Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ KHẢ NĂNG TẬN DỤNG CÁC LOÀI CÂY BẢN ĐỊA LÀM NGUỒN VẬT LIỆU PHÁT TRIỂN RỪNG PHÒNG HỘ VEN BỜ BIỂN MIỀN TRUNG "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

112
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Miền Trung là một địa bàn nhạy cảm với các biến đổi khí hậu. Hàng năm đến mùa mưa bão, dải đất miền Trung thường gánh chịu hậu quả nặng nề hơn tất cả các vùng còn lại của Việt Nam. Trong đó, tại nhiều vùng cát ven biển, nơi sinh sống của hàng triệu cư dân nghèo, luôn chịu áp lực của sóng gió, đã phải hứng chịu cảnh sạt lở bờ nghiêm trọng hàng năm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ KHẢ NĂNG TẬN DỤNG CÁC LOÀI CÂY BẢN ĐỊA LÀM NGUỒN VẬT LIỆU PHÁT TRIỂN RỪNG PHÒNG HỘ VEN BỜ BIỂN MIỀN TRUNG "

81 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 ÑA DAÏNG SINH HOÏC VAØ KHAÛ NAÊNG TAÄN DUÏNG CAÙC LOAØI CAÂY BAÛN ÑÒA LAØM NGUOÀN VAÄT LIEÄU PHAÙT TRIEÅN RÖØNG PHOØNG HOÄ VEN BÔØ BIEÅN MIEÀN TRUNG Ñoã Xuaân Caåm* I. Ñaët vaán ñeà Mieàn Trung laø moät ñòa baøn nhaïy caûm vôùi caùc bieán ñoåi khí haäu. Haøng naêm ñeán muøa möa baõo, daûi ñaát mieàn Trung thöôøng gaùnh chòu haäu quaû naëng neà hôn taát caû caùc vuøng coøn laïi cuûa Vieät Nam. Trong ñoù, taïi nhieàu vuøng caùt ven bieån, nôi sinh soáng cuûa haøng trieäu cö daân ngheøo, luoân chòu aùp löïc cuûa soùng gioù, ñaõ phaûi höùng chòu caûnh saït lôû bôø nghieâm troïng haøng naêm. Nhieàu khu daân cö phaûi di dôøi do maát ñaát soáng, nhieàu baõi bieån du lòch voán noåi tieáng ñaõ maát ñi, nhieàu thaát thoaùt nhaø cöûa, taøi saûn vaø caû maïng soáng ñaõ xaûy ra. Thöïc traïng naøy ngaøy caøng traàm troïng hôn maø suy cho cuøng cuõng laø do “gaäy oâng ñaäp löng oâng”. Tröôùc ñaây caû theá kyû, nhieàu quaàn heä thöïc vaät daøy ñaëc phaùt trieån töï nhieân taïo thaønh nhöõng laù chaén ven bôø bieån, ñaõ khieán toác ñoä laán bôø xaûy ra khaù chaäm. Sau naøy, chính con ngöôøi ñaõ huûy hoaïi moâi tröôøng, tieâu huûy caùc heä sinh thaùi ven bôø moät caùch tröïc tieáp hay giaùn tieáp, laøm suy thoaùi ña daïng sinh hoïc, phaù boû chöùc naêng phoøng hoä khieán cho thöïc traïng ngaøy moät xaáu ñi. Tröôùc tình hình toaøn caàu bieán ñoåi khí haäu, nhieàu döï baùo möïc nöôùc bieån seõ daâng cao, aûnh höôûng xaâm thöïc maõnh lieät hôn seõ ñeán vôùi vuøng sinh thaùi ven bieån, thì vuøng sinh thaùi ven bieån mieàn Trung Vieät Nam laïi caøng laø ñieåm noùng caàn quan taâm. Ñieàu ñaùng möøng laø, maëc duø söï taøn phaù heä sinh thaùi xaûy ra maõnh lieät vaø trieàn mieân, nhöng may thay vaãn coøn nhöõng quaàn hôïp thöïc vaät töï nhieân soùt laïi, nhö moät minh chöùng khoa hoïc vaø thöïc tieãn cho nhöõng ai quan taâm ñeán moâi tröôøng vaø dieãn theá sinh thaùi, ñoàng thôøi cuõng laø moät ngaân haøng gen thieân nhieân quyù giaù cung caáp nguoàn vaät lieäu cho chuùng ta phuïc hoài heä sinh thaùi ven bôø theo höôùng phoøng hoä beàn vöõng. Theo toâi, neáu chuùng ta baét tay ngay Ñöôøng giao thoâng ven bieån thieáu röøng phoøng hoä vaøo vieäc taän duïng nguoàn gen baûn ñòa hieän höõu trong caùc quaàn heä thöïc vaät cuûa vuøng caùt ven bieån, phaân loaïi, choïn loïc ñeå laøm vaät lieäu phuïc hoài caùc heä sinh thaùi ven bôø noùi chung vaø kieán taïo ra nhöõng daûi röøng hoãn giao caây baûn ñòa phoøng hoä beàn vöõng cho caùc ñieåm * Cöïu giaûng vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Noâng Laâm Hueá.
