Báo cáo nghiên cứu khoa học " HIỂU NHO VĂN KHÔNG DỄ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trước hết cần giới thuyết từ “Nho văn”, tại sao ở đây không dùng từ “Hán văn”, mà lại dùng “Nho văn”? Bởi Hán văn để chỉ riêng chữ của dân tộc Hán, tức Trung Quốc; nhưng thực sự chữ Nho xưa dùng chung cho các nước Đông phương như Triều Tiên, Nhật Bản, Việt Nam, Trung Quốc, nên gọi là “Hán văn” không ổn. Hơn nữa nếu chiết tự ra, thì Nho ? do chữ nhân ?và nhu ?gộp lại, có nghĩa là nhu cầu cần thiết cho con người nói chung, vậy Nho văn không phải là...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " HIỂU NHO VĂN KHÔNG DỄ "

29 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 HIEÅU NHO VAÊN KHOÂNG DEÃ Hồ Bạch Thảo* Tröôùc heát caàn giôùi thuyeát töø “Nho vaên”, taïi sao ôû ñaây khoâng duøng töø “Haùn vaên”, maø laïi duøng “Nho vaên”? Bôûi Haùn vaên ñeå chæ rieâng chöõ cuûa daân toäc Haùn, töùc Trung Quoác; nhöng thöïc söï chöõ Nho xöa duøng chung cho caùc nöôùc Ñoâng phöông nhö Trieàu Tieân, Nhaät Baûn, Vieät Nam, Trung Quoác, neân goïi laø “Haùn vaên” khoâng oån. Hôn nöõa neáu chieát töï ra, thì Nho 儒 do chöõ nhaân 亻vaø nhu 需øgoäp laïi, coù nghóa laø nhu caàu caàn thieát cho con ngöôøi noùi chung, vaäy Nho vaên khoâng phaûi laø cuûa rieâng Trung Quoác. Taïi sao hieåu Nho vaên khoâng deã? Coù theå neâu leân nhöõng lyù do nhö chöõ Nho khoâng coù daáu chaám caâu, khoâng vieát hoa danh töø rieâng, laïi quaù coâ ñoïng. Veà nhöõng nhöôïc ñieåm neâu treân, ngöôøi vieát xin keå laïi moät caâu chuyeän tieáu laâm ñöôïc nghe hoài coøn nhoû, taïm ñaët nhan ñeà laø “Baûy möôi nghe lôøi baûy moát”, caâu chuyeän ñaïi löôïc nhö sau. Laøng kia coù hai oâng laõo 70 vaø 71 tuoåi. OÂng 70 nhaø giaøu, vôï môùi cheát, coù moät coâ con gaùi ñaõ ñi laáy choàng, oâng 71 laøm ngheà hoát thuoác Baéc. Hai oâng chôi thaân vôùi nhau neân thöôøng gaëp gôõ chuyeän troø taâm söï. Moät hoâm, oâng 70 coù veû buoàn raàu phaøn naøn vôùi baïn veà caûnh giaø khoâng coù con trai noái doõi toâng ñöôøng. OÂng 71 noùi: - Coù coâ Ba cuoái laøng ñeïp gaùi, thaét ñaùy löng ong, daùng maén con, neáu baùc chòu toâi seõ laøm mai cho. OÂng 70 noùi: - Toâi giaø roài, con gaùi treû sao chòu laáy toâi, neáu laáy thì cuõng vì cuûa caûi, roài cuõng tìm caùch boû ñi maø thoâi. OÂng 71 tuûm tæm cöôøi vaø baûo: - Vieäc ñoù ñeå toâi lo cho. Vaøi hoâm sau coâ Ba ñeán hoát thuoác cho meï, nhaân phaøn naøn caûnh nhaø ngheøo khoù, thaày lang 71 beøn öôùm lôøi: - OÂng phuù hoä 70 trong laøng vöøa cheát vôï, neáu coâ baèng loøng laáy oâng ta thì chaúng lo gì ngheøo ñoùi. Coâ gaùi laéc ñaàu traû lôøi: - OÂng giaø saép cheát, chaùu laáy oâng aáy ñeå laøm gì? OÂng 70 noùi: - OÂng aáy uoáng thuoác cuûa toâi, toâi seõ caét thuoác cho oâng cheát leï hôn, ñeå coâ ñi laáy choàng khaùc. Coâ gaùi chaàn chöø, roài cuoái cuøng vui veû chaáp thuaän. Ñaùm cöôùi xong, coâ gaùi ñeán oâng thaày lang laáy thuoác cho oâng choàng giaø vaø khoâng queân nhaéc laïi lôøi höùa cuõ, heïn sau khi thaønh coâng seõ haäu taï. * New Jersey, Hoa Kyø.
