Báo cáo nghiên cứu khoa học " BIỂN ĐÔNG - BA GIAI ĐOẠN, BỐN THÁCH THỨC, HAI CÁCH TIẾP CẬN KHU VỰC VÀ MỘT NIỀM TIN "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các tranh chấp gần đây tại biển Đông và biển Hoa Đông đang làm cho tình hình châu Á nóng lên, làm các nước trong khu vực cảnh giác và e ngại, tác động đến sự ổn định và phát triển kinh tế. 1. Ba giai đoạn hình thành và quản lý tranh chấp trên biển Đông Lịch sử tranh chấp tại biển Đông có thể chia làm ba giai đoạn gắn liền với những hướng giải quyết đã được đưa ra. Giai đoạn một - tranh chấp chủ quyền trên các đảo đá trong lịch sử cho đến...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " BIỂN ĐÔNG - BA GIAI ĐOẠN, BỐN THÁCH THỨC, HAI CÁCH TIẾP CẬN KHU VỰC VÀ MỘT NIỀM TIN "

62 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 BIEÅN, ÑAÛO VIEÄT NAM BIEÅN ÑOÂNG - BA GIAI ÑOAÏN, BOÁN THAÙCH THÖÙC, HAI CAÙCH TIEÁP CAÄN KHU VÖÏC VAØ MOÄT NIEÀM TIN Nguyễn Hồng Thao* Caùc tranh chaáp gaàn ñaây taïi bieån Ñoâng vaø bieån Hoa Ñoâng ñang laøm cho tình hình chaâu AÙ noùng leân, laøm caùc nöôùc trong khu vöïc caûnh giaùc vaø e ngaïi, taùc ñoäng ñeán söï oån ñònh vaø phaùt trieån kinh teá. 1. Ba giai ñoaïn hình thaønh vaø quaûn lyù tranh chaáp treân bieån Ñoâng Lòch söû tranh chaáp taïi bieån Ñoâng coù theå chia laøm ba giai ñoaïn gaén lieàn vôùi nhöõng höôùng giaûi quyeát ñaõ ñöôïc ñöa ra. Giai ñoaïn moät - tranh chaáp chuû quyeàn treân caùc ñaûo ñaù trong lòch söû cho ñeán naêm 1958. Giai ñoaïn hai - tranh chaáp laõnh thoå môû roäng vaø lieân keát chaët cheõ vôùi tranh chaáp vuøng bieån do söï ñònh hình vaø phaùt trieån cuûa luaät bieån quoác teá töø 1958 ñeán 2009. Giai ñoaïn ba - quaûn lyù vaø giaûi quyeát tranh chaáp bieån ñaûo baèng bieän phaùp hoøa bình vaø caùch tieáp caän khu vöïc, töø 2009 trôû ñi. Giai ñoaïn moät - tranh chaáp chuû quyeàn treân caùc ñaûo ôû bieån Ñoâng, taäp trung chuû yeáu giöõa Vieät Nam vaø Trung Quoác nhöng khoâng phaûi khoâng coù nhöõng chuû theå tranh chaáp khaùc. Söï kieän Ñoâ ñoác Lyù Chuaån thaùm saùt Hoaøng Sa naêm 1909 ñöôïc coi laø môû ñaàu tranh chaáp treân bieån Ñoâng, vaøo thôøi ñieåm Vieät Nam maát ñoäc laäp vaø Phaùp chöa thaät söï saün saøng cho vieäc baûo veä danh nghóa chuû quyeàn keá thöøa töø caùc hoaït ñoäng thöïc söï, lieân tuïc vaø hoøa bình cuûa ñoäi Hoaøng Sa do nhaø Nguyeãn (chuùa Nguyeãn, vua Nguyeãn) thaønh laäp töø theá kyû thöù XVII. Tranh chaáp tieáp tuïc leo thang vôùi caùc coâng haøm cuûa phaùi ñoaøn ngoaïi giao Trung Quoác taïi Paris naêm 1932: “Taây Sa [töùc Hoaøng Sa cuûa Vieät Nam. BBT] taïo thaønh cöïc nam cuûa laõnh thoå Trung Quoác”(1) vaø nhöõng naêm tieáp theo: “Nam Sa [Tröôøng Sa. BBT] laø ñieåm taän cuøng phía nam cuûa laõnh thoå Trung Quoác”. Trung Quoác tuyeân boá danh nghóa chuû quyeàn treân caùc ñaûo döïa treân quyeàn phaùt hieän, hoaït ñoäng ñaùnh baét vaø ñaët teân cuûa ngö daân Trung Quoác ngöôïc laïi lòch söû ñeán thôøi Haùn Vuõ Ñeá theá kyû II tröôùc Coâng nguyeân. Nhaät, Anh, Phaùp ñeàu ñaõ töøng tuyeân boá coù chuû quyeàn treân Tröôøng Sa vaø ñeàu laàn löôït tuyeân boá töø boû theo nhöõng caùch khaùc nhau. Naêm 1939, Anh töø boû yeâu saùch chuû quyeàn Tröôøng Sa khi nhaän thaáy vieäc uûng hoä tuyeân boá cuûa caùc tö nhaân Anh laø khoâng phuø hôïp vôùi luaät quoác teá vaø cho raèng vieäc baûo veä * Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi. Tham luaän trình baøy taïi Hoäi thaûo khoa hoïc quoác teá laàn thöù hai veà bieån Ñoâng vôùi chuû ñeà: “Bieån Ñoâng: Hôïp taùc vì an ninh vaø phaùt trieån trong khu vöïc”, do Hoïc vieän Ngoaïi giao vaø Hoäi Luaät gia Vieät Nam toå chöùc ngaøy 11-12/11/2010 taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
63 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 Tröôøng Sa tröôùc heát thuoäc quyeàn haïn cuûa Chính phuû Phaùp.(2) Vôùi Hieäp öôùc vònh Haï Long naêm 1949, Phaùp chuyeån giao chuû quyeàn treân Nam Kyø trong ñoù coù Tröôøng Sa maø Phaùp ñaõ tuyeân boá chieám höõu töø naêm 1933 cho Quoác gia Vieät Nam.(3) Ba Hoäi nghò Cairo 1943, Postdam naêm 1945 vaø San Francisco 1951 ñaõ goùp phaàn truïc xuaát Nhaät Baûn khoûi caùc laõnh thoå maø nöôùc naøy chieám ñöôïc baèng vuõ löïc vaø loøng tham, trong ñoù coù Tröôøng Sa vaø Hoaøng Sa. Trong caû giai ñoaïn naøy ñaõ khoâng coù moät cuoäc ñaøm phaùn hoøa bình naøo giöõa caùc beân tranh chaáp cho duø ñaõ coù nhöõng ñeà xuaát hieám hoi ñöa tranh chaáp ra tröôùc Troïng taøi quoác teá. Khoâng coù baát cöù tuyeân boá yeâu saùch naøo veà caùc vuøng bieån duø ôû Cairo, Postdam hay San Francisco. Ñöôøng chöõ U lieàn ñoaïn, roài 11 ñoaïn vaø sau cuøng 9 ñoaïn cuûa Trung Hoa Daân quoác, hay tuyeân boá cuûa Traàn Vaên Höõu [Thuû töôùng Chính phuû Quoác gia Vieät Nam. BBT], Chu AÂn Lai [Thủ tướng Chính phủ Cộng hoøa Nhaân daân Trung Hoa. BBT] naêm 1951 ñeàu khoâng coù caâu chöõ naøo veà yeâu saùch caùc vuøng bieån hay vuøng nöôùc lòch söû. Ñieàu naøy cuõng deã hieåu vì luùc ñoù caùc quoác gia xung quanh bieån Ñoâng quan taâm nhieàu hôn ñeán giaønh ñoäc laäp, baûo veä chuû quyeàn treân laõnh thoå vaø caùc ñaûo hôn laø caùc quyeàn lôïi ñaïi döông. Caùc khaùi nieäm vuøng bieån du nhaäp töø phöông Taây chæ döøng laïi töø 3 haûi lyù laõnh haûi cho ñeán 20km vuøng ñaùnh caù. Hoäi nghò hoøa bình San Francisco naêm 1951 laø coá gaéng quoác teá duy nhaát veà giaûi quyeát chuû quyeàn: Nhaät Baûn töø boû moïi quyeàn, danh nghóa vaø yeâu saùch ñoái vôùi caùc ñaûo Paracels vaø Spratlys.(4) Tuy nhieân quy ñònh chöa coù ñòa chæ naøy ñaõ ñöôïc caùc beân giaûi thích khaùc nhau vaø laøm naûy sinh tình theá tranh chaáp: Trung Hoa Daân quoác chieám phaàn phía ñoâng cuûa quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø ñaûo Ba Bình thuoäc quaàn ñaûo Tröôøng Sa, Phaùp vaø Quoác gia Vieät Nam chieám phaàn phía taây quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø moät soá ñaûo thuoäc quaàn ñaûo Tröôøng Sa, Philippines nhaûy vaøo tranh chaáp Tröôøng Sa vôùi laäp luaän theo Hieäp öôùc hoøa bình San Francisco 1951, quaàn ñaûo Tröôøng Sa, tröø 7 ñaûo Phaùp neâu teân trong Coâng baùo naêm 1933, laø ñaát voâ chuû vaø laø ñoái töôïng phaùt hieän cuûa Thomas Cloma. Nhö vaäy giai ñoaïn naøy ñöôïc ñaëc tröng baèng tranh chaáp chuû quyeàn treân caùc ñaûo, ñaù haàu nhö chöa coù ngöôøi sinh soáng thöôøng xuyeân vaø khoâng coù ñôøi soáng kinh teá rieâng tröø vieäc khai thaùc phaân chim. Caùc ñaûo, ñaù chæ coù yù nghóa nhaát ñònh veà ñòa chieán löôïc. Giai ñoaïn hai - tranh chaáp chuû quyeàn ñaûo gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa luaät bieån quoác teá vaø khaû naêng phaùt hieän ñöôïc nhöõng moû daàu coù theå khai thaùc ñöôïc naèm döôùi ñaùy bieån cuûa hai quaàn ñaûo. Töø caùc Coâng öôùc Geneøve naêm 1958 ñeán Coâng öôùc cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån naêm 1982 (UNCLOS 1982) coù hieäu löïc töø naêm 1994, luaät bieån quoác teá cho pheùp caùc quoác gia ven bieån coù quyeàn môû roäng laõnh haûi 12 haûi lyù, vuøng ñaëc quyeàn kinh teá 200 haûi lyù vaø theàm luïc ñòa. Thôøi haïn cuoái cuøng cho caùc ñoøi hoûi theàm luïc ñòa môû roäng laø 13/5/2009. Caùc nöôùc laàn löôït ra tuyeân boá veà vuøng bieån treân cô sôû UNCLOS 1982. Vieät Nam tuyeân boá caùc vuøng bieån laõnh haûi 12 haûi lyù, ñaëc quyeàn kinh teá 200 haûi lyù vaø theàm luïc ñòa ngaøy 12/5/1977 vaø ñöôøng cô sôû ngaøy 12/11/1982. Trung Quoác thoâng qua Luaät laõnh haûi vaø vuøng tieáp giaùp ngaøy 25/2/1992, Luaät veà vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa ngaøy 26/6/1998, quy ñònh veà heä thoáng ñöôøng cô sôû ngaøy 15/6/1996. Philippines ñöa ra giôùi haïn vuøng Kalayaan [vuøng ñaát töï do theo tieáng Philippines. BBT]
64 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 naèm ngoaøi ranh giôùi Hieäp öôùc Hoa Kyø-Taây Ban Nha naêm 1898 qua Saéc leänh No 1596 ngaøy 11/6/1978 nhaèm cuï theå yeâu saùch chuû quyeàn caùc ñaûo trong giôùi haïn ñoù. Ngaøy 11/6/1979, Philippines ra Saéc leänh N0 1599 veà vuøng ñaëc quyeàn kinh teá 200 haûi lyù. Ngaøy 10/3/2009 Philippines chính thöùc thoâng qua Luaät Coäng hoøa RA 9522 xaùc ñònh ñöôøng cô sôû vaø quaûn lyù quaàn ñaûo Tröôøng Sa vaø baõi caïn Hoaøng Nham (Scarborough) theo “quy cheá ñaûo”. Malaysia vaø Brunei ñöa ra caùch tieáp caän môùi laáy luaät bieån laøm cô sôû yeâu saùch chuû quyeàn caùc ñaûo. Naêm 1966, Malaysia thoâng qua Luaät veà theàm luïc ñòa. Thaùng 12/1979 Malaysia xuaát baûn hai baûn ñoà theå hieän ranh giôùi laõnh haûi vaø vuøng theàm luïc ñòa, cho raèng caùc ñaûo naèm trong vuøng theàm luïc ñòa ñaõ tuyeân boá thuoäc chuû quyeàn cuûa Malaysia. Naêm 1993, Brunei tuyeân boá ranh giôùi theàm luïc ñòa 200 haûi lyù vaø cho raèng baõi ñaù ngaàm Louisa naèm treân theàm luïc ñòa ñoù seõ thuoäc Brunei. Ñaøi Loan tuyeân boá vuøng ñaëc quyeàn kinh teá 200 haûi lyù ngaøy 8/10/1979, coâng boá Luaät vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa Trung Hoa Daân quoác ngaøy 30/12/1992, Luaät laõnh haûi vaø vuøng tieáp giaùp Trung Hoa Daân quoác ngaøy 02/1/1993 vaø Tuyeân boá ñöôøng cô sôû ngaøy 10/2/1999.