Báo cáo nghiên cứu khoa học " HOA ĐỖ QUYÊN Ở VIỆT NAM "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tết Kỷ Sửu vừa qua, tại thành phố Huế, cúc vàng rực rỡ khắp các chợ hoa và các ngõ đường của thành phố. Sở dĩ cúc vàng lên ngôi trong dịp Tết là vì thời tiết năm qua có nhiều thay đổi, hai đợt rét kéo dài, cộng thêm mấy trận lũ lụt khắp các tỉnh thành phía Nam và phía Bắc làm cho hoa mai và hoa đào, hai đối tượng chính trong ngày Tết không kịp ra hoa hoặc bị hư hại nhiều, như ở Bình Định, An Giang cũng như đào Nhật Tân ở Hà...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " HOA ĐỖ QUYÊN Ở VIỆT NAM "

51 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 HOA ÑOÃ QUYEÂN ÔÛ VIEÄT NAM Mai Văn Phô* I. Môû ñaàu Teát Kyû Söûu vöøa qua, taïi thaønh phoá Hueá, cuùc vaøng röïc rôõ khaép caùc chôï hoa vaø caùc ngoõ ñöôøng cuûa thaønh phoá. Sôû dó cuùc vaøng leân ngoâi trong dòp Teát laø vì thôøi tieát naêm qua coù nhieàu thay ñoåi, hai ñôït reùt keùo daøi, coäng theâm maáy traän luõ luït khaép caùc tænh thaønh phía Nam vaø phía Baéc laøm cho hoa mai vaø hoa ñaøo, hai ñoái töôïng chính trong ngaøy Teát khoâng kòp ra hoa hoaëc bò hö haïi nhieàu, nhö ôû Bình Ñònh, An Giang cuõng nhö ñaøo Nhaät Taân ôû Haø Noäi. Cuøng vôùi cuùc, chôï Teát ôû Hueá naêm nay coøn coù khaù nhieàu loaøi hoa nhaäp noäi ñöôïc mang töø Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Ñaø Laït ra Hueá baùn nhö caùc loaøi lan, tuylip, caùnh böôùm, mai ñoû, ñoã quyeân Trung Quoác… ÔÛ nöôùc ta noùi chung, ôû Thöøa Thieân Hueá noùi rieâng coù nhieàu loaøi ñoã quyeân cho maøu saéc ñeïp: traéng, ñoû, vaøng, hoàng, tím…, coù loaøi nôû hoa ñuùng dòp Teát. Neân chaêng, chuùng ta haõy choïn trong caùc loaøi ñoã quyeân cho hoa ñeïp ñeå thuaàn hoùa, nhaân gioáng ñeå trôû thaønh moät loaøi hoa söû duïng thöôøng xuyeân trong nöôùc nhaân dòp leã Teát, vöøa laøm maët haøng xuaát khaåu. II. Moät vaøi neùt veà caùc loaøi thuoäc hoï Ñoã quyeân Caùc loaøi trong hoï Ñoã quyeân (Ericaceae Juss.) laø nhöõng caây goã nhoû, caây buïi, coù caû daïng soáng phuï sinh hoaëc hoaïi sinh. Laù ñôn, moïc caùch, coù muõi, thöôøng ñöôïc phuû loâng mòn. Cuïm hoa ngaén, thöôøng töø 1-5 hoa. Hoa lôùn, caùnh hoa hôïp thaønh hình chuoâng coù nhieàu maøu saéc khaùc nhau: ñoû, vaøng, tím, traéng, hoàng… Nhò coù soá löôïng töø 8-10 nhò, xeáp thaønh 2 voøng, coù tuyeán maät phía trong nhò. Haït ñoâi khi coù caùnh ôû moät soá loaøi. Ñoã quyeân laø nhöõng loaøi hoang daïi, ñöôïc con ngöôøi thuaàn hoùa sôùm. Theo söû saùch cuûa Trung Quoác, ñoã quyeân ñaõ ñöôïc troàng caùch ñaây 1.500 naêm. Hieän nay soá loaøi ñoã quyeân ôû Trung Quoác coù ñeán 376 loaøi thuoäc 18 chi. Trong soá ñoù coù nhieàu loaøi thuoäc chi Rhododendron cho hoa ñeïp, coù maøu saéc saëc sôõ, thöôøng nôû hoa vaøo muøa xuaân, coù loaøi nôû ñuùng dòp Teát Nguyeân ñaùn. Ñoã quyeân ôû Trung Quoác ñöôïc xeáp vaøo “Thaäp ñaïi danh hoa” vaø ñöôïc ví vôùi naøng Taây Thi [5]. Treân theá giôùi, ñoã quyeân coù ñeán 80 chi vaø 2.500 loaøi phaân boá ôû caùc vuøng caän nhieät ñôùi, oân ñôùi, haøn ñôùi vaø caùc vuøng nuùi cao nhieät ñôùi. Veà nguoàn goác, ngöôøi ta cho raèng: ñoã quyeân xuaát phaùt töø caùc vuøng nuùi cao chaâu AÙ nhieät ñôùi, töø ñoù lan toûa ra khaép theá giôùi [3]. ÔÛ nöôùc ta, theo Nguyeãn Tieán Hieäp trong Danh luïc caùc loaøi thöïc vaät Vieät Nam, taäp II ñaõ thoáng keâ 72 loaøi, 5 phaân loaøi, 8 thöù, 2 daïng thuoäc 11 chi, phaân boá roäng töø Laøo Cai cho ñeán Baø Ròa-Vuõng Taøu vaø Kieân Giang. Thaønh phoá Hueá. *
