Báo cáo nghiên cứu khoa học " CHỈ DỤ-NGỰ BÚT CỦA VUA MINH MẠNG "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong thời gian 20 năm trị vì (1820-1840), Minh Mạng được coi là vị vua tài giỏi nhất của triều Nguyễn. Thời Minh Mạng đạt được nhiều thành tựu cả trên lĩnh vực kinh tế và văn hóa-xã hội. Chính Minh Mạng hoàn thiện việc phân chia địa giới hành chính của đất nước, thực hiện khuyến nông, sử dụng hiền tài... làm cho Việt Nam đạt được sự thịnh trị nhất trong suốt 143 năm dưới triều Nguyễn. Minh Mạng cũng là vị vua nổi tiếng ban hành nhiều chỉ dụ cấm đạo nghiệt ngã, cùng với rất...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " CHỈ DỤ-NGỰ BÚT CỦA VUA MINH MẠNG "

108 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 CHÆ DUÏ-NGÖÏ BUÙT CUÛA VUA MINH MAÏNG Lê Thị Toán, Vĩnh Cao* Trong thôøi gian 20 naêm trò vì (1820-1840), Minh Maïng ñöôïc coi laø vò vua taøi gioûi nhaát cuûa trieàu Nguyeãn. Thôøi Minh Maïng ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu caû treân lónh vöïc kinh teá vaø vaên hoùa-xaõ hoäi. Chính Minh Maïng hoaøn thieän vieäc phaân chia ñòa giôùi haønh chính cuûa ñaát nöôùc, thöïc hieän khuyeán noâng, söû duïng hieàn taøi... laøm cho Vieät Nam ñaït ñöôïc söï thònh trò nhaát trong suoát 143 naêm döôùi trieàu Nguyeãn. Minh Maïng cuõng laø vò vua noåi tieáng ban haønh nhieàu chæ duï caám ñaïo nghieät ngaõ, cuøng vôùi raát nhieàu chæ duï khaùc trong coâng vieäc haønh chính haøng ngaøy. Tieác laø hieän nay, nhöõng vaên baûn goác naøy coøn laïi raát hieám hoi, tuy nhieân, chuùng toâi may maén ñöôïc tieáp xuùc vôùi moät chæ duï-ngöï buùt cuûa vua Minh Maïng, sau khi khaûo cöùu vaên baûn, xin ñöôïc giôùi thieäu chæ duï quyù hieám naøy vôùi moät vaøi nhaän xeùt nhö sau. 1. Veà tình traïng vaên baûn Chæ duï naøy cuûa vua Minh Maïng coøn gaàn nhö nguyeân veïn, chæ bò raùch moät vaøi loã moït vaø raùch goùc phaûi daøi 8cm tính theo chieàu roäng vaø 5,5cm theo chieàu daøi cuûa chæ duï. Phaàn noäi dung chæ duï bò raùch moät vaøi neùt ôû caùc chöõ: chöõ haøn 寒 ôû haøng thöù nhaát, chöõ nhó 爾 ôû haøng thöù hai, caùc chöõ chöùc 職, chöõ phaän 分 chöõ ñöông 當 ôû haøng thöù ba. Tuy nhieân, nhöõng chöõ bò maát neùt naøy vaãn ñoïc ñöôïc, noäi dung vaên baûn khoâi phuïc deã daøng. Noäi dung cuûa chæ duï nguyeân veïn, taát caû coù 14 haøng vôùi 160 chöõ, phaàn chính vaên goàm 12 haøng, 2 haøng cuoái ghi nieân ñaïi vaø hai chöõ thuû buùt, khoaûng caùch giöõa hai haøng naøy laø 3cm. Giaáy vieát chæ duï moûng, maøu vaøng. 2. Veà hoa vaên trang trí, chöõ vieát vaø aán trieän Trang trí xung quanh khung vieàn noäi dung chæ duï laø daây hoa laù vaø baùt böûu maøu ñen. Ñaëc bieät ôû chæ duï naøy, beân phaûi ñöôïc trang trí moät oâ hình chöõ AÛnh 1: Chæ duï - ngöï buùt cuûa vua Minh Maïng ban ngaøy 9 thaùng 12 naêm Minh Maïng thöù 3 (1822) Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá *
