Báo cáo nghiên cứu khoa học " 330 NĂM VỊ THẾ MỸ THO "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mỹ Tho thời chúa Nguyễn và vua Nguyễn Xưa nay có khá nhiều ý kiến khác nhau về thời điểm lưu dân người Việt đặt chân lên đất Đồng Nai-Gia Định. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư thì từ năm Quý Tỵ (1413), lớp lưu dân thứ nhất đã vào Đồng Nai-Gia Định một cách ồ ạt vì cuộc kháng chiến chống quân Minh của nhà Hậu Trần trên đất Hóa Châu đã thất bại hoàn toàn, đẩy nhóm người này đi vào tuyệt lộ. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " 330 NĂM VỊ THẾ MỸ THO "

109 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 330 NAÊM VÒ THEÁ MYÕ THO Lê Công Lý* 1. Myõ Tho thôøi chuùa Nguyeãn vaø vua Nguyeãn Xöa nay coù khaù nhieàu yù kieán khaùc nhau veà thôøi ñieåm löu daân ngöôøi Vieät ñaët chaân leân ñaát Ñoàng Nai-Gia Ñònh. Theo nhaø nghieân cöùu Nguyeãn Ñình Tö thì töø naêm Quyù Tî (1413), lôùp löu daân thöù nhaát ñaõ vaøo Ñoàng Nai-Gia Ñònh moät caùch oà aït vì cuoäc khaùng chieán choáng quaân Minh cuûa nhaø Haäu Traàn treân ñaát Hoùa Chaâu ñaõ thaát baïi hoaøn toaøn, ñaåy nhoùm ngöôøi naøy ñi vaøo tuyeät loä. Tuy nhieân, ñoù cuõng chæ laø suy ñoaùn. Maõi ñeán naêm 1623, sau khi gaû coâng (1) chuùa Ngoïc Vaïn cho quoác vöông Chaân Laïp (1620), chuùa Nguyeãn Phuùc Nguyeân môùi “möôïn” ñaát Chaân Laïp ñeå laäp hai traïm thu thueá taïi Saøi Goøn (nay laø Chôï Lôùn) vaø Beán Ngheù (nay laø Saøi Goøn). Ñaây laø caùi moác ghi daáu thôøi ñieåm löu daân ngöôøi Vieät chính thöùc ñaët chaân leân ñaát Ñoàng Nai-Gia Ñònh. Giai ñoaïn naøy caùc giaùo só Thieân Chuùa giaùo baét ñaàu truyeàn ñaïo vaøo nöôùc ta vaø gaëp söï caám ñoaùn maïnh meõ cuûa trieàu ñình chuùa Nguyeãn. Caùc cuoäc baét ñaïo cuûa chuùa Nguyeãn ñaõ giaùn tieáp ñaåy nhieàu gia ñình löu daân troâi giaït vaøo Nam. Hieän nay taïi khu ñaát thaùnh cuûa giaùo xöù Ba Gioàng (thuoäc aáp Taân Quôùi, xaõ Taân Lyù Ñoâng, huyeän Chaâu Thaønh, tænh Tieàn Giang) coù nhieàu ngoâi moä coå xaây baèng oâ döôùc vôùi moä bia coù hình thaùnh giaù ñeà caùc chöõ soá 1663, 1664… vaø nhieàu chöõ Haùn ñaõ lu môø khoâng theå ñoïc ñöôïc. Ñieàu naøy chöùng toû löu daân ngöôøi Vieät ñaõ ñaët chaân sinh soáng taïi gioàng Traán Ñònh ít nhaát moät vaøi theá heä so vôùi thôøi khaéc lòch söû 1698. Theo Ñaïi Nam nhaát thoáng chí thì ñaát Ba Gioàng nguyeân laø cuûa nöôùc Moä coå taïi nhaø thôø Ba Gioàng Thuûy Chaân Laïp. Naêm 1679, chuùa Nguyeãn Phuùc Taàn cho nhoùm ngöôøi Minh phaûn Thanh do Döông Ngaïn Ñòch caàm ñaàu ñeán phía taû ngaïn haï löu soâng Tieàn laäp Myõ Tho ñaïi phoá. Ñeán naêm 1698, chuùa Nguyeãn Phuùc Chu phaùi quan Chöôûng cô Leã Thaønh haàu Nguyeãn Höõu Caûnh vaøo kinh löôïc xöù Gia Ñònh, laáy ñaát Ñoàng Nai ñaët laøm huyeän Phöôùc Long, döïng dinh Traán Bieân; laáy ñaát Saøi Goøn ñaët laøm huyeän Taân Bình, döïng dinh Phieân Traán. Khi cô sôû haønh chính ñaõ ñöôïc xaùc laäp, chuùa Nguyeãn ra söùc ñaåy maïnh di daân töø vuøng Thuaän-Quaûng vaøo Nam khai hoang laäp aáp baèng nhieàu chính saùch öu tieân, öu ñaõi vaø caû trôï caáp taøi löïc, vaät löïc. Phaân vieän Vaên hoùa Ngheä thuaät Vieät Nam taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. *
110 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Muøa thu naêm 1705, nöôùc Chaân Laïp coù noäi loaïn, quan Thoáng suaát Nguyeãn Cöûu Vaân ñöôïc leänh ñi deïp loaïn. Sau khi chieán thaéng trôû veà, oâng nhaän thaáy Vuõng Guø laø nôi quaân giaëc Cao Mieân thöôøng quaáy roái neân lieàn cho ñaép luõy daøi töø quaùn Thò Cai ñeán chôï Löông Phuù vaø ñaøo thoâng hai ñaàu ngoøi soâng Vuõng Guø vaø Myõ Tho ñeå laøm theá giao thoâng phoøng bò, goïi laø kinh Vuõng Guø (ñeán naêm 1819 naïo veùt theâm, goïi laø kinh Baûo Ñònh). Ñaây laø kinh ñaøo ñaàu tieân noái soâng Vaøm Coû Taây vôùi soâng Tieàn taïi Myõ Tho, naèm treân tuyeán giao thoâng thuûy töø mieàn Taây leân Saøi Goøn. Nhôø ñoù maø ñeán naêm 1741 chuùa Nguyeãn Phuùc Khoaùt cho môû ra 9 tröôøng bieät naïp cho daân laäp aáp khai hoang vaø thu thueá. Rieâng khu vöïc Myõ Tho coù tôùi 4 tröôøng bieät naïp laø Tam Laïch, Baû Canh, Quy An, Quy Hoùa. Cuõng töø trung taâm Myõ Tho maø ñòa baøn cuûa ngöôøi Vieät môû roäng daàn. Ñaëc bieät, ôû khoaûng giöõa Saøi Goøn vaø Myõ Tho laø daõy ñaát gioàng cao raùo neân sôùm thu huùt caùc luoàng di daân. Naêm 1772, chuùa Nguyeãn Phuùc Thuaàn sai quan traán thuû Gia Ñònh laáy ñaát Myõ Tho laäp thaønh ñaïo Tröôøng Ñoàn, lî sôû ñaët taïi goø Kieán Ñònh, ñaët chöùc Cai cô, Thö kyù ñeå cai trò (Goø Kieán Ñònh coøn goïi laø goø Traán Ñònh, nay laø goø Taân Hieäp, toïa laïc taïi aáp Caù, thò traán Taân Hieäp). Naêm 1776, ñaïo Tröôøng Ñoàn bò Taây Sôn phaù tan. Naêm 1778, Nguyeãn AÙnh khoâi phuïc laïi vaø naêm 1779 cho veõ ñòa ñoà, boû 9 tröôøng bieät naïp, ñaët ra huyeän Kieán Khöông (hay Kieán Khang), naâng ñaïo Tröôøng Ñoàn leân dinh Tröôøng Ñoàn, lî sôû cuõng ñaët taïi goø Kieán Ñònh, ñaët ra chöùc Löu thuû, Cai boä vaø Kyù luïc, môû roäng chu vi ñoàn ñeán 1,5 daëm (töông ñöông 670m).