30 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Thaày lang 71 caét thuoác xong, caên daën raèng: - Uoáng thuoác naøy aên keøm vôùi loøng heo vaø buùn, thì söùc coâng phaït maïnh, kieán hieäu nhö thuoác thaàn. Chaúng deø thuoác toaøn nhöõng vò boå nhö saâm nhung, laïi keøm vôùi thöùc aên boå, neân oâng giaø 70 trôû neân sung söùc, ham vieäc chaên goái neân chaúng bao laâu coâ gaùi coù baàu, sinh ñöôïc caäu con trai. Tuy nhieân, söï sung söùc cuûa oâng giaø 70 chæ laø taïm thôøi, nhö aùnh löûa buøng leân cuûa ngoïn ñeøn daàu saép taét, oâng bieát mình khoâng soáng ñöôïc bao laâu, beøn ñeán taâm söï vôùi oâng 71: - Baùc ñaõ giuùp em coù ñöôïc chaùu beù, nhöng “chöõa beänh chöù khoâng chöõa ñöôïc meänh”, sau khi em maát xin baùc tìm caùch chu toaøn cho chaùu. OÂng 71 caån thaän ruùt trong tuùi aùo ra maûnh giaáy, roài aân caàn traû lôøi: - Toâi ñaõ suy nghó giuùp baùc veà vieäc naøy, tröôùc heát baùc haõy ñaët teân cho chaùu laø Phi, ôû ñaây “tai vaùch, maïch röøng” khoâng tieän noùi ra, baùc haõy laøm theo lôøi toâi vieát trong giaáy. Vaøi thaùng sau, oâng 70 maát. Theo söï chæ veõ cuûa oâng giaø 71, tröôùc ñoù oâng soaïn tôø chuùc thö ngaén goïn nhö sau: 七十歲生非吾子也家財田產交汝子婿外人不得妄争 Thaát thaäp tueá sinh phi ngoâ töû daõ gia taøi ñieàn saûn giao nhöõ töû teá ngoaïi nhaân baát ñaéc voïng tranh. Tôø chuùc thö vieát theo loái coå, khoâng coù daáu chaám caâu, khoâng vieát chöõ hoa, yù nghóa khoâng roõ, neân xaûy ra vuï kieän ñoøi gia taøi giöõa vôï choàng coâ con gaùi oâng 70 vaø coâ Ba, ngöôøi vôï treû. Söï vieäc ñöôïc ñöa leân coâng ñöôøng vieân quan huyeän. Thaày kieän phe ngöôøi con gaùi vaø chaøng reå, ngaét caâu chuùc thö treân nhö sau vaø giaûi thích: Thaát thaäp tueá sinh, phi ngoâ töû daõ. Gia taøi ñieàn saûn giao nhöõ töû teá, ngoaïi nhaân baát ñaéc voïng tranh. (Baûy möôi tuoåi maø sinh con, noù khoâng phaûi laø con ta. Gia taøi ñieàn saûn giao cho con reå, ngöôøi ngoaøi khoâng ñöôïc tranh giaønh moät caùch sai traùi). Theo loái ngaét caâu naøy, thì oâng 70 khoâng coâng nhaän caäu beù sô sinh laø con mình. Nhöng thaày kieän phe ngöôøi vôï treû vaø con nhoû cuõng khoâng vöøa, beøn ngaét caâu chuùc thö neâu treân theo caùch khaùc vaø giaûi thích nhö sau: Thaát thaäp tueá sinh Phi, ngoâ töû daõ. Gia taøi ñieàn saûn giao nhöõ töû, teá ngoaïi baát ñaéc voïng tranh. (Baûy möôi tuoåi sinh thaèng Phi, noù laø con ta vaäy. Gia taøi ñieàn saûn giao cho thaèng con, reå laø ngöôøi ngoaøi khoâng ñöôïc tranh giaønh moät caùch sai traùi). Vieân tri huyeän nghe lôøi giaûi thích cuûa hai beân ñeàu coù lyù, beøn phaùn quyeát trung dung raèng: - Gia taøi giao cho ngöôøi con gaùi vaø reå taïm thôøi quaûn laõnh, nhöng phaûi chia moät nöûa lôïi töùc cho ngöôøi vôï treû ñeå nuoâi con laø Phi.