52 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Vieäc söû duïng caùc loaøi ñoã quyeân hoang daïi ôû nöôùc ta cuõng ñaõ coù töø laâu, nhöng khoâng phoå bieán. Loaøi ñöôïc duøng nhieàu laø Rhododendron simsii (Ñoã quyeân ñoû) vì ra hoa thöôøng ñuùng vaøo dòp Teát. Moät soá nôi, ñoã quyeân ñöôïc duøng ñeå chöõa caùc beänh thoâng thöôøng: naáu voû röûa veát thöông, reã chöõa phong thaáp, ñau khôùp. Moät soá loaøi laù duøng ñeå naáu uoáng thay cheø, chöõa ñau thaàn kinh. Quaû loaøi thuï chaâu thôm (Gaultheria fragrantissima) aên ñöôïc, hoaëc loaøi baïch tieân (Leucothoe griffitiana) quaû naáu chín aên hoaëc ngaâm ñöôøng laøm möùt. Ngoaøi ra coù loaøi loàng ñeøn (Lyonia ova- lifolia) coù laù non ñoäc ñoái vôùi deâ, vaø duøng ñeå dieät saâu boï. III. Soá löôïng chi vaø loaøi thuoäc hoï Ñoã quyeân ôû Vieät Nam Theo thoáng keâ vaø phaân loaïi cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc cuûa Vieät Nam, soá löôïng loaøi vaø chi cuûa hoï Ñoã quyeân coù töø 72-80 loaøi thuoäc 11 chi. Theo Phaïm Hoaøng Hoä (1999) ôû nöôùc ta coù 80 loaøi, 4 phaân loaøi, 9 thöù, 1 daïng. Theo Nguyeãn Tieán Hieäp (2003) thì soá löôïng naøy laø 72 loaøi, 5 phaân loaøi, 8 thöù, 2 daïng (baûng 1). Moät soá ñòa phöông vaø vöôøn quoác gia ôû nöôùc ta coù soá löôïng loaøi ñoã quyeân ñaõ thoáng keâ ñöôïc nhö sau: - Vöôøn Quoác gia Hoaøng Lieân: 39 loaøi - Vöôøn Quoác gia Puø Maùt: 28 loaøi - Vöôøn Quoác gia Tam Ñaûo: 6 loaøi - Vöôøn Quoác gia Baïch Maõ: 4 loaøi - Khu Baûo toàn Ñakroâng: 1 loaøi Baûng 1. Soá löôïng chi vaø loaøi ñoã quyeân ôû Vieät Nam TT Chi Loaøi Phaân loaøi Thöù Daïng (Genus) (Species) (Subspecies) (Varietas) (Forma) Agapetes (Thöôïng nöõ, Vieät quaát) 1 5 0 0 Craibiodendron (Caùp moäc, Hoa kheá) 2 4 1 0 Diplycosia (Song bao) 3 2 0 0 Enkianthus (Trôï hoa, Boâng vaøng) 4 2 1 0 Gaultheria (Thuï chaâu, Thaïch nam) 5 4 0 2 Leucothoe (Baïch tieân) 6 1 0 0 Lyonia (Ca di, Loàng ñeøn) 7 3 2 0 Monotropastrum (Nhaát höôùng khieâm) 8 2 0 0 Pieris (Höùng rít) 9 1 0 0 Rhododendron (Ñoã quyeân, Hoàng truï) 10 28 5 1 0 Vaccinium (OÛng aûnh, Sôn traâm) 11 20 3 0 Toång11 chi 72 loaøi 5 phaân loaøi 8 thöù 2 daïng IV. Moät vaøi yù kieán trao ñoåi 1. Soá löôïng loaøi, chi vaø söï phaân boá cuûa ñoã quyeân ôû Thöøa Thieân Hueá Qua quaù trình nghieân cöùu cuûa chuùng toâi trong nhieàu naêm qua, hieän nay ôû Thöøa Thieân Hueá phaùt hieän coù 7 loaøi ñoã quyeân thuoäc 4 chi. Trong soá ñoù chi Rhododendron chieám öu theá vôùi 3 loaøi, ñeàu cho hoa ñeïp. Ngoaøi ra coøn coù loaøi Vieät quaát môùi tìm thaáy ôû Laêng Coâ, loaøi trôï hoa tìm thaáy ôû Hoùi Mít, Baïch Maõ, loaøi oûng aûnh gaëp ôû A Löôùi.