(2) Goø Kieán Ñònh laø trung taâm cuûa vuøng ñaát Ba Gioàng hieåm trôû: “Goø ñoáng roäng lôùn, caây coái sum sueâ, choã khôûi leân choã phuïc xuoáng, tieáp tuïc noái lieàn, tröôùc coù ñaïi giang(3) ngaên trôû, sau töïa Chaèm Maõng Traïch(4)”.(5) Vò theá naøy roõ raøng deã thuû khoù coâng, chöùng toû chuùa Nguyeãn vaãn coøn trong giai ñoaïn aån nhaãn. Thaùng Gieâng naêm 1780, nhôø söï yeåm trôï cuûa nghóa quaân Ñoâng Sôn, Nguyeãn AÙnh leân ngoâi chuùa taïi Beán Ngheù. Naêm 1781, oâng cho ñoåi dinh Tröôøng Ñoàn thaønh dinh Traán Ñònh, dôøi lî sôû veà thoân Myõ Chaùnh (nay laø khu vöïc chôï Cuõ thuoäc thaønh phoá Myõ Tho). Ñaát Myõ Tho tieáp giaùp vôùi Ñoàng Thaùp Möôøi raäm raïp ôû phía taây baéc neân coù choã nöông töïa. Bôûi vaäy maø naêm 1785, Ñoâ uùy Taây Sôn laø Nguyeãn Traán cho ñaøo kinh Baø (Baøu) Beøo Chôï Myõ Tho xöa ñeå caét ñöùt theá yû doác naøy, nhaèm coâ laäp quaân Ñoâng Sôn cuûa Nguyeãn AÙnh trong Ñoàng Thaùp Möôøi. Löïc löôïng Nguyeãn AÙnh ñang treân ñaø thaéng theá neân “Naêm Canh Tuaát (1790) ñaép söûa quan loä phía höõu, khôûi töø cöûa Toán Thuaän [thaønh Gia Ñònh] reõ qua chuøa Kim Chöông, qua phoá Saøi Goøn [nay laø Chôï Lôùn] ñeán caàu Bình An, qua goø chuøa Ñoàng Tuyeân [Goø Ñen, huyeän Beán Löùc, tænh Long An] ñeán
111 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 beán ñoø Thuû Ñoaøn soâng Cöûu An [Vaøm Coû Ñoâng], qua soâng Höng Hoøa [Vaøm Coû Taây] traûi goø Traán Ñònh [thò traán Taân Hieäp, huyeän Chaâu Thaønh, tænh Tieàn Giang] qua goø Trieäu [xaõ An Cö, huyeän Caùi Beø, tænh Tieàn Giang]…”.(6) Nhôø ñoù Myõ Tho trôû thaønh ñaàu moái giao thoâng huyeát maïch töø mieàn Taây leân Saøi Goøn, caû ñöôøng thuûy laãn ñöôøng boä. Saùch Gia Ñònh thaønh thoâng chí ghi nhaän: “Chôï phoá lôùn Myõ Tho maùi ngoùi coät chaïm, phuû ñình cao, nha thöï roäng thuyeàn beø soâng bieån ra vaøo, buoàm thuyeàn troâng nhö maéc cöûi, thaät laø nôi ñoâ hoäi lôùn phoàn hoa huyeân naùo”.(7) Ñeán naêm 1792, “Ñaép thaønh Myõ Tho (goùc thaønh ñaép nhö daùng hoa mai, chu vi 499 tröôïng [khoaûng 1.700m]), phaùt quan quaân caùc dinh ñeán öùng dòch. Vua ngöï ñeán xem”.(8) Töø ñoù veà sau, Myõ Tho trôû thaønh trung taâm haønh chính cuûa dinh Traán Ñònh. Vò trí naøy moät maët giaùp soâng Tieàn, moät maët giaùp vaøm kinh Baûo Ñònh neân raát tieän lôïi veà giao thoâng thuûy vaø coù theá chieán löôïc quan troïng, nhaát laø theá ñoái maët vôùi Chaân Laïp töø phía taây maø kinh Baûo Ñònh seõ laø chieán luõy lôïi haïi. Ñaây chính laø böôùc ñaàu tieân ñaùnh daáu söï lôùn maïnh vaø theá chuû ñoäng cuûa Nguyeãn AÙnh treân ñaát Ba Gioàng. Saùch Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí goïi ñoàn dinh Traán Ñònh laø Ñoàn Ñaát vaø nhaän xeùt raèng coù: “Theá ñaát goái bieån töïa soâng”.(9) Saùch Gia Ñònh thaønh thoâng chí mieâu taû nhö sau: “Ñoàn vuoâng, chu vi 998 taàm [khoaûng 2.500m], coù hai caùi cöûa beân phaûi vaø beân traùi, ôû cöûa coù caàu treo baéc ngang, haøo roäng 8 taàm [khoaûng 20m], saâu 1 taàm [2,56m], boán muøa nöôùc ñeàu ngoït, coù nhieàu caù toâm, döôùi caàu coù doøng nhoû ñeå thoâng vôùi soâng lôùn Myõ Tho, ngoaøi haøo coù ñaép luõy ñaát coù caïnh goùc loài loõm nhö hình hoa mai,(10) maët tröôùc chaân luõy ra 30 taàm ñeán soâng Lôùn. Trong ñoàn coù kho gaïo, kho thuoác suùng, traïi quaân vaø suùng lôùn, tích tröõ ñaày ñuû nghieâm tuùc. Maët soâng roäng lôùn; naêm Giaùp Daàn [1794] treân ñoàn ñaët suùng lôùn, coù baén thöû qua bôø soâng beân kia, caùch xa 10 daëm maø caây caønh trong röøng ñeàu bò troùc gaõy, aáy laø do ñöôøng ñaïn ñi maïnh theá”.(11) Dinh Traán Ñònh Ñaïo Tröôøng Ñoàn (1781 - 1808), (1772 - 1776), traán Ñònh Töôøng dinh Tröôøng Noaõn (1808 - 1826) (1779 - 1781) Traán Ñònh Töôøng (1826 - 1832), tænh Ñònh Töôøng (1832 - 1863) Söï thay ñoåi lî sôû vaø ñòa danh haønh chính cuûa Ñònh Töôøng-Tieàn Giang.