31 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Phaùn quyeát tuy chaúng coù gì saùng suoát, nhöng nhôø ñoù taøi saûn khoâng bò baùn thaát thoaùt vaø chò vôï treû ngheøo khoâng laøm chuû taøi saûn trong tay, neân ñaønh ôû laïi nuoâi con ñeå ñöôïc laõnh hoa lôïi haøng naêm. Thaám thoaét Phi lôùn leân, caäu ñöôïc cho aên hoïc, neân hieåu bieát khaù chöõ nghóa. Naêm 18, caäu ñeán tuoåi tröôûng thaønh, beøn ñöùng ñôn kieän ñoøi gia taøi. Luùc naøy taïi ñòa phöông ñaõ coù vieân tri huyeän khaùc ñeán traán nhaäm. Vieân quan môùi ñöôïc daân chuùng ca tuïng laø anh minh, nghieân cöùu kyõ hoà sô, ñoïc ñi ñoïc laïi baûn chuùc thö nhieàu laàn, roài hoûi caäu Phi: - Ngoaøi chuùc thö ra, khi cha ngöôi coøn soáng coù thöôøng hay noùi ñieàu gì khoâng? Caäu Phi traû lôøi: - Meï con keå laïi raèng cha thöôøng naèm treân voõng beá con vaø ru: Thöông con cha ñeå trong loøng, Chaúng phaûi aùo öôùt maø phong ra ngoaøi. Vò quan huyeän gaät guø: - “Trong loøng” ngöôøi cheát töùc trong chieác baøi vò. Caùc ngöôøi haõy ñeán nhaø thôø oâng naøy, laáy baøi vò ñöa ñeán ñaây cheû ra xem sao? Vieân ñeà laïi tuaân leänh, cuøng lính ñeán nhaø thôø laáy baøi vò ñem ñeán. Vò quan cho cheû ra ngay taïi coâng ñöôøng, quaû nhieân trong baøi vò coù tôø chuùc thö ngaét caâu nhö sau: Thaát thaäp tueá sinh Phi, ngoâ töû daõ. Gia taøi ñieàn saûn giao nhöõ töû, teá ngoaïi baát ñaéc voïng tranh. (Baûy möôi tuoåi sinh thaèng Phi, noù laø con ta vaäy. Gia taøi ñieàn saûn giao cho thaèng con, reå laø ngöôøi ngoaøi khoâng ñöôïc tranh giaønh moät caùch sai traùi). Nhôø chuùc thö naøy, caäu Phi con trai oâng giaø 70 ñöôïc laõnh gia taøi, vaø baø vôï treû phaûi baùm vaøo gia saûn cuûa ngöôøi con trai, neân trôû thaønh ngöôøi ñaøn baø thuû tieát thôø choàng baát ñaéc dó! * * * Khoù khaên cuûa vaên Nho khoâng chæ naèm trong caâu chuyeän tieáu laâm neâu treân, noù coøn ñeå laïi trong caùc vaên baûn chính thöùc cuûa trieàu ñình, maø söï sai soùt nghieâm troïng coù theå heä luïy ñeán caû tính maïng. Thanh thöïc luïc ghi laïi hai tröôøng hôïp vua Caøn Long nhaän ñöôïc lôøi taáu sai veà söï vieäc coù lieân quan ñeán Vieät Nam. Moät laàn do Toång ñoác Löôõng Quaûng Toân Só Nghò gaây neân, laàn sau do Toång ñoác Phuùc Khang An, xin laàn löôït neâu leân nhö sau. - Naêm Maäu Thaân [1788], gia ñình vua Leâ Chieâu Thoáng troán traùnh nhaø Taây Sôn, sang Long Chaâu, Trung Quoác. Vieân Tri ñaïo Taû Giang laø Luïc Höõu Nhaân beøn vieát tôø trình leân Toång ñoác Löôõng Quaûng Toân Só Nghò taïi tænh Quaûng Ñoâng vaø Tuaàn phuû Toân Vónh Thanh taïi tænh Quaûng Taây. Ñeán löôït hai vieân ñaïi quan hoï Toân laäp töùc gôûi tôø taâu söï vieäc leân vua Caøn Long. Tôø taâu cuûa Toân Vónh Thanh khoâng coù vaán ñeà gì, nhöng tôø taâu cuûa Toân Só Nghò hieåu sai raèng coù maët vua Leâ Chieâu Thoáng [Leâ Duy Kyø] trong ñaùm tî naïn:
32 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 Ngaøy Canh Tuaát thaùng 6 naêm Caøn Long thöù 53 [22/7/1788] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: Toång ñoác Löôõng Quaûng Toân Só Nghò taâu nhöõng lôøi nhö sau: “Nhaän ñöôïc tôø baåm cuûa ñaïo Taû Giang, caû gia ñình töï toân(1) nöôùc An Nam ñaõ ñeán nöông nhôø noäi ñòa, hieän ñaõ truyeàn hòch caàn öôùc löôïng lieäu bieän; roài trong ngaøy rong ruoãi ñeán Long Chaâu,(2) quan saùt tình hình, ñeå taâu leân ñaày ñuû.” Vieäc naøy, caên cöù vaøo lôøi taâu cuûa Toân Vónh Thanh tröôùc ñaây, Traãm sôï raèng vieân Tuaàn phuû khoâng coù ñuû chuû kieán ñeå lo lieäu, neân ñaõ laäp töùc ra chæ duï meänh Toân Só Nghò caáp toác ñeán nôi tra bieän. Nay vieân Toång ñoác khoâng ñôïi chæ duï, laäp töùc khôûi trình; nhö vaäy laø bieát tính toaùn söï khinh troïng ñöôïc maát, thaät khoâng theïn vôùi nhieäm vuï cuûa ñaïi thaàn ñöôïc phong ñaát, thöïc ñaùng khen. Tröôùc kia trong taáu trieäp cuûa Toân Vónh Thanh, khoâng ñeà caäp ñeán töï toân Leâ Duy Kyø, cuõng khoâng cho bieát hôn 60 ngöôøi ñeán laø nhöõng ai, töøng duï raèng phaûi ñieàu tra minh baïch, roài taâu leân laäp töùc. Nay theo lôøi taâu cuûa Toân Só Nghò, môùi bieát raèng Leâ Duy Kyø cuõng cuøng ñeán. Nhöng Leâ Duy Kyø ñích thaân ñem caû gia quyeán ñeán noäi ñòa, sao trong tôø trình chæ coù vieân Di quan(3) Nguyeãn Huy Tuùc ñöùng teân… (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 1.307, trang 595-596). Trong ñaïo duï keá tieáp, vua Caøn Long nhaän ra laø Toân Só Nghò ñaõ taâu sai, thöïc söï vua Leâ Chieâu Thoáng [Leâ Duy Kyø] khoâng cuøng ñi vôùi gia ñình ñeán tî naïn. Tuy nhieân Toân Só Nghò ñaõ tình nguyeän ñeán taän nôi ñeå giaûi quyeát, vieäc naøy truùng yù vôùi vua Caøn Long, neân khoâng bò traùch. Hôn nöõa, Toân Só Nghò laø tieán só xuaát thaân, ñaõ töøng laõnh nhieäm vuï duyeät saùch ñöa vaøo Töù khoá toaøn thö; moät ngöôøi töøng ñaûm traùch nhieäm vuï quan troïng nhö vaäy thì khoâng theå laø ngöôøi doát, neân ñöôïc lôø ñi vaø cho ñoù laø moät söï vieäc xaûy ra ngoaøi yù muoán. Ngaøy Ñinh Tî thaùng 6 naêm Caøn Long thöù 53 [29/7/1788] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: Tröôùc ñaây nhaân Toân Só Nghò taâu raèng Leâ Duy Kyø ñích thaân mang baø con ñeán xin taù tuùc, trong ñôn ghi teân Leâ Duy Kyø ñöùng ñaàu. Leâ Duy Kyø laø chaùu noái doõi cuûa vöông nöôùc An Nam, tuy chöa ñöôïc thuï phong, nhöng laø ngöôøi ñaùng ñöôïc