(5) Caùc nöôùc tranh chaáp ñeàu ñaõ theå hieän quan ñieåm cuûa mình veà vieäc môû roäng theàm luïc ñòa ngoaøi 200 haûi lyù qua ba caùch tieáp caän khaùc nhau. Malaysia vaø Vieät Nam trình UÛy ban ranh giôùi theàm luïc ñòa (CLCS) cuûa Lieân Hieäp Quoác hoà sô chung veà ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa ngaøy 6/5/2009.(6) Vieät Nam trình hoà sô ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa khu vöïc Baéc (VNM) ngaøy 7/5/2009.(7) Theo hai quoác gia, vieäc trình hoà sô ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa laø vieäc thöïc hieän hôïp phaùp caùc nghóa vuï cuûa quoác gia thaønh vieân UNCLOS 1982, hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh cuûa UNCLOS 1982 cuõng nhö caùc quy taéc thuû tuïc cuûa CLCS; caùc ranh giôùi naøy ñeàu hoaøn toaøn naèm ngoaøi 200 haûi lyù tính töø ñöôøng cô sôû ñaát lieàn cuûa hai nöôùc vaø naèm ngoaøi caùc ranh giôùi theàm luïc ñòa ñaõ ñöôïc thoûa thuaän vôùi caùc nöôùc lieân quan; caùc hoà sô trình naøy khoâng aûnh höôûng ñeán vieäc phaân ñònh bieån giöõa caùc quoác gia coù bôø bieån ñoái dieän hay tieáp giaùp. Trung Quoác vaø Philippines phaûn ñoái vì cho raèng caùc ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa naøy coù theå aûnh höôûng ñeán vaán ñeà chuû quyeàn cuûa caùc ñaûo vaø yeâu caàu CLCS khoâng xem xeùt.(8) Ñaëc bieät, trong phaûn ñoái ngaøy 7/5/2009 cuûa mình, laàn ñaàu tieân Trung Quoác chính thöùc hoùa ñöôøng yeâu saùch chöõ U khi ñoøi hoûi taát caû vuøng nöôùc vaø caùc ñòa vaät naèm trong ñöôøng naøy thuoäc chuû quyeàn vaø quyeàn taøi phaùn cuûa Trung Quoác, hoà sô cuûa Malaysia vaø Vieät Nam ñaõ vi phaïm chuû quyeàn, quyeàn chuû quyeàn vaø quyeàn taøi phaùn cuûa Trung Quoác ôû bieån Ñoâng.(9) Brunei vaø Trung Quoác ñeàu trình CLCS hoà sô Thoâng tin ban ñaàu. Thoâng tin ban ñaàu cuûa Trung Quoác ngaøy 11/5/2009 khoâng ñeà caäp ñeán bieån Ñoâng.(10) Thoâng tin ban ñaàu cuûa Brunei ngaøy 12/5/2009 thoâng baùo hoà sô trình ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa cuûa Brunei seõ theå hieän theàm luïc ñòa môû roäng keùo daøi töï nhieân töø ñaát lieàn qua Vuøng nguy hieåm (Dangerous Grounds - Spratly Islands) tôùi rìa ñaùy ñaïi döông cuûa bieån Ñoâng naèm ngoaøi 200 haûi lyù tính töø ñöôøng cô sôû duøng ñeå tính chieàu roäng laõnh haûi Brunei.(11) Giai ñoaïn naøy theå hieän roõ vuõ löïc vaø ñe doïa söû duïng vuõ löïc vaãn laø moät bieän phaùp ñöôïc tính ñeán ñeå giaûi quyeát tranh chaáp maëc duø Hieán chöông Lieân Hieäp Quoác ñaõ nghieâm caám. Sau moãi laàn vuõ löïc ñöôïc söû duïng trong caùc naêm 1974, 1988, 1995 laø laøn soùng tích cöïc chieám ñoùng caùc ñaù, baõi khoâng ngöôøi töø
65 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 caùc quoác gia tranh chaáp. Ñaõ coù nhöõng noã löïc phaân ñònh bieån nhö thoûa thuaän theàm luïc ñòa Indonesia-Malaysia naêm 1969, phaân ñònh bieån Malaysia-Thaùi Lan 1974, phaân ñònh bieån Vieät Nam-Thaùi Lan 1997, Vieät Nam-Trung Quoác trong vònh Baéc Boä naêm 2000, theàm luïc ñòa Vieät Nam-Indonesia naêm 2003, phaân ñònh bieån Brunei-Malaysia naêm 2009 hay khai thaùc chung Vieät Nam- Malaysia 1992, Thaùi Lan-Malaysia 1979. Ñaõ coù nhieàu giaûi phaùp ñöôïc caùc hoïc giaû vaø caùc hoäi thaûo quoác teá ñeà nghò nhö coâng thöùc Nam cöïc, coâng thöùc bieån Baéc, baùnh donut [Hoïc thuyeát do Indonesia ñeà xuaát, theo ñoù caùc vuøng naèm ngoaøi 200 haûi lyù tính töø ñöôøng bôø bieån vaø ñaûo nhieàu nöôùc coù yeâu saùch seõ laø khu vöïc hôïp taùc cuûa taát caû caùc nöôùc xung quanh bieån Ñoâng. BBT], coäng quaûn, cho ñeán söû duïng Toøa aùn vaø Troïng taøi quoác teá nhöng ñeàu khoâng khaû thi.(12) Ñaõ coù nhöõng ñaøm phaùn song phöông Vieät Nam-Trung Quoác veà vaán ñeà treân bieån, Philippines-Trung Quoác veà Quy taéc öùng xöû vaø khaûo saùt ñòa chaán, ñaøm phaùn Vieät Nam-Philippines veà toå chöùc khaûo saùt nghieân cöùu khoa hoïc chung (JOMSRE-SCS). Ñaõ coù nhöõng ñaøm phaùn ña phöông nhö Tuyeân boá Trung Quoác vaø ASEAN veà caùch öùng xöû cuûa caùc beân ôû bieån Ñoâng DOC naêm 2002, hay Thoûa thuaän coâng ty daàu khí Phi-Trung-Vieät khaûo saùt ñòa chaán taïi khu vöïc xaùc ñònh ôû bieån Ñoâng naêm 2005. Tuy nhieân nhöõng noã löïc naøy chöa ñuû ñeå gaây döïng moät loøng tin giöõa caùc beân. Giai ñoaïn ba - quaûn lyù tranh chaáp, hoaøn thieän vaø khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa UNCLOS 1982 trong aùp duïng khu vöïc, vaø giaûi quyeát tranh chaáp bieån ñaûo baèng bieän phaùp hoøa bình vaø caùch tieáp caän khu vöïc Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá theá giôùi, söï thích öùng cuûa chaâu AÙ ñaõ khaúng ñònh xu theá trung taâm kinh teá ñang dòch chuyeån veà khu vöïc chaâu AÙ-Thaùi Bình Döông. Trung Quoác ñaõ ñöôïc lôïi töø khuûng hoaûng kinh teá khi vöôn leân thaønh nöôùc coù neàn kinh teá thöù hai treân theá giôùi vöôït qua Nhaät, Ñöùc töø thaùng 8/2010. Muoán trôû thaønh sieâu cöôøng, Trung Quoác caàn coù khoâng gian bieån ñuû roäng ñeå trieån khai chieán löôïc cuûa mình. Bieån Ñoâng laø höôùng phaùt trieån phuø hôïp nhaát. Thaùng 3/2010 trong chuyeán thaêm cuûa Thöù tröôûng Boä Ngoaïi giao Myõ Steinberg, moät quan chöùc phía Trung Quoác laàn ñaàu tieân tuyeân boá coi vaán ñeà bieån Ñoâng laø lôïi ích coát loõi cuûa Trung Quoác, khoâng coù nhaân nhöôïng.(13) Khuûng hoaûng kinh teá theáâ giôùi cuõng cho thaáy söï ñi xuoáng cuûa kinh teá Myõ buoäc sieâu cöôøng naøy phaûi ñieàu chænh chieán löôïc, trong ñoù coù muïc tieâu cuûng coá vò trí laõnh ñaïo ôû chaâu AÙ sau khi ruùt quaân khoûi Iraq naêm 2010 vaø Afghanistan 2011. Va chaïm giöõa taøu Impeccable cuûa Myõ vôùi taøu haûi quaân Trung Quoác thaùng 3/2009 ñaùnh daáu söï trôû laïi cuûa Myõ ôû bieån Ñoâng. Taïi Dieãn ñaøn Khu vöïc ASEAN (ARF) laàn thöù 17 thaùng 7/2010, Ngoaïi tröôûng Myõ Hilary Clinton tuyeân boá Myõ coù lôïi ích quoác gia ôû bieån Ñoâng.(14) Toång thoáng Obama trong böõa aên tröa laøm vieäc taïi Hoäi nghò thöôïng ñænh ASEAN-Myõ ngaøy 25/9/2010 ñaõ khaúng ñònh Myõ coù quyeàn lôïi trong bieån Ñoâng vaø mong muoán ñoùng moät vai troø maïnh trong khu vöïc naøy gioáng nhö Trung Quoác.(15) Tuyeân boá chung Myõ-ASEAN ngaøy 24/9/2010 taùi khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa oån ñònh vaø hoøa bình khu vöïc, an ninh haøng haûi, khoâng caûn trôû thöông maïi vaø töï do haøng haûi theo nhöõng quy ñònh lieân quan ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa luaät phaùp quoác teá, goàm Coâng öôùc Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån (UNCLOS) vaø nhöõng ñieàu luaät haøng haûi quoác teá khaùc, ñoàng thôøi giaûi quyeát hoøa bình caùc tranh chaáp.(16) Caïnh tranh an ninh, quoác phoøng
66 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 vaø kinh teá laøm traàm troïng theâm söï ganh ñua ñaûm baûo nguoàn taøi nguyeân naêng löôïng vaø kieåm soaùt an ninh haøng haûi. Khuûng hoaûng kinh teá vaø saûn xuaát daàu khí theá giôùi döï baùo ñaït ñænh naêm 2015 aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán an ninh naêng löôïng caùc nöôùc ôû bieån Ñoâng. Tröø Brunei, caùc nöôùc ñeàu phaûi nhaäp khaåu daàu khí.(17) Töø goùc ñoä ñòa chieán löôïc vaø kinh teá, bieån Ñoâng laø bieån duy nhaát treân theá giôùi noái lieàn hai ñaïi döông lôùn Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông, vôùi nhieàu tuyeán ñöôøng haøng haûi quan troïng, cung caáp töø 70-80% löôïng daàu löûa nhaäp khaåu töø Trung Ñoâng cho caùc nöôùc coù neàn coâng nghieäp hieän ñaïi Trung Quoác, Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác. Caùc tuyeán ñöôøng naøy cuõng ñoùng vai troø quan troïng trong baûo ñaûm xuaát nhaäp khaåu cuûa khoái caùc nöôùc ASEAN. Vôùi 550 trieäu daân vaø neàn kinh teá treân 1 öùc tyû USD (1 trillion USD), Ñoâng Nam AÙ ñoùng vai troø quan troïng trong trao ñoåi thöông maïi quoác teá, vôùi 50% thöông maïi theá giôùi ñi qua ñaây. Naêm 2008, thöông maïi giöõa ASEAN vôùi Myõ laø 181 tyû, vôùi Nhaät laø 212 tyû, vôùi Trung Quoác laø 198 tyû. Caùc nöôùc naøy cuõng coù ñaàu tö lôùn vaøo ASEAN, trong ñoù Myõ coù treân 100 tyû USD.(18) Naêm 2020 ñaùnh daáu söï chuyeån dòch coâng xöôûng cuûa theá giôùi töø Trung Quoác sang caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ do nguoàn lao ñoäng treû hôn vaø Ñoâng Nam AÙ seõ trôû thaønh coâng xöôûng coâng nghieäp phuï trôï cho kinh teá Trung Quoác.(19) Töï do thöông maïi trong ñoù coù töï do haøng haûi vaø baûo veä caùc nöôùc ñoàng minh vaãn ñöôïc Myõ coi laø lôïi ích vaø traùch nhieäm cuûa mình. Vieäc Myõ quay laïi bieån Ñoâng vaø bieån Hoa Ñoâng tröôùc heát laø vì quyeàn lôïi chieán löôïc cuûa Myõ, cuûng coá vò theá cuûa mình tröôùc söï troãi daäy cuûa Trung Quoác. Bieån Ñoâng ñaõ trôû thaønh nôi ñuïng ñoä chính giöõa chieán löôïc cuûa Myõ vaø Trung Quoác vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh.(20) Bieån Ñoâng laø moät trong nhöõng ñieåm noùng coù khaû naêng xaûy ra xung ñoät treân theá giôùi. Hieán chöông ASEAN coù hieäu löïc töø 2009 ñaùnh daáu söï troãi daäy cuûa moät ASEAN lieân keát hôn, caïnh tranh hôn. Caùc nöôùc ASEAN ôû möùc ñoä nhaát ñònh hoan ngheânh söï trôû laïi cuûa Myõ ñeå kieàm cheá nhöõng yeâu saùch quaù ñaùng gaây baát oån nhöng cuõng caûnh giaùc ñeå khoâng laøm vaät hy sinh cho lôïi ích cuûa caùc cöôøng quoác nhö ñaõ töøng dieãn ra trong quaù khöù. Giai ñoaïn naøy xuaát hieän nhieàu saùng kieán, cô cheá an ninh môùi trong ñoù ASEAN luoân giöõ vai troø chuû ñaïo, trung taâm nhö ADMM+, EAS. Thaønh coâng cuûa Hoäi nghò caáp cao ASEAN 17, ARF 17, ADMM+1 trong naêm 2010 ñaõ buoäc theá giôùi phaûi coù moät caùi nhìn khaùc veà ASEAN. Bieån Ñoâng ñang daàn trôû thaønh vuõ ñaøi hôïp taùc, ñaáu tranh, chia xeû aûnh höôûng tay ba giöõa Myõ, Trung Quoác vaø ASEAN. Ngaøy caøng nhieàu nöôùc treân theá giôùi quan taâm hôïp taùc vaø mong muoán hieän dieän trong khu vöïc naøy nhö EU, Nga, AÁn Ñoä, Haøn Quoác, Nhaät Baûn, Australia, New Zealand, taïo ra caùc lôïi ích ñan xen vaø caïnh tranh ôû bieån Ñoâng. Ñaây chính laø heä quaû traøo löu theá giôùi ngaøy caøng trôû neân phaúng vaø phaûi ñoái ñaàu vôùi nhieàu thaùch thöùc toaøn caàu: khuûng hoaûng kinh teá, bieán ñoåi khí haäu, caám söû duïng vaø phoå bieán vuõ khí haït nhaân, chaïy ñua vuõ trang, tranh chaáp chuû quyeàn laõnh thoå, quyeàn con ngöôøi vaø choáng khuûng boá, choáng cöôùp bieån. Taát caû caùc quoác gia caøng ngaøy caøng phuï thuoäc vaøo nhau. Hoäi nhaäp hoùa vaø söï phaùt trieån hoøa bình cuûa moãi quoác gia phuï thuoäc vaøo an ninh khu vöïc vaø theá giôùi vaø ngöôïc laïi. Töø goùc ñoä cuûa luaät bieån, bieån Ñoâng laø khu vöïc ñaëc thuø, chöùa ñöïng taát caû caùc yeáu toá lieân quan nhö quoác gia ven bieån, quoác gia quaàn ñaûo (Indonesia
