cæ phÇn ho¸. NÕu 12 th¸ng sau ngµy ®¨ng ký c«ng ty cæ phÇn cã ngö ê lao ®éng bÞ dö d«i do t¸i c¬ cÊu c«ng ty, ngö ê lao i i ®éng nµy sÏ ® ö î hö ëng nh÷ng quyÒn lî theo c¸c chÝ s¸ch ®· quy ®Þ trong c i nh nh § iÒu 17, LuËt Lao ®éng vµ NghÞ®Þ 72-CP ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 1995. nh Phª chuÈn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇ ho¸ n 1.19. Bé chuyª n tr¸ch vÒ c¸c ngµnh kinh tÕ, kü thuËt hoÆc Uû ban nh©n d©n /tØnh trùc thuéc trung ö ¬ng sÏ: (a) phª chuÈn c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ thµnh phè cña c¸c doanh nghiÖp cã vè Nhµ nö í (kÓ c¶ nguå ph©n bæ ng©n s¸ch vµ c¸c n c n kho¶n cã nguå gè tõ ng©n s¸ch) vµ vè tù huy ®éng lµ 10 tû VND hoÆc Ý h¬n; nc n t (b) b¸o c¸o lª n Ban Cæ phÇn ho¸ trung ö ¬ng vµ Bé Tµi chÝ c¸c kÕ ho¹ch cæ nh phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp cã vè 10 tû VND hoÆc nhiÒu h¬n, ®Ó c¸c c¬ quan n nµy tr× lª n Thñ tö í xin phª chuÈn. nh ng 1.20. Héi ®å qu¶n trÞ cña c¸c tæ ng c«ng ty nhµ nö í sÏ b¸o c¸o kÕ ho¹ch cæ ng c phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viª n lª n Ban Cæ phÇn ho¸ trung ö ¬ng vµ Bé Tµi chÝ ®Ó c¸c c¬ quan nµy tr× lª n Thñ tö í xin phª chuÈn. nh, nh ng C. Tãm t¾t thñ tôc tiÕ hµnh cæ phÇ ho¸ n n 1.21. C¸c c¬ quan cña ChÝ phñ qu¶n lý c¸c DNNN (c¸c Bé, c¸c c¬ quan nh ngang Bé, c¸c Uû ban nh©n d©n vµ c¸c tæ ng c«ng ty Nhµ nö í sÏ: c) • thµnh lËp c¸c Ban ChØ ®¹o Cæ phÇn ho¸; 5
• nghiª n cø u c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh vµ kú vä cña c¸c DNNN nh»m chä ra ng n c¸c khè doanh nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp cô thÓ ®Ó cæ phÇn ho¸; i • sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c tæ chø c § ¶ng cï cÊp vµ Héi ®å nh©n ng ng d©n tØnh/thµnh phè quyÕt ®Þ khè doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp cô thÓ nµo , nh i sÏ ® ö î cæ phÇn ho¸ vµ göi danh s¸ch tí Ban Cæ phÇn ho¸ trung ö ¬ng; c i • th«ng b¸o cho tõng doanh nghiÖp ®· ® ö î lùa chä vÒ quyÕt ®Þ cæ phÇn ho¸ c n nh doanh nghiÖp ®ã; • ra quyÕt ®Þ thµnh lËp ban cæ phÇn ho¸ cña doanh nghiÖp; vµ nh • ®µo t¹o c¸c thµnh viª n ban cæ phÇn ho¸ vµ c¸c c¸n bé cã liª n quan cña doanh nghiÖp; 1.22. Ban cæ phÇ n ho¸ doanh nghiÖ sÏ p: • phæ biÕn c¸c chÝ s¸ch vµ quy ®Þ vÒ cæ phÇn ho¸ cña ChÝ phñ th«ng qua nh nh nh viÖc gi¶i thÝ c¸c chÝ s¸ch, quy ®Þ nµy cho ngö ê lao ®éng; ch nh nh i • chuÈn bÞc¸c b¸o c¸o tµi chÝ cña doanh nghiÖp trong ba n¨m ho¹t ®éng gÇn nh nhÊt; • chuÈn bÞ mét b¶n b¸o c¸o vÒ nh©n sù doanh