109 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 nhaät, roäng 11cm theo chieàu daøi cuûa chæ duï vaø daøi 20cm theo chieàu roäng, sau oâ naøy môùi ñeán phaàn ghi noäi dung. Vieàn xung quanh oâ hình chöõ nhaät laø khung trang trí hoa thò, giöõa trang trí roàng, phuïng. Chính giöõa coù hai chöõ long tieân 龍箋naèm trong oâ luïc giaùc. Long tieân laø loaïi giaáy thöôøng coù hình veõ roàng, duøng ñeå vieát vaên thô giao tieáp thuø taïc ngaøy xöa. Toaøn boä trang trí ôû oâ chöõ nhaät naøy, hoa vaên vaø chöõ ñeàu maøu ñen. Töø haøng chöõ cuoái cuøng cuûa phaàn chính vaên ñeán doøng ghi nieân ñaïi roäng 13cm ñeå troáng khoâng trang trí gioáng vôùi oâ beân traùi töø hai chöõ ngöï buùt 御筆 ñeán ñöôøng vieàn cuoái cuøng cuûa khung trang trí cuõng 13cm vaø ñeå troáng vôùi maøu vaøng cuûa giaáy. Toaøn boä chöõ vieát treân chæ duï laø maøu ñoû. Cuoái hai chöõ ngöï buùt ñoùng daáu trieän Ngöï tieàn chi baûo 御前之寶, boán chöõ trong daáu trieän ñöôïc xeáp thaønh hai haøng, khaéc theo kieåu chöõ chaân nhö chöõ vieát thöôøng ôû caùc saéc phong. Daáu trieän hình baàu duïc, ñöôøng kính ngang 2,5cm, doïc 3cm, coù hai ñöôøng vieàn trong vaø ngoaøi maûnh, giöõa coù khaéc hoïa tieát khaùc vôùi caùc daáu trieän khaùc, ñöôøng vieàn ngoaøi thöôøng AÛnh 2: AÁn Ngöï tieàn chi baûo vaø hai doøng cuoái cuøng cuûa vaên baûn. raát ñaäm, ñöôøng vieàn 0,5cm. 3. Noäi dung Phieân aâm Baûn nhaät daï gian phong vuõ tuï phaùt, phaû giaùc haøn laõnh. Nieäm tuøy giaù thuûy trình chi bieàn binh loä tuùc tuaàn veä, tuy nhó ñaúng chöùc phaän ñöông nhieân, nhi caàn lao dieäc khaû töôûng luïc. Tröø vaõng nhaät dó giaùng chæ chieáu thöôøng thöôûng caáp ngoaïi, tröù gia aân thöôûng Thoáng cheá moãi vieân ngaân nguõ laïng, Chính veä moãi vieân töù laïng, Phoù veä, Chaùnh quaûn cô moãi vieân tam laïng, Phoù quaûn cô, Caåm Y Thò trung Cai ñoäi moãi vieân nhò laïng. Kyø dö Cai ñoäi, Phoù ñoäi, Chaùnh ñoäi tröôûng, Ñoäi tröôûng, Suaát ñoäi giaû moãi vieân nhaát laïng. Cai ñoäi toøng quaân, Chaùnh ñoäi tröôûng, Ñoäi tröôûng suaát thaäp giaû moãi vieân tieàn nhaát quan, binh ñinh moãi danh nhò maïch. Duïng thò Traãm aùi tuaát nhó bieàn binh chí yù. Hoä Boä töùc tuaân chæ haønh. Khaâm thöû. Minh Meänh tam nieân thaäp nhò nguyeät sô cöûu nhaät. Ngöï buùt Dòch nghóa Ñeâm nay möa gioù doàn daäp, caûm thaáy khaù reùt buoát. Nghó ñeán quan binh hoä giaù treân ñöôøng thuûy, ñeâm hoâm canh giöõ, tuy laø chöùc phaän ñöông nhieân