67 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 vaø Philippines), quoác gia khoâng coù bieån hay baát lôïi veà maët ñòa lyù (Laøo), caùc vuøng bieån thuoäc quyeàn taøi phaùn quoác gia, vuøng ñaùnh caù, phaân ñònh bieån, vaán ñeà bieån nöûa kín, eo bieån quoác teá, hôïp taùc quaûn lyù taøi nguyeân sinh vaät, caùc ñaøn caù di cö xa vaø ñaøn caù xuyeân bieân giôùi, khai thaùc chung, baûo veä moâi tröôøng bieån, nghieân cöùu khoa hoïc bieån, choáng cöôùp bieån, an toaøn haøng haûi, tìm kieám, cöùu naïn... Muoán giaûi quyeát caùc vaán ñeà naøy moät caùch trieät ñeå, caùc quoác gia phaûi hôïp taùc nhö ñieàu 123 cuûa UNCLOS 1982 quy ñònh. Bieån Ñoâng ñaõ ñöôïc bieát ñeán nhö moät trung taâm tranh chaáp cuûa theá giôùi veà möùc ñoä phöùc taïp, soá löôïng caùc beân tranh chaáp vaø söï quan taâm lôïi ích cuûa caùc cöôøng quoác. Hoaøng Sa treân thöïc teá laø tranh chaáp ba beân giöõa Vieät Nam, Trung Quoác vaø Ñaøi Loan. Tröôøng Sa laø nôi tranh chaáp cuûa Brunei, Malaysia, Philippines, Trung Quoác, Vieät Nam vaø Ñaøi Loan. Tranh chaáp treân bieån Ñoâng bao goàm tranh chaáp chuû quyeàn ñaûo vaø tranh chaáp vuøng bieån. Boán trôû ngaïi lôùn nhaát cho moïi giaûi phaùp laø vaán ñeà chuû quyeàn, ñöôøng ñöùt khuùc 9 ñoaïn (hay ñöôøng chöõ U, ñöôøng löôõi boø), quy cheá ñaûo vaø chuû nghóa daân toäc. Giaûi quyeát caùc trôû ngaïi treân phaûi caên cöù vaøo luaät bieån vaø thieän chí cuûa caùc quoác gia. UNCLOS 1982 môùi chæ laø moät vaên kieän chung neân coøn nhieàu vaán ñeà nhö quy cheá ñaûo, heä thoáng caùc giaûi phaùp hoøa bình cho caùc tranh chaáp ñöôïc neâu trong phaàn 15 caàn ñöôïc hoaøn chænh cho phuø hôïp vôùi tình hình khu vöïc. Neáu luaät bieån coøn chöa roõ raøng thì caùc nöôùc phaûi tieáp tuïc thoûa thuaän. Coù nhöõng vaán ñeà töôûng laø song phöông nhöng khoâng theå chæ giaûi quyeát song phöông. Coù nhöõng vaán ñeà töôûng laø ñôn phöông nhöng seõ gaây ra söï chuù yù vaø phaûn öùng cuûa dö luaän caû trong vaø ngoaøi khu vöïc. Hôn nöõa, bieån Ñoâng ñaõ heïp laïi coù hai quaàn ñaûo ôû giöõa neân taïo ra nhöõng vuøng choàng laán ña phöông. Caùc nöôùc tranh chaáp töø choã khoâng tieáp xuùc vôùi nhau ñaõ daàn töï nguyeän tham gia vaøo caùc cô cheá ña phöông. Tuyeân boá veà caùch öùng xöû cuûa caùc beân ôû bieån Ñoâng DOC laø thoûa thuaän giöõa Trung Quoác vaø ASEAN. Söï tham gia cuûa Trung Quoác, Ñaøi Loan vaøo Hoäi thaûo kieàm cheá caùc xung ñoät tieàm taøng ôû bieån Ñoâng do Indonesia vaø Canada khôûi xöôùng töø 1990, hay Thoûa thuaän coâng ty daàu khí Phi-Trung-Vieät khaûo saùt ñòa chaán taïi khu vöïc xaùc ñònh ôû bieån Ñoâng naêm 2005, tham gia cuûa caùc hoïc giaû ñeán töø Trung Quoác, 10 nöôùc ASEAN, Myõ, AÂu vaøo Hoäi thaûo bieån Ñoâng do Hoäi Luaät gia vaø Hoïc vieän Ngoaïi giao ñoàng toå chöùc haøng naêm ñeàu laø caùc baèng chöùng veà moät söï lieân keát ña phöông töï nhieân giöõa caùc beân tranh chaáp nhaèm tìm moät giaûi phaùp cô baûn laâu daøi cho vaán ñeà bieån Ñoâng. Caùc beân ñeàu nhaän thöùc ñöôïc raèng vaán ñeà bieån Ñoâng coù song phöông coù ña phöông, khoâng theå chæ ñôn thuaàn trong quan heä song phöông. Töø taát caû caùc goùc ñoä ñòa lyù töï nhieân, ñòa chieán löôïc, kinh teá, luaät phaùp vaø vaên hoùa, baûn thaân vaán ñeà bieån Ñoâng ñaõ mang tính quoác teá. Töø 1990 ñeán 2010 vôùi noã löïc cuûa caùc nöôùc lieân quan, söï lôùn maïnh cuûa ASEAN, caùn caân löïc löôïng ñaõ ñöôïc giöõ ôû möùc caân baèng mong manh. Quaûn lyù tranh chaáp tröôùc heát laø traùch nhieäm cuûa caùc nöôùc coù ñoøi hoûi chuû quyeàn caùc ñaûo, song caùc nöôùc khaùc cuõng coù quyeàn lôïi vaø nghóa vuï chính ñaùng tham gia vaøo quaù trình. Nhu caàu quaûn lyù tranh chaáp ngaøy caøng trôû neân böùc thieát khi caùc beân ñeàu nhaän thaáy söï haïn cheá cuûa DOC vaø ñeà xuaát ñaøm phaùn veà moät cô cheá quaûn lyù tranh chaáp mang tính raøng buoäc vaø traùch nhieäm hôn, phuø hôïp vôùi khu vöïc nhö Boä Quy taéc öùng xöû cuûa caùc beân (COC). Ñaây laø nhieäm vuï raát phöùc taïp ñeå dung
68 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 hoøa quan ñieåm caùc beân, töø tranh chaáp chæ giaûi quyeát treân cô sôû ñaøm phaùn song phöông tôùi moät caùch tieáp caän khu vöïc. Neáu thôøi gian cuûa moãi giai ñoaïn tranh chaáp laø khoaûng 50 naêm thì giai ñoaïn ba cuõng caûnh baùo caùc nöôùc coøn phaûi toán nhieàu noã löïc, thôøi gian ñeå ñi ñeán moät giaûi phaùp cô baûn laâu daøi cho vaán ñeà bieån Ñoâng. 2. Boán trôû ngaïi chính a. Chuû quyeàn Ñaây laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå giaûi quyeát tranh chaáp bieån ñaûo. Caùc beân yeâu saùch thöôøng tuyeân boá saün saøng giaûi quyeát caùc tranh chaáp veà ñaûo treân cô sôû luaät quoác teá, ñaëc bieät laø UNCLOS 1982. Coâng öôùc naøy quy ñònh caùc cô cheá giaûi quyeát caùc tranh chaáp bieån, nhöng khoâng coù ñieàu khoaûn naøo ñeà caäp ñeán giaûi quyeát caùc tranh chaáp chuû quyeàn ñoái vôùi caùc ñaûo ngoaøi khôi.(21) Theo nguyeân taéc cuûa luaät bieån “Ñaát thoáng trò bieån” thì vieäc xaùc laäp chuû quyeàn laø ñieàu kieän ñeå ñoøi hoûi caùc vuøng bieån hôïp phaùp phuø hôïp UNCLOS 1982. Caùc vuøng bieån cuõng chæ ñöôïc phaân ñònh moät khi caùc tranh chaáp veà chuû quyeàn laõnh thoå ñoái vôùi caùc ñaûo vaø ñaù ngaàm ñöôïc giaûi quyeát. Trong tieán trình tranh chaáp, caùc nöôùc ñaõ ñöa ra hai daïng yeâu saùch chuû quyeàn: 1) Töø caùc phöông thöùc thuï ñaéc laõnh thoå ñaõ ñeà caäp trong lòch söû luaät quoác teá nhö: chieám höõu thöïc söï (Vieät Nam), quyeàn phaùt hieän (Trung Quoác), keá caän veà maët ñòa lyù (Philippines) tôùi 2) Phöông thöùc vaän duïng luaät bieån môùi ñeå ñoøi hoûi chuû quyeàn (Malaysia, Brunei). Ñaâu laø tieâu chí ñeå caùc beân thoáng nhaát? Töø goùc ñoä bình ñaúng chuû quyeàn khoâng quoác gia naøo coù theå eùp buoäc quoác gia khaùc töø boû yeâu saùch vaø laäp luaän. Caàn coù moät beân thöù ba ñaùnh giaù khaùch quan laäp tröôøng caùc beân song Ñoâng Nam AÙ vaãn chöa phaûi laø khu vöïc coù truyeàn thoáng vieän daãn ñeán söï can döï cuûa caùc cô quan taøi phaùn quoác teá maëc duø gaàn ñaây ñaõ coù hai phaùn quyeát cuûa Toøa aùn Coâng lyù quoác teá lieân quan tôùi caùc tranh chaáp veà ñaûo giöõa caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ. Phaùn quyeát thöù nhaát laø veà ñaûo Sipadan vaø ñaù Ligitan Reef giöõa Indonesia vaø Malaysia (Phaùn quyeát ngaøy 17/12/2002).(22) Phaùn quyeát thöù hai lieân qua tôùi tranh chaáp ñoái vôùi Pedra Branca/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks vaø South Ledge giöõa Malaysia vaø Singapore (Phaùn quyeát ngaøy 23/5/2008).(23) Caùc phaùn quyeát ñeàu nhaán maïnh ñeán chieám höõu thöïc teá. Ñieàu naøy caøng laøm caùc nöôùc tranh chaáp ñaåy maïnh caùc hoaït ñoäng môû roäng chieám ñoùng vaø hieän dieän cuûa mình treân bieån Ñoâng. Töø taêng cöôøng taøu ngö chính, du lòch, daân söï hoùa, xaây döïng ñöôøng baêng, saân chim ñeán caùc coâng vieân bieån. Do söï khaùc bieät veà töông quan löïc löôïng, phaïm vi yeâu saùch, e ngaïi dö luaän trong nöôùc, khaû naêng ruûi ro chính trò neân caùc chính phuû khoù coù theå ñoàng thuaän ñeå ñöa tranh chaáp Tröôøng Sa ra tröôùc Toøa aùn quoác teá. Chæ moät nöôùc khoâng ñoàng thuaän, toøa aùn seõ khoâng coù thaåm quyeàn. Hieän taïi, môùi chæ coù Philippines coâng nhaän quyeàn taøi phaùn baét buoäc cuûa toøa nhöng laïi baûo löu khoâng aùp duïng cho caùc tranh chaáp lieân quan ñeán KIG (Kalayaan Islands Group), töùc quaàn ñaûo Tröôøng Sa. Khaû naêng ñöa tranh chaáp Hoaøng Sa ra tröôùc Toøa aùn quoác teá coù theå ñôn giaûn hôn neáu xeùt ôû möùc ñoä chæ lieân quan ñeán Vieät Nam vaø Trung Quoác nhöng seõ khoù hôn nhieàu vì Trung Quoác ñang quaûn lyù toaøn boä quaàn ñaûo naøy vaø khoâng muoán baøn ñeán ngay caû trong cô cheá ñaøm phaùn treân bieån giöõa hai nöôùc coù töø naêm 1996. Tình hình cuõng töông töï ñoái vôùi caùc cô cheá taøi phaùn quoác teá khaùc nhö Toøa aùn Troïng taøi luaät bieån quoác teá.