53 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Trong soá 7 loaøi ñoã quyeân ôû Thöøa Thieân Hueá, loaøi ñoã quyeân ñoû (Rho- dodendron simsii) gaëp ôû nhieàu nôi thuoäc vuøng khe suoái cao nhö thaùc Ñoã Quyeân - Baïch Maõ, baõi Gia Long - Khe Tre, ôû Nam Ñoâng, ôû ñaàu nguoàn soâng Boà, ôû röøng Höông Nguyeân vaø ôû bôø soâng A Saùp giaùp Laøo. Tröôùc ñaây, taïi xaõ Phong Hoøa thuoäc huyeän Phong Ñieàn coù khaù nhieàu goác ñoã quyeân ñoû lôùn ñöôïc troàng laøm caûnh taïi saân UÛy ban xaõ. Trong thaønh phoá Hueá coù nhieàu gia ñình ñaõ troàng caây ñoã quyeân ñoû, cho hoa ñuùng Teát trong nhieàu naêm qua. Baûng 2. Soá löôïng loaøi vaø söï phaân boá cuûa ñoã quyeân ôû Thöøa Thieân Hueá TT Teân loaøi Khu phaân boá Ghi chuù Enkianthus quinqueflorus Lour. (Trôï hoa, Hoa chuoâng) 1 Hoùi Mít, Baïch Maõ Lyonia ovalifolia (Wall.) Drude (Loàng ñeøn, Nen) 2 Baïch Maõ Rhododendron annamense Rehd. (Ñoã quyeân Trung Boä) 3 Baïch Maõ Rhododendron fortunei Lindl. (Ñoã quyeân vaân caåm) 4 Baïch Maõ Rhodondendron simsii Planch.(Ñoã quyeân ñoû, Ñoã quyeân Teát) Baïch Maõ, Nam 5 Ñoâng, ñaàu nguoàn soâng Boà, röøng Höông Nguyeân, soâng A Saùp Vaccinium bracteatum Thunb. 6 A Löôùi Vaccinium eberhardtii Dop. (Vieät quaát Laêng Coâ) 7 Laêng Coâ Môùi tìm thaáy 2. Caùc loaøi ñoã quyeân ñöôïc quan taâm Trong hoï Ñoã quyeân, chi Rhododendron (Ñoã quyeân) ñöôïc quan taâm nhieàu nhaát vì haàu heát caùc loaøi thuoäc chi naøy ñeàu cho hoa ñeïp. ÔÛ Trung Quoác, trong soá 376 loaøi ñoã quyeân coù ñeán 282 loaøi thuoäc chi Rhododendron [2], ôû nöôùc ta coù 28 loaøi thuoäc chi naøy. ÔÛ Nhaät Baûn, ñoã quyeân cuõng laø moät ñoái töôïng raát ñöôïc quan taâm. Theo Giaùo sö Ikuo Miyajima, loaøi Rhododendron simsii tröôùc ñaây cuõng toàn taïi ôû Nhaät Baûn, nhöng gaàn ñaây loaøi hoang daïi naøy gaàn nhö khoâng tìm thaáy maø chæ thaáy chuùng toàn taïi ôû Trung Quoác, Vieät Nam, Laøo… Loaøi naøy coù theå xuaát phaùt töø Coân Minh - Trung Quoác, qua quaù trình di cö maø phaùt trieån tôùi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ. Ngay ôû Trung Quoác, söï bieán ñoåi veà hình thaùi do quaù trình thuaàn chuûng cuõng ñaõ laøm cho loaøi naøy thay ñoåi nhieàu veà hình daïng laù. Ñoã quyeân ñoû-Rhodondendron simsii Ñoã quyeân hoàng-Rhododendron mu-
54 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Ngoaøi loaøi ñoã quyeân ñoû neâu treân, hieän nay caùc loaøi sau ñaây cuõng ñöôïc quan taâm raát nhieàu, ñoù laø: Rhododendron mucronatum, R. lyi, R. hainamense, R. cavalerei, R. annamense. Vieäc tìm nguoàn goác cuûa loaøi Rhododendron simsii ñaõ vaø ñang ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc Nhaät Baûn quan taâm, ngoaøi caùc ñaëc ñieåm veà hình thaùi, hoï coøn chuù yù ñeán vieäc so saùnh nhieãm saéc theå vaø saéc toá hoaëc lai gheùp caùc loaøi ñeå so saùnh. 