Báo cáo nghiên cứu khoa học " CÁC VỊ LA HÁN CHÙA THÁNH DUYÊN "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chùa Thánh Duyên nằm trên núi Thúy Vân, nay thuộc xã Vinh Hiền, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế là ngôi quốc tự có vị trí đẹp, nơi trời mây sông nước quyện hòa cùng phong cảnh thiền. Vì vậy không ngạc nhiên khi vua Thiệu Trị xếp thắng cảnh này ở vị trí thứ 9 trong 20 cảnh đẹp của đất Thần kinh. Nơi đây, vào tháng 3 năm Đinh Dậu, 1837 vua Minh Mạng khi trùng kiến chùa đã dụ rằng: “Những danh lam thắng tích ta không có quyền để chúng tàn lụi, mất...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " CÁC VỊ LA HÁN CHÙA THÁNH DUYÊN "

113 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 COÅ VAÄT VIEÄT NAM CAÙC VÒ LA HAÙN CHUØA THAÙNH DUYEÂN Đặng Vinh Dự* Chuøa Thaùnh Duyeân naèm treân nuùi Thuùy Vaân, nay thuoäc xaõ Vinh Hieàn, huyeän Phuù Loäc, tænh Thöøa Thieân Hueá laø ngoâi quoác töï coù vò trí ñeïp, nôi trôøi maây soâng nöôùc quyeän hoøa cuøng phong caûnh thieàn. Vì vaäy khoâng ngaïc nhieân khi vua Thieäu Trò xeáp thaéng caûnh naøy ôû vò trí thöù 9 trong 20 caûnh ñeïp cuûa ñaát Thaàn kinh. Nôi ñaây, vaøo thaùng 3 naêm Ñinh Daäu, 1837 vua Minh Maïng khi truøng kieán chuøa ñaõ duï raèng: “Nhöõng danh lam thaéng tích ta khoâng coù quyeàn ñeå chuùng taøn luïi, maát heát daáu tích, khoâng löu laïi cho theá heä mai sau. Huoáng gì nhöõng caûnh quan nôi ñaây ñeàu do Hoaøng toå cuûa ta (Minh vöông Nguyeãn Phuùc Chu) vì trieàu ñình, vì thaàn daân maø taïo döïng, nhaèm muïc ñích khuyeán khích moïi ngöôøi tu taâm, tích thieän, taïo phöôùc ñieàn” [4: 305]. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng ngoâi quoác töï ñöôïc choïn laøm trai ñaøn caàu an cuõng nhö caùc leã troïng khaùc cuûa trieàu ñình. Khoâng chæ coù phong caûnh ñeïp, Thaùnh Duyeân coøn laø ngoâi chuøa löu giöõ trong mình nhieàu phaùp khí, ñaëc bieät laø nhöõng pho töôïng baèng ñoàng coå coù giaù trò. Taïi ñaây coøn gaàn 70 pho töôïng ñoàng, ñaëc bieät laø boä 18 töôïng La Haùn. Ñaây coù theå xem laø boä söu taäp 18 vò La Haùn baèng ñoàng tieâu bieåu cuûa theá kyû 19. Möôøi taùm vò La Haùn chuøa Thaùnh Duyeân ñöôïc thieát trí hai beân töôøng ôû Ñaïi Huøng Böûu Ñieän, moãi beân 9 vò cuøng aùn thôø vôùi Thaäp Ñieän Minh Vöông. Giôùi thieäu kyõ veà caùc pho töôïng naøy laø coâng vieäc chöa töøng ñöôïc ñeå yù vì chuùng ñöôïc taïo taùc vôùi neùt maët khaù gioáng nhau. Trong nhieàu baøi vieát veà chuøa Thaùnh Duyeân, 18 vò La Haùn chæ ñöôïc nhaéc ñeán moät caùch chung chung, giaûn löôïc. Ñaây laø moät khoù khaên cho haäu boái khi muoán tìm hieåu veà ngoâi chuøa, veà heä thoáng töôïng thôø, phaùp baûo, phaùp khí. La Haùn (teân goïi ñaày ñuû laø A La Haùn) chæ caùc Phaät töû xuaát gia ñaõ tu ñeán möùc döùt tuyeät caùc phieàn naõo trong loøng, khoâng coøn laàm loãi, ñöôïc töï do tuyeät ñoái, taâm trí töï taïi, khoâng sinh khoâng töû, bieát heát taát caû. Trong ngheä thuaät taïo hình, La Haùn thöôøng ñöôïc theå hieän “moãi ngöôøi moät veû”. Trong kinh ñieån Phaät giaùo, ñaëc bieät laø kinh ñieån Phaät giaùo thôøi kyø ñaàu thöôøng noùi nhieàu ñeán caùc vò La Haùn. Chuùng ta thöôøng nghe nhaéc ñeán 16 vò La Haùn, 18 vò La Haùn vaø 500 vò La Haùn trong caùc taùc phaåm ngheä thuaät, ñieâu khaéc cuûa Phaät giaùo. Noùi ñeán 16 vò La Haùn coù caùc coâng trình dòch thuaät cuûa Ñaïo Thaùi soáng vaøo thôøi Baéc Löông (401-439), nhaø sö Huyeàn Trang (596-664) soáng vaøo thôøi nhaø Ñöôøng. Ñaëc bieät taùc phaåm Phaùp truï kyù do phaùp sö Huyeàn Trang dòch ra chöõ Haùn, ñöôïc xem laø cô sôû ñeå nhöõng danh hoïa töø ñoù trôû veà sau laøm khuoân maãu khi veõ veà caùc vò La Haùn. Ban ñaàu chæ coù töôïng cuûa 16 vò La Haùn nhöng veà sau, vôùi söï saùng taïo cuûa caùc hoïa só neân hình töôïng cuûa 18 vò La Haùn baét * Khoa Xaõ hoäi-Nhaân vaên, Tröôøng Ñaïi hoïc Phuù Xuaân, Hueá.
