rong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y
khi nhu cÇu
tiÕng Anh
ngµy cµng
t¨ng th× kh¸i niÖm tiÕng
Anh chuyªn ngµnh
(TACN) ®−îc nh¾c ®Õn
nhiÒu h¬n bao giê hÕt.
LÇn l¹i lÞch sö ng«n ng÷
häc trªn thÕ giíi th×
TACN ®−îc h×nh thµnh
nh− mét m«n häc tõ
nh÷ng n¨m 50 - 60 cña
thÕ kû XX, xuÊt ph¸t tõ
nhu cÇu sö dông tiÕng
Anh trong c¸c lÜnh vùc
chuyªn ngµnh cô thÓ.
TACN ra ®êi nh− mét
b−íc ph¸t triÓn tÊt yÕu
trong lÞch sö gi¶ng d¹y
tiÕng Anh, lµm cho lÜnh
vùc gi¶ng d¹y tiÕng Anh
trë nªn ®a d¹ng vµ
phong phó.
Bªn c¹nh tiÕng
Anh c¬ b¶n (General English) - ch−¬ng tr×nh tiÕng
Anh truyÒn thèng vÉn ®−îc d¹y ë c¸c tr−êng tõ
cÊp tiÓu häc trë lªn, vµ ®−îc coi lµ mét trong c¸c
m«n häc b¾t buéc, th× tiÕng Anh chuyªn ngµnh
(English for Specific Purposes) th−êng ®−îc
gi¶ng d¹y sau ch−¬ng tr×nh tiÕng Anh c¬ b¶n
(TACB) ®Ó phôc vô ng−êi häc trong c¸c lÜnh vùc
chuyªn m«n cô thÓ. Trong khi ®èi t−îng häc
TACB rÊt ®a d¹ng, thuéc mäi tÇng líp ng−êi víi
c¸c ®é tuæi, nghÒ nghiÖp… kh¸c nhau, th× ®èi
t−îng häc TACN ®−îc giíi h¹n bëi lÜnh vùc
chuyªn ngµnh mµ hä ®ang hoÆc sÏ lµm viÖc trùc
tiÕp. §iÒu c¬ b¶n kÕt nèi ng−êi häc víi nhau trong
ch−¬ng tr×nh häc lµ nhu cÇu sö dông tiÕng Anh
trong lÜnh vùc chuyªn m«n.
Kh«ng thÓ coi TACN lµ mét "lo¹i" tiÕng Anh
míi, mét "s¶n phÈm" míi cña trÝ tuÖ loµi ng−êi,
mµ nªn coi ®ã lµ mét ®Þnh h−íng, mét c¸ch tiÕp
cËn míi trong viÖc d¹y tiÕng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu
cña x· héi. TACN cã cïng mét céi nguån víi
TACB, ®ã lµ phôc vô giao tiÕp, häc tËp vµ nghiªn
cøu. C¸c nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng TACN cã rÊt
nhiÒu ®iÓm chung víi TACB. Nguyªn t¾c hiÖu lùc
- hiÖu qu¶ vÉn lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n chung trong
viÖc gi¶ng d¹y. Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y TACN
còng chÝnh lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc ¸p dông trong
gi¶ng d¹y tiÕng Anh nãi chung. Néi dung vµ
ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y TACN ®Òu c¨n cø vµo
nhu cÇu vµ môc ®Ých cña ng−êi häc.
TACN lµ mét nhu cÇu cña x· héi. VËy c¸c
gi¸o viªn tiÕng Anh nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy nh− thÕ
nµo?
PhÇn lín gi¸o viªn tiÕng Anh ®ang gi¶ng
d¹y trùc tiÕp t¹i mét tr−êng ®¹i häc nµo ®ã ®Òu
n¾m b¾t ®−îc nhu cÇu TACN cña häc viªn. XÐt tõ
mét møc ®é nµo ®ã, phÇn lín hä ®Òu ý thøc ®−îc
r»ng, kh«ng ph¶i TACB mµ chÝnh TACN míi lµ
"kho¶ng trêi riªng" cña hä, mét kho¶ng trêi kh«ng
bÞ "x©m ph¹m" bëi c¸c c− d©n kh¸c.