82 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 xung yeáu ôû bôø bieån mieàn Trung noùi rieâng, thì seõ goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc khaéc phuïc nhöõng haäu quaû cuûa suy thoaùi ña daïng sinh hoïc cuïc boä vaø söï bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu ñaõ ñöôïc caûnh baùo. II. Hieän traïng ña daïng sinh hoïc loaøi caây baûn ñòa treân vuøng caùt ven bieån mieàn Trung Qua nhieàu naêm nghieân cöùu khu heä thöïc vaät treân vuøng caùt ven bieån moät soá tænh mieàn Trung (töø Quaûng Trò ñeán Quaûng Ngaõi), chuùng toâi nhaän ra raèng, maëc duø phaûi chòu aûnh höôûng lieân tuïc vaø maõnh lieät cuûa caùc taùc ñoäng tieâu cöïc, daûi ñaát naøy vaãn giöõ laïi ñöôïc moät neàn ña daïng sinh hoïc ñaùng keå, ñuû cho con ngöôøi phuïc hoài caùc heä sinh thaùi höõu ích. Neáu nhö ñem thaûm thöïc vaät vuøng caùt ven bieån ñi so saùnh vôùi thaûm thöïc vaät vuøng ñoài nuùi cuûa daûi Tröôøng Sôn thì chaéc chaén khoâng theå so ñöôïc roài, vaø seõ thaáy thaûm thöïc vaät vuøng caùt ven bieån quaù ngheøo naøn, möùc ñoä ña daïng sinh hoïc quaù thaáp, thaáp ñeán möùc khoâng coù gì ñeå baøn. Nhöng neáu chuùng ta chæ nhìn nhaän thaûm thöïc vaät vuøng caùt ven bieån treân quan ñieåm sinh thaùi “laäp ñòa naøo, caây coû aáy”, thì seõ thaáy noù ña daïng nhieàu hôn nhieàu ngöôøi töôûng. Neáu chæ xeùt theo daïng soáng, rieâng caây buïi vaø caây goã thoâi, thì daûi ñaát caùt ven bieån mieàn Trung coù khoâng döôùi moät traêm loaøi caây baûn ñòa thaân goã, trong soá ñoù coù ñeán 50% caây goã ñuû loaïi. 2.1. Ña daïng loaøi caây goã baûn ñòa Vôùi keát quaû nghieân cöùu chöa ñaày ñuû, treân daûi ñaát caùt ven bieån töø Quaûng Trò ñeán Quaûng Ngaõi hieän coù ít nhaát laø treân 49 loaøi caây goã baûn ñòa. Trong Quaàn theå thöïc vaät doïc Vinh Giang, huyeän Phuù Loäc, TTH. soá ñoù, nhieàu loaøi coøn giöõ ñöôïc khaû naêng sinh tröôûng maïnh, nhöng cuõng raát nhieàu loaøi ñaõ thoaùi hoùa daàn, caây nhoû beù, phaân caønh sôùm, thaäm chí coù khuynh höôùng buïi hoùa. Do vaäy, khi khaûo saùt chuùng ta seõ baét gaëp soá löôïng caây goã nhoû nhieàu hôn haún caây goã trung bình, vaø raát ít caây goã lôùn. Döôùi ñaây laø nhöõng loaøi caây goã baûn ñòa coù maët treân daûi caùt ven bieån mieàn Trung coù taàn soá gaëp gôõ khaù cao (Baûng 1). Caây Roûi ôû Vinh Giang Deû caùt coå thuï ôû Vinh Giang
83 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 Baûng 1. Danh muïc caùc loaøi caây goã baûn ñòa soáng caïn ôû vuøng caùt ven bieån mieàn Trung Loaøi thöïc vaät Hoï thöïc vaät Teân khoa hoïc Teân Vieät Nam (1) (2) (3) Magnoliopsida - Lôùp Ngoïc lan (Dicotyledonae - Lôùp Hai laù maàm) 1. Xylopia vielana Pierre ex Fin. & Gagn. 1. Annonaceae Gieàn ñoû Maõng caàu, Na 2. Cerbera odollam Gaertn. 2. Apocynaceae Maät saùt, Möôùp saùt, Ñaäu choàn Truùc ñaøo 3. Wrightia annamensis Eb. et Dub. Loøng möùc Trung 4. Crateva religiosa Forst.f. 3. Capparaceae Buùn Maøng maøng 5. Calophyllum inophyllum L. 4. Clusiaceae Muø u 6. Garcinia ferrea Pierre Roûi maät Böùa, Maêng cuït 7. Garcinia schefferi Pierre Böùa Scheffer 8. Ochrocarpus siamensis Pierre Mai muø u, Taùo hoang 9. Terminalia catappa L. 5. Combretaceae Baøng Baøng 10. Diospyros bangoiensis Lec. 6. Ebenaceae Thò Ba ngoøi Thò 11. Antidesma japonica Sieb. & Zucc. 7. Euphorbiaceae Choøi moøi Thaàu daàu 12. Ormosia dycarpa Jacks 8. Fabaceae Luïc 13. Sindora tonkinensis A. Chev. ex K.S.S.Lars. Guï lau Ñaäu 14. Castanopsis indica (Roxb.) A.DC. 9. Fagaceae Caø oåi, Deû gai AÁn 15. Lithocarpus sabulicolus (Hick. & Cam.) Cam. Deû caùt Deû 16. Lithocarpus polystachyus Deû laù boùng (Wall. ex A. DC.) Rehd. 17. Cinnamomum burmanni (C. & T. Nees) Queá raønh, Treøn treøn 11. Lauraceae Blume Long naõo 18. Lindera curvifolium (Lour.) Nees OÂ döôùc 19. Litsea brevipes Kost. Bôøi lôøi loâng 20. Litsea glutinosa (Lour.) Roxb. Bôøi lôøi nhôùt 21. Litsea viridis Liouh Bôøi lôøi xanh 12. Lecythidaceae 22. Barringtonia acutangula (L.) Gaertn. Möng, Loäc vöøng Chieác, Loäc vöøng 23. Barringtonia macrostachya (Jack) Kurz Tam lang, Saâm lang 24. Fagraea fragans Roxb. 13. Loganiaceae Trai nöôùc Maõ tieàn 25. Hibiscus tiliaceus L. 14. Malvaceae Tra bieån Boâng 26. Melia azedarach L. 15. Meliaceae Xoan, Saàu ñoâng Xoan 27. Archidendron lucidum (Benth.) Niels. 16. Mimosaceae Coå yeám Trinh nöõ 28. Streblus asper Lour. 17. Moraceae Duoái, Ruoái Daâu taèm 18. Myristicaceae 29. Knema poilanei de Wilde Maùu choù Poilane Maùu choù 30. Rapanea linearis (lour.) Moore 19. Myrsinaceae Maø ca 31. Eurya tonkinensis Gagn. Linh, Maø ca Baéc Ñôn nem 32. Psidium littorale Raddi. 20. Myrtaceae OÅi seû 33. Syzygium abortivum (Gagn.) Merr. & Perry Traâm laïc thai Sim 34. yzygium bullockii (Hance) Merr. & Perry Traâm noå 35. Syzygium corticosum (Lour.) Merr. & Perry Traâm buø, Traâm boäi 36. Syzygium grandis Wight. Traâm ñaïi, Traâm boäi, Laù boäi 37. Syzygium zeylanicum (L.) DC. Traâm voû ñoû, Noå