114 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 ñaàu xuaát hieän. Döïa treân 16 hình töôïng coù saün, caùc hoïa só boå sung theâm hai vò taïo thaønh taäp hôïp 18 vò La Haùn. Tuy nhieân, do khoâng caên cöù theo kinh saùch neân lai lòch cuûa hai vò sau naøy thöôøng baát nhaát. Coù thuyeát cho laø Taân Ñaàu Loâ vaø Khaùnh Höõu (tieáng Phaïn laø Nan Ñeà Maät Ña La, ngöôøi ñaõ thuyeát minh saùch Phaùp truï kyù), coù thuyeát chæ ra ñoù laø Ca Dieáp Quaân Ñoà Baùt Thaùn, cuõng coù thuyeát noùi raèng ñoù laø Khaùnh Höõu vaø nhaø sö Huyeàn Trang... Sang ñeán thôøi Minh, Thanh laïi xeáp Boá Ñaïi Hoøa thöôïng vaø Ñaït Ma Ña La hoaëc hai toân giaû Haøng Long vaø Phuïc Hoå, hoaëc Ma Da phu nhaân vaø Di Laëc vaøo danh saùch 18 vò La Haùn [3: 225]. Cuõng coù khi hình töôïng cuûa caùc vò laãn loän vaøo vôùi nhau... Tuy hình töôïng vaø lai lòch khoâng ñoàng nhaát nhöng heä töôïng 18 vò La Haùn laïi ñöôïc phoå bieán roäng raõi hôn heä töôïng 16 vò. Caùc vò La Haùn coù ñaëc ñieåm chung laø toùc ñöôïc caïo nhö taêng chuùng coøn hình daùng, y phuïc, tuøy khí... khoâng coù moät quy chuaån ñoàng nhaát maø thöôøng phuï thuoäc vaøo yù töôûng, söï saùng taïo cuûa ngheä nhaân. Möôøi taùm vò La Haùn chuøa Thaùnh Duyeân cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä. Neáu so saùnh vôùi caùch veõ cuûa Töû Kim An ngöôøi Giang Toâ (Trung Quoác) soáng vaøo ñôøi Toáng (960-1279) [7: 400-415] hay caùch veõ cuûa Maõ Ñaøi ñôøi Thanh (1644-1911) [7: 416-419] thì khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc bôûi leõ tö theá, neùt maët, phaùp khí vaø caùc con vaät ñi cuøng ñeàu khoâng gioáng nhau. Beân caïnh ñoù, 18 vò 18 vò La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân. Haøng treân (beân traùi chaùnh ñieän): 1,2) chöa xaùc ñònh ñöôïc lai lòch, 3) La Haùn Tónh Toïa, 4) La Haùn Khaùnh Hyû, 5) La Haùn Kî Töôïng, 6) La Haùn Traàm Tö, 7) La Haùn Naâng Thaùp, 8) La Haùn Tröôøng Mi, 9) La Haùn Quaù Giang. Haøng döôùi (beân phaûi chaùnh ñieän): 1) La Haùn Cöû Baùt, 2) La Haùn Ba Tieâu, 3) La Haùn Khia Taâm, 4) La Haùn Khoaùi Nhó, 5) La Haùn Toïa Loäc, 6) La Haùn Thaùm Thuû, 7) La Haùn Boá Ñaïi, 8) La Haùn Tieáu Sö, 9) La Haùn Khaùng Moân.
115 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 La Haùn chuøa Thaùnh Duyeân ñöôïc theå hieän gaàn nhö thuaàn nhaát, chæ döïa vaøo kinh saùch vieát veà haønh traïng cuûa caùc ngaøi thì seõ raát khoù ñeå goïi cho ñuùng teân caùc pho töôïng. Ví duï nhö tröôøng hôïp vò La Haùn thöù 7 Kalica (thöôøng ñöôïc bieát ñeán laø La Haùn Kî Töôïng), neáu trong nhieàu heä töôïng La Haùn khaùc thì Kalica seõ ñöôïc veõ cuøng vôùi moät con voi, nhö theá duø khoâng bieát chính xaùc teân cuûa ngaøi, ta cuõng deã daøng nhaän ra. Tröôøng hôïp cuûa vò La Haùn Subinda (La Haùn Naâng Thaùp), La Haùn Ajita (La Haùn Tröôøng Mi)... cuõng töông töï. Nhöng vôùi heä töôïng La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân thì laïi khoâng nhö vaäy, ña phaàn ñeàu ôû tö theá ngoài (kieát giaø, ngoài nghieâng hoaëc treân gheá), raát ít phaùp khí vaø khoâng coù con vaät ñi keøm. Ñieàu coù theå giuùp nhaän bieát chæ laø neùt maët, caùc thuû aán maø caùc vò theå hieän. Tuy vaäy, do caùc phaùp khí khoâng ñöôïc ñuùc keøm töôïng (coù leõ ñöôïc laøm rôøi) neân töôïng coøn, töôïng maát. Cuõng coù tröôøng hôïp phaùp khí ñöôïc ñaët khoâng ñuùng theo lai lòch cuûa pho töôïng. Ngoaøi ra, caùc pho töôïng ñöôïc thieát trí khoâng theo moät quy luaät naøo caû tuy vaãn ñöôïc ñaët uy nghi treân aùn thôø hai beân Ñaïi Huøng Böûu Ñieän. Vì vaäy, ñeå xaùc ñònh teân goïi cuûa 18 vò La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân, chuùng toâi caên cöù vaøo söï tích cuûa caùc vò La Haùn ñöôïc ghi cheùp trong saùch Phaùp truï kyù, vaø ñoái chieáu, so saùnh vôùi boä tranh La Haùn do Thieàn Nguyeät Ñaïi sö Quaùn Theå veõ töø thôøi Nguõ ñaïi (907-960) in trong cuoán Trung Quoác Phaät giaùo ñoà töôïng giaûng thuyeát [3]. Tuy nhieân, coù moät khieám khuyeát nhoû laø do caùc saùch treân chæ noùi veà 16 vò La Haùn neân coù 2 vò khoâng bieát ngheä nhaân saùng taïo ra döïa treân cô sôû naøo. ÔÛ ñaây chuùng toâi xin khoâng trình baøy, chæ neâu ra caùc tröôøng hôïp coù theå gaàn gioáng vaø mong ñöôïc söï goùp yù. 1. Pindolabhaâradvaâja (Taân Ñaàu Loâ Phaû La Ñoïa 賓頭盧頗羅墮) hay coøn goïi laø Taân Ñoä La Baït La Ñoäc Ñoâ, xuaát thaân doøng Baø La Moân (Brahmana), laø moät ñaïi thaàn danh tieáng cuûa vua Öu Ñieàn. Ngaøi thích xuaát gia neân rôøi boû trieàu ñình vaøo röøng nuùi noã löïc tu taäp, sau khi chöùng thaùnh quaû côõi höôu veà trieàu khuyeán hoùa vua, nhaân ñoù ñöôïc taëng danh hieäu La Haùn Toïa Loäc. Hình töôïng cuûa ngaøi ñöôïc Ñaïi sö Quaùn Theå veõ ngoài treân ñaù, tay traùi caàm gaäy, tay phaûi choáng vaøo baøn ñaù, kinh ñaët treân goái, xöông vai loä ra, hai maét nhìn veà phía tröôùc [3: 229]. Ñoái chieáu vôùi hình treân ôû chuøa Thaùnh Duyeân, pho töôïng thöù 5 ôû daõy beân phaûi (töø ngoaøi nhìn vaøo) chæ khoâng coù caây gaäy vaø tay phaûi ñaët leân kinh saùch treân goái phaûi (chöù khoâng phaûi choáng xuoáng baøn ñaù). Pindolabhaâradvaâja (La Haùn Toïa Loäc) Ñaëc bieät neáu so vôùi hình veõ ôû saùch noùi treân thì pho töôïng gioáng töøng chi tieát töø neáp nhaên ôû traùn, aùnh maét, goø maù, khoeù mieäng... cho ñeán tö theá ngoài, taø aùo.