nghiÖp, nª u râ c¸c tr¸ch nhiÖm, chÊt lö î c«ng viÖc vµ th©m niª n cña tõng ngö ê ng i; • chuÈn bÞ mét b¶ng kª c¸c tµi s¶n bao gå c¸c tµi s¶n ®ang sö dông, tµi s¶n m kh«ng cÇn sö dông, tµi s¶n cÇn thanh lý vµ c¸c dÞ vô x· héi cÇn ® ö î chuyÓn ch c giao cho c«ng ®oµn c«ng ty; • chuÈn bÞmét b¶ng dù trï chi phÝcæ phÇn ho¸ cho ®Õn khi kÕt thóc ®¹i héi cæ ®«ng lÇn thø nhÊt. 1.23. Gi¸m ®èc doanh nghiÖ sÏ p: • ký kÕt mét hî ®å ví mét c¬ quan kiÓm to¸n ®ö î tin cËy ®Ó kiÓm to¸n c¸c p ng i c b¸o c¸o cña doanh nghiÖp, theo ®ã thiÕt lËp c¨n cø cho viÖc ®Þ gi¸ doanh nh nghiÖp; • thanh to¸n c¸c kho¶n nî lµm râ t× tr¹ng nguyª n vËt liÖu Õ ®ä thanh lý , nh ng, c¸c tµi s¶n ®· dö î x¸c ®Þ lµ ph¶i thanh lý trong mø c ®é thÈm quyÒn cña c nh gi¸m ®è c; • më mét tµi kho¶n t¹i Kho b¹c nhµ nö í ®Ó göi c¸c kho¶n tiÒn thu ®ö î tõ viÖc c c b¸n c¸c cæ phiÕu cña doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸; 6
• lËp danh s¸ch ®¨ng ký c¸c cæ ®«ng tiÒm n¨ng. 1.24. C¬ quan chñ qu¶n sÏ: • hö í dÉn ban cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp: (a) x¸c ®Þ gi¸ trÞ doanh nghiÖp; ng nh (b) cô thÓ ho¸ c¸c kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸; vµ (c) so¹n th¶o ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn sÏ ® ö î thµnh lËp; c • chñ to¹ c¸c cuéc hä ví c¸c tæ chø c liª n quan ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cæ pi phÇn ho¸; • ® ¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp theo ®Ö tr× cña doanh nghiÖp, ra quyÕt ®Þ nh nh b»ng v¨n b¶n vÒ gi¸ trÞcña doanh nghiÖp ®· ® ö î thÈm ®Þ vµ göi xin quyÕt c nh ®Þ cña Tæ ng côc Qu¶n lý vè vµ tµi s¶n nhµ nö í thuéc Bé Tµi chÝ nh n c nh. 1.25. Bé Tµi chÝ th«ng qua Tæ ng côc Qu¶n lý vè vµ tµi s¶n nhµ nö í sÏ: nh n c • phè hî ví c¸c c¬ quan chñ qu¶n trong viÖc chØ ®Þ mét tæ chø c kiÓm to¸n ipi nh vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tµi chÝ n»m ngoµi kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp; nh • ra quyÕt ®Þ b»ng v¨n b¶n vÒ gi¸ trÞ thùc tÕ doanh nghiÖp trong thê gian 30 nh i ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®ö î b¸o c¸o cña c¬ quan chñ qu¶n. c 1.26. Ban cæ phÇ n ho¸ doanh nghiÖ sÏ p: • chuÈn bÞ mét phö ¬ng ¸n kinh doanh tõ 3 ®Õn 5 n¨m cho thê kú sau cæ phÇn i ho¸; • chuÈn bÞ b¶n th¶o kÕ ho¹ch cho: (a) viÖc ph©n bæ tiÒn mÆt tõ c¸c quü tiÒn thö ëng vµ phóc lî x· héi (nÕu cã) cho ngö ê lao ®éng; (b) ®Þ cho mç i i nh i ngö ê lao ®éng mét sè cæ phiÕu Nhµ nö í mµ ngö ê ®ã sÏ ® ö î hö ëng cæ tø c, i c i c vµ (c) x¸c ®Þ sè tiÒn mµ mç ngö ê lao ®éng cã thÓ mua chÞ c¸c cæ phiÕu; nh i i u • c«ng bè kÕ ho¹ch ®· nª u trª n trong doanh nghiÖp, x¾p xÕp th¶o luËn c¸c kÕ ho¹ch vµ x©y dùng c¸c phö ¬ng ph¸p thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch; • thµnh lËp mét Héi ®å (®ø ng ®Çu lµ Trö ëng Ban cæ phÇn ho¸ vµ bao gå c¸c ng m thµnh viª n cña Ban Cæ phÇn ho¸, mét ®¹i diÖn cña Tæ ng côc qu¶n lý vè vµ tµi n s¶n nhµ nö í vµ mét sè nhµ kinh tÕ, chuyª n gia kü thuËt cã chuyª n m«n vÒ c c¸c lÜnh vùc thÝ hî ví doanh nghiÖp) ®Ó ®Þ gi¸ l¹i doanh nghiÖp trª n cë ch p i nh së hö í dÉn vµ quyÕt ®Þ cña Bé Tµi chÝ ng nh nh; • b¸o c¸o ví c¬ quan chñ qu¶n vÒ c¸c kÕt qu¶ cña viÖc ®Þ gi¸ l¹i doanh i nh nghiÖp ®Ó xem xÐt trö í khi tr× lª n Bé Tµi chÝ ®Ó xin quyÕt ®Þ c nh nh nh; 7
• chuÈn bÞ mét kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ chi tiÕt vµ tr× bµy trö í ®¹i héi c«ng nh c nh©n viª n bÊt thö ê ®Ó xem xÐt vµ xin ý kiÕn; ng • hoµn chØnh kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ sau khi ®· lÊy ý kiÕn theo nh÷ng quy ®Þnh trª n; • tr× kÕ ho¹ch ®· hoµn chØnh lª n c¬ quan chñ qu¶n ®Ó xin phª duyÖt; nh • so¹n th¶o ®iÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn vµ tr× c¬ quan chñ qu¶n xin ý kiÕn. nh 1.27. C¬ quan chñ qu¶n sÏ: • tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p phª duyÖt kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cuè cï theo c¸c i ng quy ®Þ trong “phª duyÖt cæ phÇn ho¸” (®o¹n 1.18); nh • cö c¸c ®¹i diÖn thay mÆt cho sè cæ phiÕu Nhµ nö í n¾m gi÷ vµo Héi ®å c ng qu¶n trÞcña c¸c c«ng ty cæ phÇn; • hö í dÉn Ban cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp tæ chø c ®¹i héi cæ ®«ng lÇn ®Çu ng tiª n; • ra quyÕt ®Þ vÒ viÖc chuyÓn ®æ i doanh nghiÖp Nhµ nö í thµnh mét c«ng ty cæ nh c phÇn. 1.28. Ban cæ phÇ n ho¸ doanh nghiÖ sÏ p: • c«ng bè c«ng khai t× h× tµi chÝ cña doanh nghiÖp trö í khi cæ phÇn ho¸; nh nh nh c • c«ng bè viÖc b¸n cæ phiÕu vµ chuÈn bÞviÖc ®¨ng ký cña c¸c cæ ®«ng tiÒm n¨ng trong vµ ngoµi doanh nghiÖp; • tæ chø c viÖc b¸n cæ phiÕu theo kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn sè tiÒn thu ® ö î vµo tµi kho¶n më t¹i Kho b¹c nhµ nö í c c; • b¸o c¸o ví c¬ quan chñ qu¶n vÒ c¸c kÕt qu¶; i • gií thiÖu c¸c ø ng cö viª n cho Héi ®å qu¶n trÞvµ xin ý kiÕn cña c¬ quan chñ i ng qu¶n; • triÖu tËp ®¹i héi cæ ®«ng lÇn thø nhÊt ®Ó bÇu Héi ®å qu¶n trÞ vµ th«ng qua ng ®iÒu lÖ c«ng ty cæ phÇn. 1.29. Gi¸m ®èc doanh nghiÖ vµ kÕ to¸n trö ëng, ví sù cã mÆt cña Ban cæ phÇn p i ho¸ doanh nghiÖp vµ c¬ quan chñ qu¶n, sÏ chuyÓn giao c¸c tr¸ch nhiÖm qu¶n lý doanh nghiÖp cho Héi ®å qu¶n trÞmí ®ö î bÇu. ng i c 8