84 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 (1) (2) (3) 38. Zizyphus mauritiana Lamk. 21. Rhamnaceae Taùo ta Taùo ta 39. Carallia brachiata (Lour.) Merr. 22. Rhizophoraceae Xaêng maõ cheû Ñöôùc 40. Zanthoxylum avicenniae (Lamk.) DC. 23. Rutaceae Muoàng truoång Cam 41. Arytera littoralis Bl. 24. Sapindaceae Tröôøng duyeân haûi 42. Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. Nhaõn deâ Boà hoøn 43. Lepisanthes tetraphylla (Vahl.) Radlk. Gioù khôi, Tröôøng tröôøng, Xöông tröôøng 44. Palaquium annamense Lec. 25. Sapotaceae Chay Trung boä Xa-poâ-cheâ 45. Heritiera littoralis Dryand 26. Sterculiaceae Cui bieån 46. Sterculia parviflora Roxb. Troâm laù nhoû Troâm 47. Symplocos racemosa Roxb. 27. Symplocaceae Dung cheø Dung 48. Premna corymbosa (Burm.f.) Rottb. & Willd. Caùch 28. Verbenaceae 49. Vitex sp. Chaép caù, Chaïng ba Coû roi ngöïa 2.2. Ña daïng loaøi caây buïi baûn ñòa Caây buïi laø moät boä phaän thöïc vaät coù vai troø quan troïng trong dieãn theá sinh thaùi. Ñoái vôùi vuøng caùt ven bieån mieàn Trung Vieät Nam, ñieàu kieän laäp ñòa khaéc nghieät, chuùng caøng quan troïng hôn. Nhìn vaøo caùc quaàn hôïp caây buïi öu theá, chuùng ta cuõng döï ñoaùn ñöôïc ñieàu kieän moâi tröôøng soáng cuûa chuùng, coù theå xem chuùng laø nhöõng quaàn hôïp chæ thò. Hieåu ñöôïc taàm quan troïng ñoù, chuùng toâi ñaõ nghieân cöùu thoáng keâ ñöôïc khoaûng 52 loaøi caây buïi ôû baûng 2. Baûng 2. Danh muïc caùc loaøi caây buïi treân vuøng caùt ven bieån mieàn Trung. Loaøi thöïc vaät Hoï thöïc vaät Teân khoa hoïc Teân Vieät Nam (1) (2) (3) Magnoliopsida - Lôùp Ngoïc lan (Dicotyledonae - Lôùp Hai laù maàm) 1. Acanthus ilicifolius L. 1. Acanthaceae OÂ roâ gai OÂ roâ 2. Annomianthus dulcis (Dun.) Sinclair 2. Annonaceae Voâ danh hoa, Beø cheù 3. Polyalthia suberosa (Roxb.) Benth. Buø tru Maûng caàu, Na 4. Rauwenhoffia siamensis Scheff. Duû deû, Buø tru 5. Uvaria microcarpa Champ. ex Boø boø Benth. & Hook. 6. Strophanthus divaricatus (Lour.) 3. Apocynaceae Söøng deâ Hook. & Arn. Truùc ñaøo 7. Carmone retusa (Vahl.) Matsam. 5. Boraginaceae Cuøm ruïm 8. Carmone microphylla (Lam.) Don. Cuøm ruïm laù nhoû Voøi voi [Erehtia buxifolia Roxb.] 9. Cereus peruvianus (L.) Mill. 6. Cactaceae Xöông roàng kheá 10. Nopalea cochinillifera (L.) Lyons Tay cuøi, Vôït gai, Nopal Xöông roàng [Opuntia cochenillifera (L.) Mill.] 11. Rourea minor (Gaertn.) Aubl. 7. Connaraceae Troùc caåu Kheá röøng 12. Tetracera scandens (L.) Merr. 8. Dilleniaceae Chaïc chìu Soå
85 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 (1) (2) (3) 13. Breynia coriacea Beille 9. Euphorbiaceae Deù dai, Ngoùt daïi 14. Euphorbia antiquorum L. Xöông roàng 3 caïnh Thaàu daàu 15. Phyllanthus touranensis Beille Voï veõ, Ve ve 16. Phyllanthus welwitschiantis Muell.-Arg. Choåi ñöïc, Vaûy oác 10. Flacourtiaceae 17. Scolopia buxifolia Gagn. Boám cuøm ruïm 18. Scolopia spinosa (Roxb.) Warb. Boám gai Muøng quaân 11. Goodeniaceae 19. Scaevola taccada (Gaertn.) Roxb. Heáp 12. Melastomataceae 20. Melastoma affine D. Don Mua ña huøng [M. polyanthum Bl.] Mua 21. Melastoma normale D. Don Mua thöôøng 22. Ardisia miniata Pit. 13. Myrsinaceae Côm nguoäi ñoû, Moät choát 23. Eurya turfosa Gagn. Linh muøn, Maø ca heïp Ñôn nem 24. Baeckea frutescens L. 14. Myrtaceae Choåi seå, Choåi raønh 25. Melaleuca cajuputi Powel. Traøm gioù Sim 26. Memecylon edule Roxb. Rang, Saàm 27. Rhodamnia dumetorum (Poir.) Merr. Sim röøng, Tieåu sim 28. Rhodomyrtus tomentosa (Ait.) Hassk. Sim 29. Syzygium finetii (Gagn.) Merr. & Perry Moùc 30. Psychotria rubra (Lour.) Poir. 15. Rubiaceae Laáu Caø pheâ 31. Acronychia pedunculata (L.) Miq. 16. Rutaceae Cam röôïu 32. Acronya rotundifolia (Thw.) Tan. Tieåu quaät laù troøn, Cam röôïu baø, Cam Quaï quaï 33. Atalantia citroides Pierre ex Guill. Chanh röøng 34. Severinia monophylla (L.) Tan. Gai xanh 35. Zanthoxylum nitidum (Roxb.) DC. Saâng, Seûn, Xuyeân tieâu 36. Dodonea viscosa Jacq. 17. Sapindaceae Chaønh raøng Boà hoøn 37. Brucea javanica (Bl.) Merr. 18. Simaroubaceae Khoå saâm nam, Saàu ñaâu cöùt chuoät Thanh thaát 38. Eurycoma longifolia W. Jack. Baùch beänh 39. Helicteres angustifolia L. 19. Sterculiaceae OÅ keùn, Doù heïp 40. Helicteres hirsuta Lour. Doù loâng Troâm 41. Wikstroemia indica (L.) C. A. Mey. 20. Thymaeleaceae Doù mieát AÁn, Nieät doù Doù 42. Grewia annamica Gagn. 21. Tiliaceae Coø ke Trung boä 43. Triumfetta rhomboidea Jacq. Keù ñaàu ngöïa Ñay 44. Clerodendron inerme (L.) Gaertn. 22. Verbenaceae Ngoïc nöõ bieån 45. Clerodendron petasites (Lour.) Moore Ngoïc nöõ traéng Coû roi ngöïa 46. Clerodendron cyrtophyllum Turcz. Boï maåy, Ñuoâi choàn 47. Gmelia philippensis Champ. Tu huù 48. Lantana camara L. Traâm oåi, Nguõ saéc 49. Vitex negundo L. Nguõ traûo Liliopsida - Lôùp Haønh (Monocotyledonae - Lôùp Moät laù maàm) 50. Pandanus horizontalis St-John 23. Pandanaceae Döùa daïi nuoám ngang 51. Pandanus odoratissimus var. hueensis Döùa daïi Hueá Döùa daïi (St-John) Stones 52. Pandanus tectorius Parkins. Döùa daïi III. Söï hieän höõu vaø khaû naêng taän duïng nhöõng loaøi coù khaû naêng tieân phong Trong soá caùc loaøi caây baûn ñòa vöøa neâu, coù khaù nhieàu loaøi caây coù khaû naêng ñoùng vai troø tieân phong taïo ra dieãn theá phaùt trieån ñeå hình thaønh nhöõng quaàn hôïp thöïc vaät coù khaû naêng phoøng hoä moâi tröôøng ven bieån beàn vöõng.