116 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 2. Kanakavatsa (Ca Naëc Ca Phaït Tha 迦諾迦伐磋) coøn goïi laø Yeát Naëc Ca Phöôïc Sa hay Giaø Maëc Giaø Phaït Tha. Ñöùc Phaät thöôøng khen ngaøi laø vò La Haùn phaân bieät thò phi roõ raøng nhaát. Khi chöa xuaát gia ngaøi laø ngöôøi raát tuaân thuû khuoân pheùp, giöõ gìn töø lôøi noùi ñeán haønh ñoäng, moät yù nghó xaáu cuõng khoâng cho phaùt khôûi. Sau khi xuaát gia, ngaøi caøng noã löïc tinh taán tu taäp, nhôø thieän caên saâu daøy ngaøi chöùng quaû A La Haùn raát nhanh. Ngaøi thöôøng ñi du hoùa khaép nôi vôùi göông maët töôi vui vaø duøng bieän taøi thuyeát phaùp ñeå thuyeát phuïc chuùng sanh. Thaáy moïi ngöôøi thöôøng voâ yù taïo nhieàu nghieäp aùc haøng ngaøy, töông lai bò quaû khoå ñòa nguïc neân khi thuyeát phaùp ngaøi thöôøng xieån minh giaùo lyù nhaân quaû thieän aùc, giuùp chuùng sanh phaân bieät roõ raøng ñeå söûa ñoåi. Baèng caùch giaûng daïy chaân thaät, Kanakavatsa (La Haùn Khaùnh Hyû) toân giaû suoát ñôøi nhö ngoïn haûi ñaêng ñem aùnh saùng Phaät phaùp soi roïi nhaân sinh. Vì vaäy, ngaøi coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Khaùnh Hyû. Hình töôïng ngaøi ñöôïc Ñaïi sö Quaùn Theå veõ mình maëc phaùp y, ngoài treân baøn ñaù, hai tay kieát aán, gaäy töïa vaøo vai, treân maët ñaày neáp nhaên, ñaàu hôi ngöûa veà phía sau [3: 232]. Trong chuøa Thaùnh Duyeân, pho töôïng thöù tö beân traùi öùng vôùi hình veõ naøy. Chæ coù ñieàu töôïng ôû chuøa khoâng coù gaäy, y phuïc maëc nöûa thaân vaø ôû tö theá ngoài treân gheá. Ngoaøi ra, töø ñaàu hôi ngöûa, khuoân maët goùc caïnh do neáp nhaên, theá kieát aán cuûa hai baøn tay ñeàu phuø hôïp vôùi hình veõ. 3. Kanakabharadvaâja (Ca Naëc Ca Baït Ly Ñoïa Xaø 迦諾迦跋釐墮蛇) hay coøn goïi laø Giaø Maëc Giaø Baït Ly Ñoïa Ñoâ. Ngaøi laø vò ñaïi ñeä töû ñöôïc ñöùc Phaät giao phoù giaùo hoùa vuøng Ñoâng Thaéng Thaàn Chaâu. Truyeàn thuyeát Phaät giaùo keå laïi raèng quoác vöông nöôùc Taêng Giaø La ôû Nam Haûi khoâng tin Phaät phaùp, toân giaû Kanakabharadvaâja beøn tìm caùch hoùa ñoä. Moät sôùm Kanakabharadvaâja (La Haùn Cöû Baùt)
117 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 mai, khi ñang caàm göông soi maët, quoác vöông giaät mình kinh sôï vì trong göông khoâng coù maët mình maø coù hình daùng vò ñaïi só Baïch Y. Ñaây laø do pheùp thaàn bieán cuûa toân giaû. Theo lôøi khuyeân cuûa quaàn thaàn, nhaø vua cho taïc töôïng Boà Taùt Quaùn Theá AÂm ñeå thôø phuïng vaø töø ñoù heát loøng tin Phaät. Toân giaû Kanakabharadvaâja thöôøng mang moät caùi baùt saét beân mình khi du haønh khaát thöïc, neân coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Cöû Baùt. Ngaøi trong hình veõ cuûa Ñaïi sö Quaùn Theå coù thaân hình gaày oám trô xöông, mieäng ngaäm vaø maét môû, loâng maøy ngang nhö kieám, tay phaûi caàm phaát, tay traùi ñeå treân goái, ngoài treân baøn ñaù [3: 235]. Trong caùc pho töôïng ôû chuøa Thaùnh Duyeân thì chæ coù pho töôïng thöù nhaát beân phaûi coù hình dung gaàn gioáng veà ngaøi. Töôïng gioáng ôû theá ngoài, theá cuûa hai tay. Khuoân maët cuõng nhö mieâu taû, maét môû vaø mieäng ngaäm. Tuy nhieân do ñaëc ñieåm cuûa caùc pho töôïng naøy thöôøng raát muûm mæm, ít gaày trô xöông neân khoâng theå hieän ñöôïc yù ñoà nhö hình veõ mieâu taû. Vaø nhö ñaõ noùi ôû treân, phaát vaø loâng maøy cuõng khoâng theå hình dung ñöôïc roõ beân caïnh y phuïc ñöôïc maëc toaøn thaân chöù khoâng phaûi nöûa ngöôøi nhö hình veõ. 4. Subinda hay coøn goïi laø Toâ Taàn Ñaø (蘇頻陀). Ngaøi laø moät trong nhöõng vò La Haùn tu taäp raát tinh nghieâm, giuùp ngöôøi nhieät tình nhöng ít thích noùi chuyeän. Toân giaû Subinda ít khi ñi theo ñöùc Phaät ra ngoaøi, ngaøi chæ ôû yeân nôi tònh xaù ñoïc saùch hoaëc queùt saân. Do daønh troïn thôøi gian cho vieäc thieàn ñònh neân ngaøi chöùng quaû A La Haùn raát sôùm. Hình töôïng ngaøi coøn ñöôïc taïo vôùi moät baûo thaùp thu nhoû treân tay. Thaùp laø thôø xaù lôïi Phaät, giöõ thaùp beân mình laø giöõ maïng maïch Phaät phaùp, vì theá ngaøi coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Naâng Thaùp. Töôïng ngaøi ñöôïc Ñaïi sö Quaùn Theå veõ ôû tö theá ngoài kieát giaø treân ñaù, maëc aùo qua vai, tay phaûi naém thaønh quyeàn ñeå ôû ngöïc, tay traùi duoãi ra ñaët treân goái [3: 238]. Trong caùc pho töôïng La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân thì töôïng thöù baûy beân traùi gioáng vôùi hình veõ mieâu taû. Töø tö theá ngoài phu toïa tay naém quyeàn, tay ñeå treân goái ñeàu khôùp. Chæ coù moät thay ñoåi nhoû ñoù laø Subinda (La Haùn Naâng Thaùp) tay naém quyeàn cuûa töôïng taïi chuøa Thaùnh Duyeân ñöa cao hôn so vôùi hình veõ vaø baøn tay traùi ñeå treân goái bò laáp bôûi oáng tay aùo. Ngoaøi ra, cuõng coù theå nhaän thaáy laø ña soá y phuïc trong hình veõ cuûa Ñaïi sö Quaùn Theå laø aùo choaøng qua vai trong khi caùc pho töôïng ôû chuøa Thaùnh Duyeân thöôøng laø kieåu aùo coù oáng tay. Ñaây laø söï khaùc bieät deã chaáp nhaän vì y phuïc cuûa töøng thôøi khaùc nhau.