112 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Naêm 1808, vua Gia Long (Nguyeãn AÙnh) ñoåi dinh Traán Ñònh thaønh traán Ñònh Töôøng, tröïc thuoäc Gia Ñònh thaønh ñaët taïi Beán Ngheù. Naêm 1826, lî sôû traán Ñònh Töôøng ñöôïc dôøi veà thoân Ñieàu Hoøa,(12) thuoäc huyeän Kieán Höng. So vôùi thaønh cuõ thì thaønh môùi naèm ñoái xöùng beân kia bôø kinh Baûo Ñònh, saùt soâng Tieàn. Vò trí naøy coù öu theá tieáp giaùp tröïc tieáp vôùi ñöôøng thieân lyù treân ñaát lieàn vaø thaúng ñöôøng tieán sang Cao Mieân vôùi vai troø baûo hoä. Do ñoù, vò theá thaønh Myõ Tho môùi ñaõ ñaùnh daáu giai ñoaïn lôùn maïnh, theá chuû ñoäng hoaøn toaøn vaø taàm vöôn xa cuûa chính quyeàn nhaø Nguyeãn. Naêm 1832, vua Minh Maïng caûi caùch haønh chính treân ñaát Gia Ñònh, boû chöùc Toång traán Gia Ñònh thaønh, ñoåi 5 traán thaønh 6 tænh. Do khoâng ñaùnh giaù ñuùng möùc vò theá chieán löôïc cuûa tænh Ñònh Töôøng vaø nhaát laø Myõ Tho neân ñaët Ñònh Töôøng laø tænh nhoû do tænh Vónh Long kieâm nhieáp, döôùi quyeàn chæ huy cuûa Toång ñoác Long Töôøng (teân taét cuûa Vónh Long vaø Ñònh Töôøng) laø Tröông Vaên Uyeån. 2. Myõ Tho thôøi Phaùp thuoäc Naêm 1859, thöïc daân Phaùp ñaùnh chieám thaønh Gia Ñònh. Ngaøy 24/2/1861, ñoàn Kyø Hoøa thaát thuû. Chieám ñöôïc ñaàu naõo Saøi Goøn, thöïc daân Phaùp baét ñaàu ñaùnh roäng ra. Cuoái thaùng 3/1861, quaân Phaùp doø theo ñöôøng kinh Baûo Ñònh töø soâng Vaøm Coû Taây ñeå ñaùnh chieám thaønh Ñònh Töôøng. Ñeán ñaây, vua Töï Ñöùc môùi thaáy sai laàm cuûa vieäc xeáp ñaët Ñònh Töôøng laø tænh nhoû, beøn töùc toác naâng Ñònh Töôøng leân thaønh tænh lôùn, cöû Nguyeãn Coâng Nhaøn laøm Toång ñoác vaø xuoáng duï: “Tænh Ñònh Töôøng ñeàu quan vaên, laïi gaàn lieàn vôùi giaëc Taây döông, ngöôi [Nguyeãn Coâng Nhaøn] neân ñoác cuøng vôùi boïn Nguyeãn Höõu Thaønh truø nghó möu keá ngaên chaën giaëc, ñeå traán tónh loøng daân maø nghieâm vieäc phoøng bò”.(13) Luùc naøy, trong con maét cuûa thöïc daân Phaùp, tænh thaønh Ñònh Töôøng (töùc Myõ Tho) vöøa laø vöïa luùa, vöøa laø trung taâm cuûa khaùng chieán vaø quan troïng hôn laø cöûa ngoõ ñeå tieán veà mieàn Taây. Leùopold Pallu, moät só quan cao caáp trong ñoäi quaân vieãn chinh tieán ñaùnh thaønh Ñònh Töôøng, nhaän ñònh: “Saøi Goøn laø trung taâm quaân söï, Myõ Tho laø trung taâm thöông maïi. Caùc ghe thuyeàn cuûa ngöôøi Nhaät, ngöôøi Taøu, ngöôøi An Nam, ngöôøi Xieâm coù ñaùy caïn deã di chuyeån treân soâng, nhôø vaøo ñòa ñieåm gaàn nôi saûn xuaát gaïo, kinh raïch laïi doàn heát vaøo soâng Tieàn Giang, theâm vaøo truyeàn thoáng cuûa daân chuùng ñòa phöông töø bao theá kyû, taát caû goùp laïi laøm cho Myõ Tho trôû thaønh trung taâm buoân baùn lôùn nhaát cuûa Nam Kyø mieàn döôùi tröôùc khi ngöôøi chaâu AÂu tôùi ñaây”.(14) Theo ñaùnh giaù cuûa Phoù thuûy sö ñeà ñoác Charner, thaønh Ñònh Töôøng voâ cuøng quan troïng vaø khoâng phaûi deã chieám. Cuõng chính vì vaäy maø Charner voâ cuøng thaän troïng, toå chöùc hai caùnh quaân khaùc nhau cuøng tieán ñaùnh thaønh Ñònh Töôøng. Caùnh thöù nhaát do Trung taù haûi quaân Bourdais chæ huy, töø soâng Vaøm Coû Taây tieán theo kinh Baûo Ñònh. Caùnh thöù hai do Chuaån ñeà ñoác Page chæ huy, theo ñöôøng bieån tieán vaøo theo cöûa Tieåu. Do thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa Myõ Tho neân Charner lieân tuïc nhaéc nhôû, uûy laïo ñoaøn quaân vieãn chinh. Ñoái vôùi caùnh thöù nhaát: “OÂng [Bourdais] lieäu xem coù ñuû söùc chieám Myõ Tho hay khoâng, hay oâng caàn theâm yeåm trôï nöõa. OÂng haõy caân nhaéc vaø haønh ñoäng thaät caån thaän khoâng ñeå xaûy ra moät ruûi ro naøo heát”(15) vaø “Ngöôøi ta cho toâi bieát ôû Myõ Tho coù nhieàu thuyeàn chieán