Tuy vËy, kh«ng Ýt gi¸o viªn tiÕng Anh c¶m
thÊy viÖc gi¶ng d¹y TACN lµ mét viÖc lµm "qu¸
søc". Hä cã c¶m gi¸c kh«ng tho¶i m¸i khi chuyÓn
tõ viÖc gi¶ng d¹y TACB sang gi¶ng d¹y TACN,
bëi néi dung chuyªn ngµnh tr«ng chê hä chuyÓn
t¶i trong c¸c bµi tiÕng Anh lµ mét lÜnh vùc rÊt míi
so víi nh÷ng g× hä ®· ®−îc häc trªn ghÕ nhµ
tr−êng. Gi¸o viªn tiÕng Anh lµ c¸c cö nh©n tiÕng
Anh ®· tèt nghiÖp c¸c tr−êng ®¹i häc ngo¹i ng÷,
®¹i häc s− ph¹m ngo¹i ng÷, hä cã thÓ tiÕp cËn dÔ
dµng víi c¸c m«n khoa häc x· héi, nh−ng khoa
häc kü thuËt ®èi víi hä lµ c¸c lÜnh vùc thùc sù míi
mÎ. TACN g¾n liÒn víi c¸c lÜnh vùc chuyªn
ngµnh mµ c¸c m«n khoa häc vµ kü thuËt th×
th−êng ®−îc xem lµ khã hiÓu, phøc t¹p, buån tÎ
vµ thËm chÝ ®«i khi m¬ hå. §ã chÝnh lµ lý do khiÕn
c¸c gi¸o viªn tiÕng Anh cã c¶m gi¸c "qu¸ t¶i" khi
b¾t ®Çu d¹y TACN.
T
Mét vμi suy nghÜ
vÒ tiÕng Anh chuyªn ngμnh
CN. Hoµng ThÞ Minh PHóc
Bé m«n Anh v¨n - §H GTVT
Tãm t¾t: N¨m häc 2002 - 2003 lμ n¨m häc ®Çu tiªn Bé m«n Anh v¨n
b¾t ®Çu gi¶ng d¹y tiÕng Anh chuyªn ngμnh cho sinh viªn ë tÊt c¶ c¸c khoa
chuyªn m«n: C«ng tr×nh, C¬ khÝ, §iÖn - §iÖn tö vμ VËn t¶i Kinh tÕ. VËy tiÕng
Anh chuyªn ngμnh lμ g×? C¸c gi¸o viªn ngo¹i ng÷ nh×n nhËn vÊn ®Ò nμy nh−
thÕ nμo vμ nªn cã c¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò nh− thÕ nμo cho ®óng? §ã lμ nh÷ng
®iÒu mμ t¸c gi¶ bμi viÕt nμy muèn trao ®æi cïng b¹n ®äc.
Summary: The 2002 - 2003 academic year is the first year at the UTC
that The English Language Section has started teaching English for Spec×fic
Purposes (ESP) to students of all faculties: Civil Engineering, Electrical -
Electronic Engineering, Mechanical Engineering and Transport Economic
Faculties. So what is ESP? What do teachers of English think about it? And
how should it be considered? This is what the author of this article wants to
share with the readers.
Tuy nhiªn, c¸c nghiªn cøu còng ®· kh¼ng
®Þnh r»ng ®èi víi c¸c gi¸o viªn tiÕng Anh, kiÕn
thøc vÒ lÜnh vùc chuyªn ngµnh kh«ng ph¶i lµ ®iÒu
quyÕt ®Þnh. NÕu c¸c gi¸o viªn tiÕng Anh cßn ®−îc
trang bÞ kiÕn thøc vÒ lÜnh vùc chuyªn ngµnh th× ®ã
lµ mét ®iÒu lý t−ëng, song trªn thùc tÕ c¸c gi¸o
viªn TACN chñ yÕu cÇn ba yÕu tè sau:
- Mét quan ®iÓm ®óng ®¾n, tÝch cùc ®èi víi
néi dung ch−¬ng tr×nh TACN;
- KiÕn thøc c¬ b¶n vÒ lÜnh vùc chuyªn ngµnh
mµ m×nh ®¶m nhËn;
- Sù nhËn thøc ®óng mùc vÒ l−îng kiÕn thøc
chuyªn ngµnh mµ m×nh cã.
CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng gi¸o viªn TACN kh«ng
ph¶i lµ gi¸o viªn d¹y chuyªn ngµnh. Cã mét sù
kh¸c nhau rÊt lín gi÷a d¹y TACN vµ d¹y chuyªn
ngµnh b»ng tiÕng Anh. Gi¸o viªn TACN kh«ng
thÓ thay thÕ ®−îc gi¸o viªn chuyªn ngµnh, vµ
ng−îc l¹i. CÇn chuÈn bÞ nhËn thøc cho c¸c sinh
viªn vÒ ®iÒu ®ã, vµ thùc tÕ gi¶ng d¹y ®· chøng
minh r»ng c¸c gi¸o viªn TACN cã thÓ nhÆt nh¹nh
®−îc rÊt nhiÒu kiÕn thøc chuyªn ngµnh th«ng qua
viÖc sö dông tµi liÖu gi¶ng d¹y lÊy tõ lÜnh vùc
chuyªn ngµnh, hoÆc ®«i khi chØ ®¬n thuÇn th«ng
qua viÖc trao ®æi trùc tiÕp víi sinh viªn trªn líp.
Mét vÊn ®Ò ®Æt ra víi c¸c gi¸o viªn TACN lµ
møc ®é kiÕn thøc chuyªn ngµnh trong ch−¬ng
tr×nh tiÕng Anh, cã nªn "chuyªn ngµnh ho¸" cao
hay kh«ng? Khi d¹y TACB vÊn ®Ò thËt ®¬n gi¶n,
gi¸o viªn cã thÓ chØ viÖc chän lùa mét trong c¸c
ch−¬ng tr×nh tiÕng Anh s½n cã trªn thÞ tr−êng.
Nh−ng khi d¹y TACN vÊn ®Ò trë nªn phøc t¹p
h¬n nhiÒu, bëi kh«ng ph¶i bÊt cø chuyªn ngµnh
nµo còng s½n cã mét ch−¬ng tr×nh tiÕng Anh phï
hîp. Trong tr−êng hîp ®ã ng−êi gi¸o viªn cÇn
thùc sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o ®Ó gi¶i quyÕt hµng
lo¹t vÊn ®Ò cÇn thiÕt nh− t×m ra nhu cÇu cña
ng−êi häc, thiÕt kÕ ch−¬ng tr×nh, t×m nguån tµi
liÖu thÝch hîp, t×m ra c¸ch gi¶ng d¹y thÝch hîp…
Vµ vÊn ®Ò ng−êi gi¸o viªn TACN lu«n lu«n ph¶i
c©n nh¾c lµ liÖu ch−¬ng tr×nh ®ã cã phï hîp víi
®èi t−îng hay kh«ng; liÖu ch−¬ng tr×nh ®ã cã ®¸p
øng ®−îc nhu cÇu cña ng−êi häc hay kh«ng; liÖu
nã cã qu¸ "kü thuËt" kh«ng; nã cã ®¹t kh«ng tõ
gãc ®é tiÕng Anh, nã cã ®¹t kh«ng tõ gãc ®é
chuyªn ngµnh?
TACN lµ sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè tiÕng
Anh vµ chuyªn ngµnh víi ®Þnh h−íng râ rÖt lµ
h−íng cho ng−êi häc sö dông ®−îc tiÕng Anh
trong lÜnh vùc chuyªn m«n sau nµy. TACB hay
TACN ®Òu sö dông c¸i "nÒn" ng«n ng÷ chung
cña tiÕng Anh, ®ã lµ tõ vùng, ng÷ ph¸p c¬ b¶n.