118 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 5. Nakula coøn ñöôïc goïi laø Naëc Cuû La (諾矩羅) hay Maëc Cuû La. Treân vaùch hang thöù 76 cuûa ñoäng Ñoân Hoaøng coù veõ hình töôïng ngaøi ngoài kieát giaø treân phieán ñaù. Theo truyeàn thuyeát, ngaøi thuoäc ñaúng caáp voõ só (Kshatriya) söùc maïnh voâ song, ñôøi soáng chæ bieát coù chieán tranh cheùm gieát. Khi theo Phaät xuaát gia, ngaøi ñaït quaû A La Haùn trong tö theá tónh toïa neân thöôøng goïi laø La Haùn Tónh Toïa. Theo mieâu taû cuûa Ñaïi sö Quaùn Theå thì hình veõ cuûa ngaøi ngoài treùo chaân treân baøn ñaù, hai tay caàm moäc ñoàng töû (moät duïng cuï thôøi xöa duøng ñeå gaõi ngöùa), töïa vaøo vai traùi [3: 241]. Vôùi nhöõng chi tieát ñöôïc mieâu taû, thì pho töôïng thöù ba beân traùi ôû chuøa Thaùnh Duyeân hôïp hôn caû. Tö theá tuy khoâng treùo chaân, hai tay tuy khoâng naém moäc ñoàng töû vaø gaäy cuõng coù theå do haäu boái ñöa vaøo theá nhöng trong taát caû caùc Nakula (La Haùn Tónh Toïa) pho töôïng thì ñaây laø pho töôïng ñaùp öùng nhöõng chi tieát mieâu taû maø Ñaïi sö Quaùn Theå ñaõ veõ. Vaãn tö theá ngoài, y phuïc choaøng qua vai, maét luoân höôùng veà phía tröôùc. 6. Bhadra (Baït Ñaø La 跋陀羅) coøn ñöôïc goïi laø Hieàn, vì meï ngaøi haï sanh ngaøi döôùi caây Baït ñaø, töùc laø caây Hieàn. Theo truyeàn thuyeát, toân giaû raát thích taém röûa, moãi ngaøy taém töø moät ñeán möôøi laàn, neân raát maát thôøi gian ñoàng thôøi treã naûi coâng vieäc. Bieát ñöôïc chuyeän, Theá Toân keâu toân giaû ñeán beân, chæ daïy caùch taém röûa thieát thöïc, nghóa laø ngoaøi vieäc taåy röûa thaân theå coøn phaûi taåy röûa caáu ueá trong taâm, goät saïch caùc tham saân phieàn naõo ñeå caû thaân taâm ñeàu thanh tònh. Tieáp nhaän lôøi Phaät daïy, Bhadra haønh trì theo yù nghóa ñích thöïc cuûa vieäc taém röûa, sieâng naêng goät röûa taâm neân chaúng bao laâu chöùng quaû A La Haùn. Töø ñoù taém röûa laø moät phaùp tu höõu duïng thieát thöïc maø toân giaû thöôøng khuyeân daïy moïi ngöôøi. Caùc töï vieän Trung Hoa thöôøng thôø hình töôïng ngaøi trong nhaø taém ñeå nhaéc nhôû yù nghóa phaûn tænh tö duy. Toân giaû cuõng thöôøng dong thuyeàn ñi hoaèng hoùa caùc quaàn ñaûo ôû mieàn ñoâng AÁn Ñoä nhö Java, Jakarta… neân ngaøi coøn mang teân La Haùn Quaù Giang. Bhadra (La Haùn Quaù Giang)
119 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Theo hình veõ maø Ñaïi sö Quaùn Theå mieâu taû thì Bhadra ngoài phu toïa treân ñaù, maët hôi ngöûa leân, traùn cao maù ñaày, tay phaûi boû trong aùo, tay traùi caàm chuoãi haït ñaët leân treân goái [3: 244]. Ñoái chieáu hình veõ vôùi nhöõng pho töôïng La Haùn taïi chuøa thì töôïng thöù chín beân traùi khôùp vôùi hình veõ ñaõ mieâu taû. Tuy khoâng coøn chuoãi haït, hai tay ñöôïc naâng cao hôn nhöng tö theá phu toïa, tay phaûi aån trong oáng tay aùo, khuoân maët hôi ngöûa veà phía sau theå hieän ñuùng taâm traïng cuûa hình veõ. 7. Kalica (Ca Lyù Ca 迦哩迦) hay coøn goïi laø Giaø Lyù Giaø. Tröôùc khi xuaát gia ngaøi laøm ngheà huaán luyeän voi, vì vaäy ngaøi coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Kî Töôïng. Khi Kalica chöùng quaû A La Haùn, ñöùc Phaät baûo ngaøi neân ôû taïi queâ höông mình (Tích Lan) ñeå baûo hoä Phaät phaùp. Ngaøi trong tranh veõ cuûa Quaùn Theå coù ñaëc ñieåm lôùn nhaát laø loâng maøy raát daøi voøng qua tay buoâng xuoáng choã ngoài, tö theá ngoài ôû treân ñaù, tay phaûi ñeå treân goái phaûi, tay traùi choáng töï nhieân xuoáng baøn ñaù [3: 247]. Trong 18 pho töôïng La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân thì töôïng thöù naêm beân traùi gioáng nhöõng chi tieát ôû treân. Chi tieát loâng maøy daøi buoâng xuoáng baøn ñaù khoâng coøn coù leõ Kalica (La Haùn Kî Töôïng) do thôøi gian ñaõ laøm hö haïi, tay traùi khoâng töïa vaøo baøn ñaù maø chæ choáng ôû goái traùi, khuoân maët khoâng cuùi xuoáng nhö hình veõ nhöng tö theá ngoài, khoùe mieäng, baøn chaân, y phuïc thì gioáng nhö nhöõng gì ñaõ ñöôïc mieâu taû. 8. Vajraputra (Phaït Xaø La Phaát Ña La 伐闍羅弗多羅) hay Phaït La Phaát Ña La. Töông truyeàn khi coøn ôû theá tuïc, ngaøi laøm ngheà thôï saên, theå löïc raát traùng kieän, moät tay coù theå naâng moät con voi, hoaëc naém moät con sö töû neùm xa hôn möôøi meùt. Moãi khi muoâng thuù chaïm maët ngaøi, chuùng ñeàu hoaûng sôï laùnh xa. Sau khi xuaát gia, ngaøi noã löïc tu taäp, chöùng quaû La Haùn. Laïi coù moät con sö töû thöôøng quaán quyùt beân ngaøi, do ñoù ngaøi mang bieät hieäu La Haùn Tieáu Sö. Vajraputra (La Haùn Tieáu Sö)