69 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 Ñieàu 74 vaø 83 cuûa UNCLOS 1982 coù truø ñònh caùc daøn xeáp taïm thôøi cho caùc vuøng bieån choàng laán phaùt sinh töø giaûi thích luaät bieån chöù khoâng phaûi töø tranh chaáp chuû quyeàn. Coâng thöùc “gaùc tranh chaáp cuøng khai thaùc”(24) maø Trung Quoác thuyeát phuïc caùc nöôùc tranh chaáp uûng hoä laïi coù ñieàu kieän tieân quyeát laø “chuû quyeàn thuoäc Trung Quoác”.(25) Caùc hoïc giaû Trung Quoác coøn ñeà nghò coâng thöùc khai thaùc chung phaân chia 40/60 cho caùc vuøng nöôùc naèm ngoaøi ñöôøng chöõ U.(26) Nhaät Baûn vaø Trung Quoác ñaõ ñaït thoûa thuaän böôùc ñaàu veà khai thaùc chung ôû Hoa Ñoâng thaùng 6/2008(27) nhöng tình hình caêng thaúng sau vuï Nhaät Baûn baét taøu caù Trung Quoác ôû vuøng bieån Ñieáu Ngö [Senkaku. BBT] 7/9/2010 ñaõ laøm thoûa thuaän naøy haàu nhö khoâng ñöôïc aùp duïng. Coâng thöùc naøy coù veû thích hôïp vôùi Trung Quoác trong giai ñoaïn “giaáu mình chôø thôøi” (biding its time and hiding its capabilities). Hieän nay nhieàu hoïc giaû Trung Quoác keâu goïi chuyeån sang giai ñoaïn taêng cöôøng hoaït ñoäng hieän dieän treân thöïc ñòa.(28) Vaán ñeà chuû quyeàn seõ khoâng coù lôøi giaûi nhieàu thôøi gian nöõa. Vôùi xu theá bieán ñoåi khí haäu, möïc nöôùc bieån daâng cao, khaû naêng moät soá ñaûo, ñaù, baõi caïn nöûa noåi nöûa chìm coù theå ngaäp döôùi maët nöôùc. Ñieàu naøy coù laøm caùc nöôùc thay ñoåi laäp tröôøng hay laïi thuùc ñaåy hoï taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng xaây döïng cuûng coá? Moät caâu hoûi khoù. b. Ñöôøng 9 ñoaïn hình chöõ U (ñöôøng löôõi boø) Tuy coù nhöõng ñaùnh giaù khaùc nhau veà noäi dung vaø tính chaát cuûa ñöôøng chöõ U, caùc hoïc giaû Trung Quoác vaø Ñaøi Loan ñeàu cho raèng ñöôøng naøy ñaõ ñöôïc quoác teá coâng nhaän roäng raõi. Caùc hoïc giaû Ñaøi Loan giaûi thích ñöôøng naøy theå hieän yeâu saùch ñoái vôùi caùc ñaûo, ñaù, baõi caïn nöûa noåi nöûa chìm trong phaïm vi ñöôøng(29) töø naêm 1946. Caùc hoïc giaû Trung Quoác cho raèng ñaây laø ñöôøng bieân giôùi truyeàn thoáng trong bieån Nam Trung Hoa (bieån Ñoâng) vaø Trung Quoác yeâu saùch khoâng chæ caùc ñòa vaät maø caû vuøng nöôùc beân trong vaø keá caän. Theo hoï, tröôùc nhöõng naêm 1960 vaø 1970, Vieät Nam, Philippines, Malaysia, Brunei vaø caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ khaùc ñeàu khoâng ñöa ra phaûn ñoái ñöôøng chöõ U naøy. Ñieàu ñoù chöùng toû caùc nöôùc lieân quan ñaõ coâng nhaän vaø maëc nhieân chuaån y ñöôøng chöõ U cuõng nhö tính chaát lòch söû cuûa noù. Ñieàu ñoù cuõng chöùng toû caùc nöôùc ñaõ coâng nhaän caû boán quaàn ñaûo (Ñoâng Sa, Taây Sa, Trung Sa vaø Nam Sa)(*) thuoäc chuû quyeàn Trung Quoác. Teà Quoác Höng (Ji Guoxing) cho raèng caùc nöôùc ñaõ coù söï hieåu nhaàm khi aùp duïng UNCLOS 1982. Khoâng coù ñieàu khoaûn naøo trong Coâng öôùc cho pheùp caùc quoác gia ven bieån môû roäng vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa cuûa mình laïi ñoøi hoûi chuû quyeàn caùc ñaûo naèm trong caùc vuøng bieån ñoù nhöng thuoäc quoác gia khaùc. Hôn nöõa Coâng öôùc Luaät bieån laïi coâng nhaän vaø baûo veä danh nghóa lòch söû. Vì vaäy khoâng theå duøng Coâng öôùc Luaät bieån laøm cô sôû xaâm phaïm chuû quyeàn cuûa Trung Quoác ñoái vôùi caùc quaàn ñaûo vaø vuøng nöôùc phuï caän. OÂng laäp luaän ñöôøng chöõ U khoâng phaûi laø ñöôøng vuøng nöôùc lòch söû maø laø ñöôøng vuøng nöôùc lòch söû ñaëc bieät nghóa laø Trung Quoác coù moät soá quyeàn lòch söû xaùc ñònh trong ñöôøng ñoù nhö moät soá öu tieân veà haøng haûi, ñaùnh caù vaø * Trung Sa nguyeân laø baõi ñaù ngaàm Macclesfield Bank, naèm veà phía ñoâng nam quaàn ñaûo Hoaøng Sa, khoaûng giöõa bôø bieån Philippines vaø Vieät Nam. Ñaùng chuù yù laø tröôùc ñaây, Trung Quoác töøng goïi Macclesfield Bank laø Nam Sa, roài sau môùi goïi laø Trung Sa, vaø ñaåy “ñieåm taän cuøng phía nam” (Nam Sa) xuoáng taän Tröôøng Sa. Ñoâng Sa teân tieáng Anh laø Pratas Island. BBT.
70 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 khai thaùc taøi nguyeân. Vuøng choàng laán giöõa ñöôøng vuøng nöôùc lòch söû ñaëc bieät naøy cuûa Trung Quoác vôùi vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa cuûa caùc nöôùc khaùc seõ taïo ra caùc vuøng tranh chaáp khaùc nhau.(30) Veà laäp luaän ñöôøng chöõ U ñaõ ñöôïc coäng ñoàng quoác teá coâng nhaän vaø caùc quoác gia lieân quan khoâng coù söï phaûn ñoái, haõy xem xeùt ñuùng theo lòch söû vaø phaùp lyù. Thöù nhaát, thôøi ñieåm Trung Quoác coâng boá vôùi theá giôùi phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh cuûa luaät quoác teá laø 1946, 1947 hay chính thöùc laàn ñaàu tieân laø ngaøy 7/5/2009. Thöù hai, nguoàn goác ñöôøng naøy chæ laø moät daïng xuaát baûn tö nhaân. Thöù ba, moät ñöôøng luùc thì 11 ñoaïn, luùc thì 9 ñoaïn, veõ tuøy tieän, khoâng toïa ñoä, khoâng roõ raøng sao coù khaû naêng theå hieän moät ñöôøng yeâu saùch bieân giôùi roõ raøng theo ñuùng caùc quy ñònh cuûa luaät quoác teá ñeå caùc quoác gia khaùc phaûi baän taâm. Thöù tö, vaøo thôøi ñieåm ñöôøng löôõi boø ñang ñöôïc Boä Noäi vuï Trung Hoa in treân baûn ñoà, naêm 1946 Phaùp ñaõ ñöa taøu vaø quaân ra ñoùng giöõ ñaûo Hoaøng Sa, Tröôøng Sa, tieáp tuïc duy trì danh nghóa chuû quyeàn keá thöøa töø nhaø nöôùc phong kieán An Nam vaø hoaït ñoäng chieám höõu theo luaät quoác teá cuûa Phaùp naêm 1933. Hoaït ñoäng thöïc tieãn naøy laø söï phaûn ñoái huøng hoàn yù ñònh yeâu saùch hai quaàn ñaûo baèng caùch veõ ñöôøng chöõ U töø phía nöôùc laùng gieàng phöông Baéc. Thöù naêm, Hieäp öôùc hoøa bình San Francisco 1951 khoâng ñaû ñoäng chuùt gì tôùi ñöôøng chöõ U. Ngay caû tuyeân boá cuûa Thuû töôùng Chu AÂn Lai naêm 1951 veà Döï thaûo Hieäp öôùc San Francisco cuõng khoâng nhaéc gì ñeán ñöôøng chöõ U. Vì vaäy khoâng theå noùi ñaõ coù söï coâng nhaän quoác teá. Thöù saùu, thöïc teá tranh chaáp giöõa Vieät Nam vaø Trung Quoác veà chuû quyeàn ñoái vôùi hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa cuõng nhö ñoøi hoûi cuûa Philippines, Malaysia, Brunei ñoái vôùi haàu nhö toaøn boä hoaëc moät boä phaän cuûa quaàn ñaûo Tröôøng Sa cho thaáy khoâng theå noùi ñöôøng chöõ U treân bieån Ñoâng maø Trung Quoác vaïch ra ñaõ ñöôïc caùc nöôùc khaùc coâng nhaän. Thöù baûy, ngay caû nhöõng nöôùc khoâng lieân quan gì ñeán tranh chaáp cuõng theå hieän quan ñieåm khoâng ñoàng tình. Myõ khoâng coâng nhaän baát kyø vuøng bieån naøo khoâng gaén vôùi ñaát lieàn vaø ñaûo.(31) Indonesia cho löu chuyeån taïi Lieân Hieäp Quoác ngaøy 8/7/2010 coâng haøm khoâng chaáp nhaän ñöôøng löôõi boø cuûa Trung Quoác.(32) Haàu heát caùc nhaø khoa hoïc AÂu Myõ ñeàu khoâng ñoàng tình vôùi con ñöôøng naøy. Laäp luaän ñöôøng chöõ U laø ñöôøng vuøng nöôùc lòch söû ñaõ khoâng theå thuyeát phuïc ñöôïc coäng ñoàng quoác teá. Thöù nhaát, trong taøi lieäu chuaån bò cho Hoäi nghò cuûa Lieân Hieäp Quoác veà luaät bieån naêm 1958, trong danh saùch caùc vuøng nöôùc lòch söû cuûa theá giôùi khoâng coù teân vuøng nöôùc lòch söû hình chöõ U ôû bieån Ñoâng. Thöù hai, UNCLOS 1982 khoâng ñeà caäp ñeán vuøng nöôùc lòch söû. Ñieàu 15 cuûa coâng öôùc naøy chæ quy ñònh tröôøng hôïp phaân chia laõnh haûi roäng 12 haûi lyù theo ñöôøng caùch ñeàu hoaëc trung tuyeán tröø khi coù danh nghóa lòch söû hoaëc hoaøn caûnh ñaëc bieät. Khoâng coù baát kyø moät quy ñònh naøo vieän daãn danh nghóa lòch söû cho vuøng bieån roäng hôn 12 haûi lyù chöù ñöøng noùi caùch bôø haøng traêm haûi lyù nhö ñöôøng chöõ U. Thöù ba, khaùi nieäm vuøng nöôùc lòch söû hay vuøng nöôùc lòch söû ñaëc bieät maâu thuaãn vôùi caùc tuyeân boá vaø luaät chính thöùc cuûa Trung Quoác veà laõnh haûi, vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa. Thöù tö, ñöôøng chöõ U laø ñöôøng veõ tuøy yù, khoâng xuaát phaùt töø ñaát lieàn vaø ñaûo neân khoâng theå mang laïi cho quoác gia yeâu saùch moät vuøng bieån phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa UNCLOS 1982 cuõng nhö chuû quyeàn treân caùc ñaûo, ñaù, baõi caïn trong phaïm vi ñöôøng ñoù. Thöù naêm, ñöôøng chöõ U khoâng chæ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc nöôùc coù tranh
71 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 chaáp chuû quyeàn maø coøn aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi töï do vaø an ninh haøng haûi, haøng khoâng cuûa caùc nöôùc ngoaøi khu vöïc cuõng nhö cuûa coäng ñoàng theá giôùi.(33) Coù theå hieåu ñöôøng chöõ U ñöôïc duy trì nhaèm giaønh cho Trung Quoác moät khoâng gian ñeå trieån khai chieán löôïc trôû thaønh sieâu cöôøng theá giôùi. Tuy nhieân moät sieâu cöôøng coù nghóa vuï quan taâm ñeán lôïi ích cuûa caùc nöôùc nhoû. Vieäc duy trì moät con ñöôøng khoâng khoa hoïc, khoâng khaùch quan, khoâng phuø hôïp luaät phaùp quoác teá aûnh höôûng ñeán hình aûnh cuûa moät ñaát nöôùc Trung Quoác troãi daäy hoøa bình, ñoàng taùc giaû cuûa naêm nguyeân taéc cuøng toàn taïi hoøa bình vaø laø trôû ngaïi chính cho moïi giaûi phaùp giaûi quyeát tranh chaáp trong bieån Ñoâng baèng bieän phaùp hoøa bình. c. Quy cheá ñaûo Caùc nhaø nghieân cöùu quoác teá chöa ñöa ra con soá thoáng nhaát caùc ñaûo, ñaù, baõi caïn nöûa noåi nöûa chìm ôû hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa treân bieån Ñoâng (töø 200 hoaëc hôn). Ñieàu thoáng nhaát laø haàu heát chuùng ñeàu khoâng thích hôïp cho con ngöôøi ñeán ôû. Quaân ñoàn truù thöôøng xuyeân treân caùc ñaûo chæ coù töø sau chieán tranh theá giôùi thöù 2. Ñieàu 121(3) UNCLOS 1982 khoâng ñöa ra moät ñònh nghóa roõ raøng veà ñaù daãn tôùi nhöõng giaûi thích khaùc nhau veà quy cheá ñaûo ñaù. Kích thöôùc, chu vi, chieàu cao nhö theá naøo ñeå ñöôïc coi laø ñaûo hay ñaù? Theá naøo laø ñaù thích hôïp cho con ngöôøi ñeán ôû? Caùc ñaù khoâng coù ngöôøi ôû nhöng vôùi yù nguyeän cuûa nhaân daân vaø chính phuû xaây döïng caùc coâng trình nhaân taïo vaø cung caáp ñuû nöôùc vaø thöïc phaåm thì chuùng coù ñöôïc coi laø ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa ñieàu 121(3) khoâng? Theá naøo laø ñôøi soáng kinh teá rieâng cuûa ñaù? Caùc ñeøn bieån, ñöôøng baêng, traïm khí töôïng thuûy vaên, saân chim hay coâng vieân bieån, caùc traïm daàu khí, caùc coâng trình kinh teá xaây döïng treân caùc ñaù coù taïo thaønh ñôøi soáng kinh teá rieâng cuûa ñaù khoâng? Quy cheá ñaûo ñaù coù ñöôïc tính nhö quy cheá ñaát lieàn töùc coù ñuû caùc vuøng laõnh haûi, ñaëc quyeàn kinh teá, theàm luïc ñòa khoâng? Hieäu löïc cuûa caùc ñaûo, ñaù trong phaân ñònh vuøng bieån vôùi laõnh thoå ñaát lieàn theá naøo? Michael Richardson vaø Pan Shiying cho raèng trong quaàn ñaûo Tröôøng Sa chæ coù ñaûo Ba Bình (tieáng Anh: Itu Aba, tieáng Trung: Taiping Dao) laø thoûa maõn ñieàu kieän cuûa ñieàu 121(3) vaø coù quyeàn coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa rieâng.