1.30. Héi ®å qu¶n trÞcña c«ng ty cæ phÇ n sÏ ng : • ®¨ng ký con dÊu mí cho c«ng ty cæ phÇn; i • hoµn thµnh thñ tôc chyÓn quyÒn së h÷u doanh nghiÖp tõ Nhµ nö í sang cho c c«ng ty cæ phÇn; • tæ chø c khai trö ¬ng c«ng ty cæ phÇn. PhÇn II: KÕt qu¶ kh¶o s¸ t A. Giíi thiÖu Lùa chän doanh nghiÖp 2.01. Vµo ®Çu n¨m 1998 cã tæ ng sè 17 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸. Mét doanh nghiÖ p v×cã ®Þ ®iÓm qu¸ xa kh«ng ®ö î ® ö a vµo cuéc ®iÒu tra vè ®· bÞh¹n chÕ a c n vÒ thê gian. Trong sè 16 doanh nghiÖp cßn l¹i 14 doanh nghiÖp ®å ý tr¶ lê i ng i pháng vÊn vµ 2 doanh nghiÖp tõ chè tham gia. i Phö ¬ng ph¸p 2.02. ViÖc sö dông mét b¶ng c¸c c©u hái chuÈn ho¸ (Tµi liÖu ®Ý kÌm 1) ®· t¹o nh ®ñ tÝ linh ho¹t ®Ó ® ö a vµo sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c c«ng ty. C¸c cuéc pháng vÊn nh ® ö î tiÕn hµnh ví c¸c gi¸m ®è vµ c¸c phã gi¸m ®è vµ kÐo dµi trong kho¶ng ba c i c c giê ®å hå - ®ñ ®Ó cã mét bø c ¶nh chí nhanh cña mç c«ng ty, nhö ng kh«ng ®ñ ng p i ®Ó cã ®ö î mét ph©n tÝ chiÒu s©u. Chóng t«i ®· yª u cÇu vÒ c¸c b¸o c¸o tµi chÝ c ch nh cña n¨m ngay trö í khi cæ phÇn ho¸ vµ n¨m 1997. C¸c b¸o c¸o tµi chÝ cña n¨m c nh trö í khi cæ phÇn ho¸ ®· ® ö î Bé Tµi chÝ cung cÊp, ngoµi ra chØ cã mét sè c c nh doanh nghiÖp cung cÊp c¸c b¸o c¸o tµi chÝ cña n¨m 1997. Thê gian tiÕn hµnh nh i kh¶o s¸t, tõ ngµy 9 ®Õn ngµy 23 th¸ng 1 n¨m 1998, kh«ng ph¶i lµ thê gian lý i tö ëng, v× mét mÆt nã trï ví thê kú trö í TÕt vµ mÆt kh¸c thê gian nµy chö a ng i i c i ph¶i lµ thê gian ®Ó c¸c b¸o c¸o tµi chÝ n¨m 1997 ®ö î hoµn thµnh. ViÖc Ên i nh c ®Þ thê gian nµy lµ do thê ®iÓm cña cuéc héi th¶o tæ chø c vµo th¸ng 2. nh i i B. Nh÷ng ph¸t hiÖ chÝ cña ® ît kh¶o s¸t n nh 2.03. Theo b¸o c¸o, tÊt c¶ 14 doanh nghiÖp lµm ¨n cã l· i vµo thê ®iÓm cæ phÇn i ho¸. Kh«ng doanh nghiÖp nµo cã g¸nh nÆng nî lí hay cã c¸c dÞ vô x· héi n, ch hoÆc cã nguå lao ®éng dö thõa lí 9. Nh÷ng c¬ së ban ®Çu nµy ®· lµm cho qu¸ n n tr× cæ phÇn ho¸ trë thµnh dÔ dµng h¬n, nÕu gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò nµy th× ch¾c nh r»ng qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ ®· phø c t¹p vµ khã kh¨n h¬n. Trong thê kú sau cæ nh i 9 Phô lôc 1: thÓ hiÖ n c¸c ®Æc ®iÓm chÝ cña 14 doanh nghiÖ p ®· ®Õn th¨m vµ mét sè ®Æc diÓm nh cña ba doanh nghiÖ p kh«ng ®Õn pháng vÊn ®- îc. 9