110 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 cuûa caùc ngöôi, nhöng vaát vaû cuõng ñaùng khen thöôûng. Tröø (Thaùnh) chæ tröôùc ñaây ban xuoáng theo leä thöôøng maø caáp thöôûng. Leänh laïi ra aân thöôûng cho moãi vieân Thoáng cheá 5 laïng baïc, moãi vieân Chaùnh veä 4 laïng baïc, moãi vieân Phoù veä vaø Chaùnh quaûn cô 3 laïng, moãi vieân Phoù quaûn cô, Cai ñoäi trong Caåm Y veä Thò trung 2 laïng. Ngoaøi ra moãi vieân Cai ñoäi, Phoù ñoäi, Chaùnh ñoäi tröôûng, Ñoäi tröôûng, Suaát ñoäi 1 laïng. Quaân ñi theo Cai ñoäi, quaân trong thaäp(1) do Chaùnh ñoäi tröôûng, Ñoäi tröôûng daãn daét moãi ngöôøi 1 quan tieàn, binh ñinh(2) moãi ngöôøi 2 maïch.(3) Ban cho ñeå toû loøng thöông xoùt heát söùc cuûa Traãm. Boä Hoä tuaân chæ thi haønh ngay. Khaâm thöû. Ngaøy moàng chín thaùng möôøi hai naêm Minh Meänh thöù ba (1822). Ngöï buùt(4) AÛnh 3: Nguyeân vaên chæ duï - ngöï buùt cuûa vua Minh Maïng naêm 1822. 4. Moät vaøi nhaän xeùt - Chæ duï naøy quyù hieám khoâng chæ vì noù laø moät trong soá raát ít vaên baûn thuoäc loaïi chieáu chæ do vua Nguyeãn ban haønh coøn laïi ñeán ngaøy nay, maø coøn laø chæ duï do töï tay vua Minh Maïng vieát. - Trong raát nhieàu chæ duï quan troïng ñöôïc ban döôùi moät trieàu vua, khoâng phaûi chæ duï naøo cuõng ñöôïc vua ñích thaân vieát ra. Duï naøy nhaân vua röôùc Hoaøng Thaùi haäu leân yeát laêng Thieân Thuï (Laêng Gia Long) vì saép ñeán ngaøy
111 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 huùy nhaät. Vua tröïc tieáp thaáy binh lính vaát vaû hoä giaù canh phoøng luùc reùt buoát, tuy khoâng phaûi laø vieäc quan troïng, nhöng ñeå toû loøng thöông xoùt binh lính maø cuõng toû loøng hieáu kính ñoái vôùi toân laêng, neân töï tay vieát duï ñeå ban thöôûng. Sau khi thöïc hieän, chæ duï naøy ñöôïc Ngöï Tieàn vaên phoøng löu giöõ. Trong Ñaïi Nam thöïc luïc chính bieân, Ñeä nhò kyû, vaøo thaùng 12 naêm Minh Meänh thöù ba (Nhaâm Ngoï) coù cheùp: “Ngaøy Maäu Thaân, vua röôùc Hoaøng Thaùi haäu yeát laêng Thieân Thuï, ban thöôûng tieàn baïc cho nhöõng ngöôøi tuaàn phoøng canh giöõ töø Thoáng cheá trôû xuoáng vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Duï raèng: Ñeâm nay möa gioù doàn daäp, caûm thaáy khaù reùt buoát. Nghó ñeán quan binh hoä giaù treân ñöôøng thuûy, ñeâm hoâm canh giöõ, tuy laø chöùc phaän ñöông nhieân, nhöng vaát vaû cuõng ñaùng khen thöôûng. Ñaëc caùch gia thöôûng ngoaøi leä thöôøng.” Ngaøy Maäu Thaân laø ngaøy 8 thaùng 