Sù kh¸c nhau gi÷a chóng tr−íc hÕt lµ m«i tr−êng
sö dông, do ®ã kÐo theo lµ vÊn ®Ò thuËt ng÷
chuyªn m«n, cÊu tróc, v¨n phong, … Tµi liÖu
dïng khai th¸c ®Ó thiÕt kÕ bµi gi¶ng TACN nªn
lÊy tõ lÜnh vùc chuyªn ngµnh. C¸c häc viªn sÏ
c¶m thÊy høng thó h¬n, cã ®éng c¬ h¬n khi ®−îc
häc tiÕng th«ng qua c¸c tµi liÖu lÊy tõ lÜnh vùc
chuyªn m«n cña hä. Tuy nhiªn, häc viªn ®ång
thêi lµ nh÷ng ng−êi rÊt dÔ ch¸n nÕu hä thÊy tµi
liÖu ®ã qu¸ kü thuËt, qu¸ "kh« khan" do qu¸ ®i
s©u vµo khai th¸c chuyªn m«n. CÇn kh¼ng ®Þnh
r»ng giê TACN tr−íc hÕt ph¶i lµ giê tiÕng Anh -
mét giê ngo¹i ng÷.
Nh− vËy, ch−¬ng tr×nh TACN lµ sù kÕt hîp
nhuÇn nhuyÔn gi÷a hai yÕu tè cÊu thµnh: tiÕng
Anh vµ chuyªn ngµnh. Møc ®é chuyªn ngµnh,
nh− chóng t«i ®· ®Ò cËp, nÕu kh«ng ë møc ®é
"võa ph¶i" th× sÏ lµ mét sù "qu¸ t¶i" ®èi víi gi¸o
viªn vµ sinh viªn, vµ nh− vËy khã ®em l¹i kÕt qu¶
mong muèn.
KÕt luËn
TACN ®· t×m ®−îc mét m¶nh ®Êt ®Þnh c− rÊt
v÷ng vµng trªn thÕ giíi. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn
mµ mét nhµ xuÊt b¶n næi tiÕng nh− Oxford
University Press trong mÊy n¨m gÇn ®©y l¹i cho
xuÊt b¶n nhiÒu gi¸o tr×nh TACN ®Õn thÕ. Nh−ng ë
ViÖt nam nãi chung vµ ë tr−êng §HGTVT nãi
riªng, nã chØ míi b¾t ®Çu ®−îc h×nh thµnh vµ cßn
ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc. Sù nh×n nhËn vÒ
TACN cßn kh¸ m¬ hå nªn vÉn cßn nh÷ng c©u hái
®¹i lo¹i nh−: ai lµ ng−êi d¹y TACN: gi¸o viªn
tiÕng Anh hay gi¸o viªn chuyªn ngµnh? Ch−¬ng
tr×nh TACN lÊy ë ®©u ra? CÇn ¸p dông ph−¬ng
ph¸p gi¶ng d¹y nµo cho hîp lý? DÉu sao còng
nªn c«ng nhËn tÇm quan träng cña nã trong giai
®o¹n nµy vµ c¸ch lµm ®óng nhÊt, theo chóng t«i,
lµ nªn dµnh cho nã mét vÞ trÝ vµ sù quan t©m
xøng ®¸ng ®Ó nã cã thÓ ph¸t huy ®−îc thÕ m¹nh
cña m×nh. Theo ý kiÕn cña chóng t«i, sau ®©y lµ
mét sè c©u tr¶ lêi cho c¸c vÊn ®Ò mµ c¸c gi¸o
viªn tiÕng Anh ®ang quan t©m.
1. Gi¸o viªn tiÕng Anh nªn hiÓu r»ng chÝnh
hä sÏ ph¶i lµ nh÷ng ng−êi tiªn phong vµ cã tr¸ch
nhiÖm trong viÖc g©y dùng nÒn mãng ®Çu tiªn
cho ch−¬ng tr×nh TACN. Hä cÇn tØnh t¸o ®Ó nhËn
thøc r»ng hä lµ c¸c gi¸o viªn ngo¹i ng÷, hä
kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc gi¸o viªn chuyªn ngµnh.
C¸i hä d¹y sinh viªn lµ ngo¹i ng÷ th«ng qua t−
liÖu chuyªn ngµnh, chø kh«ng ph¶i kiÕn thøc
chuyªn ngµnh. ChØ tõ gãc ®é nhËn thøc nµy, c¸c
gi¸o viªn chuyªn ngµnh còng nh− c¸c sinh viªn
míi cã ®−îc c¸i nh×n c«ng b»ng ®èi víi c¸c gi¸o
gi¸o viªn chuyªn ngµnh còng nh− c¸c sinh viªn
míi cã ®−îc c¸i nh×n c«ng b»ng ®èi víi c¸c gi¸o
viªn d¹y TACN. Sù hîp t¸c gi÷a c¸c gi¸o viªn
tiÕng Anh víi c¸c gi¸o viªn chuyªn ngµnh lµ v«
cïng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ch−¬ng
tr×nh còng nh− trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y TACN.