86 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 Döùa gai ven bieån. Ruù caùt ven bieån Ñieàn Höông, Phong Ñieàn, TTH. Tuy nhieân, do moâi tröôøng phaûi gaùnh chòu lieân tuïc nhöõng taùc ñoäng baát lôïi, khieán cho dieãn theá khoù xaûy ra moät caùch hoaøn haûo. Maët khaùc, vôùi nhieàu taùc ñoäng thieáu kieåm soaùt, con ngöôøi ñaõ laøm maát heát caùc ñieàu kieän toái thieåu ñeå caùc loaøi thöïc vaät hoang daïi töï ñieàu chænh traïng thaùi quaàn theå theo höôùng ña daïng hoùa sinh thaùi. Vì vaäy, caùch toát nhaát laø con ngöôøi phaûi baét tay vaøo taùi taïo nhöõng ñieàu kieän toái thieåu ñeå taän duïng khaû naêng Thaûm thöïc vaät ven bieån Ñieàn Höông. tieân phong cuûa caùc loaøi caây hoang daïi hieän höõu nhaèm taïo ra nhöõng kieåu röøng nhaân taïo theo höôùng beàn vöõng. Taát nhieân, moät yeâu caàu cô baûn vaø toái thieåu mang tính quyeát ñònh söï thaønh coâng chính laø loaïi tröø tö töôûng ñaët naëng vaán ñeà kinh teá. Phaûi ñaët ra tieâu chí cho vieäc thaønh taïo röøng laø “röøng phoøng hoä”. Hieän nay, nhieàu daûi röøng phoøng hoä ñaõ ñöôïc kieán taïo doïc theo chieàu daøi caùc coàn caùt vaø traûng caùt ven bieån, nhöng toaøn boä nhöõng röøng troàng ñoù ñeàu laø röøng caây ngoaïi lai, bao goàm nhöõng röøng Phi lao truyeàn thoáng vaø nhöõng röøng keo caùc loaïi (Keo laù traøm, Keo tai töôïng, Keo löôõi lieàm...) môùi ñöôïc troàng trong khoaûng chuïc naêm trôû laïi ñaây. Nhieàu minh chöùng cho thaáy raèng chuùng coù söùc choáng chòu gioù baõo keùm, sau nhöõng traän baõo lôùn, chuùng chòu thieät haïi raát nhieàu, thaäm chí bò caøn queùt traéng. Trong luùc ñoù, beân caïnh chuùng, nhöõng reûo ruù caây baûn ñòa vaãn choáng chòu toát, ít bò thieät haïi vaø khoâng maát traïng thaùi. Nhö vaäy, muoán coù nhöõng daûi röøng phoøng hoä beàn vöõng, phaùt huy hieäu quaû phoøng hoä toát, khoâng gì hôn laø phaûi nghó ngay tôùi vieäc phuïc hoài nhöõng röøng caây baûn ñòa. Ñaây laø moät baøi toaùn khoù, nhöng khoâng phaûi khoâng giaûi ñöôïc. Toâi tin raèng, neáu chuùng ta quyeát taâm vaø kieân trì baét tay vaøo vieäc tìm ra giaûi phaùp roài thöïc hieän giaûi phaùp moät caùch nghieâm tuùc, khoâng noùng voäi chaéc chaén seõ thaønh coâng. Do moâi tröôøng ñaõ suy thoaùi cöïc ñoä, neân ñeå phuïc
87 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 hoài röøng caây baûn ñòa ña loaøi, ña chöùc naêng baèng caùch troàng röøng môùi vaø khoanh nuoâi, xuùc tieán taùi sinh, troàng daëm ñeå môû roäng phaùt trieån ruù caùt laø moät vieäc laøm ñaày cam go, phaûi maát nhieàu thaäp nieân. Moät trong nhöõng phöông caùch toái thieåu, caáp thieát laø phaûi söû duïng caùc loaøi caây tieân phong ñeå vöøa caûi thieän moâi tröôøng vöøa laøm vaät che chaén, phoøng hoä chaén gioù, chaén caùt bay, caùt chuoài... tröôùc khi ñöa troàng caùc loaøi muïc ñích. Theo toâi, trong soá hôn moät traêm loaøi caây baûn ñòa ñöôïc giôùi thieäu ôû treân coù raát nhieàu loaøi caây coù khaû naêng ñoùng vai troø tieân phong cho vieäc thaønh taïo röøng phoøng hoä treân bôø. Trong soá ñoù caàn chuù yù caùc nhoùm loaøi sau ñaây. 3.1. Nhoùm loaøi tieân phong vuøng baùn ngaäp Vuøng baùn ngaäp ven bôø laø vuøng chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa möïc nöôùc bieån, laø vuøng nhaïy caûm vôùi nhöõng bieán ñoåi thôøi tieát trong naêm. Cöù ñeán muøa möa baõo, gioù vaø soùng bieån keøm vôùi trieàu cöôøng thöôøng taùc ñoäng raát maïnh khieán cho bôø bieån cuûa nhöõng vuøng naøy bò saït lôû lieân tuïc, coù nôi bò saït lôû nghieâm troïng laøm thieät haïi nhaø cöûa vaø ñaát saûn xuaát cuûa cö daân soáng ven bieån. Vieäc troàng röøng treân bôø ôû caùc vuøng naøy cuõng gaëp phaûi nhieàu thaùch thöùc lôùn. Vì vaäy, neáu quyeát taâm ñeå thaønh taïo moät soá daûi röøng ôû ñaây thì khoâng theå khoâng taän duïng nguoàn gen caây buïi baûn ñòa laøm heä thoáng tieân phong. Qua nghieân cöùu, chuùng toâi thoáng keâ ñöôïc moät soá loaøi caây buïi coù khaû naêng chòu ñöôïc caùc taùc ñoäng cuûa vuøng baùn ngaäp (Baûng 3). Baûng 3. Caùc ngoaøi caây buïi tieân phong thích hôïp cho vieäc che chaén vaø coá ñònh ñaát tröôùc khi troàng röøng ôû vuøng baùn ngaäp ven bôø. Loaøi thöïc vaät Caùch nhaân gioáng Teân khoa hoïc Teân Vieät Nam 1. Acanthus ilicifolius L. OÂ roâ gai Gieo haït, giaâm caønh 2. Cerbera odollam Gaertn. Maät saùt, Möôùp saùt Gieo haït, giaâm caønh 3. Clerodendron inerme (L.) Gaertn. Ngoïc nöõ bieån Gieo haït, giaâm caønh 4. Hibiscus tiliaceus L. Tra bieån Gieo