12 aâm lòch, töùc chæ duï naøy ñöôïc ban ra ngay ngaøy hoâm sau. - Chæ duï naøy coù kích thöôùc nhoû nhaát maø chuùng toâi töøng thaáy, bôûi caùc chæ duï maø chuùng toâi ñöôïc tieáp xuùc kích thöôùc cuõng gaàn töông ñöông vôùi caùc saéc phong, thaäm chí beà roäng coøn lôùn hôn. - AÁn trieän ñoùng treân chæ duï laø daáu Ngöï tieàn chi baûo, laàn ñaàu chuùng toâi ñöôïc thaáy treân moät vaên baûn, ñieàu khaùc laø caùc daáu trieän thöôøng thaáy ñeàu ñöôïc khaéc theo kieåu chöõ trieän, coøn ôû ñaây ñöôïc khaéc theo kieåu chöõ chaân, neùt maûnh vaø deã ñoïc. - Caùch ñoùng daáu trieän treân chæ duï naøy hoaøn toaøn khaùc so vôùi caùch ñoùng caùc daáu trieän treân caùc saéc phong thôøi Nguyeãn, thöôøng baét ñaàu sau nieân hieäu cuûa vua ôû doøng nieân ñaïi. ÔÛ ñaây, daáu Ngöï tieàn chi baûo ñöôïc ñoùng cuoái cuøng cuûa vaên baûn. - Theo nhaø nghieân cöùu veà aán chöông Nguyeãn Coâng Vieät thì “vò trí ñoùng daáu treân caùc vaên baûn, neáu ôû nhöõng baûn phieán, taáu, chæ duï thì daáu Ngöï tieàn chi baûo ñöôïc ñoùng ôû phaàn treân doøng ghi nieân hieäu naêm thaùng”.(5) Tuy nhieân, treân thöïc teá ôû chæ duï naøy daáu Ngöï tieàn chi baûo laïi ñöôïc ñoùng ôû cuoái vaên baûn cuûa duï ban thöôûng, sau hai chöõ ngöï buùt. Coù theå vì chæ duï naøy do vua ngöï buùt neân daáu trieän khoâng ñöôïc ñoùng bình thöôøng nhö caùc vaên baûn cuøng loaïi. - Chöõ vieát chæ duï naøy cuõng ñaëc bieät vì laø thuû buùt cuûa vua Minh Maïng, ngöôøi ta thöôøng hay noùi “chöõ laø ngöôøi”, nhìn nhöõng neùt chöõ thanh thoaùt maø raén roûi, roõ raøng, ñuû thaáy con ngöôøi Minh Maïng quyeát ñoaùn ñeán côõ naøo ñeå daãn ñeán nhöõng quyeát saùch saùng suoát, cöùng raén trong ñöôøng loái trò nöôùc cuûa mình. Chöõ vieát maøu ñoû khoâng gioáng vôùi caùc loaïi saéc phong thöôøng thaáy. - Noäi dung cuûa chæ duï ban thöôûng cho quan, lính thuûy binh khi bieát hoï phuïc vuï heát mình khoâng keå khoù khaên, theå hieän tình thöông cuûa vua Minh Maïng, moät baäc chí toân ôû treân ngoâi cao maø vaãn nghó ñeán nhöõng ngöôøi lính
112 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (76). 2009 ñang phaûi chòu “ñeâm hoâm möa gioù, reùt buoát”. Ñieàu naøy cho thaáy Minh Maïng khoâng phaûi laø vò vua quaù haø khaéc, moät “Neâro cuûa Vieät Nam” nhö moät soá ngöôøi tröôùc ñaây ñaõ nhaän xeùt, maø chæ laø caùch öùng xöû baét buoäc cuûa moät quaân vöông tröôùc traùch nhieäm ñoái vôùi ñaát nöôùc. Qua chæ duï naøy cuõng cho thaáy vua Minh Maïng ñeå yù ñeán caû nhöõng vieäc raát nhoû, nhöng coù theå aûnh höôûng tôùi loøng quaân raát lôùn. Coù leõ ñoù cuõng laø moät lyù do ñeå oâng