(34) Toáng Yeán Huy (Yann Huei Song) cho raèng soá löôïng caùc ñaûo ñaù coù theå coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa laø 5 treân cô sôû hoaït ñoäng cuûng coá caûi taïo vaø quaûn lyù cuûa caùc beân. Ñoù laø ñaûo ñaù Phuù Laâm (tieáng Anh: Woody Island, tieáng Trung: Yongxing Dao), Thò Töù (tieáng Anh: Thitu Island, tieáng Trung: Zhongye Dao, tieáng Phi: Pagasa), Ba Bình (tieáng Anh: Itu Aba, tieáng Trung: Taiping Dao), Tröôøng Sa (tieáng Anh: Spratly, tieáng Trung: Nanwei), Hoa Lau (tieáng Anh: Swallow Reef, tieáng Trung: Dan Wan Jiao, tieáng Malaysia: Layang Layang). Maëc duø caùc ñaûo naøy coù dieän tích nhoû hôn 1km2 nhöng chuùng ñeàu coù ñöôøng bay, quaân ñoäi, moät soá ñaûo coù daân thöôøng, coù coâng trình phuïc vuï du lòch.(35) R.W. Smith nhaän xeùt, raát nhieàu caùc chuyeân gia quoác teá veà luaät bieån cho raèng phaàn lôùn, neáu khoâng phaûi laø taát caû caùc ñaûo trong bieån Ñoâng, ñeàu neân coi laø ñaù theo ñieàu 121(3) vaø nhö vaäy chuùng khoâng coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa rieâng.(36) Laäp tröôøng cuûa caùc quoác gia trong khu vöïc veà quy cheá ñaûo ñöôïc theå hieän roõ hôn vaøo thôøi ñieåm ngaøy 13/5/2009. Hoà sô ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa cuûa
72 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 Vieät Nam vaø Malaysia trình CLCS theå hieän theàm luïc ñòa keùo daøi töø laõnh thoå ñaát lieàn hai nöôùc maø khoâng tính ñeán caùc ñaûo trong quaàn ñaûo Tröôøng Sa. Brunei trong Thoâng baùo ban ñaàu cho CLCS theå hieän yù ñònh seõ xem xeùt theàm luïc ñòa môû roäng nhö söï keùo daøi töï nhieân cuûa laõnh thoå ñaát lieàn qua khu vöïc Dangerous Grounds (Spratlys Islands) tôùi rìa ngoaøi ñaùy bieån Ñoâng. Luaät ñöôøng cô sôû quaàn ñaûo (Filipino Republic Act 9522) ngaøy 10/3/2009 cuûa Philippines ñaõ quyeát ñònh khoâng goäp Kalayaan Islands Group (KIG) vaø Scarborough Shoal (Hoaøng Nham) vaøo quaàn ñaûo Philippines ñeå coù ñöôïc vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa tính töø ñöôøng cô sôû quaàn ñaûo theo UNCLOS 1982. Caùc ñaûo naøy ñöôïc quy ñònh seõ theo “quy cheá ñaûo”. Indonesia vôùi ñeà xuaát thuyeát “baùnh donut” töø nhöõng naêm 1990 theå hieän caùc nöôùc xung quanh bieån Ñoâng ñeàu coù quyeàn coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa 200 haûi lyù tính töø ñöôøng cô sôû ñaát lieàn, caùc ñaûo ñaù khoâng coù quyeàn môû roäng caùc vuøng bieån treân. Maëc duø caùc quy ñònh naøy coøn chöa roõ raøng, coù theå thaáy xu höôùng caùc nöôùc muoán haïn cheá cho caùc ñaûo ñaù trong bieån Ñoâng coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa rieâng nhö laõnh thoå ñaát lieàn. Trung Quoác duy trì “tieâu chuaån keùp” veà quy cheá ñaûo. Ngaøy 6/2/2009, phaùi ñoaøn thöôøng tröïc cuûa Trung Quoác taïi Lieân Hieäp Quoác(37) phaûn ñoái hoà sô ranh giôùi ngoaøi theàm luïc ñòa cuûa Nhaät Baûn göûi CLCS ngaøy 12/11/2008 laáy ñaûo Oki-no-Tori Shima laøm ñieåm cô sôû môû roäng theàm luïc ñòa ôû ba khu vöïc ngoaøi 200 haûi lyù (SKB, MIB vaø KPR) taïi bieån Hoa Ñoâng. Taïi cuoäc hoïp laàn thöù 19 caùc nöôùc thaønh vieân Coâng öôùc luaät bieån (SPLOS) 22-26/6/2010 ñoaøn ñaïi bieåu Trung Quoác khaúng ñònh laïi laäp tröôøng, theo ñieàu 121(3) UNCLOS 1982, caùc ñaù khoâng thích hôïp cho con ngöôøi ñeán ôû hoaëc khoâng coù ñôøi soáng kinh teá rieâng seõ khoâng coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa. Theá nhöng taïi bieån Ñoâng, Trung Quoác laïi coù laäp tröôøng traùi ngöôïc(38) khi yeâu saùch caùc vuøng bieån phuï caän cuûa quaàn ñaûo Tröôøng Sa môû roäng vaøo caû caùc vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa tính töø bôø bieån ñaát lieàn cuûa caùc quoác gia khaùc xung quanh bieån Ñoâng. Quy cheá ñaûo aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán vaán ñeà phaân ñònh bieån giöõa caùc ñaûo vaø caùc laõnh thoå ñaát lieàn xung quanh. Do söï ñan xen chieám ñoùng, neáu caùc ñaûo ñaù chæ coù 12 haûi lyù thì ñaõ coù haøng traêm tröôøng hôïp phaûi phaân ñònh giöõa chuùng vôùi nhau. Tình hình caøng phöùc taïp khi cho chuùng coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa rieâng. Caùc ñaûo ñaù naøy ôû raûi raùc treân moät vuøng bieån khaù roäng lôùn, Hoaøng Sa laø 16.000km2 vaø Tröôøng Sa laø 160-180.000km2. Ñöôøng cô sôû cho quoác gia quaàn ñaûo theo quy ñònh ñieàu 47 cuûa UNCLOS 1982 khoâng ñöôïc aùp duïng cho chuùng maëc duø treân thöïc teá Trung Quoác ñaõ aùp duïng cho quaàn ñaûo Hoaøng Sa baèng tuyeân boá ngaøy 15/6/1996. Thöïc tieãn quoác teá vaø caùc phaùn quyeát cuûa caùc Toøa aùn vaø Troïng taøi quoác teá cho thaáy veà quy moâ, kích thöôùc, ñieàu kieän sinh soáng hay ñôøi soáng kinh teá rieâng chuùng cuõng khoâng theå ñöôïc coi coù cuøng hieäu löïc phaùp lyù trong phaân ñònh vôùi laõnh thoå ñaát lieàn. Luaät phaùp laø moät söï vaän ñoäng khoâng ngöøng. Ñieàu 121(3) vôùi nhöõng khieám khuyeát cuûa noù caàn phaûi ñöôïc söûa ñoåi vaø phaûi tính ñeán ñaëc thuø cuûa khu vöïc. Vuøng bieån caùc ñaûo ñöôïc höôûng khoâng neân ñöôïc môû roäng quaù möùc, aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi cuûa caùc quoác gia ven bieån, aûnh höôûng an ninh haøng haûi, haøng khoâng cuûa coäng ñoàng quoác teá, tieáp tuïc duy trì nguy cô xung ñoät ôû möùc cao. Caùc nöôùc trong khu vöïc bieån Ñoâng coù theå caân nhaéc vieäc thaønh laäp moät cô cheá ñaøm
73 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 phaùn hoaëc cô quan khu vöïc ñaëc bieät ñeå thaûo luaän veà quy cheá ñaûo trong bieån Ñoâng. Töø tình hình vaø phaân tích treân coù theå coù moät soá löïa choïn sau: - Caùc ñaûo coù vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa rieâng vaø coù hieäu löïc phaùp lyù trong phaân ñònh nhö laõnh thoå ñaát lieàn. Khaû naêng naøy seõ khoâng ñöôïc phaàn lôùn caùc nöôùc uûng hoä vì ñaùnh ñoàng taát caû caùc ñaûo ñaù vôùi laõnh thoå ñaát lieàn gaây ra söï khoâng coâng baèng trong phaân ñònh. Noù cuõng taïo ra söï lo ngaïi cuûa coäng ñoàng quoác teá veà an ninh haøng haûi, haøng khoâng qua khu vöïc khoâng ñöôïc baûo ñaûm. - Xaùc ñònh giôùi haïn 200 haûi lyù töø laõnh thoå ñaát lieàn luïc ñòa hay töø caùc ñaûo chính cuûa quoác gia quaàn ñaûo vaø cho caùc ñaûo ñaù chæ coù laõnh haûi 12 haûi lyù. Khaû naêng naøy coù theå ñöôïc phaàn lôùn caùc nöôùc tranh chaáp vaø coäng ñoàng quoác teá hoan ngheânh. Tuy nhieân seõ coù nhöõng yù kieán khoâng ñoàng thuaän veà moät soá ñaûo ñaõ töøng böôùc ñöôïc daân söï hoùa treân hai quaàn ñaûo. - Xem xeùt 5 ñaûo Phuù Laâm, Ba Bình, Tröôøng Sa, Thò Töù, Hoa Lau coù khaû naêng coù theàm luïc ñòa vaø ñaëc quyeàn kinh teá haïn cheá, caùc ñaûo ñaù khaùc chæ coù laõnh haûi 12 haûi lyù. - Khoanh töøng cuïm ñaûo ñaù, baõi caïn trong quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa thaønh töøng ñôn vò ñoäc laäp treân cô sôû chuùng ñöôïc gaén keát veà maët lòch söû, vaên hoùa, kinh teá, xaõ hoäi nhö moät quaàn ñaûo ñaù (Rockpelago) vaø thoûa thuaän cho moãi ñôn vò ñoäc laäp naøy moät laõnh haûi 12 haûi lyù, moät theàm luïc ñòa vaø ñaëc quyeàn kinh teá haïn cheá mang tính töôïng tröng nhö coâng thöùc vôùi caùc ñaûo trong vuï eo bieån Manche giöõa Phaùp vaø Anh naêm 1977 (9 haûi lyù laõnh haûi + 3 haûi lyù theàm luïc ñòa). Möùc ñoä bao goäp hoaëc chia nhoû phuï thuoäc vaøo tính gaén keát cuûa chuùng. Treân thöïc teá Malaysia, Philippines ñaõ ñöa ra phaïm vi khoanh vuøng ôû Tröôøng Sa nhöng nhaèm muïc ñích yeâu saùch chuû quyeàn caùc ñaûo ñaù trong phaïm vi ñoù hôn laø theå hieän cho chuùng moät vuøng bieån. Indonesia ñaõ gôïi yù veà giaûi phaùp “baùnh donut”. Thoûa thuaän ba beân Phi-Trung-Vieät 2005 cuõng ñaõ giôùi haïn khu vöïc tranh chaáp ôû Tröôøng Sa. Giaûi phaùp haïn cheá vuøng bieån cho caùc ñaûo ñaù cho pheùp caùc quoác gia ven bieån thöïc hieän quyeàn môû roäng bieån cuûa mình phuø hôïp UNCLOS 1982, haïn cheá môû roäng tranh chaáp bieån, taïo ñieàu kieän giaûi quyeát tranh chaáp chuû quyeàn cuõng nhö aùp duïng caùc saùng kieán cuøng khai thaùc. Noù cuõng taïo khaû naêng seõ coù moät vuøng ñaùy bieån di saûn chung cuûa loaøi ngöôøi, ñaùp öùng yeâu caàu cuûa taát caû caùc beân vaø coäng ñoàng quoác teá. d. Chuû nghóa daân toäc Tranh chaáp bieån ñaûo ôû chaâu AÙ ñaõ keùo daøi trong taâm trí nhieàu theá heä, traûi qua nhieàu bieán coá lòch söû, ñöôïc nhieàu ngöôøi trong vaø ngoaøi khu vöïc quan taâm, ñöôïc cuûng coá theâm baèng xu höôùng daân chuû, hoäi nhaäp quoác teá neân chuû nghóa daân toäc raát deã bò kích ñoäng. Thoûa thuaän song phöông giöõa PNOC (Coâng ty Daàu khí Quoác gia Philippines) vaø CNOOC (Coâng ty Daàu khí ngoaøi khôi Trung Quoác) ngaøy 1/9/2004 vaø sau ñoù laø Thoûa thuaän ba beân PNOC, CNOOC vaø Petro Vieät Nam ngaøy 14/3/2005 veà khaûo saùt ñòa chaán khu vöïc xaùc ñònh treân quaàn ñaûo Tröôøng Sa laø taâm ñieåm phaûn ñoái cuûa löïc löôïng chính trò ñoái laäp taïi Philippines. Toång thoáng Arroyo bò caùo buoäc cho pheùp kyù keát caùc hieäp ñònh ñeå ñoåi laáy vieäc Trung Quoác taøi trôï cho moät soá döï aùn cuûa Philippines.(39)