haït, giaâm caønh 5. Melaleuca cajuputi Powel. Traøm gioù Gieo haït 6. Pandanus horizontalis St-John Döùa daïi nuoám ngang Chieát caây con 7. Pandanus odoratissimus var. hueensis Döùa daïi Hueá Chieát caây con (St-John) Stones 8. Pandanus tectorius Parkins. Döùa daïi Chieát caây con 9. Scolopia buxifolia Gagn. Boám cuøm ruïm Gieo haït, giaâm caønh 10. Scolopia spinosa (Roxb.) Warb. Boám gai Gieo haït, giaâm caønh 3.2. Caùc loaøi tieân phong vuøng aåm ven bôø Vuøng ñaát caùt aåm ven bôø laø vuøng ít chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa soùng bieån, nhöng luoân bò nhieãm maën, neàn ñaát neùn chaët, khoâng thoâng thoaùng. Troàng röøng treân vuøng ñaát naøy cuõng laø vaán ñeà khoâng ñôn giaûn chuùt naøo, neân caàn coù nhöõng nghieân cöùu cô baûn vaø thöïc nghieäm. Nhöng chaéc chaéc muoán thaønh coâng thì cuõng phaûi duøng heä thoáng caây buïi tieân phong. Trong thöïc teá, nhöõng vuøng nhö theá hieän nay haàu nhö khoâng coù röøng. Ñeå goùp phaàn laøm cô sôû döõ lieäu cho vieäc thieát keá kieán taïo röøng ôû nhöõng vuøng aåm ven bôø bieån khu vöïc mieàn Trung, chuùng toâi cuõng ñaõ nghieân cöùu hieän traïng vaø thoáng keâ ñöôïc nhoùm loaøi caây buïi tieân phong ôû baûng 4.
88 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 Baûng 4. Nhoùm caây buïi tieân phong thích hôïp cho vieäc che chaén vaø coá ñònh ñaát tröôùc khi troàng röøng ôû vuøng aåm ven bôø. Loaøi thöïc vaät Caùch nhaân gioáng Teân khoa hoïc Teân Vieät Nam 1. Acanthus ilicifolius L. OÂ roâ gai Gieo haït, giaâm caønh 2. Clerodendron inerme (L.) Gaertn. Ngoïc nöõ bieån Gieo haït, giaâm caønh 3. Melaleuca cajuputi Powel. Traøm gioù Gieo haït 4. Melastoma affine D. Don [M. polyanthum Bl.] Mua ña huøng Gieo haït 5. Melastoma normale D. Don Mua thöôøng Gieo haït 6. Pandanus horizontalis St-John Döùa daïi nuoám ngang Chieát caây con 7. Pandanus odoratissimus var. hueensis Döùa daïi Hueá Chieát caây con (St-John) Stones 8. Pandanus tectorius Parkins. Döùa daïi Chieát caây con 3.3. Caùc loaøi tieân phong vuøng khoâ Vuøng khoâ laø nhöõng ñoài caùt vaø nhöõng traûng caùt ven bôø bieån. Ñaëc ñieåm sinh thaùi cuûa vuøng naøy cuõng khaù phöùc taïp. Trong thöïc teá, troàng röøng Phi lao treân ñoài caùt ven bieån, caây troàng sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát ôû söôøn ñoài höôùng ra bieån vaø ñænh ñoài; ôû söôøn ngöôïc laïi vaø traûng caùt sau ñoài caùt, thöôøng caây troàng raát khoù sinh tröôûng vaø phaùt trieån. Qua nghieân cöùu cho thaáy, ñoä neùn chaët ñaát vaø ñoä chua laø nhöõng yeáu toá quyeát ñònh. Nhö vaäy neáu muoán troàng röøng Phi lao dieän roäng, nhieàu tröôøng hôïp phaûi xôùi xaùo, leân luoáng. Laøm nhö theá phaûi ñoái maët vôùi naïn caùt bay, caùt chuoài, vuøi laáp heát caây troàng. Ñeå khaéc phuïc chæ coøn caùch taän duïng khaû naêng phoøng hoä che chaén cuûa nhöõng loaøi caây buïi baûn ñòa tieân phong. Ngay caû vieäc troàng röøng môùi caùc loaøi caây baûn ñòa vaø phuïc hoài, phaùt trieån ruù caùt cho vuøng khoâ ven bieån cuõng khoâng theå khoâng taän duïng caùc caây buïi baûn ñòa tieân phong. Ñeå taïo neàn cô sôû döõ lieäu cho coâng taùc naøy, chuùng toâi cuõng ñaõ nghieân cöùu hieän traïng vaø thoáng keâ caùc loaøi caây baûn ñòa tieân phong vuøng caùt khoâ ven bieån ôû baûng 5. Baûng 5. Nhoùm caây buïi tieân phong thích hôïp cho vieäc che chaén vaø coá ñònh ñaát tröôùc khi troàng röøng ôû vuøng caùt khoâ ven bieån. Loaøi thöïc vaät Caùch nhaân gioáng Teân khoa hoïc Teân Vieät Nam (1) (2) (3) 1. Ardisia miniata Pit. Côm nguoäi ñoû, Moät choát Gieo haït, giaâm caønh 2. Carallia brachiata (Lour.) Merr. Xaêng maõ cheû Giaâm caønh 3. Carmone microphylla (Lam.) Don. Cuøm ruïm laù nhoû Gieo haït [Erehtia buxifolia Roxb.] 4. Carmone retusa (Vahl.) Matsam. Cuøm ruïm Gieo haït 5. Cereus peruvianus (L.) Mill. Xöông roàng kheá Giaâm caønh 6. Dodonea viscosa Jacq. Chaønh raøng Gieo haït, giaâm caønh 7. Euphorbia antiquorum L. Xöông roàng 3 caïnh Giaâm caønh 8. Eurya tonkinensis Gagn. Linh, Maø ca Baéc Gieo haït, giaâm caønh 9. Eurya turfosa Gagn. Linh muøn, Maø ca heïp Gieo haït, giaâm caønh 10. Eurycoma longifolia W. Jack. Baùch beänh Gieo haït, giaâm caønh 11. Grewia annamica Gagn. Coø ke Trung boä Gieo haït 12. Lantana camara L. Traâm oåi, Nguõ saéc Gieo haït 13. Memecylon edule Roxb. Rang, Saàm Gieo haït 14. Nopalea cochinillifera (L.) Lyons Tay cuøi, Vôït gai, Nopal Giaâm caønh [Opuntia cochenillifera (L.) Mill.]
