Báo cáo nghiên cứu khoa học " SÁCH TRÙ HẢI ĐỒ BIÊN CỦA HỒ TÔN HIẾN CHÉP VIỆC TIỄU TRỪ TỪ HẢI "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Người yêu Truyện Kiều muốn biết sự khác biệt giữa người thực, việc thực cùng người và việc được tiểu thuyết hóa trong truyện. Tìm hiểu về vấn đề này, chúng tôi đã dịch lại phần Liệt truyện của Hồ Tôn Hiến trong Minh sử. Nay tình cờ được đọc cuốn sách do Hồ Tôn Hiến biên soạn, nhan đề là Trù hải đồ biên [đồ hình và biên chép về việc trù hoạch bình định ngoài biển], nên lại được dịp nghiên cứu tiếp. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " SÁCH TRÙ HẢI ĐỒ BIÊN CỦA HỒ TÔN HIẾN CHÉP VIỆC TIỄU TRỪ TỪ HẢI "

96 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 TÖ LIEÄU SAÙCH TRUØ HAÛI ÑOÀ BIEÂN CUÛA HOÀ TOÂN HIEÁN CHEÙP VIEÄC TIEÃU TRÖØ TÖØ HAÛI Hồ Bạch Thảo* Ngöôøi yeâu Truyeän Kieàu muoán bieát söï khaùc bieät giöõa ngöôøi thöïc, vieäc thöïc cuøng ngöôøi vaø vieäc ñöôïc tieåu thuyeát hoùa trong truyeän. Tìm hieåu veà vaán ñeà naøy, chuùng toâi ñaõ dòch laïi phaàn Lieät truyeän cuûa Hoà Toân Hieán trong Minh söû. Nay tình côø ñöôïc ñoïc cuoán saùch do Hoà Toân Hieán bieân soaïn, nhan ñeà laø Truø haûi ñoà bieân [ñoà hình vaø bieân cheùp veà vieäc truø hoaïch bình ñònh ngoaøi bieån], neân laïi ñöôïc dòp nghieân cöùu tieáp. Saùch Truø haûi ñoà bieân goàm 13 quyeån, ñöôïc bieân soaïn raát coâng phu, trong ñoù coù 2 phaàn: ghi cheùp vaø ñoà hình. Phaàn ghi cheùp ñeà caäp ñeán chieán löôïc, chieán thuaät, keå laïi caùc traän ñaùnh giaëc bieån xaûy ra döôùi thôøi Gia Tónh trieàu Minh, cuøng thuyeát minh caùc ñoà hình. Phaàn ñoà hình veõ laïi baûn ñoà caùc phuû, huyeän, thaønh quaùch vuøng duyeân haûi Trung Quoác; cuøng hình veõ caùc loaïi thuyeàn, vuõ khí, quaân cuï. Rieâng phaàn ghi cheùp taïi quyeån 9, nhan ñeà Ñaïi tieäp khaûo [khaûo veà caùc traän thaéng lôùn], trong ñoù coù baøi “Kyù tieãu Töø Haûi baûn maït” [cheùp ñaàu ñuoâi vieäc tieãu tröø Töø Haûi]. Baøi naøy do Toång ñoác Hoà Toân Hieán sai thuoäc caáp laø Phoù söù Mao Khoân soaïn; vì taùc giaû laø ngöôøi trong cuoäc, neân noäi dung cung caáp nhieàu tö lieäu, tình tieát soáng ñoäng hôn chính söû, trong ñoù noùi veà 3 nhaân vaät Truyeän Kieàu laø Vöông Thuùy Kieàu, Töø Haûi vaø Hoà Toân Hieán. Ñaây laø nguoàn tö lieäu quyù baùu, neân xin dòch nguyeân vaên, laïi ñính keøm baûn ñoà do chính Hoà Toân Hieán soaïn; tröôøng hôïp ñòa danh coù trong vaên baûn vaø baûn ñoà thì ñaùnh soá caû hai, phía döôùi baûn ñoà coù