120 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Theo mieâu taû cuûa Quaùn Theå thì ngaøi laø moät vò taêng muõi cao, maét saâu, thaân côõi traàn, ngoài treân ñaù, hai tay baét cheùo nhau treân goái traùi, loøng baøn tay buoâng xuoáng, beân phaûi ñaët kinh laù boái, aùnh maét nhö ñang xem kinh [3: 250]. Pho töôïng La Haùn thöù taùm beân phaûi chuøa Thaùnh Duyeân gioáng nhö nhöõng gì maø Ñaïi sö Quaùn Theå ñaõ veõ. Gioáng töø tö theá ngoài, maét saâu, y phuïc khoaùc hôø ôû caùnh tay aùo ñeán hai caùnh tay baét cheùo nhau ôû goái chaân traùi. Chæ coù moät ñieåm nhoû laø kinh vaên khoâng coù ôû beân phaûi vì vaäy aùnh maét khoâng nhìn xuoáng maø nhìn thaúng. 9. Jivaka coøn ñöôïc goïi laø Thuù Baùc Ca (戍博迦) hay Tuaát Baùc Giaø. Jivaka voán laø moät ngöôøi Baø La Moân noåi danh, nghe noùi thaân Phaät cao moät tröôïng saùu, ngaøi khoâng tin neân chaët moät caây truùc daøi ñuùng moät tröôïng saùu ñeå ñích thaân ño Phaät. Laï thay, duø ño baát cöù caùch naøo, thaân Phaät vaãn cao hôn moät chuùt. Jivaka tìm moät caây thang daøi roài leo leân thang ño laïi, keát quaû cuõng vaäy. Ño ñeán möôøi maáy laàn, khoâng coøn caây thang naøo daøi hôn maø thaân Phaät vaãn cao hôn. Luùc naøy ngaøi khaâm phuïc vaø xin quy y laøm ñeä töû. Sau khi xuaát gia, traûi qua baûy naêm khoå haïnh, ngaøi chöùng quaû A La Haùn. Jivaka coøn ñöôïc theå hieän vôùi hình töôïng vaïch aùo baøy ngöïc ñeå hieån loä taâm Phaät, vì vaäy coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Khai Taâm. Theo hình veõ cuûa Ñaïi sö Quaùn Theå thì ngaøi ngoài nghieâng treân baøn ñaù, muõi cao, maét saâu vaø saùng, luoân nhìn veà phía tröôùc, traùn raát cao, tay traùi caàm phaát, tay phaûi co ngoùn, loøng baøn tay ngöûa ñaët treân goái [3: 253]. Ñaây laø hình töôïng khoù xaùc ñònh nhaát trong caùc pho töôïng taïi chuøa Thaùnh Duyeân. Tuy vaäy, theo phöông phaùp loaïi tröø thì pho töôïng thöù ba beân phaûi ñaùp öùng nhieàu chi Jivaka (La Haùn Khai Taâm) tieát hôn caû vôùi nhöõng gì ñöôïc mieâu taû. Tay traùi cuûa böùc töôïng naøy khoâng caàm phaát maø ôû traïng thaùi choáng caèm, loøng baøn tay phaûi ôû phía phaûi nhöng khoâng ôû treân goái. Ngoaøi nhöõng khaùc bieät ñoù ra thì caùc chi tieát khaùc ñeàu ñaùp öùng ñöôïc khi ñoái chieáu. Khuoân maët höôùng veà phía tröôùc, aùnh maét, tö theá ngoài, y aùo theå hieän ñuùng nhö nhöõng gì ñöôïc mieâu taû. 10. Panthaka (Baùn Thaùc Ca 半託迦) coøn ñöôïc goïi laø Baùn Thaùc Giaø hay Baït Ñaø La. Panthaka lôùn leân laø moät thanh nieân trí thöùc, nhaân moãi khi theo oâng ngoaïi ñi nghe Phaät thuyeát phaùp, beøn coù yù ñònh xuaát gia. Ñöôïc gia ñình chaáp thuaän, ngaøi gia nhaäp taêng ñoaøn, trôû thaønh moät vò tyø kheo tinh taán duõng maõnh, chaúng bao laâu chöùng quaû A La Haùn. Ngaøi coøn ñöôïc bieát ñeán vôùi danh hieäu La Haùn Thaùm Thuû.
121 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Hình töôùng Panthaka theo hoïa töôïng cuûa Ñaïi sö Quaùn Theå coù tö theá ngoài treân baøn ñaù, mình maëc caø sa qua vai, hai tay caàm cuoán kinh, veû nhö ñang ñoïc, phía tröôùc baøn ñaù coù moät ñoâi giaøy [3: 256]. Hình töôïng vò La Haùn thöù saùu beân phaûi taïi chuøa Thaùnh Duyeân theå hieän gioáng vôùi nhöõng gì ñöôïc mieâu taû. ÔÛ pho töôïng naøy, cuoán kinh caàm ôû treân tay, ñoâi giaøy, tö Panthaka (La Haùn Thaùm Thuû) theá ngoài, y aùo ñeàu khôùp vôùi nhöõng gì ñöôïc mieâu taû. Coù theå noùi ñaây laø pho töôïng deã hình dung ra nhaát trong taát caû caùc vò La Haùn taïi chuøa chuøa Thaùnh Duyeân. 11. Raâhula coøn ñöôïc goïi laø La Haàu La (羅喉羅), con trai cuûa Phaät Thích Ca Maâu Ni. Sau khi theo Phaät xuaát gia, nhôø söï giaùo döôõng cuûa Theá Toân, ngaøi boû daàn taäp khí vöông giaû vaø thoùi xaáu treâu gheïo ngöôøi, noã löïc tu taäp ñeå chöùng thaùnh quaû. Ngaøi luoân khieâm cung nhaãn nhuïc, khoâng thích tranh caõi hôn thua, phoøng cuûa mình bò ngöôøi chieám ôû, ngaøi laúng Raâhula (La Haùn Traàm Tö) laëng dôøi vaøo nhaø xí nguû qua ñeâm. Ñi khaát thöïc bò boïn coân ñoà neùm ñaù truùng ñaàu chaûy maùu, ngaøi laëng leõ ñeán bôø suoái röûa saïch roài töï tay baêng boù. Tín chuû cuùng cho ngaøi moät tònh thaát, ít laâu sau ñoøi laïi ñem cuùng ngöôøi khaùc, ngaøi cuõng bình thaûn doïn ra khoûi phoøng. Sau khi chöùng quaû A La Haùn, ngaøi vaãn laëng leõ tu taäp, neân ngaøi coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Traàm Tö. Ñöùc Phaät khen taëng ngaøi laø maät haïnh ñeä nhaát vaø choïn ngaøi vaøo trong soá 16 vò La Haùn löu laïi nhaân gian. Raâhula do Ñaïi sö Quaùn Theå veõ coù hai maét trôïn troøn, ngoài phu toïa treân ñaù, tay phaûi ñöa leân, ngoùn troû vaø ngoùn giöõa chæ sang moät beân, tay traùi ñaët treân goái traùi [3: 259]. Töôïng ngaøi ôû chuøa Thaùnh Duyeân naèm thöù saùu beân traùi. Tö theá ngoài phu toïa, y aùo, tay phaûi, tay traùi, neùt maët ñeàu theå hieän gaàn ñuùng vôùi nhöõng gì ñöôïc mieâu taû. Tuy nhieân, vôùi nhöõng gì ñöôïc veõ vaø qua hình töôùng cuûa pho töôïng khoâng khôùp cho laém vôùi haønh traïng cuûa moät vò La Haùn Traàm Tö.