89 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 (1) (2) (3) 15. Phyllanthus welwitschiantis Muell.-Arg. Choåi ñöïc, Vaûy oác Gieo haït, giaâm caønh 16. Rapanea linearis (Lour.) Moore Maø ca Gieo haït, giaâm caønh 17. Rhodamnia dumetorum (Poir.) Merr. Sim röøng, Tieåu sim Gieo haït 18. Rhodomyrtus tomentosa (Ait.) Hassk. Sim Gieo haït 19. Rourea minor (Gaertn.) Aubl. Troùc caåu Gieo haït 20. Syzygium finetii (Gagn.) Merr. & Perry Moùc Gieo haït, giaâm caønh 21. Scolopia buxifolia Gagn. Boám cuøm ruïm Gieo haït, giaâm caønh 22. Scolopia spinosa (Roxb.) Warb. Boám gai Gieo haït, giaâm caønh 23. Severinia monophylla (L.) Tan. Gai xanh Gieo haït, giaâm caønh 24. Tetracera scandens (L.) Merr. Chaïc chìu Gieo haït, giaâm caønh 25. Zanthoxylum avicenniae (Lamk.) DC. Muoàng truoång Gieo haït 3.4. Söï hieän höõu vaø khaû naêng taän duïng nhöõng loaøi coù khaû naêng toå thaønh röøng Trong soá 49 loaøi caây goã baûn ñòa thoáng keâ ñöôïc ôû treân, chuùng toâi cho raèng, coù theå choïn ñöôïc khaù nhieàu loaøi ñeå nhaân gioáng nhaèm phuïc hoài röøng vaø troàng röøng phoøng hoä ven bieån ôû khu vöïc mieàn Trung. Vôùi nhöõng nghieân cöùu sô boä cuûa baûn thaân, chuùng toâi maïnh daïn ñeà xuaát 29 loaøi coù theå duøng laøm vaät lieäu cho coâng taùc phaùt trieån röøng caây baûn ñòa ña loaøi, ña taùc duïng, trong ñoù naëng veà taùc duïng phoøng hoä beàn vöõng cho vuøng caùt ven bieån mieàn Trung ôû baûng 6. Baûng 6. Danh muïc caùc loaøi caây goã baûn ñòa ñöôïc ñeà xuaát choïn ñeå phuïc hoài röøng vaø troàng röøng phoøng hoä ven bieån. Chaát Teân loaøi Daïng Taùi Phaân Giaù TT löôïng soáng sinh boá trò Teân Vieät Nam Teân khoa hoïc soáng Litsea brevipes 1 Bôøi lôøi loâng Goã Toát Toát Roäng PH, HL Litsea glutinosa 2 Bôøi lôøi nhôùt Goã Toát Toát Roäng PH, HL Litsea viridis 3 Bôøi lôøi xanh Goã Toát Toát Roäng PH, HL Crateva religiosa 4 Buùn Goã Toát TB TB PH Garcinia schefferi 5 Böùa caùt Goã Toát Toát Roäng PH, G Castanopsis indica 6 Caø oåi Goã Toát TB TB PH, G Palaquium annamense 7 Chay Trung boä Goã Toát Toát Roäng PH Antidesma japonica 8 Choøi moøi Nhaät Goã Toát TB TB PH Archidendron lucidum 9 Coå yeám Goã Toát Toát Roäng PH Lithocarpus sabulicolus 10 Deû caùt Goã Toát Toát Roäng PH, G L. polystachyus 11 Deû laù boùng Goã Toát Toát Roäng PH, G Symplocos racemosa 12 Dung cheø Goã Toát TB TB PH, DL Lepisanthes tetraphylla 13 Gioù khôi Goã Toát Toát Roäng PH Ormosia dycarpa 14 Luïc Goã Toát Toát TB PH, DL Ochrocarpus siamensis 15 Mai muø u Goã Toát TB Heïp PH Knema poilanei 16 Maùu choù Goã Toát TB TB PH, G, DL Calophyllum inophyllum 17 Muø u Goã Toát Toát Roäng PH, DL, G Barringtonia acutangula 18 Möng, Loäc vöøng Goã Toát TB Roäng PH, C Lepisanthes rubiginosa 19 Nhaõn deâ Goã Toát TB Roäng PH Lindera curvifolium 20 OÂ döôùc Goã Toát TB TB PH, DL Cinnamomum burmannii 21 Queá raønh Goã Toát Toát Roäng PH, G, DL Garcinia ferrea 22 Roûi maät Goã Toát Toát Roäng PH, G Fagraea fragans 23 Trai nöôùc Goã Toát TB TB PH, G Syzygium abortivum 24 Traâm laïc thai Goã Toát Toát TB PH, G Syzygium bullockii 25 Traâm noå Goã Toát Toát Roäng PH, G Syzygium corticosum 26 Traâm buø Goã Toát Toát Roäng PH, G Traâm ñaïi, Traâm boäi Syzygium grandis 27 Goã Toát Toát TB PH, G Syzygium zeylanicum 28 Traâm voû ñoû, Noå Goã Toát Toát Roäng PH, G Tröôøng duyeân haûi Arytera littoralis 29 Goã Toát TB TB PH, G Ghi chuù: C: caûnh, DL: döôïc lieäu, G: goã, HL: höông lieäu, PH: phoøng hoä.