113 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 raát toát, coù theå quaân An Nam ñem vaøi chieác ra choáng oâng ñoù. Vì theá phaûi caån thaän môùi ñöôïc”.(16) Ñoái vôùi caùnh thöù hai: “OÂng [Page] phaûi haønh ñoäng caån thaän, phaûi heát söùc noã löïc theo ñöôøng bieån ngöôïc soâng Tieàn Giang ñeå ñaùnh Myõ Tho… Keát quaû traän naøy coù theå thaùo gôõ cho hoaøn caûnh khoù khaên cuûa ta hieän nay… vaø laøm cho quaân thuø phaûi sôùm ñieàu ñình”(17) (LCL nhaán maïnh). Ngöôïc laïi, trieàu ñình nhaø Nguyeãn cuõng doác heát söùc baûo veä thaønh Ñònh Töôøng. Treân tuyeán kinh Baûo Ñònh, quaân Phaùp phaûi vöôït qua ñoaïn ñöôøng chæ khoaûng 20km maø coù tôùi 6 ñoàn binh vaø 9 uï caûn ngaên treân doøng kinh. Vì söï ngaên caûn quyeát lieät cuûa quaân daân ta maø töø soâng Vaøm Coû Taây, phaûi maát 12 ngaøy quaân Phaùp môùi tôùi ñöôïc Myõ Tho. Treân soâng Myõ Tho, saùng ngaøy 11/4/1861, haïm ñoäi Phaùp töø bieån vaøo ñeán ñaàu coàn Taân Long thì maéc phaûi con ñaäp chaén ngang.(18) Hai beân ñaäp coù hai ñoàn canh giöõ, moãi ñoàn coù 18 khaåu phaùo. Ngaøy 12/4, Phaùp naõ phaùo vaøo aùp ñaûo hai ñoàn vaø phaù cöø coïc ñeå tieán ñeán tröôùc cöûa thaønh Ñònh Töôøng. Luùc naøy quan quaân ñaõ boû thaønh ruùt lui ñöôïc 3 giôø ñoàng hoà. Leùopold Pallu mieâu taû thaønh phoá Myõ Tho nhö sau: “Myõ Tho laø moät vuøng nhaø cöûa roäng lôùn, nhaø lôïp baèng laù döøa luøn theo taäp quaùn cuûa ngöôøi An Nam, nhìn xa gioáng nhö nhaø lôïp rôm cuûa ta. Boä maët chung cuûa thaønh phoá coù veû ngheøo naøn; nhöng doïc theo kinh Böu Ñieän thì nhaø cöûa coù veû thanh nhaõ moät caùch ñaùng neå; nhaø xaây caát theo loái noâng thoân, noái nhau lieân tuïc, maùi lôïp ngoùi noåi baät treân nhöõng vuøng troàng döøa vaø cau, taát caû cho thaáy veû phong löu, thænh thoaûng nhieàu nhaø toû ra thaät giaøu coù. Ta chæ coù theå duøng caûnh haøo hoa cuûa Chôï Quaùn vaø kinh Taøu(19) môùi coù theå so saùnh ñöôïc”.(20) Veà thaønh Myõ Tho, oâng mieâu taû: “Thaønh Myõ Tho xaây caát theo loái AÂu chaâu. Thaønh vuoâng vöùc coù uï laøm phaùo ñaøi. Haøo chung quanh roäng coù nöôùc; töôøng thaønh cao vaø raát daøy. Vaøi nôi chung quanh thaønh laø ñaàm laày, vì vaäy söùc phoøng thuû do coâng trình nhaân taïo coøn coù thieân nhieân hoã trôï nöõa. Khí giôùi cuûa thaønh Myõ Tho thì coù ñaïi phaùo noøng lôùn. Thaønh kieåm soaùt heát soâng Tieàn Giang vaø caùc ñöôøng thuûy ñoå vaøo soâng naøy. Do ñoù thaønh coù moät vò trí chieán löôïc quan troïng. Hôn nöõa, Myõ Tho coøn laø vöïa thoùc, laïi vöøa laø thò tröôøng luùa gaïo quan troïng cuûa caû ñeá quoác An Nam. Neáu trong muøa möa maø ñaùnh thaønh Myõ Tho khi coù theâm ba tænh mieàn Nam hoã trôï thì quaû thaät khoâng theå naøo ñaùnh noåi”(21) (LCL nhaán maïnh). Theo Phuø Lang Tröông Baù Phaùt thì döïa vaøo tyû leä xích cuûa baûn ñoà thaønh Myõ Tho trong saùch Lòch söû cuoäc vieãn chinh Nam Kyø cuûa Leùopold Pallu, coù theå thaáy thaønh Myõ Tho hình vuoâng, moãi caïnh khoaûng 500m, boán goùc coù boán phaùo ñaøi.(22) Vieäc chieám Myõ Tho naèm trong keá hoaïch cuûa thöïc daân Phaùp nhaèm taïo baøn ñaïp ñeå khoáng cheá mieàn Taây vaø tieán sang Cambodge ñeå giao thöông vôùi Trung Quoác. Trong baùo caùo göûi veà Boä Haûi quaân Phaùp ngaøy 29/1/1859, töôùng De Genouilly vieát: “Khi chieám ñöôïc Nam Kyø, ta seõ ngöôïc soâng Cöûu Long tieán chieám luoân vöông quoác Cam Boát”.(23) Do ñoù Phaùp goïi soâng Meâkoâng laø soâng Cambodge. Khi ñaõ chieám troïn 6 tænh Nam Kyø, naêm 1868 thöïc daân Phaùp cöû ñoaøn thaùm hieåm do Doudart de Lagreeù laøm tröôûng ñoaøn, ngöôïc doøng soâng Meâkoâng voâ cuøng gian khoå trong suoát hai naêm, vöôït qua bieát bao gheành thaùc