122 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 12. Naâgasena (Na Giaø Teâ Na 那伽犀那) hay coøn goïi laø Ma Gia Teâ Na, Na Tieân. Naâgasena theo tieáng Phaïn nghóa laø ñoäi quaân cuûa roàng vaø töôïng tröng söùc maïnh sieâu nhieân. Ngaøi sinh tröôûng ôû mieàn Baéc AÁn, laø baäc La Haùn noåi tieáng veà taøi bieän luaän. Ngaøi chuyeân tu veà nhó caên, tranh töôïng cuûa ngaøi moâ taû vò La Haùn ñang ngoaùy tai moät caùch thuù vò. Moïi aâm thanh vaøo tai ñeàu giuùp cho taùnh nghe hieån loä, raát thöôøng truï vaø raát lôïi ích. Töø nhó caên vieân thoâng phaùt trieån thieät caên vieân thoâng, trôû laïi duøng aâm thanh thuyeát phaùp ñöa ngöôøi vaøo ñaïo, ñoù laø yù nghóa hình töôïng cuûa toân giaû Naâgasena. Vì vaäy ngaøi coøn ñöôïc nhaéc ñeán vôùi teân La Haùn Khoaùi Nhó. Töôïng La Haùn Naâgasena do Ñaïi sö Quaùn Theå veõ ngoài nghieâng beân moõm ñaù, maët muõi kyø dò, maét saâu vaø nhìn tröøng tröøng, phía sau ñaàu coù khoái u loài ra nhö buùi toùc, mieäng haù, löôõi ñöa ra, hai tay naém quyeàn ñaët döôùi caèm [3: 262]. Nhö mieâu taû ôû treân thì pho töôïng La Haùn thöù tö beân phaûi chuøa Thaùnh Duyeân laø ngaøi Naâgasena. Töôïng coù tö theá ngoài nghieâng, hai Naâgasena (La Haùn Khoaùi Nhó) tay naém laïi vôùi nhau ôû tröôùc ngöïc, mieäng haù, maét nhìn veà phía xa voâ ñònh. Nhöõng bieåu hieän cuûa neùt maët raát gioáng vôùi nhöõng gì Ñaïi sö Quaùn Theå veõ. 13. Angada (Nhaân Yeát Ñaø 因羯陀) hay coøn goïi Nhaân Kieät Ñaø. Theo truyeàn thuyeát ngaøi laø ngöôøi thöôøng baét raén ñoäc caén cheát ngöôøi. Khi baét xong ngaøi beû heát nhöõng raêng nanh ñoäc roài phoùng thích leân nuùi. Haønh ñoäng aáy phaùt xuaát bôûi loøng töø cao ñoä, neân ngaøi ñöôïc xem nhö bieåu tröng cuûa töø bi. Sau khi ñaéc ñaïo, ngaøi thöôøng mang moät tuùi vaûi beân mình ñeå ñöïng Angada (La Haùn Boá Ñaïi) raén, neân coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Boá Ñaïi (truøng hôïp vôùi Hoøa thöôïng Boá Ñaïi ôû Trung Hoa). Angada ñöôïc veõ vôùi tö theá ngoài treân baøn ñaù, tay traùi ñôõ kinh laù boái, tay phaûi laàn traøng haït, gaäy leâ töïa vaøo vai [3: 265]. Töôïng La Haùn thöù baûy beân phaûi coù hình daùng gaàn gioáng nhö mieâu taû. Tuy khoâng coù gaäy, kinh saùch vaø
123 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 traøng haït nhöng tö theá cuûa baøn tay traùi nhö ñang caàm vaät gì ñoù, tay phaûi cuõng theå hieän nhö ñang laàn traøng haït. Theá ngoài, y aùo ñuùng vôùi hình veõ maø Ñaïi sö Quaùn Theå ñaõ veõ. 14. Vanavaøsin hay coøn goïi laø Phaït Na Baø Tö 伐那婆斯. Theo truyeàn thuyeát khi meï ngaøi vaøo röøng vieáng caûnh, möa to döõ doäi vaø baø haï sanh ngaøi trong luùc aáy. Sau khi xuaát gia vôùi Phaät, ngaøi thích tu taäp trong nuùi röøng, thöôøng ñöùng döôùi caùc caây chuoái neân coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Ba Tieâu. Vanavaøsin ñöôïc veõ coù tö theá ngoài phu toïa trong hang ñaù, Vanavaøsin (La Haùn Ba Tieâu) maëc aùo choaøng qua vai, hai tay ñeå trong oáng tay aùo, maét nhaém nhaäp ñònh [3: 268]. Pho töôïng La Haùn thöù hai beân phaûi taïi chuøa theå hieän ñuùng hình dung maø Thieàn sö Quaùn Theå ñaõ veõ. Tö theá phu toïa, hai baøn tay aån trong oáng tay aùo, y aùo, khuoân maët thieàn ñònh ñeàu ñuùng nhö nhöõng gì ñöôïc mieâu taû. Pho töôïng theå hieän ñöôïc noäi taâm. 15. Ajita hay coøn goïi A Thò Ña (阿氏多) thuoäc doøng Baø La Moân nöôùc Xaù Veä (vuøng Sravasti, AÁn Ñoä). Theo truyeàn thuyeát khi ngaøi môùi sinh ra ñaõ coù loâng maøy daøi ruû xuoáng, ñieàu baùo hieäu kieáp tröôùc ngaøi laø moät nhaø sö. Vì theá, ngaøi coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Tröôøng Mi. Sau khi theo Phaät xuaát gia, ngaøi phaùt trieån thieàn quaùn vaø chöùng A La Haùn. Ajita coù tö theá hai tay oâm goái phaûi ngoài treân ñaù, haù mieäng theø löôõi, raêng nhe ra heát ñeå loä nhieàu chieác ñaõ bò ruïng, loâng maøy daøi ruû xuoáng hai beân [3: 271]. ÔÛ chuøa Thaùnh Duyeân pho töôïng La Haùn thöù taùm beân traùi theå hieän ñuùng nhö Ñaïi sö Quaùn Theå ñaõ veõ. Trong 18 pho töôïng, töôïng ôû tö theá oâm goái chæ coù pho töôïng naøy. Hôn nöõa, daùng ngoài, y aùo, theá naém cuûa baøn tay ñeàu gioáng nhöõng gì Ñaïi sö Quaùn Theå veõ. Tuy vaäy, neùt maët cuûa pho töôïng coù veû raát an nhaøn, tónh taïi chöù khoâng bieåu loä söï khaéc khoå, mieäng khoâng môû ñeå thaáy ñöôïc haøm raêng vaø loâng maøy khoâng daøi. Ajita (La Haùn Tröôøng Mi)