90 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 IV. Caùc giaûi phaùp khaû thi 4.1. Giaûi phaùp kyõ thuaät Tieán haønh nghieân cöùu choïn loaøi öu theá vaø nghieân cöùu nhaân gioáng ñeå tieán tôùi laäp vöôøn öôm nhaân gioáng caây baûn ñòa cho chieán löôïc phaùt trieån röøng caây baûn ñòa phoøng hoä beàn vöõng ven bôø bieån khu vöïc mieàn Trung. Xaây döïng caùc moâ hình thöû nghieäm khoanh nuoâi, xuùc tieán taùi sinh vaø troàng daëm ñeå phuïc hoài vaø phaùt trieån nhöõng ruù caùt töï nhieân hieän ñang toàn taïi doïc caùc ñoài caùt vaø caùc traûng caùt ven bôø bieån khu vöïc mieàn Trung. Thöû nghieäm chuyeån ñoåi röøng troàng Phi lao thuaàn loaøi thaønh röøng ña loaøi baèng caùch troàng xen caây baûn ñòa döôùi taùn vaø troàng thay theá daàn moät ít dieän tích Phi lao baèng phöông thöùc troàng baêng. Thöû nghieäm troàng röøng caây baûn ñòa ña loaøi theo kyõ thuaät caøy xôùi, leân luoáng coù ñöa caây buïi laøm caây tieân phong che chaén ñeå chaén gioù vaø chaén caùt bay, caùt chuoài cho röøng troàng. Laäp moät ngaân haøng quyõ gen caây baûn ñòa vuøng caùt ven bieån baèng caùch choïn ñòa ñieåm thích hôïp ñeå xaây döïng moät vöôøn thöïc vaät treân vuøng caùt ven bieån. 4.2. Giaûi phaùp haønh chính - Tuyeân truyeàn, vaän ñoäng ñeå naâng cao nhaän thöùc veà phoøng choáng thieân tai, ñeà phoøng vaø khaéc phuïc haäu quaû cuûa bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu. Töø ñoù loàng gheùp giaùo duïc nhaän thöùc baûo veä, phaùt trieån caùc ruù caùt ven bieån, vaø yù thöùc veà taàm quan troïng cuûa vieäc troàng röøng phoøng hoä beàn vöõng. - Xaây döïng döï aùn baûo veä ruù caùt coäng ñoàng nhaèm huy ñoäng vaø thuùc ñaåy caùc taàng lôùp cö daân ñòa phöông tham gia baûo veä vaø phaùt trieån ruù caùt. - Xaây döïng höông öôùc baûo veä moâi tröôøng ven bieån, trong ñoù ñaët naëng vieäc baûo veä ruù caùt vaø röøng troàng phoøng hoä. V. Keát luaän Vôùi nhöõng döõ lieäu thu thaäp ñöôïc ngoaøi hieän tröôøng, sau khi phaân tích hieän traïng vaø toång hôïp tình hình, chuùng toâi coù maáy keát luaän cô baûn nhö sau: 5.1. Daûi caùt ven bieån mieàn Trung Vieät Nam ñang ñoái maët vôùi nguy cô suy thoaùi moâi tröôøng ngaøy caøng traàm troïng. AÛnh höôûng cuûa bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu seõ gaây taùc haïi naëng neà ñeán moâi tröôøng vaø ñôøi soáng cuûa cö daân do nhöõng taùc ñoäng xaâm thöïc cuûa soùng vaø gioù bieån. 5.2. Daûi caùt ven bieån mieàn Trung Vieät Nam ñang sôû höõu moät khu heä thöïc vaät khaù phong phuù veà chuûng loaïi vaø ña daïng veà hình thaùi, thích nghi cao ñoä vôùi kieåu sinh thaùi khaéc nghieät taïi ñaây. Nhieàu moâ hình sinh thaùi töï nhieân daïng ruù caùt, reûo caây chöùa ñöïng treân döôùi 100 loaøi caây thaân goã coù khaû naêng khoanh nuoâi, xuùc tieán taùi sinh vaø nhaân roäng thaønh nhöõng röøng phoøng hoä phoøng choáng thieân tai beàn vöõng.
91 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 5.3. Röøng troàng Phi lao ñaõ bò taùc ñoäng maïnh khieán cho nhieàu nôi taùi taïo raát khoù. Röøng troàng caùc loaøi Keo ñaõ ñònh hình böôùc ñaàu, coù khaû naêng phaùt trieån roäng, nhöng tyû leä ruûi ro do thieân tai, dòch haïi cao. Caàn coù nhöõng nghieân cöùu troàng ñan xen caây baûn ñòa ñeå chuyeån ñoåi daàn hoaëc hoã trôï caùc röøng Phi lao vaø röøng Keo thaønh nhöõng daûi röøng phoøng hoä hoãn loaøi beàn vöõng. 5.4. Nhieàu loaøi caây goã vaø caây buïi coù khaû naêng taùi sinh haït vaø choài toát, coù theå tieán haønh laäp vöôøn öôm nhaân gioáng, boá trí thí nghieäm troàng röøng hoãn giao nhieàu taàng taùn, laáy moät soá loaøi baûn ñòa taïi choã laøm caây tieân phong. 5.5. Caàn coù chuû tröông, haønh ñoäng nhaèm naâng cao nhaän thöùc coäng ñoàng, tieán tôùi xaây döïng caùc höông öôùc ñeå goùp phaàn quaûn lyù beàn vöõng caùc ruù caùt hieän höõu vaø caùc khu röøng troàng hieän taïi vaø töông lai. ÑXC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÍNH Tieáng Vieät Nguyeãn Tieán Baân. Caåm nang tra cöùu vaø nhaän bieát caùc hoï thöïc vaät haït kín ôû Vieät Nam. Haø 1. Noäi, 1997. 2. Ñoã Xuaân Caåm. Baùo caùo toång keát ñeà taøi caáp tænh «Nghieân cöùu, troàng thöû nghieäm moät soá loaøi caây goã baûn ñòa treân vuøng caùt noäi ñoàng huyeän Phong Ñieàn». Hueá, 2000. 3. Ñoã Xuaân Caåm. Baùo caùo toång keát ñeà taøi caáp boä «Ñieàu tra, ñaùnh giaù hieän traïng khu heä thöïc vaät vaø ñeà xuaát giaûi phaùp phuïc hoài, phaùt trieån beàn vöõng heä sinh thaùi vuøng caùt noäi ñoàng tænh Thöøa Thieân Hueá». Hueá, 2001. Voõ Vaên Chi. Nhöõng caây coù ích ôû Vieät Nam, taäp 1 vaø taäp 2. TP Hoà Chí Minh, 1999, 2002. 4. Phaïm Hoaøng Hoä. Caây coû Vieät Nam, taäp I-VI. USA, 1991-1993. 5. Phaïm Hoaøng Hoä. Caây coû Vieät Nam, taäp I-III. TP Hoà Chí Minh, 1999, 2000. 6. Traàn Hôïp. Taøi nguyeân caây goã Vieät Nam. TP Hoà Chí Minh, 2002. 7. J. Hutchinson. Nhöõng hoï thöïc vaät coù hoa, taäp I & II. Haø Noäi, 1976-1978. 8. Phan Lieâu. Ñaát caùt bieån Vieät Nam. Haø Noäi, 1996. 9. Lieâu Kim Sanh. Ñaïi cöông veà ñòa lyù hoïc thöïc vaät luïc ñòa, taäp I & II. Saøi Goøn, 1972. 