noái doõi neân cuõng khoâng khaùc gì quoác vöông. Y laïi mang gia quyeán ñeán xin taù tuùc, tình traïng gioáng nhö caû nöôùc naøy ñaõ bò hoï Nguyeãn soaùn ñoaït, sôï phaûi tìm bieän phaùp truø bieän. Nay theo söï ñieàu tra roõ cuûa Toân Só Nghò, töï toân nöôùc naøy chöa cuøng vôùi gia quyeán ñeán, ngöôøi trong nöôùc naøy theo giaëc cuõng chæ coù nhöõng xöù nhö Muïc Maõ, Laïng Sôn; coøn phía taây thaønh nhaø Leâ cuøng caùc vuøng phía baéc ñeàu khoâng chòu haøng giaëc… (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 1.307, trang 607-609). - Tröôøng hôïp sai laàm cuûa Toång ñoác Löôõng Quaûng Phuùc Khang An, ngöôøi nhaäm chöùc sau Toân Só Nghò, coù theå toùm taét nhö sau: Theo leä nhaø Thanh cho pheùp kieåm duyeät thö tín cuûa söù thaàn ngoaïi quoác. Baáy giôø nhaø Thanh ñaõ hoøa hoaõn vôùi nhaø Taây Sôn, söù thaàn Nguyeãn Quang Hieån [chaùu vua Quang Trung] ñeán Trung Quoác. Phuùc Khang An beøn kieåm duyeät thö cuûa vua Quang Trung gôûi Nguyeãn Quang Hieån; vieân Toång ñoác naøy hieåu laàm noäi dung thö vaø taâu sai raèng vua Quang Trung muoán may aùo maõng baøo(4) theo kieåu nhaø Thanh. Ñieàu naøy raát quan troïng, vì neáu vua Caøn Long khoâng kòp thôøi thaáy ñöôïc söï
33 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 sai laàm, thì ñaõ sai ngöôøi may saün aùo maõng baøo ñeå taëng vua Quang Trung trong buoåi gaëp maët. Neáu tröôøng hôïp naøy xaûy ra, raát coù theå vua Quang Trung [giaû] khoâng baèng loøng maëc quoác phuïc nhaø Thanh, vieäc naøy seõ gaây khoù khaên trong bang giao giöõa hai nöôùc, maø luùc baáy giôø vua Caøn Long ñang muoán laáy loøng. Vua Caøn Long thöøa bieát Phuùc Khang An goác Maõn Thanh, chöõ nghóa chaúng coù bao nhieâu, laïi ñang caàn duøng ñeå ñem vua Quang Trung [giaû] ñeán döï leã khaùnh thoï, neân chæ traùch moùc sô saøi, vaø quay sang quôû traùch boïn thö laïi döôùi quyeàn y naëng neà. Ngaøy 27 thaùng 3 naêm Caøn Long thöù 55 [11/5/1790] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: Theo lôøi taáu môùi ñaây cuûa Phuùc Khang An thì Nguyeãn Quang Bình gôûi maãu xin deät aùo baøo, chæ laø kieåu aùo coå troøn cuûa nhaø Haùn, baây giôø Traãm môùi bieát raèng lôøi taáu tröôùc kia laø sai laàm.(5) Loãi do trong taáu trieäp cuûa Phuùc Khang An coù caâu nhö “Vieân Quoác vöông haâm moä leã phuïc cuûa Trung Hoa… Nguyeãn Quang Hieån ñaõ mua aùo maõng baøo töø Haùn Khaåu tænh Hoà Baéc mang veà v.v...”