74 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 Bieåu tình oân hoøa ngaøy 9/12/2007 taïi Haø Noäi vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh hay caùc baøi baùo treân maïng ñe doïa ñaùnh chieám Vieät Nam trong voøng 31 ngaøy luoân gaây nhöõng vaán ñeà khoù xöû trong quan heä.(40) Vieäc Trung Quoác haøng naêm ñôn phöông caám ñaùnh baét caù töø 15/5 ñeán 31/8 vaø ñöa taøu ngö chính xuoáng Tröôøng Sa laøm cho vaán ñeà ngheà caù theâm noùng boûng. Rieâng naêm 2009, ñaõ coù 33 taøu caù vaø 433 ngö daân Vieät Nam bò caùc löïc löôïng Trung Quoác baét giöõ.(41) Vuï 9 ngö daân Quaûng Ngaõi bò Trung Quoác baét giöõ trong thaùng 9/2010 laïi laø dòp ñeå baùo chí so saùnh pheâ phaùn tieâu chuaån keùp aùp duïng khaùc nhau cho ngö daân Trung Quoác bò taøu tuaàn tra Nhaät Baûn baét trong vuøng bieån Senkaku vaø cho ngö daân Vieät Nam bò baét giöõ taïi vuøng bieån Hoaøng Sa.(42) Tình caûm daân toäc raát deã bò thoåi buøng sau nhöõng ñuïng ñoä ngheà caù, lieân quan ñeán ngö daân caùc nöôùc. Caêng thaúng trong vuï thuyeàn tröôûng taøu caù Trung Quoác ñaâm taøu kieåm soaùt Nhaät Baûn taïi vuøng bieån Senkaku ñaõ ñöôïc quan chöùc hai beân tìm caùch thaùo gôõ sau cuoäc gaëp ngoaøi leà ADMM+ taïi Haø Noäi thaùng 10/2010. Tuy nhieân söï choáng ñoái laïi buøng leân vôùi haøng loaït cuoäc bieåu tình cuûa daân chuùng ôû Nhaät Baûn vaø Trung Quoác ngaøy 16-17/10/2010.(43) Cuõng caàn nhaéc laïi raèng Thoûa thuaän 6/2008 veà thaêm doø khai thaùc chung Nhaät Baûn-Trung Quoác ñaõ gaëp phaûi söï chæ trích maïnh meõ cuûa cö daân maïng ôû Trung Quoác vaø baùo chí Hoàng Koâng ngay laäp töùc sau khi coâng boá. Ñeå tìm caùch xoa dòu söï phaûn ñoái cuûa coâng luaän, Boä tröôûng Ngoaïi giao Trung Quoác ñaõ phaûi leân tieáng traán an laø caùc coâng ty Nhaät Baûn vaø Trung Quoác thöïc hieän taïi khu moû naøy laø söï phaùt trieån thoâng qua hôïp taùc, phuø hôïp vôùi luaät phaùp Trung Quoác.(44) Caùc quoác gia ñang ngaøy caøng trôû neân thöïc duïng hôn trong tìm kieám caùc giaûi phaùp hôïp taùc cuøng phaùt trieån, duy trì hoøa bình, oån ñònh trong khu vöïc. Song thaùch thöùc ñoái vôùi hoï khoâng heà nhoû khi phaûi thuyeát phuïc ngöôøi daân uûng hoä caùc saùng kieán ñöa ra trong khi söùc maïnh tuyeân truyeàn veà chuû quyeàn bieån ñaûo ñoâi khi ñaõ ñi quaù giôùi haïn. Vaán ñeà baûo ñaûm an toaøn cho ngöôøi daân ñaùnh baét caù trong caùc vuøng bieån tranh chaáp ñang noùng daàn neáu caùc beân khoâng coù moät söï hôïp taùc thieän chí. Trong boán trôû ngaïi treân, chuû quyeàn laø trôû ngaïi khoù khaên nhaát, laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå giaûi quyeát trieät ñeå tranh chaáp. Song caùc beân hoaøn toaøn coù theå hôïp taùc kieàm cheá caùc xung ñoät bieån, haïn cheá phaïm vi tranh chaáp chuû quyeàn, giaûi quyeát tranh chaáp treân cô sôû UNCLOS 1982, tìm kieám caùc cô hoäi hôïp taùc vì hoøa bình, oån ñònh vaø phaùt trieån cuûa moãi nöôùc cuõng nhö cuûa khu vöïc. 3. Hai caùch tieáp caän Söï chuyeån bieán maïnh meõ cuûa tình hình ñoøi hoûi phaûi coù caùch tieáp caän hôïp lyù nhaèm quaûn lyù tranh chaáp vaø tieán tôùi giaûi phaùp cô baûn laâu daøi. Hoäi nghò ARF 17 vaø ADMM+ laàn thöù nhaát taïi Haø Noäi trong naêm Vieät Nam laøm Chuû tòch ASEAN laø nhöõng dieãn ñaøn quan troïng ñeå caùc beân theå hieän quan ñieåm vaø caùch tieáp caän cuûa mình. Haàu heát caùc nhaø bình luaän quoác teá ñeàu cho raèng tình hình bieån Ñoâng ñang noùng leân vaø Ñoâng Nam AÙ khoâng theå taùch bieät khoûi cuoäc chaïy ñua chieán löôïc giöõa Myõ vaø Trung Quoác.(45) Bieån Ñoâng ñaõ trôû thaønh moät vaán ñeà taàm quoác teá. Chính saùch cuûa Myõ ñoái vôùi Ñoâng Nam AÙ laø tìm kieám moät traät töï quoác teá coâng baèng vaø phuø hôïp.(46) Chính saùch naøy theå hieän treân naêm ñieåm: 1) Myõ khoâng ñöùng veà beân naøo trong tranh chaáp
75 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 chuû quyeàn treân bieån Ñoâng; 2) Myõ phaûn ñoái baát kyø vieäc söû duïng vuõ löïc hoaëc ñe doïa söû duïng vuõ löïc cuûa baát kyø beân naøo; 3) Caùc beân tham gia tranh chaáp theo ñuoåi caùc tuyeân boá chuû quyeàn vaø caùc quyeàn keøm theo ñoái vôùi vuøng bieån phaûi phuø hôïp vôùi Coâng öôùc Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån; 4) Myõ cuõng nhö caùc quoác gia khaùc coù lôïi ích quoác gia trong vieäc ñaûm baûo töï do thoâng thöông haøng haûi, quyeàn töï do tieáp caän caùc vuøng bieån chung cuûa chaâu AÙ vaø söï toân troïng luaät phaùp quoác teá ôû bieån Ñoâng; 5) Myõ saün saøng hoã trôï caùc saùng kieán vaø bieän phaùp xaây döïng loøng tin phuø hôïp vôùi DOC.(47) Laäp tröôøng cuûa Trung Quoác theå hieän trong naêm ñieåm: 1) Tình hình bieån Ñoâng laø hoøa bình, oån ñònh vaø vaãn trong taàm kieåm soaùt; 2) Giaûi quyeát caùc tranh chaáp baèng hieäp thöông höõu nghò song phöông treân cô sôû lòch söû vaø luaät bieån; 3) Khoâng quoác teá hoùa, khoâng ña phöông hoùa, ASEAN hoùa; 4) Khoâng ñeå beân ngoaøi can thieäp vaøo vaán ñeà bieån Ñoâng; 5) Laø nöôùc lôùn, Trung Quoác coù caùc lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình.(48) Tuyeân boá ASEAN-Trung Quoác veà caùch öùng xöû cuûa caùc beân ôû bieån Ñoâng ñöôïc coi laø vaên kieän song phöông Trung Quoác kyù vôùi töøng nöôùc ASEAN chöù khoâng phaûi vôùi caû khoái. Caùc nöôùc ASEAN mong muoán: 1) Khoâng ñeå baát kyø nöôùc naøo khoáng cheá khu vöïc naøy vaø aùp ñaët yù ñònh cuûa mình; 2) Taïo ra söï caân baèng naêng ñoäng, duy trì hoøa bình, an ninh vaø traät töï; 3) Caùc tranh chaáp laõnh thoå caàn ñöôïc giaûi quyeát baèng caùc bieän phaùp hoøa bình; 4) Caùc beân caàn toân troïng Tuyeân boá ASEAN-Trung Quoác, tieán tôùi xaây döïng moät Boä Quy taéc öùng xöû cuûa caùc beân ôû bieån Ñoâng mang tính raøng buoäc hôn; 5) ASEAN coù vai troø quan troïng trong giaûi quyeát caùc tranh chaáp ôû bieån Ñoâng. Hai caùch tieáp caän coù khaù nhieàu khaùc bieät nhöng cuõng theå hieän nhöõng ñieåm chung: 1) Caùc tranh chaáp phaûi ñöôïc giaûi quyeát baèng caùc bieän phaùp hoøa bình; 2) Caùc tranh chaáp chuû quyeàn phaûi do caùc nöôùc höõu quan giaûi quyeát; 3) DOC laø vaên baûn quan troïng maø Trung Quoác vaø caùc nöôùc ASEAN ñöa ra vaø caùc nöôùc höõu quan caàn tuaân thuû trong khi phaán ñaáu ñeå coù moät vaên kieän phaùp lyù mang tính raøng buoäc cao hôn; 4) Caùc tranh chaáp khoâng ñöôïc laøm aûnh höôûng ñeán töï do vaø an ninh haøng haûi;(49) 5) Hôïp taùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà an ninh phi truyeàn thoáng nhö hoã trôï nhaân ñaïo vaø cöùu trôï thieân tai, choáng khuûng boá, quaân y, an ninh bieån vaø gìn giöõ hoøa bình.(50) Vieäc Trung Quoác ñoàng yù khôûi ñoäng trôû laïi coâng taùc cuûa Nhoùm chuyeân vieân veà thöïc hieän DOC trong thaùng 10/2010 laø moät tín hieäu toát duø deø daët cho tieán trình xaây döïng moät nieàm tin giöõa caùc nöôùc höõu quan.(51) 4. Moät nieàm tin Töø haøng ngaøn naêm nay bieån Ñoâng bao goàm caû hai vònh Baéc Boä vaø vònh Thaùi Lan laø cuûa chung cuûa 9 nöôùc vaø 1 vuøng laõnh thoå trong khu vöïc: Brunei, Campuchia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thaùi Lan, Trung Quoác, Vieät Nam vaø Ñaøi Loan. Caùc daân toäc cuøng chia seû neàn vaên hoùa luùa nöôùc, vaên hoùa bieån Ñoâng, töï do ñaùnh baét. Söï phaùt trieån cuûa luaät bieån nhaèm xaây döïng moät cô cheá coâng baèng hôn trong quaûn lyù bieån Ñoâng vì muïc ñích hoøa bình, phaùt trieån beàn vöõng vaø lôïi ích cuûa caùc nöôùc xung quanh cuõng nhö cuûa coäng ñoàng quoác teá. Söï troãi daäy hoøa bình cuûa Trung Quoác laø moät tín hieäu möøng vôùi coäng ñoàng quoác teá. Trung Quoác ñoùng goùp 28% taêng tröôûng theá giôùi trong khi Myõ vaø EU ñoùng goùp 15%. Thaâm
76 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 huït ngaân saùch cuûa Myõ vaø EU ngaøy caøng taêng coøn cuûa Trung Quoác coù xu höôùng giaûm daàn. Trung Quoác ñang naém giöõ 2.600/4.000 tyû USD toång taøi saûn coù giaù cuûa Myõ maø caùc nöôùc naém giöõ. Myõ ñang caàn Trung Quoác laø beân coù traùch nhieäm hôn vôùi caùc vaán ñeà quoác teá. Chi phí quoác phoøng cuûa Trung Quoác laø 1,5% GDP töùc 70 tyû USD moãi naêm trong khi Myõ laø 5% GDP töùc 700 tyû gaáp 10 laàn. Myõ vaø Trung Quoác ñeàu phaûi tính toaùn ñeå khoâng coù nhöõng böôùc ñi phieâu löu. Quan heä giöõa Myõ vaø Trung Quoác laø quan heä vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh vaø lôïi ích chung chính laø söùc maïnh.(52) ASEAN vôùi ba coät truï coäng ñoàng chính trò, kinh teá vaø vaên hoùa ñang noåi leân nhö moät trung taâm ñoaøn keát giöõa Myõ, Trung Quoác vaø caùc nöôùc lieân quan, chuû ñoäng coù tieáng noùi trong moïi giaûi phaùp veà vaán ñeà bieån Ñoâng. Xung ñoät noå ra thì caùc nöôùc ñeàu baát lôïi. Caùc tuyeán ñöôøng haøng haûi bò caét ñöùt seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc nhaäp khaåu daàu lôùn, ñoàng minh cuûa Myõ nhö Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác, ñaùnh maïnh vaøo buoân baùn thöông maïi giöõa ASEAN vôùi Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Trung Quoác vaø Myõ. Kinh teá Trung Quoác cuõng bò aûnh höôûng vaø nöôùc naøy maát ñi hình aûnh “troãi daäy hoøa bình, laõnh ñaïo caùc nöôùc ñang phaùt trieån” daøy coâng vun ñaép laâu nay, taïo ñieàu kieän cho Myõ taêng cöôøng hieän dieän coù lôïi.