theâm phaàn phieân aâm, ñeå baïn ñoïc deã daøng tham khaûo. Baûn dòch Kyù tieãu Töø Haûi baûn maït [Cheùp ñaàu ñuoâi vieäc tieãu tröø Töø Haûi] Vaøo naêm Bính Thìn [1556] thôøi Gia Tónh, Töø Haûi mang quaân Nuïy vaøo cöôùp phaù. Moät caùnh töø cöûa bieån vaøo cöôùp Duy Döông, phía ñoâng khoáng cheá Kinh Khaåu; moät caùnh töø Tuøng Giang vaøo cöôùp phaù Thöôïng Haûi [xem baûn ñoà:-13-]; moät caùnh töø cöûa quan Ñònh Haûi vaøo cöôùp phaù caùc huyeän nhö Töø Kheâ, moãi caùnh coù khoaûng vaøi ngaøn teân. Rieâng Haûi caàm hôn 1 vaïn quaân aùp vaøo Saï Phoá [-1-], sau khi ñoå boä cho huûy ñoát thuyeàn, leänh moïi ngöôøi phaûi töû chieán, roài höôùng ñeán caên cöù cuõ laø Thaïch Laâm. Boä haï cuûa Traàn Ñoâng goàm vaøi ngaøn teân, hôïp binh vôùi Haûi ñaùnh thaønh Saï Phoá [-1-], söï vieäc xaûy ra vaøo ngaøy 19 thaùng 4. New Jersey, Hoa Kyø. *
97 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 Luùc baáy giôø trieàu ñình môùi caùch chöùc Toång ñoác cuõ, vaø giao cho taân Toång ñoác hoï Hoà [Toân Hieán], nguyeân giöõ chöùc Ñeà ñoác thay theá. Ngay vaøo ngaøy moàng 8, Hoà coâng sai tham möu döôùi quyeàn chieâu moä ñöôïc 3.000 quaân, nhöng ñeàu thuoäc loaïi baïc nhöôïc khoâng söû duïng ñöôïc; maø soá quaân thuoäc caùc tænh Töù Xuyeân, Hoà Quaûng, Sôn Ñoâng, Haø Nam do Toång ñoác cuõ tröng ñieàu thì ñaõ cho veà; vieäc hoaõn caáp nay chæ döïa vaøo 1.000 thoå binh Dung Myõ vaø 800 quaân Haø Soùc döôùi quyeàn Tham töôùng Toân Leã. Rieâng quaân Nuïy [Nhaät] taïi nam, baéc Chieát Giang khoâng döôùi soá vaïn. Ñieäp baùo cho bieát caùc tuø tröôûng seõ chia ñöôøng cöôùp phaù caùc chaâu quaän Giang, Hoaøi, Ngoâ, Vieät ñeå chaën quaân tieáp vieän; coøn boïn Töø Haûi töø saøo huyeät Saï Phoá xuoáng Haøng Chaâu [-5-], caøn queùt caùc vuøng Toâ Chaâu [-10-], Hoà Chaâu [-11-] ñeå uy hieáp Kim Laêng, khí theá raát hung döõ. Toång ñoác Hoà Toân Hieán môùi trieäu taäp caùc ty ñeå baøn keá hoaïch, thì chaúng bao laâu quan Ñeà hoïc hoï Nguyeãn [Nguyeãn Ngaïc] ñöôïc leänh thay Toång ñoác Hoà, giöõ chöùc Ñeà ñoác. Hòch ban leänh chöa ñeán nôi, thì nöûa ñeâm hoâm ñoù ñöôïc tin thaønh Saï Phoá [-1-] bò vaây; Toång ñoác Hoà cho quaân ñeán Caûm Phoá, Haûi Dieâm [-12-] laøm theá thanh vieän, rieâng mình töï daãn binh ñeán Ñöôøng Theâ laøm theá yû doác.