124 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 16. Cullapatka (Chuù Traø Baùn Thaùc Ca 注荼半託迦) hay coøn ñöôïc goïi laø Chaâu Lôïi Baøn Ñaëc (周利槃特), Chuù Ñoà Baùn Thaùc Giaø. Truyeàn thuyeát Phaät giaùo nhaéc ñeán ngaøi nhö moät taám göông caàn cuø nhaãn naïi. Vì khoâng thoâng minh neân khi xuaát gia ngaøi khoâng tieáp thu ñöôïc Phaät phaùp, keå caû xeáp chaân ngoài thieàn cuõng khoâng xong. Veà sau ñöôïc söï chæ daïy taän taâm cuûa Theá Toân, ngaøi thöïc haønh phaùp moân queùt raùc vôùi caây choåi treân tay. Nhôø söï kieân trì, doác taâm thöïc haønh lôøi daïy cuûa Phaät, queùt saïch moïi caáu ueá beân trong laãn beân ngoaøi, ngaøi ñaõ chöùng thaùnh quaû. Ngaøi coøn ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi La Haùn Khaùng Moân. Cullapatka ñöôïc veõ vôùi tö theá ngoài nghieâng trong hoác caây coå thuï, tay traùi ñöa leân, ngoùn tay hôi co, tay phaûi caàm quaït ñaët treân chaân phaûi, xöông vai nhoâ ra, traùn raát cao [3:275]. Töôïng La Haùn thöù nhaát beân phaûi ôû chuøa Thaùnh Duyeân theå hieän roõ moâ taû ñoù. Tay traùi ñöa leân ngang ngöïc, ngoùn uùt vaø aùp uùt hôi co. Tay phaûi tuy khoâng coù quaït nhöng tö theá cuûa baøn tay cho thaáy nhö ñang caàm moät vaät gì ñoù, coù leõ vaät ôû tay naøy ñaõ maát (?). Y aùo, Cullapatka (La Haùn Khaùng Moân) neùt maët theå hieän ñuùng vôùi nhöõng gì ñöôïc mieâu taû ôû saùch xöa. Tuy nhieân, daùng ngoài laïi thaúng chöù khoâng phaûi ngoài nghieâng. Nhö vaäy, coøn hai pho töôïng La Haùn thöù nhaát vaø thöù hai beân traùi taùc giaû khoâng daùm xaùc ñònh lai lòch. Vì neáu caên cöù vaøo taøi lieäu vöøa xaùc ñònh 16 vò La Haùn neâu treân thì khoâng ñuùng do taøi lieäu neâu hai vò La Haùn coøn laïi laø A Nan vaø Ma Ha Ca Dieáp, hai ñaïi ñeä töû cuûa Phaät Thích Ca. Beân caïnh ñoù nhö chuùng toâi ñaõ trình baøy ôû phaàn ñaàu, hai vò La Haùn coøn laïi trong soá 18 vò laø nhöõng vò ñöôïc boå sung sau naøy, coù nhieàu giai thoaïi, nhieàu thuyeát vaø hình töôùng cuõng khoâng cuï theå. Tuy nhieân veà hình daùng, hai pho töôïng naøy coù tö theá khaù gioáng nhau. Y aùo khoaùc qua vai, tay phaûi aån trong oáng tay aùo ñeå Hai töôïng La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân chöa xaùc ôû tröôùc ngöïc, khuoân maët hieàn ñònh ñöôïc lai lòch.
125 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 hoøa, tónh taïi. Nhöng neáu vò thöù nhaát coù tö theá ngoài nghieâng, chaân phaûi xeáp baèng treân baøn ñaù, chaân traùi ñeå choáng vaø baøn tay traùi naèm uùp treân goái chaân traùi thì vò thöù hai coù tö theá ngoài treân gheá, baøn tay traùi khoâng ñeå ôû treân goái maø ñöôïc naâng leân, caùc ngoùn tay co laïi, khoeù mieäng coù goùc caïnh hôn. Theo nhö heä töôïng 18 vò La Haùn maø ña soá caùc chuøa, töï vieän ñang thieát trí hieän nay thì danh vò La Haùn Haøng Long vaø La Haùn Phuïc Hoå ñöôïc söû duïng nhieàu hôn caû. Vôùi haønh traïng chuùng toâi saép trình baøy döôùi ñaây khoâng phaûi laø gôïi yù ñeå nhaéc veà hai pho töôïng ôû chuøa Thaùnh Duyeân. Coù leõ hai pho töôïng naøy xin ñöôïc tìm hieåu cuï theå ôû moät baøi vieát khaùc. 17. La Haùn Haøng Long ñöôïc bieát ñeán vôùi teân Nandimitra (Nan Ñeà Maät Ña La 難提密多羅), Trung Hoa dòch laø Khaùnh Höõu, ra ñôøi sau khi Phaät nhaäp dieät ñoä 800 naêm, cö truù taïi nöôùc Sö Töû. Ngaøi laø vò Ñaïi La Haùn thaàn thoâng quaûng ñaïi, ñaïo haïnh trang nghieâm. Töông truyeàn coù moät laàn caû ñaûo Sö Töû bò Long Vöông daâng nöôùc nhaän chìm, toân giaû ra tay haøng phuïc Long Vöôngï vaø ñöôïc taëng hieäu La Haùn Haøng Long. Khi ngaøi saép thò tòch, moïi ngöôøi buoàn thöông lo sôï vì theá gian seõ khoâng coøn baäc La Haùn. Ngaøi cho bieát coù 16 vò La Haùn vaâng leänh Phaät löu truï coõi Ta baø ñeå baûo hoä Phaät phaùp. Lôøi daïy cuûa ngaøi ñöôïc ghi cheùp laïi thaønh boä Phaùp truï kyù. Noùi Phaùp truï kyù xong, toân giaû Khaùnh Höõu bay leân khoâng trung hoùa hieän voâ soá thaàn bieán, roài duøng chaân hoûa tam muoäi thieâu thaân. Coù leõ do moïi ngöôøi töôûng nhôù coâng ôn ngaøi noùi ra Phaùp truï kyù neân ñaõ xeáp ngaøi laøm vò La Haùn thöù 17. 18. La Haùn Phuïc Hoå coøn ñöôïc bieát ñeán vôùi teân Dharmatraâta (Ñaït Ma Ña La 達磨多羅), ngöôøi ôû nuùi Haï Lan tænh Cam Tuùc. Thuôû nhoû Dharmatraâta ñeán chuøa, raát thích chieâm ngöôõng hình töôïng 16 vò La Haùn thôø trong ñieän. Sö phuï cuõng hay keå cho caäu beù nghe nhöõng chuyeän thaàn kyø cuûa caùc vò La Haùn, daàn daàn trong taâm hoàn treû thô in ñaäm hình aûnh caùc ngaøi, thaäm chí khi nguû cuõng mô thaáy. Moät hoâm trong khi ñang chieâm leã, Dharmatraâta boãng thaáy caùc hình töôïng La Haùn cöû ñoäng, vò thì quô tay, vò thì chôùp maét nhö ngöôøi thaät. Ngôõ mình hoa maét, Dharmatraâta ñònh thaàn nhìn kyõ laïi, laàn naøy thaáy roõ hôn, moät soá vò coøn cöôøi töôi taén. Töø ñoù Dharmatraâta caøng theâm sieâng naêng leã baùi, vaø ngaøy naøo cuõng ñöôïc chöùng kieán caùc kyø tích caûm öùng. Dharmatraâta theo hoûi moät vò La Haùn caùch tu taäp ñeå ñöôïc chöùng quaû. Ngaøi chæ daïy caäu neân sieâng naêng toïa thieàn, xem kinh, laøm caùc vieäc thieän. Dharmatraâta phaùt taâm tu haønh, thöïc hieän lôøi daïy cuûa baäc La Haùn neân chaúng bao laâu chöùng quaû. Thaønh moät A La Haùn thaàn thoâng töï taïi, ngaøi thöôøng du hoùa trong nhaân gian, giaûng kinh thuyeát phaùp, gaëp tai naïn lieàn ra tay cöùu giuùp. Toân giaû ba laàn thu phuïc moät con hoå döõ ñem noù veà nuùi cho tu, ñi ñaâu thì daãn theo. Beân caïnh hình töôïng ngaøi ngöôøi ta veõ theâm moät con hoå, vì theá ngaøi coøn ñöôïc goïi laø La Haùn Phuïc Hoå. La Haùn Haøng Long vaø La Haùn Phuïc Hoå laø hai vò ñöôïc ñöa theâm vaøo danh saùch 16 vò La Haùn, ñeå trôû thaønh moät truyeàn thuyeát vónh vieãn ñöôïc toân thôø.