10. Vuõ Trung Taïng. Cô sôû sinh thaùi hoïc. Haø Noäi, 2000. 11. Döông Höõu Thôøi. Cô sôû sinh thaùi hoïc. Haø Noäi, 1998. 12. 13. Trung taâm Nghieân cöùu Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi - Vieän Sinh thaùi vaø Taøi nguyeân Sinh vaät, Trung taâm Khoa hoïc Töï nhieân vaø Coâng ngheä Quoác gia. Danh luïc caùc loaøi thöïc vaät Vieät Nam, taäp 2 & taäp 3. Haø Noäi, 2003, 2004. Thaùi Vaên Tröøng. Nhöõng heä sinh thaùi röøng nhieät ñôùi ôû Vieät Nam. TP Hoà Chí Minh, 2000. 14. Vieän Ñieàu tra quy hoaïch röøng. Caây goã röøng Vieät Nam, taäp I-VII. Haø Noäi, 1971-1986. 15. 16. Vuï Khoa hoïc, Coâng ngheä vaø Chaát löôïng saûn phaåm (Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân). Teân caây röøng Vieät Nam. Haø Noäi, 2000. Tieáng nöôùc ngoaøi A. Aubreùville, Jean F. Leroy, Ph. Morat et al. Flore du Cambodge, du Laos et du Vietnam. 1. Fascicule 1-28. Paris, 1960-1995. Denis W. Wooland. Contemporary plant systematics. New Yersey, 1991. 2. H. Lecomte. Flore geùneùrale de l’Indochine. Paris, 1905-1952. 3. Pierre Dansereau. Biogeography. New York, 1957. 4. PROSEA. Timber trees: Major commercial timbers. Indonesia, 1994. 5.
92 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 2 (85) . 2011 PROSEA. Timber trees: Minor commercial timbers. Indonesia. 1995. 6. R. G. Turner Jr. The Ultimate Plant & Garden Book. Chapter Ferns, Palms & Cycads,New 7. York, 1996. Vieän Ñieàu tra quy hoaïch röøng. Vietnam Forest Trees. Haø Noäi, 1996. 8. W. Greuter et al. Internatinonal Code of Botanical Nomenclature. St Louis Code - Adopted by 9. the Sixteenth International Botanical Cogress, St Louis, Missouri, 7- 8/1999 - Königstein - St Louis, Missouri, 2000. TOÙM TAÉT Quaûn lyù, phuïc hoài vaø vaän duïng ña daïng sinh hoïc caùc loaøi caây baûn ñòa thaân goã ôû vuøng caùt ven bieån khu vöïc mieàn Trung Vieät Nam laø moät vaán ñeà caáp thieát mang tính chieán löôïc. Laøm toát coâng taùc naøy seõ môû ra moät trieån voïng toát ñeïp cho vieäc phoøng hoä choáng thieân tai, khaéc phuïc haäu quaû bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu trong vaøi thaäp nieân saép tôùi. Keát quaû nghieân cöùu vaø ñaùnh giaù ban ñaàu hieän traïng thaûm thöïc vaät vuøng caùt ven bieån töø Quaûng Trò vaøo ñeán Quaûng Ngaõi ñaõ thoáng keâ ñöôïc 49 loaøi caây goã vaø 52 loaøi caây buïi coù tieàm naêng phaùt trieån thaønh nhöõng quaàn hôïp beàn vöõng trong ñieàu kieän thích hôïp. Trong soá ñoù, coù khoaûng treân 29 loaøi caây goã coù khaû naêng toå thaønh röøng vaø khoaûng 40 loaøi caây buïi coù khaû naêng laøm caây tieân phong ñeå phaùt trieån röøng. Tuy nhieân, do caùc taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa thieân nhieân vaø con ngöôøi vaãn xaûy ra lieân tuïc neân caùc quaàn hôïp khoù phaùt trieån dieän tích, thaäm chí coù tröôøng hôïp ngaøy caøng bò suy thoaùi chaát löôïng soáng. Ñeå coù ñöôïc nhöõng quaàn hôïp thöïc vaät töï nhieân vaø nhöõng daûi röøng troàng coù chaát löôïng, coù khaû naêng phoøng hoä choáng thieân tai ven bôø bieån mieàn Trung, caàn sôùm coù chieán löôïc taän duïng, thuùc ñaåy quaù trình baûo toàn ña daïng sinh hoïc, vaø baûo veä, phaùt huy khaû naêng phoøng hoä cuûa thaûm thöïc vaät. Ñoàng thôøi cuõng neân coù nhöõng giaûi phaùp haønh chính vaø kyõ thuaät thích hôïp môùi mong ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû nhaát ñònh vaø laâu daøi. ABSTRACT BIO-DIVERSITY AND THE ABILITY TO MAKE USE OF NATIVE TIMBER TREES IN DEVELOPING PREVENTIVE FORESTS ALONG CENTRAL COASTS The task of management, restoration and making-use of the native timber trees’ bio- diversity at the sandy coastal areas along central Vietnam is an urgent strategic assignment. Successful implementation of this assignment will open up a new perspective for natural disaster prevention and restoration of global weather change in the coming decades. The initial research results and assessment of the flora bed situation at the sandy coastal from Quaûng Trò to Quaûng Ngaõi province have come to a statistical conclusion of 49 species of timber trees and 52 shrubs which are potential for developing into sustainable plant association in favorable conditions. Among these species there are more than 29 species of timber trees which can be combined into forest and about 40 shrubs that can be pioneered to form forests. However, due to continuing negative consequences of nature and human destruction, the plant association hardly develops in area, even decreases in its living quality. In order to generate natural flora plant association and high quality planted forest ranges along central coast which can meet the demand of natural disaster prevention, it is essential to implement strategies on making use and facilitating the bio-diversity preservation process; protect and foster the flora plant association’s preventive capacity. Simultaneously, administration solutions and appropriate techniques will entail absolute and long-lasting results.