114 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 nguy hieåm cheát ngöôøi, cuoái cuøng cuõng tôùi ñöôïc ñaát Ñaïi Lyù duø phaûi traû giaù baèng caùi cheát cuûa ngöôøi tröôûng ñoaøn. Do vò theá ñaëc bieät cuûa Myõ Tho neân thöïc daân Phaùp xaây döïng nôi ñaây thaønh thò töù saàm uaát. Naêm 1867, Phaùp cho naïo veùt kinh Baûo Ñònh ñeå trôû thaønh tuyeán lieân laïc töø Saøi Goøn - mieàn Taây, do ñoù kinh naøy ñöôïc goïi laø Arroyo de la Poste (kinh Böu Ñieän). Naêm 1877, Phaùp cho ñaøo kinh Chôï Gaïo noái soâng Tieàn taïi vaøm raïch Kyø Hoân (caùch Myõ Tho 4km veà höôùng ñoâng) vôùi soâng Vaøm Coû taïi vaøm soâng Tra. Khi ñaøo xong, kinh Chôï Gaïo trôû thaønh con kinh vaän chuyeån nhoän nhòp nhaát Nam Kyø. Nhôø ñoù, Myõ Thöông thuyeàn Myõ Tho taïi caûng Alger, Algeùrie Tho caøng trôû thaønh ñaàu moái vaän chuyeån luùa gaïo leân Saøi Goøn xuaát khaåu. Ngaøy 17/3/1879, Thoáng ñoác Nam Kyø ban haønh nghò ñònh cho xaây döïng taïi Myõ Tho tröôøng trung hoïc ñaàu tieân cuûa Nam Kyø vôùi teân goïi Colleøge de My Tho, nay laø tröôøng THPT Nguyeãn Ñình Chieåu. Naêm 1881, Phaùp cho khôûi coâng xaây döïng tuyeán ñöôøng saét Saøi Goøn-Myõ Tho, daøi 71km, khaùnh thaønh naêm 1885. Ñaây laø tuyeán ñöôøng saét ñaàu tieân ôû Ñoâng Nam AÙ. Ñieàu naøy cho thaáy, trong con maét cuûa thöïc daân, Myõ Tho quan troïng ñeán möùc naøo. Cuoán Monographie de la province de Mytho (1902) mieâu taû: “Vò trí cuûa chôï Myõ Tho thaät tuyeät dieäu. Noù toïa laïc taïi nôi qua laïi cuûa caùc loaïi ghe chaøi töø mieàn Taây ñeán vaø ñi veà Chôï Lôùn qua kinh Baûo Ñònh vaø kinh Chôï Gaïo… Vieäc buoân baùn coøn ñöôïc tieán haønh baèng ñöôøng saét” vaø “Vieäc thöông maõi toång quaùt cuûa chôï laø vieäc xuaát khaåu luùa gaïo. Luùa gaïo ñöôïc sô cheá vaø sau ñoù ñöôïc chuyeån veà ñòa chæ cuûa caùc nhaø maùy xay xaùt gaïo ôû Saøi Goøn vaø Chôï Lôùn. Taïi ñoù, gaïo ñöôïc chaø saïch roài vaän chuyeån ra Trung Kyø hay Cambot (Campuchia). Nhöõng loaïi traùi caây, laù traàu rang cuõng ñöôïc xuaát khaåu leân Cambot”. Cuoái cuøng, saùch naøy keát luaän, tænh lî Myõ Tho khoâng chæ laø trung taâm haønh chính maø coøn laø trung taâm kinh teá-thöông maïi cuûa tænh Myõ Tho, vaø laø ñòa baøn trung chuyeån cöïc kyø quan troïng giöõa caùc tænh ñoàng baèng soâng Cöûu Long vôùi Saøi Goøn-Chôï Lôùn. Tænh lî Myõ Tho ñeán cuoái theá kyû XIX coù 3.830 daân, trong ñoù 3.000 ngöôøi Vieät, 700 ngöôøi Hoa, 100 ngöôøi AÂu, 30 ngöôøi AÁn.(24) Naêm 1909, trong saùch Nam Kyø phong tuïc nhôn vaät dieãn ca, Nguyeãn Lieân Phong ca ngôïi phong caûnh chôï Myõ Tho nhö sau: Buoåi môi, buoåi toái, buoåi tröa, Taøu ñoø, xe löûa röôùc ñöa lieàn lieàn. Ñaàu ñöôøng saùu tænh moái gieàng, Tieäm aên tieäm nguû khoûe yeân boä haønh.(25) Do giöõ vò trí laø “ñaàu ñöôøng saùu tænh” maø taïi vaøm kinh Baûo Ñònh ôû Myõ
115 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Tho coù beán taøu xaø-luùp vôùi teân goïi “caàu taøu Luïc Tænh” vaø ñöôøng boä Saøi Goøn- Myõ Tho coù teân laø ñöôøng Luïc Tænh. Khoâng khí saàm uaát ñoù ñaõ ñöôïc Hoïc Laïc, moät nhaø thô yeâu nöôùc ôû Myõ Tho, mieâu taû nhö sau: Treân Saøi Goøn, döôùi Myõ Tho, Ñaâu ñaâu phong caûnh cuõng nhöôøng cho. Lôùn roøng chung raïch, chia ñoâi ngaû, Cuõ môùi phaân ranh cuõng moät ñoø.(26) Phoá caát veõ vôøi xanh tôï luïc, Buoàm dong leân xuoáng(27) traéng nhö coø. Ñaéc tình traïo töû queân möa naéng, Daén doûi ñua nhau tieáng haùt ñoø. (Myõ Tho töùc caûnh) Töø ñoù, cuøng vôùi Saøi Goøn, Myõ Tho trôû thaønh bieåu töôïng cuûa nôi vaên minh thaønh thò: - Ñeøn naøo cao baèng ñeøn chôï Myõ, Loä naøo kyõ baèng loä Caàn Thô. (Ca dao) - Cuùc moïc döôùi soâng keâu baèng cuùc thuûy, Chôï Saøi Goøn xa, chôï Myõ cuõng xa. Gôûi thô veà thaêm heát noäi nhaø, Tröôùc thaêm ba maù, sau laø thaêm em. (Ca dao) Nhöng ñieàu quan troïng laø veû vaên minh hieän ñaïi cuûa Myõ Tho laø saûn phaåm cuûa thöïc daân Phaùp neân trong nhaân daân cuõng coù khuynh höôùng xa laùnh noù vaø keâu goïi trôû veà truyeàn thoáng cuûa daân toäc: Ñeøn Saøi Goøn ngoïn xanh ngoïn ñoû, Ñeøn Myõ Tho ngoïn toû ngoïn lu. Anh veà hoïc laáy chöõ nhu, Chín traêng em ñôïi möôøi thu em chôø. (Ca dao) Do Myõ Tho laø nôi gaëp gôõ giöõa hai neàn vaên hoùa Vieät-Hoa vaø ñöôïc chuû nghóa laõng maïn cuûa phöông Taây Raïp haùt Vónh Lôïi laøm