(1) Thôøi gian ngaén sau ñoù, Töø Haûi nghe tin Toång ñoác môùi hoï Hoà chính laø vieân Ngöï söû ñaõ töøng caàm quaân chieán thaéng taïi Oanh Hoà, Vöông Kinh, khieán trong loøng hôi sôï, neân cho baõi bao vaây taïi Saï Phoá [-1-]. Nghe tin hai töôùng coâng Hoà [Toân Hieán], Nguyeãn [Ngaïc] mang quaân ñeán gaàn, neân [Haûi] khoâng daùm doøm ngoù Haøng Chaâu [-5-], beøn baêng qua Hieäp Thaïch, vöôït Taïo Laâm, ra OÂ Traán; vuøng phía baéc OÂ Traán laø con ñöôøng cuõ tröôùc kia Haûi ñaõ töøng xaâm phaïm Toâ Chaâu [-10-] vaø Hoà Chaâu [-11-]. Luùc baáy giôø Toång ñoác Hoà baét ñöôïc giaùn ñieäp khai raèng giaëc ñònh xaâm nhieãu vuøng Toâ Chaâu [-10-] vaø Hoà Chaâu [-11-], rieâng taïi Oanh Hoà thì ñaùnh 4 maët, beøn sai quaân Haø Soùc töø phuû Gia Höng [-3-] ñeán daøn traän taïi Thaéng Ñoân ñeå ñôïi, laïi duøng thuûy binh taïi Ngoâ Giang ngaên phía tröôùc, thuûy binh Hoà Chaâu [-11-] chaën phía ñuoâi; rieâng Toång ñoác Hoà ñích thaân mang quaân môùi moä döôùi quyeàn cuøng thoå binh ñaùnh taït ngang, töø huyeän Suøng Ñöùc [-8-]. Ñeà ñoác Nguyeãn ñöôïc tin giaëc xuaát hieän taïi OÂ Traán, beøn treân ñöôøng hôïp vôùi quaân kî Haø Soùc tieán ñeán, ñuïng giaëc taïi Taïo Laâm, leänh thieän xaï vöøa ñuoåi vöøa baén, moät vaøi traêm teân giaëc neám thaát baïi muoán ruùt. Nhöng ñaïi quaân giaëc töùc giaän la heùt maø tieán, Ñeà ñoác hoï Nguyeãn trong luùc caáp baùch duøng thuyeàn nheï ruùt vaøo giöõ huyeän lî Ñoàng Höông [-9-]. Rieâng Tham töôùng Toân Leã cuøng boïn tyø töôùng Hoaéc Quaùn Ñaïo, baøy traän 2 caùnh traùi phaûi, ñaùnh maáy hieäp gieát maáy chuïc teân, thì trôøi veà chieàu giaëc ruùt. Giaëc coù veû quaãn, nhöng boïn Toân Leã maát höôùng ñaïo neân khoâng choïn ñöôïc choã toát ñeå an nghæ, saùng hoâm sau phaûi oâm buïng ñoùi ñaùnh tieáp. Giaëc duøng trinh saùt leo leân caây, doøm vaøo thaønh chæ thaáy luõy vaø haøo bao quanh, khoâng coù gì khaùc yeåm trôï, beøn vui möøng duøng moät nöûa chaën maët tröôùc, moät nöûa voøng sau löng thaønh. Hoaéc Quaùn Ñaïo thuoäc quaân Haø Soùc voán laø kieâu töôùng, hoâ heùt ra söùc ñaùnh, teân ñaù nhö möa ai cuõng moät choáng möôøi, giaëc cheát maáy traêm teân, Quaùn Ñaïo töï caàm ñao, gieát haøng chuïc teân neân giaëc raát sôï, Töø Haûi cuõng truùng phaùo. Muoán xua ngöïa tieán leân thì ñaïn thuoác suùng heát, Hoaéc Quaùn Ñaïo nhìn Toân Leã roài ngöôõng leân trôøi noùi raèng: “Hai chuùng ta neáu coù thuoác ñaïn vaøi hoäc, thì coù theå keát lieãu boïn giaëc naøy!”. Chaúng bao laâu Leã vaø Ñaïo ñeàu töû traän, binh lính thua baïi, giaëc thöøa