126 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Duø khoâng goùc caïnh trong caùc tö theá, thuû aán, khoâng theå hieän taâm traïng ñau khoå, quaèn quaïi, khoâng sinh ñoäng vôùi caùc con vaät ñi keøm nhö nhieàu heä töôïng 18 vò La Haùn ôû caùc chuøa, töï vieän Phaät giaùo khaùc nhöng 18 vò La Haùn taïi chuøa Thaùnh Duyeân vaãn mang laïi cho ta nhieàu ñieàu thuù vò. Ñoù laø caûm giaùc bình an vaø tónh taïi khi chieâm baùi caùc pho töôïng La Haùn. AÙnh maét vaø khuoân maët hieàn hoøa nhö nôû nuï cöôøi vôùi ngöôøi ñöùng ñoái dieän khaùc xa söï sôï haõi maø ña soá caùc pho töôïng La Haùn theå hieän. Beân caïnh ñoù, nhöõng pho töôïng baèng chaát lieäu ñoàng luoân saùng leân duø chuùng naèm trong khoâng gian toái, nhö aùnh nhìn töø taâm cuûa ñaïo Phaät. Caùc pho töôïng tuy nhoû nhöng cuõng ñaõ theå hieän ñöôïc söï taøi hoa vaø kyõ ngheä ñuùc ñoàng cuûa moät thôøi, thôøi nhaø Nguyeãn. ÑVD TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Chaân Nguyeân - Nguyeãn Töôøng Baùch (1999). Töø ñieån Phaät hoïc, Nxb Thuaän Hoùa, Hueá. 1. (Nguoàn: http://www.daouyen.com). Leä Nhö Thích Trung Haäu (söu taäp vaø bieân khaûo) (2008), Söï tích A La Haùn, Nxb Vaên hoùa Saøi 2. Goøn, TP HCM. Nghieäp Loä Hoa, Tröông Ñöùc Baûo, Töø Höõu Vuõ (2001), Trung Quoác Phaät giaùo ñoà töôïng giaûng 3. thuyeát, Nxb TP HCM. Giôùi Höông (Phoûng dòch) (1994). Vaên bia chuøa Hueá (Taøi lieäu löu haønh noäi boä). 4. Haø Xuaân Lieâm (2007). Nhöõng chuøa thaùp Phaät giaùo ôû Hueá, Nxb Vaên hoùa Thoâng tin. 5. Maïc Chaán Löông (2009). Taïc töôïng Phaät vaø kieán truùc chuøa, Nxb Myõ thuaät. 6. Lyù Löôïc Tam - Huyønh Ngoïc Traûng (1997). Töôïng Phaät Trung Quoác, Nxb Myõ thuaät. 7. Phan Ngoïc Thieän (2009). “Quoác töï Thaùnh Duyeân”, http://www.lieuquanhue.com.vn. 8. Voõ Vaên Töôøng (2007). 108 danh lam coå töï Vieät Nam, Nxb Thuaän Hoùa. 9. TOÙM TAÉT Khoâng chæ coù phong caûnh ñeïp, chuøa Thaùnh Duyeân coøn laø ngoâi coå töï coøn löu giöõ nhieàu phaùp khí coù giaù trò, ñaëc bieät laø boä töôïng 18 vò La Haùn baèng ñoàng. Ñaây coù theå xem laø boä söu taäp 18 vò La Haùn baèng ñoàng tieâu bieåu cuûa theá kyû 19 ôû Thöøa Thieân Hueá. Giôùi thieäu kyõ veà caùc pho töôïng naøy laø coâng vieäc chöa töøng ñöôïc ñeå yù, coù leõ vì chuùng ñöôïc taïo taùc vôùi caùc khuoân maët khaù gioáng nhau, raát ít caùc vaät tuøy thaân vaø khoâng coù caùc con vaät quen thuoäc cuûa moät soá vò La Haùn ñi keøm. Caên cöù vaøo nhöõng ghi cheùp trong saùch Phaùp truï kyù veà haønh traïng cuûa caùc vò La Haùn vaø nhaát laø caùc böùc hoïa do Ñaïi sö Quaùn Theå veõ töø thôøi Nguõ ñaïi, taùc giaû baøi vieát böôùc ñaàu xaùc ñònh ñöôïc danh tính cuûa 16 vò trong boä töôïng La Haùn ñang ñöôïc thôø taïi chuøa Thaùnh Duyeân. ABSTRACT ARHAT STATUES IN THAÙNH DUYEÂN PAGODA Thaùnh Duyeân ancient pagoda, with its beautiful landscape, possesses valuable Buddhist instruments, especially the set of 18 Arhat bronze statues which was considered as typical collection in the 19th century in Thöøa Thieân Hueá. The introduction of those statues is never discussed, probably because their faces look a bit alike, there are very few personal items and not any familiar accompanying animal of some Arhats. Based on notes in Phaùp truï kyù concerning the deeds of Arhats, especially the paintings drawn by great bonze Quaùn Theå in the period of Five Dynasties in China, the author initially determines the names of 16 out of 18 Arhats worshipped in Thaùnh Duyeân pagoda.