chaát xuùc taùc maø loaïi hình ngheä thuaät caûi löông ñaõ coù dòp naûy nôû vôùi nhieàu ngheä danh noåi tieáng nhö Tö Gioûi, Baûy Nhieâu, Hai Thoâng, Naêm Chaâu, Baûy Trieàu, Traàn Höõu Trang v.v.. Ñaëc bieät laø raïp haùt cuûa thaày Naêm Tuù laäp taïi Myõ Tho naêm 1917 ñöôïc Xuaân Dieäu goïi laø “Hollywood cuûa Nam Boä” khoâng theå thieáu söï ñoùng goùp xuaát saéc cuûa nöõ ngheä só ngöôøi Vieät goác Hoa laø Phuøng Haù. Tröôùc naêm 1945, Xuaân Dieäu coù thôøi gian laøm Tham taù Thöông chaùnh ôû Myõ Tho, raát meâ caûi löông. Trong hoài kyù cuûa mình, oâng khaúng ñònh: “Caûi löông ñaõ taêng chaát tröõ tình cho thô toâi. Noù giuùp cho chuû nghóa laõng maïn trong thô toâi ñöôïc phaùt trieån. Xeùt cho kyõ, chuû nghóa laõng maïn ñaõ vaøo trong
116 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 aâm nhaïc (trong ca caûi löông) tröôùc khi xaâm nhaäp vaøo vaên chöông”.(28) Trong nöûa sau theá kyû XIX, Myõ Tho laø nôi thöïc daân Phaùp ñaët caùc cô quan haønh chính quan troïng quaûn lyù moät vuøng roäng lôùn. Tröôùc naêm 1876, Myõ Tho laø moät trong naêm Khu haønh chính, goàm hai Haït thanh tra Myõ Tho vaø Beán Tre. Ñeán ngaøy 5/1/1876, Khu haønh chính Myõ Tho cai quaûn boán Haït thanh tra laø Myõ Tho, Taân An, Goø Coâng, Chôï Lôùn. Thaäm chí ñeán ngaøy 12/7/1877, Khu haønh chính Myõ Tho caøng theâm roäng lôùn do Khu haønh chính Saøi Goøn saùp nhaäp vaøo. Ñeán ngaøy 10/10/1907 thì giaûi theå. Ñeán ngaøy 16/12/1938, Toaøn quyeàn Ñoâng Döông ra nghò ñònh coâng nhaän Myõ Tho laø “thò xaõ hoãn hôïp”. Ñeán naêm 1956 giaûi theå.(29) 3. Myõ Tho ngaøy nay Ngaøy 30/9/1970, chính phuû Vieät Nam Coäng hoøa cho laäp laïi thò xaõ Myõ Tho thuoäc tænh Ñònh Töôøng. Cuoái naêm 1976, Myõ Tho ñöôïc naâng töø thò xaõ leân thaønh phoá, laø ñoâ thò loaïi 3. Ngaøy 7/10/2005, Myõ Tho ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi 2. Cuoái naêm 2004, coâng trình ñöôøng cao toác TP Hoà Chí Minh-Trung Löông (ñieåm cuoái caùch Myõ Tho khoaûng 10km) ñöôïc khôûi coâng vaø döï kieán seõ khaùnh thaønh vaøo ngaøy 3/2/2010. Song song ñoù, Cuïc Ñöôøng saét Vieät Nam cuõng trình döï aùn xaây döïng laïi tuyeán ñöôøng saét Saøi Goøn-Myõ Tho. Khi caùc coâng trình aáy hoaøn thaønh, vai troø ñaàu moái giao thoâng vaø kinh teá-xaõ hoäi cuûa Myõ Tho seõ caøng phaùt trieån. Myõ Tho seõ trôû thaønh traïm trung chuyeån haøng hoùa töø caùc phöông tieän vaän taûi thuûy treân soâng Tieàn vaø mieàn Taây leân TP Hoà Chí Minh. Ñaëc bieät, theo keá hoaïch toå chöùc cuoäc thi hoa haäu theá giôùi 2010, Tieàn Giang seõ laø nôi ñoùn tieáp 130 ngöôøi ñeïp cuûa theá giôùi tham döï leã hoäi traùi caây vaøo thaùng 10/2010. Söï kieän naøy seõ laø cô hoäi lôùn ñeå Myõ Tho vaø caû Tieàn Giang coù cô hoäi quaûng baù tieàm naêng vaø vò theá cuûa mình. Nhö vaäy laø, tính töø naêm 1679 - thôøi ñieåm maø nhoùm ngöôøi Hoa tha höông do Döông Ngaïn Ñòch caàm ñaàu ñöôïc chuùa Nguyeãn Phuùc Taàn cho pheùp ñeán ñònh cö ôû vuøng haï löu soâng Tieàn - ñeán naêm 2009, Myõ Tho ñaõ traûi qua 330 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån baèng bieát bao coâng söùc cuûa coäng ñoàng caùc daân toäc anh em. Trong ñoù noåi baät leân vai troø tieân phong khai hoang phuïc hoùa cuûa ngöôøi Vieät vaø vieäc phaùt trieån thöông maïi cuûa ngöôøi Hoa. Hôn ôû ñaâu heát, Myõ Tho chính laø thaønh quaû cuûa moái tình ñoaøn keát ñaëc bieät naøy. LCL CHUÙ THÍCH (1) “Löu daân ngöôøi Vieät treân ñaát Ñoàng Nai-Gia Ñònh vaø vieäc thaønh laäp caùc ñôn vò haønh chính ôû Nam Boä thôøi caùc chuùa Nguyeãn”, trong Nam Boä ñaát vaø ngöôøi, taäp VI, Nxb TP HCM, 2008, tr. 85. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, Luïc tænh Nam Vieät, Nha Vaên hoùa- (2) Boä Quoác gia Giaùo duïc xuaát baûn, Saøi Goøn, 1959, tr. 99, 100 vaø 116. (3) Ñaïi giang ôû ñaây laø soâng Tieàn vaø soâng Baûo Ñònh. (4) Chaèm Maõng Traïch laø Ñoàng Thaùp Möôøi.