3. Tieáp tuïc thuaàn hoùa vaø nhaân gioáng Caàn thuaàn hoùa vaø nhaân gioáng caùc loaøi ñoã quyeân nhö Rhododendron annamense, R. mucronatum ñeå trôû thaønh maët haøng hoa caûnh coù khaû naêng xuaát khaåu hoaëc ñeå söû duïng roäng raõi trong caùc dòp leã Teát. MVP TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Boä Khoa hoïc, Coâng ngheä vaø Moâi tröôøng (1996), Saùch ñoû Vieät Nam, Phaàn Thöïc vaät, Nxb 1. Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät, Haø Noäi. 2. Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Trung Quoác (1974), Trung Quoác cao ñaúng thöïc vaät ñoà giaùm, Taäp 3, Nxb Khoa hoïc. 3. Nguyeãn Tieán Baân (1977), Caåm nang tra cöùu vaø nhaän bieát caùc hoï thöïc vaät haït kín (Mag- noliophyta, Angiospermae) ôû Vieät Nam, Nxb Noâng nghieäp, Haø Noäi. 4. Phaïm Hoaøng Hoä (1999), Caây coû Vieät Nam, Taäp 1, Nxb Treû, TP Hoà Chí Minh. 5. Leâ Quang Long (2006), Töø ñieån tranh veà caùc loaøi hoa, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi. 6. Nguyeãn Nghóa Thìn, Mai Vaên Phoâ (2003), Ña daïng sinh hoïc heä naám vaø thöïc vaät Vöôøn Quoác gia Baïch Maõ, Nxb Noâng nghieäp, Haø Noäi. 7. Nguyeãn Nghóa Thìn, Nguyeãn Thanh Nhaøn (2004), Ña daïng thöïc vaät Vöôøn Quoác gia Puø Maùt, Nxb Noâng nghieäp, Haø Noäi. 8. Nguyeãn Nghóa Thìn (2008), Ña daïng sinh hoïc Vöôøn Quoác gia Hoaøng Lieân, Nxb Noâng nghieäp, Haø Noäi. 9. Trung taâm Nghieân cöùu Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng - Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi vaø Vieän Sinh thaùi Taøi nguyeân Sinh vaät (2003), Danh luïc caùc loaøi thöïc vaät Vieät Nam, Taäp 2, Nxb Noâng nghieäp, Haø Noäi. 10. Trung taâm Nghieân cöùu Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng - Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi (2005), Khu Baûo toàn thieân nhieân Ñakroâng, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät, Haø Noäi. TOÙM TAÉT ÔÛ Vieät Nam hoï Ñoã quyeân (Ericaceae Juss.) khaù ña daïng vôùi khoaûng 80 loaøi, trong soá ñoù coù hôn 30 loaøi cho hoa ñeïp. Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa taùc giaû, ôû Thöøa Thieân Hueá hieän coù 7 loaøi ñoã quyeân phaân boá ôû caùc vuøng nuùi cao, khe suoái thuoäc caùc huyeän Phuù Loäc, Nam Ñoâng, A Löôùi vaø Phong Ñieàn. Caàn tieán haønh thuaàn hoùa vaø nhaân gioáng moät soá loaøi ñoã quyeân cho hoa ñeïp nhö Rhododendron simsii, Rhododendron mucronatum… ñeå taïo neân caùc loaøi hoa caûnh coù giaù trò xuaát khaåu. ABSTRACT RHODODENDRON IN VIET NAM In Viet Nam, family Ericaceae Juss (Heath family) is rather diversified with about 80 species, of which more 30 species own beautiful flowers. At present, there are 7 Ericaceae species distributing in the high moutain areas, along the streams in Phuù Loäc, Nam Ñoâng, A Löôùi and Phong Ñieàn districts, Thöøa Thieân Hueá province. It is necessary to carry out domesticating and multiplicating some Ericaceae species with beautiful flowers such as Rhododendron simsii, Rhododendron mucronatum... into new beautiful ornamental plants which are possiple to export.