ñöa ñöôïc ñaát nöôùc ñaït ñeán söï cöôøng thònh baäc nhaát döôùi thôøi Nguyeãn. Chæ duï maø chuùng toâi ñeà caäp ôû treân hieän ñang ñöôïc löu giöõ taïi Trung taâm Baûo toàn Di tích Coá ñoâ Hueá, chuùng toâi giôùi thieäu ñeå baïn ñoïc coù theâm taøi lieäu tham khaûo, nghieân cöùu veà aán trieän cuõng nhö caùc taøi lieäu vaên baûn ñöôïc ban haønh döôùi thôøi caùc vua Nguyeãn. LTT-VC CHUÙ THÍCH (1) Thaäp laø ñôn vò quaân lính goàm 10 ngöôøi. (2) Binh ñinh: chæ nhöõng ngöôøi taïp dòch trong quaân ñoäi ñeå phuïc vuï quan binh. (3) Ñôn vò tieàn teä. (4) Ngöï buùt laø chöõ vieát cuûa vua. Nguyeãn Coâng Vieät. AÁn chöông Vieät Nam töø theá kyû XV ñeán cuoái theá kyû XIX, Nxb Khoa (5) hoïc xaõ hoäi, 2005, tr. 298. TOÙM TAÉT Baøi vieát giôùi thieäu chæ duï-ngöï buùt cuûa vua Minh Maïng, ñöôïc ban vaøo naêm Minh Maïng thöù 3 (1822). Ñaây laø moät chæ duï quyù hieám khoâng chæ vì do töï tay vua Minh Maïng vieát, maø noù coøn laø moät trong soá raát ít vaên baûn thuoäc loaïi chieáu chæ cuûa caùc vua trieàu Nguyeãn ban haønh coøn laïi ñeán ngaøy nay. Noäi dung cuûa chæ duï ban thöôûng cho caùc quan binh ñaõ vaát vaû hoä giaù khi vua röôùc Hoaøng Thaùi haäu leân yeát laêng Thieân Thuï (laêng vua Gia Long). Daáu aán trieän ñoùng treân chæ duï khaéc boán chöõ Ngöï tieàn chi baûo, daáu aán trieän naøy thöôøng ñöôïc ñoùng treân caùc baûn phieán, taáu, chæ duï, chuùng toâi chöa tìm thaáy daáu trieän naøy ñoùng treân caùc saéc phong. Chuùng toâi giôùi thieäu chæ duï naøy ñeå giuùp baïn ñoïc coù theâm taøi lieäu tham khaûo khi nghieân cöùu veà aán trieän cuõng nhö nhöõng vaên baûn ñöôïc ban haønh döôùi thôøi caùc vua nhaø Nguyeãn. ABSTRACT THE ROYAL DECREE - THE AUTOGRAPH OF MINH MAÏNG EMPEROR The writing introduces the royal decree - the autograph of Minh Maïng emperor issued in the third year of Minh Maïng emperor’s reign (1822). This decree is valuable and rare not only because it was written by Minh Maïng emperor, it belonged the minority of documents classified as edicts of Nguyeãn emperors that is still preserved. This decree was for granting the soldiers who had strenuously escorted the emperor and his mother to Thieân Thuï tomb (Gia Long tomb). The royal seal imprinted on the decree included such four letters as Ngöï tieàn chi baûo. This seal was often used to imprint on different kinds of royal texts, but we have yet to see its vestiges on the edicts. We introduce this decree in order that readers could have more materials for reference as well as bases to do research on royal seals or texts issued under the Nguyeãn emperors.