2. PhÇn lín ch−¬ng tr×nh TACN kh«ng cã
s½n trªn thÞ tr−êng. Ch−¬ng tr×nh TACN ph¶i ®−îc
thiÕt kÕ v× ng−êi häc, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña
ng−êi häc, vµ tµi liÖu dïng thiÕt kÕ bµi häc nªn
lÊy tõ lÜnh vùc chuyªn ngµnh. Ch−¬ng tr×nh TACN
cÇn ®−îc kiÓm nghiÖm trªn thùc tÕ, vµ cÇn cã c¸c
bæ sung, thay ®æi, c¶i tiÕn cho phï hîp.
3. Néi dung chuyªn ngμnh trong ch−¬ng
tr×nh TACN kh«ng nªn mang tÝnh chuyªn ngµnh
qu¸ cao, kh«ng nªn ®i s©u vµo khai th¸c chuyªn
m«n. ViÖc x¸c ®Þnh kh«ng ®óng møc ®é kiÕn thøc
chuyªn ngµnh trong bµi gi¶ng TACN sÏ khiÕn
gi¸o viªn tiÕng Anh cã c¶m gi¸c "qu¸ t¶i", vµ lµm
giê häc trë nªn kh« khan, khã tiÕp thu ®èi víi sinh
viªn.
4. Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y TACN ph¶i phô
thuéc vµo ®èi t−îng häc cô thÓ, vµo ®iÒu kiÖn
thùc tÕ còng nh− nhu cÇu cña häc viªn. Tuy
nhiªn xu thÕ chung trong viÖc d¹y ngo¹i ng÷ hiÖn
nay lµ d¹y sao cho sinh viªn cã thÓ sö dông ®−îc
kiÕn thøc mµ hä ®−îc truyÒn ®¹t trong c«ng viÖc
thùc tÕ.
Tµi liÖu tham kh¶o
[1] Text - Based Syllabus Design, Suzan Freez
with Helen Joyce, Copyright Macquarie
University, 1998.
[2] English for Specific Purposes: A Learning -
Centered approach, Tom Hutchinson and
Alan Watters, Cambridge University Press,
1987.
[3] English for Business and Technology Course
Design. Stephen Hall and David Crable,
Published by SEAMEO Regional Language
Center, 1994¡
viªn d¹y thiÕt trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ch−¬ng
tr×nh còng nh− trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y TACN.
2. PhÇn lín ch−¬ng tr×nh TACN kh«ng cã
s½n trªn thÞ tr−êng. Ch−¬ng tr×nh TACN ph¶i ®−îc
thiÕt kÕ v× ng−êi häc, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña
ng−êi häc, vµ tµi liÖu dïng thiÕt kÕ bµi häc nªn
lÊy tõ lÜnh vùc chuyªn ngµnh. Ch−¬ng tr×nh TACN
cÇn ®−îc kiÓm nghiÖm trªn thùc tÕ, vµ cÇn cã c¸c
bæ xung, thay ®æi, c¶i tiÕn cho phï hîp.
3. Néi dung chuyªn ngμnh trong ch−¬ng
tr×nh TACN kh«ng nªn mang tÝnh chuyªn ngµnh
qu¸ cao, kh«ng nªn ®i s©u vµo khai th¸c chuyªn
m«n. ViÖc x¸c ®Þnh kh«ng ®óng møc ®é kiÕn thøc
chuyªn ngµnh trong bµi gi¶ng TACN sÏ khiÕn
gi¸o viªn tiÕng Anh cã c¶m gi¸c "qu¸ t¶i", vµ lµm
giê häc trë nªn kh« khan, khã tiÕp thu ®èi víi sinh
viªn.
4. Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y TACN ph¶i phô,
Cambridge University Press, 1987.
[3] English for Business and Technology Course
Design. Stephen Hall and David Crable,
Published by SEAMEO Regional Language
Center, 1994¡