phÇn ho¸, c¸c c«ng ty cæ phÇn tiÕp tôc lµm ra lî nhuËn. Thùc chÊt, nh÷ng c«ng ty i ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m ®Çu tiª n ®· cã ®ö î sù t¨ng trö ëng vÒ c doanh sè vµ lî nhuËn ®¸ng kÓ. i 2.04. ChÝ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®ãng t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh,vµ t¸m n ®Þ phö ¬ng kh¸c mç n¬i chØ cã mét doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp cã c¸c ho¹t a i ®éng kinh tÕ kh¸c nhau, trong ®ã cã 5 doanh nghiÖp chÕ t¹o, 4 c«ng ty chÕ biÕn n«ng s¶n, 4 c«ng ty dÞ vô, vµ 1 c«ng ty khai kho¸ng. Cã 5 c«ng ty tiÕn hµnh ch xuÊt khÈu thùc sù; 3 c«ng ty trö í kia lµ DNNN cña trung ö ¬ng vµ 11 c«ng ty lµ c c¸c DNNN ®Þ phö ¬ng . Mét tËp hî ®a d¹ng c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ 10 a p ph¶n ¸nh sù thiÕu c¸c h¹n chÕ vÒ khu vùc ®i¹ lý, ngµnh nghÒ vµ h¹n chÕ ph¸p lý trong cæ phÇn ho¸, trõ c¸c doanh nghiÖp Nhµ nö í thuéc ngµnh chiÕn lö î vµ quy c c m« lí theo tinh thÇn NghÞ®Þ 28-CP. n nh Thêi gian cæ phÇ ho¸ n 2.05. Thê gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp n»m trong kho¶ng tõ 9 ®Õn i 79 th¸ng, ví thê gian cæ phÇn ho¸ trung b× lµ 27 th¸ng. Dao ®éng lí vÒ i i nh n kho¶ng thê gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp ®ö î lý gi¶i mét c¸ch râ nhÊt i c khi chia c¸c doanh nghiÖp lµm ba nhãm: (a) nh÷ng doanh nghiÖp trong chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ thö nghiÖm ®· hoµn thµnh qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ trö í th¸ng 5 nh nh c n¨m 1996, thê ®iÓm NghÞ ®Þ 28-CP ®ö î ban hµnh; (b) c¸c doanh nghiÖp ®· i nh c b¾t ®Çu cæ phÇn ho¸ trong chö ¬ng tr× cæ phÇn ho¸ thö nghiÖm nhö ng hoµn nh thµnh qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ sau th¸ng 5 n¨m 1996 theo NghÞ ®Þ 28-CP; vµ (c) nh nh c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu thùc hiÖn vµ hoµn thµnh qu¸ tr× cæ phÇn ho¸ sau th¸ng nh 5 n¨m 1996. Thê gian cæ phÇn ho¸ trung b× cña c¸c doanh nghiÖp thuéc nhãm i nh thø nhÊt lµ 19 th¸ng, nhãm thø hai lµ 39 th¸ng vµ nhãm thø ba lµ 13 th¸ng. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy cho thÊy r»ng NghÞ ®inh 28-CP ®· cã t¸c dông tí viÖc rót ng¾n thê i i gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp b¾t ®Çu thùc hiÖn vµ hoµn thµnh qu¸ tr× nh sau th¸ng 5 n¨m 1996. Râ rµng, thê gian cæ phÇn ho¸ cÇn ph¶i ®ö î rót ng¾n h¬n i c n÷a, nÕu muè hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña ChÝ phñ nh»m cæ phÇn ho¸ 150-200 n nh doanh nghiÖp trong n¨m 1998, 400- 500 doanh nghiÖp trong n¨m 1999, vµ 1000 doanh nghiÖp trong n¨m 2000. B¶ng 1: Thêi gian cæ phÇ ho¸ n Tæ ng mÉu B¾t ®Çu vµ hoµn B¾t ®Çu vµ B¾t ®Çu vµ hoµn thµnh hoµn thµnh sau thµnh trö íc sau th¸ng 5 th¸ng 5 n¨m th¸ng 5 n¨m n¨m 1996 1996 1996 10 MÆc dï ®· ®- î phÐp nh- ng cho ®Õn nay ch- a tæ ng c«ng ty nhµ n- í nµo tiÕn hµnh cæ phÇn c c ho¸ c¸c doanh nghiÖ p thµnh viª n. 10