. Duyeät taáu trieäp, tìm hieåu yù qua lôøi vaên, Traãm nhaát thôøi nghó raèng mua aùo maõng baøo [aùo baøo Maõn Thanh] taïi Haùn Khaåu, khoâng theå söûa thaønh aùo coå troøn ñöôïc [aùo baøo nhaø Haùn]; neân cho raèng vieân Quoác vöông haâm moä phong tuïc ñeïp ñeõ cuûa nöôùc ta, sau khi ñeán Nhieät Haø seõ chieàu theo yù soá ñoâng, ñoåi sang y phuïc Trung Quoác [nhaø Thanh] ñeå bieåu loä taám loøng cung kính; beøn giaùng chæ hoûi han, maø khoâng bieát raèng lôøi baåm xin cuûa nöôùc naøy khoâng phaûi nhö vaäy; neân hoï coù theå hieåu laàm raèng Traãm muoán cöôõng baùch [Nguyeãn Quang Bình] caûi hoaùn y phuïc, ñoù laø ñieàu sai laàm! Nay duyeät taáu trieäp cuûa Phuùc Khang An, coù caâu “Luùc naøy chöa tieän hoûi vieäc naøy” töùc y ñaõ bieát sai laàm nhöng khoâng daùm noùi traéng ra. Phuùc Khang An chòu ôn saâu cuûa Traãm, giao troïng traùch bieân thuøy, lo lieäu vieäc An Nam. Y thaáy Nguyeãn Quang Bình xin vaøo trieàu caän, bieân thuøy yeân tónh, thì trong loøng khoâng khoûi cao höùng, luùc taáu theâm thaét vaøo, khieán sai baûn yù. Nhö taáu trieäp tröôùc xöng “Haâm moä Trung Hoa leã phuïc, taïi Haùn Khaåu mua aùo maõng baøo”; thöû nghó xem aùo muõ nhaø Haùn, khoâng ñuùng cheá ñoä cuûa baûn trieàu, chæ coù theå goïi laø aùo coå troøn, sao goïi laø maõng baøo? Laïi caøng khoâng theå goïi laø leã phuïc cuûa Trung Hoa! Ñaây chaéc do nhöõng teân thö laïi keùm coûi döôùi tröôùng, soaïn baûn thaûo chaép nhaët caâu vaên, Phuùc Khang An khoâng raønh vaên nghóa, laïi khoâng chòu tra cöùu kyõ, cöù cheùp nguyeân vaên taâu leân, neân sai laàm nhö vaäy! Nghó laïi caøng phieàn muoän! Boïn thö laïi keùm coûi ñoù, khoâng theå dung thöù ñöôïc! Nay truyeàn duï cho Phuùc Khang An ñöøng tieát loä nhöõng lôøi trong chæ duï naøy vaø chæ duï tröôùc, coi nhö khoâng coù laø toát. Neáu Nguyeãn Quang Bình ñaõ ñeán quan aûi, trong luùc troø chuyeän y coù ñeà caäp tôùi, thì haõy ñem söï vieäc taâu trình thaønh thöïc, khoâng ñöôïc che ñaäy chuùt naøo. (Cao Toâng thöïc luïc quyeån 1.361, trang 93-94). Vieäc chöõ Nho xöa khoâng vieát hoa caùc danh töø rieâng, maõi maõi coøn gaây heä luïy. Trong moät coâng trình phieân dòch coâng phu haøng maáy ngaøn trang do Tieán só Geoff Wade phuï traùch nhan ñeà The Ming Shi-lu as a source for Southeast Asian History [Minh thöïc luïc, moät nguoàn söû lieäu Ñoâng Nam AÙ. http://epress.nus.edu.sg/msl], thænh thoaûng ngöôøi ñoïc baét gaëp nhöõng sai laàm vì ngöôøi dòch khoâng nhaän ra danh töø rieâng. Cuï theå taïi baûn dòch baøi sôù cuûa vieân Tham tri Boä Hoä teân Ñöôøng Truï, khuyeân vua Gia Tónh trieàu Minh