117 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, Sñd, tr. 105-106. (5) Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, Sñd, tr. 73. (6) Trònh Hoaøi Ñöùc, Gia Ñònh thaønh thoâng chí, baûn dòch cuûa Lyù Vieät Duõng, Nxb Ñoàng Nai, (7) 2005, tr. 241. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam thöïc luïc, taäp 1 (Tieàn bieân), Baûn dòch cuûa Vieän (8) Söû hoïc, Nxb Giaùo duïc, 2004, tr. 323. Leâ Quang Ñònh, Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí, baûn dòch cuûa Phan Ñaêng, Nxb Thuaän (9) Hoùa, 2005, tr. 312. Coù leõ chính vì vaäy maø trong baøi thô Myõ Tho daï vuõ cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc coù hai caâu: (10) “Quang haøn lieãu phoá ngö thuyeàn hoûa, Thanh thaáp mai thaønh thuù traïi beà”. (Löûa thuyeàn ñaùnh caù beán lieãu, boùng saùng laïnh luøng, Troáng voïng gaùc thaønh mai, tieáng keâu bình bòch). (11) Trònh Hoaøi Ñöùc, Sñd, tr. 241. (12) Nay laø caùc phöôøng 1, 2, 3, 7, thaønh phoá Myõ Tho, tænh Tieàn Giang. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam thöïc luïc, taäp 7 (Chính bieân), Sñd, tr. 754. (13) Leùopold Pallu, Lòch söû cuoäc vieãn chinh Nam Kyø, Hoang Phong dòch, Nxb Phöông Ñoâng, (14) 2008, tr. 39. (15) Leùopold Pallu, Sñd, tr. 136. (16) Leùopold Pallu, Sñd, tr. 137. (17) Leùopold Pallu, Sñd, tr. 153-154. (18) Luùc naøy coù caâu ca dao: Cheû tre beän saùo cho daøy, Chaän ngang soâng Myõ coù ngaøy gaëp nhau. (19) Kinh Taøu töùc kinh Beán Ngheù, ôû ñaây muoán chæ Chôï Lôùn. (20) Leùopold Pallu, Sñd, tr. 155. (21) Leùopold Pallu, Sñd, tr. 155. Phuø Lang Tröông Baù Phaùt, “Tænh Ñònh Töôøng ngaøy xöa”, Taäp san Söû ñòa, soá 1 (1/3/1966), (22) tr. 81. (23) Daãn theo Buøi Thuïy Ñaøo Nguyeân, “Quaân Phaùp ñaùnh chieám Ñònh Töôøng (1861)”, trong http://namkyluctinh.org/a-lichsu/daonguyen-phapchiemdinhtuong.pdf, tr. 6. Daãn theo Nguyeãn Phuùc Nghieäp, Kinh teá noâng nghieäp Tieàn Giang theá kyû XIX, Nxb Treû, (24) 2003, tr. 261, 262, 263. Nguyeãn Lieân Phong, Nam Kyø phong tuïc nhôn vaät dieãn ca, Phaùt Toaùn, Saøi Goøn, 1909, tr. 63. (25) (26) “Cuõ”: chôï Cuõ; “môùi”: chôï Myõ Tho môùi; “moät ñoø”: ñoø ngang treân kinh Baûo Ñònh. (27) Buoàm ghe chaïy doïc theo kinh Baûo Ñònh. Huy Caän, Hoài kyù song ñoâi, taäp 1, Nxb Hoäi nhaø vaên, 2002, tr. 131-132. (28) Nguyeãn Ñình Tö, Töø ñieån ñòa danh haønh chính Nam Boä, Nxb Chính trò Quoác gia, 2008, (29) tr. 705. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Buøi Thuïy Ñaøo Nguyeân, “Quaân Phaùp ñaùnh chieám Ñònh Töôøng (1861)”, http://namkyluctinh. 1. org/a-lichsu/daonguyen-phapchiemdinhtuong.pdf. Huy Caän, Hoài kyù song ñoâi, taäp 1, Nxb Hoäi nhaø vaên, 2002. 2. Huyønh Minh, Ñònh Töôøng xöa, Nxb Thanh nieân, 2001. 3. Leâ Coâng Lyù, “Ñaát Ba Gioàng xöa”, Thoâng tin Khoa hoïc vaø Coâng ngheä, Ñaïi hoïc Tieàn Giang, 4. thaùng 10/2007. Leâ Quang Ñònh, Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí, baûn dòch cuûa Phan Ñaêng, Nxb Thuaän 5. Hoùa, 2005. Leùopold Pallu, Lòch söû cuoäc vieãn chinh Nam Kyø, Hoang Phong dòch, Nxb Phöông Ñoâng, 6. 2008. 7. Nguyeãn Ñình Tö, “Löu daân ngöôøi Vieät treân ñaát Ñoàng Nai-Gia Ñònh vaø vieäc thaønh laäp caùc