Sè th¸ng b×nh 27 19 39 13 qu©n Gi¸ trÞdoanh nghiÖ Nhµ nö íc vµ vèn cæ phÇ cña c«ng ty cæ phÇ p n n 2.06. Gi¸ trÞ DNNN ®¹i diÖn cho gi¸ trÞ ®· x¸c ®Þ cña doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ nh nµy ®ö î xem lµ vè Nhµ nö í Mét phÇn vè nµy ®ö î Nhµ nö í gi÷ l¹i vµ phÇn c n c. n c c cßn l¹i ® ö î b¸n. Sè tiÒn thu ®ö î tõ viÖc b¸n cæ phÇn nµy ®ö î chuyÓn tí Kho c c c i b¹c nhµ nö í § è ví mét sè doanh nghiÖp, gi¸ trÞ DNNN b»ng sè vè cæ phÇn c. ii n ph¸p ®Þ cña c«ng ty cæ phÇn ® ö î thµnh lËp, nhö ng khi vè mí ® ö î bæ xung nh c n i c vµo th×sè vè cæ phÇn cña c«ng ty sÏ lí h¬n gi¸ trÞban ®Çu cña doanh nghiÖp. n n Së h÷u 2.07. Cæ phÇn Nhµ nö í n¾m gi÷ trong c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· kh¶o s¸t vµo thay c ®æ i theo tõng ®oanh nghiÖp tõ 20 ®Õn 46%, chiÕm gÇn 34% tæ ng sè vè cña toµn n bé 14 c«ng ty cæ phÇn. Cæ phÇn ngö ê lao ®éng n¾m gi÷ trong c¸c doanh nghiÖp i thay ®æ i theo doanh nghiÖp tõ 19 ®Õn 70%, ví mø c n¾m gi÷ b× qu©n cña ngö ê i nh i lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nµy lµ kho¶ng 46%. C¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi ®· kh«ng mua cæ phÇn nµo cña hai c«ng ty, nhö ng ®è ví trong sè 12 c«ng ty kh¸c ii hä®· mua tõ 19 ®Õn 51% cæ phÇn. C¸c nhµ ®Çu tö bª n ngoµi, chñ yÕu lµ c¸c c¸ nh©n, chiÕm kho¶ng 20% tæ ng sè vè cña 14 c«ng ty cæ phÇn. Tæ chø c/quü ®Çu tö n cña tö nh©n vµ Nhµ nö í chØ mua cæ phÇn cña hai c«ng ty. c B¶ng 2: Së h÷u cæ phÇn Ngö ê lao ®éng Nhµ nö í C¸c nhµ ®Çu tö i c bª n ngoµi % cæ phÇn 46% 34% 20% b× qu©n nh 2.08. Ph¶n ø ng ®è ví c¸c ®î ph¸t hµnh ra c«ng chóng ®Òu lµ tÝ cùc. ChØ cã mét ii t ch trö ê hî ph¶n ø ng tiª u cùc, vµ theo b¸o c¸o kho¶ng mét nöa sè c«ng ty nhËn ®ö î ng p c lö î ®Æt mua lí h¬n so ví lö î thùc b¸n. Tæ ng céng ngö ê lao ®éng mua cæ phiÕu ng n i ng i b»ng tiÒn mÆt chiÕm 29,7%, mua chÞ chiÕm 15,3% vµ mua b»ng sè tiÒn chia tõ c¸c u quü phóc lî chiÕm 1,5% tæ ng sè vè 11. N¨m 1997, mét lö î khiª m tè cæ phiÕu ®· i n ng n ® ö î b¸n cho c¸c nhµ ®Ç tö c¸ nh©n bª n ngoµi, ví sè lö î vµo kho¶ng tõ 600 ®Õn c u i ng 11 Phô lôc 2: cung cÊp c¸c chi tiÕt vÒ ph- ¬ng ph¸p mua cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viª n. 11