(53) Caùc tranh chaáp treân bieån ôû bieån Ñoâng khoâng nhöõng chæ aûnh höôûng ñeán quan heä giöõa caùc nöôùc coù lieân quan, maø coøn aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa caùc nöôùc khaùc, ñeán hoøa bình, oån ñònh vaø söï hôïp taùc phaùt trieån cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Nhieäm vuï cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo caùc nöôùc laø caàn laøm laïnh ñi nhöõng caùi ñaàu noùng, taäp trung xaây döïng loøng tin ñaõ coù phaàn bò xoùi moøn. Moät khaùi nieäm môùi ngoaïi giao bình tónh ñaõ xuaát hieän beân caïnh khaùi nieäm ngoaïi giao phoøng ngöøa. Khoâng nöôùc naøo coù theå daân toäc hoùa hay quoác teá hoùa ñöôïc vaán ñeà bieån Ñoâng. Moïi giaûi phaùp cho vaán ñeà bieån Ñoâng ñeàu ñöôïc caùc nöôùc treân theá giôùi quan taâm. Caùc hoaït ñoäng khoâng tính ñeán lôïi ích cuûa nöôùc khaùc taát seõ ñöa ñeán söï chuù yù cuûa dö luaän vaø caùc ñoäng thaùi nhaèm tìm kieám söï caân baèng coù lôïi cho hoøa bình vaø phaùt trieån trong khu vöïc. Caùc cöôøng quoác töï vaïch vuøng aûnh höôûng baát lôïi cho caùc nöôùc laùng gieàng nhoû hôn cuoái cuøng seõ phaûn taùc duïng. Caùc nöôùc caàn toân troïng laãn nhau vaø chung soáng trong hoøa bình. Cô sôû cho moïi giaûi phaùp coù theå phaûi baét ñaàu töø loøng tin. Caùc beân caàn thoáng nhaát: 1) Giaûi quyeát caùc tranh chaáp caàn tuaân thuû luaät quoác teá. Caùc tranh chaáp chuû quyeàn phaûi ñöôïc caùc beân lieân quan tröïc tieáp giaûi quyeát thoâng qua caùc bieän phaùp hoøa bình. Caùc tranh chaáp bieån phaûi ñöôïc giaûi quyeát treân cô sôû tuaân thuû Coâng öôùc cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån naêm 1982. Caùc vaán ñeà song phöông giaûi quyeát treân cô sôû song phöông, caùc vaán ñeà ña phöông giaûi quyeát treân cô sôû ña phöông. Caùc cô cheá hôïp taùc trong khuoân khoå ASEAN vaø ASEAN+ coù vai troø quan troïng trong hoã trôï thuùc ñaåy caùc nöôùc lieân quan tìm kieám moät giaûi phaùp cô baûn laâu daøi maø caùc beân coù theå chaáp nhaän; 2) Thuùc ñaåy caùc bieän phaùp xaây döïng loøng tin vaø caùc hoaït ñoäng hôïp taùc coù theå ñöôïc vaø ñöôïc caùc beân quan taâm; 3) Toân troïng Tuyeân boá Trung Quoác-ASEAN veà caùch öùng xöû cuûa caùc beân ôû bieån Ñoâng vaø thuùc ñaåy xaây döïng Boä Quy taéc öùng xöû COC vì lôïi ích chung laø cô sôû ñeå ñi ñeán moät giaûi phaùp coù lôïi cho taát caû caùc beân. NHT
77 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 CHUÙ THÍCH Nguyen Hong Thao. Le Vietnam et ses differends maritimes dans la mer de Bien Dong (Mer (1) de Chine Meridionale). Institut du droit Economique de la mer, Pedone, 2004, p. 232. (2) Marston G.. “Abandonment of territorial claims: the cases of Bouvet and Spratly Islands”. British Yearbook of International Law BYIL 1986, LVII, p. 335; Charles Rousseau, “Chine, France, Japon - Le differend concernant l’appartenance des iles Spratly et paracels”. Revue Generale du Droit International Public, Paris, No3, July-Septembre 1972, p. 828. (3) Nguyen Hong Thao. Le Vietnam et ses differends maritimes dans la mer de Bien Dong (Mer de Chine Meridionale). Institut du droit Economique de la mer, Pedone, 2004, p. 242. (4) Conference for the Conclusion and Signature of the Peace Treaty with Japan, Record of Proceedings, Washington DC, Department of State, 1951, p. 119. (5) Kuan-Hsiung Wang. “The ROC’s Maritime Claims and Practices with Special Reference to the South China Sea”. Ocean Development & International Law, 41:237-252, 2010, p. 243. (6) Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS). Outer limits of the continental shelf beyond 200 nautical miles from the baselines: Submissions to the Commission: Joint submission by Malaysia and the Socialist Republic of Vietnam to the CLCS pursuant to Article 76, paragraph 8 of the UNCLOS in the southern part of the South China Sea, Executive Summary. http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/submissions_files/submission_mysvnm_33_2009.htm, date of access 13 May 2009. (Hereafter Malaysia-Vietnam Joint Submission). (7) Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS). Outer limits of the continental shelf beyond 200 nautical miles from the baselines: Submissions to the Commission, Submission of Socialist Republic of Vietnam to the CLCS pursuant to Article 76, paragraph 8 of the UNCLOS in the North Area of the South China Sea Executive Summary, VNM, Executive Summary. http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/submissions_files/submission_ vnm_37_2009.htm, date of access 13 May 2009. (8) Permanent Mission of the Republic of Philippines to the United Nations, Note N. 000819, New York on August 4, 2009. With reference to the Joint Submission by Malaysia and the Socialist Republic of Vietnam dated of 6 May 2009 to the Commission on Limits of the Continental Shelf concerning the outer limit of continental shelf beyond 200 nautical miles. http://www.un.org/ Depts/los/clcs_new/clcs_37_2009_los_phl.htm, date of access 13 May 2009. (9) Permanent Mission of the People’s Republic of China to the United Nation, New York, Note CML17/2009, May 7, 2009 With reference to the Joint Submission by Malaysia and the Socialist Republic of Vietnam and dated of 6 May 2009 to the Commission on Limits of the Continental Shelf concerning the outer limit of continental shelf beyond 200 nautical miles. http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/submissions_files/mysvnm33_09/chn_2009re_mys_ vnm_e.pdf, date of access 13 May 2009. (10) Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS). Outer limits of the continental shelf beyond 200 nautical miles from the baselines: Preliminary Information to the Commission, Preliminary Information Indicative of the Outer Limit of the Continental Self beyond 200 nautical Miles of the People’s Republic of China, on 11 May 2009. http://www.un.org/Depts/ los/clcs-new/submissions-files/preliminary/chn2009preliminaryinformation_english.pd, date of access 02 May 2010. (11) Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS). Outer limits of the continental shelf beyond 200 nautical miles from the baselines: Submissions to the Commission, Brunei Darussalam’s Preliminary Submission concerning the Outer Limits of its Continental Shelf. http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/.../brn2009preliminaryinformation.pdf, date of access 2 May 2010. (12) Nguyen Hong Thao and Ramses Amer. “A New Legal Arrangement for the South China Sea?”. Ocean Development & International Law (American), 2009, Vol. N.40: 4, 333-349.
78 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 (13) Tuy nhieân sau ñoù Trung Quoác phuû nhaän khoâng coù tuyeân boá chính thöùc naøo ñöa bieån Ñoâng vaøo danh saùch “lôïi ích coát loõi”. Veà khaùi nieäm naøy taïi ñoái thoaïi chieán löôïc vaø kinh teá Trung-Myõ laàn thöù nhaát ngaøy 28/7/2009, Phoù Thuû töôùng Ñôùi Bænh Quoác ñaõ neâu “lôïi ích coát loõi” cuûa Trung Quoác goàm ba maët: 1) Baûo veä cheá ñoä vaø an ninh quoác gia; 2) Baûo veä chuû quyeàn vaø toaøn veïn laõnh thoå; 3) Baûo veä phaùt trieån oån ñònh beàn vöõng veà kinh teá vaø xaõ hoäi. (14) Hillary Rodham Clinton. Secretary of State at the National Convention Center ARF 17, Hanoi, Vietnam, July 23, 2010. http://www.state.gov/secretary/rm/2010/07/145095.htm (15) “Obama Edges Closer to Allies in Key Region”. The Wall Street Journal online: “The U.S. has an ‘enormous stake’ in the South China Sea and intends to play a strong role in the region, a position likely to irk China”. http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703499604575 512233222279298.html, date of access 24 October 2010. (16) The White House. Office of the Press Secretary, Joint Statement of the 2ND U.S.- ASEAN Leaders Meeting 24 September 2010, http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2010/09/24/ joint-statement-2nd-us-asean-leaders-meeting (17) Phaùt bieåu cuûa Nick Owen (Ñaïi hoïc Oxford) ngaøy 6-7/8/2010 taïi Hoäi thaûo “Taøi nguyeân naêng löôïng taïi caùc vuøng bieån chaâu AÙ - Cô hoäi cho hôïp taùc cuøng phaùt trieån” do Hoïc vieän Ngoaïi giao Vieät Nam vaø Trung taâm Nghieân cöùu chaâu AÙ (NBR - Myõ) toå chöùc taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. (18) http://www.usasean.org/ASEAN/about.asp (19) Tieát Duõng. “Bieån Ñoâng cuûa 15 naêm sau”, Lieân hôïp buoåi saùng soá ra ngaøy 26/8/2010, Singapore. http://nghiencuubiendong.vn/tin-ncbd/1027-bien-dong-cua-15-nam-sau, date of access 24 October 2010 (20) Carlyle A Thayer. Southeast Asia, Patterns of security cooperation, ASPI Australia 2010, p. 12. (21) Ñieàu 298(a) UNCLOS. (22) “Case concerning sovereignty over Pulau Ligitan and Pulau Sipadan (Indonesia /Malaysia), Judgment of 17 December 2002,” From the website of the International Court of Justice (http://www.icj-cij.org/docket/files/102/7714.pdf) (accessed on 22 October 2008) (hereafter Case concerning Pulau Litigan). (23) “Case concerning sovereignty over Pedra Branca/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks and South Ledge (Malaysia/Singapore) (Judgment of 23 May 2008)”, From the website of the International Court of Justice (http://www.icj-cij.org/docket/files/130/14492.pdf) (accessed on 22 October 2008) (hereafter Case concerning Pedra Blanca). Website International Court of Justice (24) Website International Court of Justice, http://www.icj-cij.org. (25) Veronica Uy, “Spratlys Deal part of China’s policy of ‘shelving disputes’” (26) Nguyen Hong Thao, “China’s nine broken line in the Bien Dong Sea (South China Sea) in the light of international law”, Vietnam News (18/5/1997) p.4. (27) Ji Guoxing, “Outer Continental Shelf Claims in the South China Sea: A New Challenge to the China’s U shaped line”, International Workshop on Non-Traditional Security Cooperation in the South China Sea, Haikou, 20-22 May 2010. (28) “China, Japan reach principled consensus on East China Sea issue”, (18 June 2008). From the website of China View (www.chinaview.cn) (http://news.xinhuanet.com/english/2008-06/18/ content_8394206.htm) (accessed on 22 October 2008) (hereafter China and Japan). “Joint Press Conference by Minister for Foreign Affairs Masahiko Koumura and Minister of Economy, Trade and Industry Akira Amari (Regarding Cooperation between Japan and China in the East China Sea)” (Wednesday, June 18, 2008). From the website of the Ministry of Foreign Affairs of Japan (http://www.mofa.go.jp/announce/fm_press/2008/6/0618.html) (3 November 2008). (29) Alfred Hu. “South China Sea, Troubled waters or sea of opportunity?”. Ocean Development and International Law, 41:203-213,2010.