34 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (84). 2011 ñöøng mang quaân ñaùnh nöôùc ta döôùi thôøi Maïc Ñaêng Dung, trong ñoù coù caâu daãn chöùng veà vieäc quaân lính cuûa Maõ Vieän bò cheát ñeán moät nöûa, nguyeân vaên vaø lôøi dòch nhö sau: 臣考馬援南征沐歷浪泊士卒死者幾半 (Thaàn khaûo Maõ Vieän nam chinh moäc lòch laõng baïc só toát töû giaû kyû baùn) [Minh thöïc luïc, Theá Toâng, quyeån 195, trang 1b], ñöôïc dòch nhö sau: “I have studied Ma Yuang’s southern expedition. It had to proceed through great waves and high seas and nearly one half of the troops died”. Giaû söû ngöôøi dòch ñöôïc ñoïc Vieät Nam söû löôïc cuûa Traàn Troïng Kim, qua ñoaïn: “Maõ Vieän laø moät danh töôùng nhaø Ñoâng Haùn, luùc baáy giôø ñaõ ngoaøi 70 tuoåi, nhöng vaãn coøn maïnh, ñem quaân ñi men bôø ñeå phaù röøng ñaøo nuùi laøm ñöôøng sang ñeán Laõng Baïc,(6) gaëp quaân Tröng Vöông hai beân ñaùnh nhau maáy traän.”(7) Thì seõ khoâng cho laõng baïc laø bieån caû soùng döõ [great waves and high seas] nhö trong baûn dòch tieáng Anh, maø chæ dòch giaûn dò laø Laõng Baïc lake maø thoâi! HBT CHUÙ THÍCH (1) Töï toân: ngöôøi chaùu noái doõi, chæ Leâ Duy Kyø töùc vua Leâ Chieâu Thoáng. (2) Long Chaâu laø teân moät chaâu thuoäc ñaïo Taû Giang, giaùp vôùi tænh Cao Baèng nöôùc ta taïi aûi Ñaáu Ao. (3) Di quan: vieân quan ngöôøi Di, chæ quan Vieät Nam. Trung Quoác theo loái kyø thò chuûng toäc, goïi nöôùc ta laø Nam Di. (4) AÙo maõng baøo: aùo baøo theâu hình con maõng xaø. Xem Thanh thöïc luïc, duï ngaøy 27 thaùng 2 naêm Caøn Long thöù 55 [1790]. (5) Theo Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö chuù thích, Laõng Baïc laø hoà Taây, nay thuoäc Haø Noäi. (6) Traàn Troïng Kim, Vieät Nam söû löôïc, baûn treân maïng cuûa Vieän Vieät hoïc, trang 15. (7) TOÙM TAÉT Chöõ Nho coù nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät laø suùc tích, coâ ñoïng, lôøi ít yù nhieàu, laïi khoâng coù daáu ngaét caâu, khoâng vieát hoa danh töø rieâng... neân gaây raát nhieàu khoù khaên cho ngöôøi hoïc, ngöôøi ñoïc. Trong lòch söû ôû caû Vieät Nam laãn Trung Quoác vaãn coøn ghi laïi nhieàu giai thoaïi, nhieàu vuï aùn vaên töï ly kyø, maø haäu quaû khoâng chæ lieân quan ñeán tính maïng, taøi saûn cuûa con ngöôøi, thaäm chí coù khi coøn aûnh höôûng ñeán caû nhöõng söï vieäc quan troïng cuûa quoác gia. Vieäc söû duïng caùc taøi lieäu chöõ Nho, do vaäy, phaûi luoân ñöôïc khaûo chöùng moät caùch thaän troïng, kyõ caøng. ABSTRACT UNDERSTANDING HAÙN SCRIPT IS NOT EASY AT ALL Remarkable features of Haùn script (Chinese script) are conciseness, polysemy, non- punctuation, non-capitalization of proper nouns, which cause difficulty and problems for learners and writers. In both Vietnamese and Chinese histories, there are sensational anecdotes and writing cases involving lives and properties, even affecting national issues. Consequently, Haùn script documents must always be checked carefully.