8000 cæ phiÕu vµ trung b× kho¶ng 1600 cæ phiÕu ®· ® ö î giao dÞ gi÷a c¸c c«ng ty nh c ch ví c¸c nhµ ®Ç tö bª n ngoµi. Khi tæ ng hî l¹i, tû lÖ cæ phiÕu ngö ê lao ®éng mua i u p i b»ng tiÒn mÆt so ví sè cæ phiÕu mua chÞ vµ nh÷ng ph¶n ø ng cña c«ng chóng ví i u i nh÷ng lÇ ph¸t hµnh cæ phiÕu thÓ hiÖn r»ng c«ng chóng ®· s½n sµng tËn dông nh÷ng g× n xem nhö c¸c c¬ héi ®Ç tö hÊp dÉn. hä u B¶ng 3: Phö ¬ng ph¸p mua cæ phiÕ cña ngö êi lao ® éng u Mua b»ng tiÒn mÆt Mua chÞu C¸c quü phóc lîi % trung b× theo nh 64% 33% 3% phö ¬ng ph¸p Qu¶n lý 2.09. Héi ®å qu¶n trÞ cña c¸c c«ng ty ®ö î h× thµnh bëi tõ 5 ®Õn 9 thµnh ng c nh viª n ® ö î rót ra tõ ba nhãm cæ ®«ng chÝ Trong sè 13 c«ng ty ®· thµnh lËp Héi c nh. ®å qu¶n trÞvµo thê gian kh¶o s¸t, cã 9 c«ng ty ®· cö ngö ê n¾m vÞtrÝChñ tÞ ng i i ch héi ®å qu¶n trÞ ®å thê lµm gi¸m ®è ®iÒu hµnh (CEO) (s¸u ngö ê ®¹i diÖn ng ng i c i cho Nhµ nö í ba ngö ê ®¹i diÖn cho ngö ê lao ®éng). Trong sè 4 c«ng ty cßn l¹i, c, i i mét c«ng ty cã ®¹i diÖn cña Nhµ nö í n¾m gi÷ c¶ hai vÞtrÝ cßn trong hai c«ng ty c , kh¸c hai vÞ trÝ nµy ®ö î ph©n chia gi÷a c¸c ®¹i diÖn cña Nhµ nö í vµ cña ngö ê c c i lao ®éng; trong c«ng ty thø tö Chñ tÞ héi ®å qu¶n trÞlµ ®¹i diÖn Nhµ nö í vµ ch ng c gi¸m ®è ®iÒu hµnh ®¹i diÖn c¸c cæ ®«ng tö nh©n bª n ngoµi. § è ví c¸c vÞ trÝ c ii gi¸m ®è ®iÒu hµnh thê kú trö í cæ phÇn ho¸, cã 12 ngö ê lµ gi¸m ®è cò cña c i c i c doanh nghiÖp vµ mét ngö ê ®· lµ gi¸m ®è cña mét doanh nghiÖp kh¸c. i c 2.10. Nhãm ®iÒu tra ®Æc biÖt cã Ên tö î triÓn vä sù n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng ng ng, l· nh ®¹o cña gÇn mét nöa sè gi¸m ®è ®iÒu hµnh ®· tham gia c¸c cuéc pháng vÊn. c C¸c c¸ nh©n nµy dö ê nhö ® · nhËn thø c ®Çy ®ñ vÒ c¸c môc tiª u cña cæ phÇn ho¸; ng hä hiÓu kh¸ râ vÒ hÖ thè thÞtrö ê vµ hä s½n sµng ®iÒu chØnh phong c¸ch ®· ng ng; ®· lµm viÖc cña c¸c doanh nghiÖp theo t× h× mí nh nh i. Lùc lö îng lao ® éng 2.11. Nhö tr× bµy trong Phô lôc 1, lùc lö î lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nµy nh ng ®· t¨ng 39% kÓ tõ khi cæ phÇ ho¸, chñ yÕu lµ do viÖc më réng kinh doanh cña c¸c n doanh nghiÖp ®· cæ phÇ ho¸ trong thê kú 1993-1996. MÆc dï NghÞ®Þ 28-CP cho n i nh phÐp sa th¶i lao ®éng dö thõa, nhö ng kh«ng doanh nghiÖp nµo ph¶i ¸p dông ®Õn biÖn ph¸p nµy. Thay vµo ®ã, c¸c doanh nghiÖp nµy ®· ¸p dông phö ¬ng ch©m h¹n chÕ dÇn lao ®éng, céng ví viÖc thu hót lao ®éng dö thõa vµ ®iÒu chØnh kü n¨ng th«ng qua viÖc i më réng kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ trong thê kú 1997-1998 ®· i 12