79 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 (30) Ji Guoxing. “Outer Continental Shelf Claims in the South China Sea: A New Challenge to the China’s U shaped line”. International Workshop on Non-Traditional Security Cooperation in the South China Sea, Haikou, 20-22 May 2010. (31) Ngoaïi tröôûng Myõ Hilary Clinton taïi Hoäi nghò ARF 17, Haø Noäi thaùng 7/2010: “Phuø hôïp vôùi luaät taäp quaùn quoác teá, yeâu saùch hôïp phaùp vuøng bieån trong bieån Ñoâng caàn phaûi ñöôïc baét nguoàn chæ töø caùc yeâu saùch hôïp phaùp vôùi ñaát lieàn vaø ñaûo”. (32) Permanent Mission of the Republic of Indonesia to the United Nations, Note N. 480/POL- 703/VII/10, New York 8 July 2010 with reference to the circulate Note CML/17/2009 of 7 May 2009 addressed to the General Secretary of United Nations by the Permanent Mission of the People’s Republic of China to the United Nations. http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/... files/.../idn_2010re_mys_vnn_e.pdf, date of access 13 May 2010 (33) Veà ñöôøng löôõi boø xin tham khaûo Nguyeãn Hoàng Thao. “Yeâu saùch ñöôøng ñöùt khuùc 9 ñoaïn cuûa Trung Quoác döôùi goùc ñoä luaät phaùp quoác teá”, http://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu- vietnam/717-nguyn-hng-thao-yeu-sach-ng-t-khuc-9-on-ca-trung-quc-di-goc-quc-t (34) Michael Richardson. Energy and Geopolitics in the South China Sea: Implication for ASEAN and the Dialogue Partners, April 2009, Discussion Forum, Institute of Southeast Asian Studies (ISEAS), Singapore, http://www.iseas.edu.sg/aseanstudiescentre/ascdf2.htm. Pan Shiying, “The Petropolitics of the Nansha Islands - China’s Indisputable legal Case”, Economic Information & Agency, July 1996, p. 162. (35) Yann Huei Song. “Vieäc aùp duïng ñieàu 121 khoaûn 3 Coâng öôùc Luaät bieån ñoái vôùi 5 ñaûo tranh chaáp ôû bieån Ñoâng”, Bieån Ñoâng - Hôïp taùc vì an ninh vaø phaùt trieån trong khu vöïc, Kyû yeáu Hoäi thaûo khoa hoïc quoác teá do Hoïc vieän Ngoaïi giao vaø Hoäi Luaät gia Vieät Nam toå chöùc taïi Haø Noäi ngaøy 26-27/11/2009, Nxb Theá giôùi, 2010, tr. 65-90. (36) R. W. Smith. “Maritime Delimitation in the South China Sea: Potentiality and Challenges”. Ocean Development and International Law, 41:214-236, 2010, p. 227. See also Van Dyke and Bennett propose a 12-mile territorial sea for rocks in the Spratlys islands (J. M. Van Dyke and D.L. Bennett, “Islands and the Delimitation of Ocean Space in the South China Sea”, Ocean Yearbooks, Vol. 10, Edited by Elisabeth Mann Borgese, Norton Ginsburg, and, Joseph R. Morgan (Chicago: The University of Chicago Press, 1993), p. 54); John M. Van Dyke and Robert A. Brooks, “Uninhabited Islands: Their Impact on the Ownership of the Ocean’s Resources”, Ocean Development and International Law, Vol. 12, Issues 3-4 (1983), p. 265; L. Charney, “Note and Comment: Rocks That Cannot Sustain Human Habitation”, American Journal of International Law”, No93, 1999, p. 872; Barbara Kwiatkowska and Alfred H.A. Soons, “Entitlement to Maritime Areas of Rocks Which Cannot Sustain Hamuan Habitation or Economic Life of Their Owns”, Netherlands Yearbooks of International Law, N021, 1999, p. 167-168; Robert Beckman and Clive Schofield, “Moving Beyond Disputes Over Islands Sovereignty: ICJ Decision Sets Stage For Maritime Boundary delimitation in the Singapore Strait”, Ocean Development and International Law, No40, 2009, p. 10; Barry Hart Dubner, “The Spratly Rocks Dispute - A Rockapelago Defies Norms of International Law”, Temple International and Comparative Law Journal, Autuum 1995, p. 304- 305; Alex G. Oude Elferink, “The Islands in the South China Sea: How Does Their Presence Limit the Extent of the High Seas and the Area and the Maritime Zones of the Mainland Coasts?”, Ocean Development and International Law, N032, 2001, p. 174. (37) Permanent Mission of the People’s Republic of China to the United Nation, New York, Note CML2/2009, Feb 6, 2009 With reference to the Japan’s Submission dated of 12 November 2008 to the Commission on Limits of the Continental Shelf concerning the outer limit of continental shelf beyond 200 nautical miles, http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/ submissions_files/jpn08/chn_6feb09_e.pdf, date of access 13 May 2009. (38) Permanent Mission of the People’s Republic of China to the United Nation, New York, Note CML17/2009, May 7, 2009 With reference to the Joint Submission by Malaysia and the
80 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 Socialist Republic of Vietnam and dated of 6 May 2009 to the Commission on Limits of the Continental Shelf concerning the outer limit of continental shelf beyond 200 nautical miles, http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/submissions_files/mysvnm33_09/chn_2009re_mys_ vnm_e.pdf, date of access 13 May 2009 and Permanent Mission of the People’s Republic of China to the United Nation, New York, Note CML18/2009, May 7, 2009 With reference to the Submission by the Socialist Republic of Vietnam dated of 7 May 2009 to the Commission on Limits of the Continental Shelf concerning the outer limit of continental shelf beyond 200 nautical miles, http://www.un.org/Depts/los/clcs_new/chn_2009re_vnm.htm, date of access 13 May 2009 (39) Ma. Paola J. Syyap, PNOC submits disputed oil exploration to Hose, Website GMA News and Public Affairs http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/story/2008/09/080905_viet_protest_ china.shtml (40) (41) Carlyle A Thayer. Southeast Asia, Patterns of security cooperation, ASPI Australia 2010, p. 33. http://www.bbc.co.uk/vietnamese/world/2010/09/100922_china_double_standard.shtml, date of (42) access 25/9/2010. “Bieåu tình ôû Nhaät Baûn vaø Trung Quoác veà quaàn ñaûo tranh chaáp”, VNExpress, http://vnexpress. (43) net/gl/the-gioi/2010/10/3ba21baa/, date of access 24 October 2010. “Thousands protest in China, Japan over island row”, The China Post, http://www.chinapost.com. tw/asia/japan/2010/10/17/276408/Thousands-protest.htm, date of access 24 October 2010. (44) “CNOOC to share investment, risk on development of East China Sea” (Xinhua (Updated 2008-06-27). From the website of China Daily (http://www.chinadaily.com. cn/bizchina/2008-06/27/content_6801444.htm) (accessed on 3 November 2008); and, “China’s rights over Chunxiao not negotiable” (China Daily) (Updated 2008-06-25]. From the website of China Daily (http://chinadaily.com.cn/bizchina/2008-06/25/content_6794064. htm) (accessed on 3 November 2008). (45) Carlyle A Thayer. Southeast Asia, Patterns of security cooperation, ASPI Australia 2010, p. 55. (46) “to create a ‘just and sustainable international order”, Office of the President of the United States, National Security Strategy, May, 2010:12. (47) Hillary Rodham Clinton, Secretary of State at the National Convention Center ARF 17, Hanoi, Vietnam, July 23, 2010. http://www.state.gov/secretary/rm/2010/07/145095.htm (48) Taïi ARF 17 taïi Haø Noäi, Ngoaïi tröôûng Döông Khieát Trì ñaõ ñöa ra 7 ñieåm giaûi thích chính saùch cuûa Trung Quoác veà bieån Ñoâng: 1) Tình hình bieån Ñoâng cô baûn laø hoøa bình vaø oån ñònh; 2) Trung Quoác chæ coù moät soá tranh chaáp veà laõnh thoå vaø quyeàn treân bieån vôùi moät soá nöôùc ASEAN chöù khoâng phaûi vôùi caû khoái ASEAN; 3) Tranh chaáp caàn giaûi quyeát moät caùch hoøa bình thoâng qua hieäp thöông höõu nghò vì lôïi ích cuûa hoøa bình, oån ñònh ôû bieån Ñoâng vaø quan heä laùng gieàng toát ñeïp. Phuø hôïp vôùi Tuyeân boá veà caùch öùng xöû cuûa caùc beân ôû bieån Ñoâng DOC, caùc beân caàn kieàm cheá vaø khoâng laøm cho vaán ñeà trôû thaønh quoác teá hay ña phöông; 4) Chöùc naêng cuûa DOC laø taïo söï tin caäy laãn nhau giöõa caùc nöôùc höõu quan vaø caùc ñieàu kieän thuaän lôïi cuõng nhö khoâng khí toát ñeïp ñeå tieán tôùi moät giaûi phaùp cuoái cuøng cho tranh chaáp. Trung Quoác vaø caùc nöôùc ASEAN ñaõ ñöa ra DOC. Ñaõ coù caùc cuoäc tham khaûo laøm vieäc chung. Khi ñieàu kieän chín muoài, caùc cuoäc hoïp caáp cao coù theå ñöôïc tieán haønh; 5) Khoâng coù vieäc quyeàn töï do vaø an toaøn haøng haûi ôû bieån Ñoâng bò ngaên trôû. Thöông maïi ñang phaùt trieån maïnh meõ trong khu vöïc vaø neáu moät soá nöôùc khoâng xuaát khaåu ñöôïc nhieàu vaøo Trung Quoác ñoù laø hoï ñaõ ñöa ra nhieàu raøo caûn cho xuaát khaåu kyõ thuaät cao; 6) Khoâng coù söï cöôõng cheá naøo treân vaán ñeà bieån Ñoâng. Taát caû caùc nöôùc lôùn hay nhoû ñeàu bình ñaúng. Trung Quoác laø nöôùc lôùn neân cuõng coù nhöõng moái quan taâm hôïp phaùp cuûa mình; 7) Neáu bieån Ñoâng trôû thaønh moät vaán ñeà quoác teá hoaëc ña phöông, seõ chæ khieán cho vaán ñeà naøy trôû neân toài teä hôn vaø giaûi phaùp seõ khoù khaên hôn. Thöïc tieãn quoác teá cho thaáy caùch toát nhaát ñeå giaûi quyeát caùc baát ñoàng, tranh chaáp ñoù laø caùc beân lieân quan ñaøm phaùn song phöông tröïc tieáp. http://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx/t719460.htm.
81 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (83). 2010 (49) Phaùt bieåu cuûa oâng Surin Pitsuwan, Toång thö kyù ASEAN, taïi phieân beá maïc Hoäi nghò ADMM+ laàn thöù nhaát taïi Haø Noäi ngaøy 12/10/2010: “Khu vöïc naøy mang tính chaát voâ cuøng saùch löôïc, vì theá giao thoâng ñöôøng bieån töï do, côûi môû vaø an toaøn laø ñieàu quan troïng. Vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc neâu ra vaø ñöôïc taát caû caùc beân ñoàng yù raèng ñoù laø caùc muïc tieâu maø khu vöïc neân coá gaéng ñaït tôùi vaø duy trì”. RFI, Haø Noäi 12/10/2010. (50) ADMM+ laàn thöù nhaát taïi Haø Noäi ngaøy 12/10/2010. (51) “China, ASEAN states begin talks on ‘code of conduct’ for disputes”, GMA New.TV, 10/01/2010 | 03:11 AM, http://www.gmanews.tv/story/202363/china-asean-states-begin-talks- on-code-of-conduct-for-disputes, date of access 24 October 2010. (52) Lee Kuan Yew, Minister mentor of Singapore, Battle For Preeminence, http://www.forbes.com/ forbes/2010/1011/rich-list-10-opinions-lee-kuan-yew-current-events-preeminence.html “A stabilizing factor in their relationship, however, is that each nation requires cooperation from and healthy competition with the other: China needs American technology, investments and markets; the U.S. needs Chinese markets and Chinese agreement and/or assistance in dealing with major world problems. Mutual benefit can be a powerful force”. (53) Lee Kuan Yew, Minister mentor of Singapore, Battle For Preeminence, http://www.forbes.com/ forbes/2010/1011/rich-list-10-opinions-lee-kuan-yew-current-events-preeminence.html “China has to carefully consider whether insisting on dealing with the Asean countries separately will make them gravitate closer to the U.S. One of China’s long-term goals is to be economically integrated with the Asean countries, as well as with Japan and South Korea. China will defeat its purpose if it pushes the Asean countries closer to the U.S., especially since America’s stated position is one of support for the lawful claims of those smaller states”. TOÙM TAÉT Bieån Ñoâng ñaõ ñöôïc bieát ñeán nhö moät trung taâm tranh chaáp cuûa theá giôùi veà möùc ñoä phöùc taïp, soá löôïng caùc beân tranh chaáp vaø söï quan taâm lôïi ích cuûa caùc cöôøng quoác. Vì vaäy, tranh chaáp treân bieån Ñoâng khoâng nhöõng chæ aûnh höôûng ñeán quan heä giöõa caùc nöôùc coù lieân quan maø coøn aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa caùc nöôùc khaùc, ñeán hoøa bình, oån ñònh vaø söï hôïp taùc phaùt trieån cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Caùc hoaït ñoäng khoâng tính ñeán lôïi ích cuûa caùc nöôùc khaùc taát seõ ñöa ñeán söï chuù yù cuûa dö luaän vaø caùc ñoäng thaùi nhaèm tìm kieám söï caân baèng coù lôïi cho hoøa bình vaø phaùt trieån trong khu vöïc. Caùc cöôøng quoác töï vaïch vuøng aûnh höôûng baát lôïi cho caùc nöôùc laùng gieàng nhoû hôn cuoái cuøng seõ phaûn taùc duïng. Tieán trình giaûi quyeát caùc tranh chaáp treân bieån Ñoâng caàn tuaân thuû theo luaät phaùp quoác teá, thuùc ñaåy caùc bieän phaùp xaây döïng loøng tin ñeå tieán ñeán xaây döïng moät Boä Quy taéc öùng xöû vì lôïi ích chung cho taát caû caùc beân lieân quan. ABSTRACT THE EAST SEA - THREE PERIODS, FOUR CHALLENGES, TWO WAYS OF REGIONAL APPROACHES AND ONE FAITH The East Sea is known as the center of international conflict related to the level of complexity, number of related countries and the interest of powers. Thus, the conflict in the East Sea not only affects the relations among concerned nations but also the interest of other countries, regional and international peace, stability and development co-operation. Activities without regard to the interests of all other countries will be brought to the attention of public opinion and the move to seek a balance in favor of peace and development in the region. Priority area’s outline by any powers themselves, which adversely affects smaller neighbors, will eventually be counter-productive. The course of resolving conflicts in the East Sea needs to comply with international law, and to promote measures based on trust in order to build a Regional Code of Conduct in the East Sea for common interests of concerned nations.