118 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 ñôn vò haønh chính ôû Nam Boä thôøi caùc chuùa Nguyeãn”, trong Nam Boä ñaát vaø ngöôøi, taäp VI, Nxb TP HCM, 2008. Nguyeãn Ñình Tö, Töø ñieån ñòa danh haønh chính Nam Boä, Nxb Chính trò Quoác gia, 2008. 8. Nguyeãn Lieân Phong, Nam Kyø phong tuïc nhôn vaät dieãn ca, Phaùt Toaùn xuaát baûn, Saøi Goøn, 9. 1909. 10. Nguyeãn Phuùc Nghieäp, Leâ Thò Kim Loan, “Myõ Tho ñaïi phoá - bieåu tröng cuûa söï giao thoa kinh teá Vieät-Hoa ôû Nam Boä trong caùc theá kyû XVII-XVIII”, Thoâng tin Khoa hoïc vaø Coâng ngheä, Ñaïi hoïc Tieàn Giang, thaùng 5/2009. 11. Nguyeãn Phuùc Nghieäp, “Kinh ñaøo ôû Tieàn Giang trong caùc theá kyû XVIII-XIX”, trong Nam Boä ñaát vaø ngöôøi, taäp VI, Nxb TP HCM, 2008. 12. Nguyeãn Phuùc Nghieäp, “Myõ Tho ñaïi phoá”, Taïp chí Xöa & Nay, soá 12/1997. 13. Nguyeãn Phuùc Nghieäp, Kinh teá noâng nghieäp Tieàn Giang theá kyû XIX, Nxb Treû, 2003. 14. Nguyeãn Phöông, “Myõ Tho treân oâ toâ döôùi thôøi ca noâ, naèm giöôøng leøo laïi theâm neäm aám”, http://namkyluctinh.org/a-dialy/nphuong-mytho.pdf. 15. Nguyeãn Thanh Lôïi, “Ñöôøng saét Saøi Goøn-Myõ Tho”, trong Nam Boä ñaát vaø ngöôøi, taäp VI, Nxb TP HCM, 2008. 16. Phuø Lang Tröông Baù Phaùt, “Tænh Ñònh Töôøng ngaøy xöa”, Taäp san Söû ñòa, soá 1 (1/3/1966). 17. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, Luïc tænh Nam Vieät, Nha Vaên hoùa- Boä Quoác gia Giaùo duïc xuaát baûn, Saøi Goøn, 1959. 18. Quoác Söû Quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam thöïc luïc, taäp 1, taäp 7, Baûn dòch cuûa Vieän Söû hoïc, Nxb Giaùo duïc, 2005. 19. Traàn Hoaøng Dieäu, Nguyeãn Anh Tuaán (chuû bieân), Ñòa chí Tieàn Giang, taäp 1, Ban Tuyeân giaùo Tænh uûy Tieàn Giang - Trung taâm UNESCO Thoâng tin tö lieäu lòch söû vaên hoùa Vieät Nam, 2005. 20. Trònh Hoaøi Ñöùc, Gia Ñònh thaønh thoâng chí, Baûn dòch cuûa Lyù Vieät Duõng, Nxb Ñoàng Nai, 2005. 21. Tröông Ngoïc Töôøng, “Moät soá ñòa danh ôû Tieàn Giang”, Taïp chí Vaên hoùa ngheä thuaät, soá 11/2000. TOÙM TAÉT Löu daân ngöôøi Vieät ñaët chaân leân ñaát Myõ Tho töø giöõa theá kyû XVII. Ñeán naêm 1679, chuùa Nguyeãn cho nhoùm ngöôøi Hoa phaûn Thanh do Döông Ngaïn Ñòch caàm ñaàu ñeán ñaây löu truù vaø môû mang thöông maïi, Myõ Tho daàn daàn trôû thaønh moät ñoâ thò saàm uaát, nôi giao thöông caû trong nöôùc vaø quoác teá. Ñeán khi thöïc daân Phaùp xaâm löôïc, do nhu caàu khai thaùc noâng saûn maø chuû yeáu laø luùa gaïo ñeå xuaát khaåu maø Myõ Tho caøng trôû thaønh ñaàu moái giao thoâng, trôû thaønh traïm trung chuyeån haøng hoùa vaø haønh khaùch töø mieàn Taây leân Saøi Goøn, laø nôi giao löu vaên hoùa Vieät-Hoa-Phaùp. Ñeán nöûa sau theá kyû XX, do giao thoâng ñöôøng boä phaùt trieån neân vai troø trung chuyeån cuûa Myõ Tho giaûm daàn. Hieän nay, vôùi caùc döï aùn nhö ñöôøng cao toác Saøi Goøn-Trung Löông vaø döï aùn khoâi phuïc tuyeán ñöôøng saét Saøi Goøn-Myõ Tho, môû ra nhieàu trieån voïng cho vuøng ñaát ñaïi phoá xöa daàn laáy laïi vò theá cuûa mình. ABSTRACT THE STANDING OF MYÕ THO OVER LAST 330 YEARS The Vietnamese immigrants set foot in Myõ Tho in the mid-17th century. Then in 1679, the Nguyeãn Lord permitted a group of Chinese led by Döông Ngaïn Ñòch who rebelled against the Qing Dynasty and fled their country to settle down and start their commercial businesses here. Step by step, Myõ Tho became a center of thriving business for both domestic and international commercial services. In the times of the French colonialists, due to the demands for rice exports, Myõ Tho became one of the most important traffic center, a mediation station for passenger and merchandise transportation from the Mekong Delta to Saøi Goøn and a site of acculturation among the Vietnamese, Chinese and French cultures. In the latter half of the 20th century, owing to the development of the system of traffic routes, the mediation role of Myõ Tho in the local traffic lost its importance. At present, projects such as the superhighway connecting Saøi Goøn to Trung Löông, and the project for the reconstruction of the railway Saøi Goøn-Myõ Tho, open up a lot of prospects for the old town to regain its old standing.