98 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 thaéng vaây Ñoàng Höông [-9-]. Luùc baáy giôø Toång ñoác hoï Hoà mang quaân tôùi huyeän Suøng Ñöùc [-8-], nghe tin chaûy nöôùc maét than raèng: “Quaân Haø Soùc ñaõ thua baïi, phía ñoâng nam khoâng theå chi trì ñöôïc, giaëc ñaõ vaây khoán Ñoàng Höông [-9-], laïi chia quaân ñeán Suøng Ñöùc [-8] gaây khoán ta; hai ñöùa chuùng ta [Toång ñoác Hoà vaø Ñeà ñoác Nguyeãn] chaúng khaùc gì oâm ñaù töï traàm mình, vieäc quoác gia bieát laøm sao ñaây.” Roài trôû veà tænh thaønh truyeàn hòch caùc loä truø hoaïch caùch ñaùnh giöõ. Tröôùc ñaây, khi Toång ñoác hoï Hoà giöõ chöùc Ñeà ñoác, thöôøng cuøng Giaùm ñoác hoï Trieäu baøn möu raèng quoác gia maáy naêm nay bò khoán vì giaëc treân bieån, boïn Nuïy thöøa thuûy trieàu ra vaøo cöôùp phaù, töôùng só khoâng coù caùch dieät tröø. Do thaùm cho bieát boïn giaëc noùi raèng treân bieån coù Vöông Tröïc(2) uy tín lôùn, teân naøy ngoaøi vieäc huøng cöù ngoaøi bieån khoâng coù toäi naøo khaùc, neáu duøng maø sai khieán ñöôïc thì coù theå luõng ñoaïn beø ñaûng; xeùt cho cuøng thì Boä Ñeà tröôùc kia ñaõ töøng söû duïng keá saùch phaûn giaùn. Roài ngay luùc ñoù sai vieân Bieän só ñaát Töôûng Chaâu laø Traàn Khaû Nguyeän, cuøng moät vaøi ngöôøi töøng laø baïn cuûa Vöông Tröïc vöôït bieån ñeán duï Tröïc; Tröïc bò lay ñoäng, nguyeän theo lôøi giao öôùc, sai con nuoâi laø Mao Haûi Phong ñeán xin quy thuaän, oån ñònh cöûa bieån ñeå taï sai laàm, vaø ñi duï doã Töø Haûi. Haûi voán caáu keát vôùi ngöôøi taïi caùc ñaûo nhö Long Ma ñeå vaøo cöôùp phaù; nay Haûi Phong ñeán thuyeát nhöõng ñieàu maø tröôùc kia y chöa töøng nghe. Toång ñoác Hoà truø tính raèng Tröïc vaø Haûi tuy keû thuaän ngöôøi nghòch khaùc nhau, nhöng lieân heä nhö raêng vaø moâi; Tröïc ñaõ hoái ngoä, haù laïi khoâng laáy ñaïi nghóa ñeå duï Haûi ö! Tuy nhieân neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy, nhöng y voán tham thì duï baèng lôïi seõ chuyeån loøng. Thaønh Ñoàng Höông [-9-] tuy nhoû nhöng chaéc, neáu trì hoaõn ñöôïc vaøi ngaøy, quaân Vónh Baûo tôùi coù theå phaù giaëc ñöôïc. Cho neân ngay luùc ñoù sai ngöôøi ñeán duï Haûi Phong gaáp, cuøng ngaàm sai ñieäp vieân mang quaø caùp haäu, ñeán duï Töø Haûi raèng Vöông Tröïc ñaõ sai con ñeán haøng, xin oån ñònh cöûa bieån, nhaân ñoù trieàu ñình ñaõ xaù toäi cho y, chæ rieâng ngöôi chöa ñeå yù ñeán. Taân toång ñoác uy danh lôùn hôn tröôùc, ngöôõng theo ñöùc yù cuûa trieàu ñình, laáy buïng mình caûm hoùa keû khaùc, neáu khoâng thöøa luùc naøy côûi giaùp ñeán töø taï, thì sau naøy seõ bò baét. Haûi chaáp nhaän, ngay luùc ñoù sai tuø tröôûng ñeán caûm taï, höùa baõi vaây; Haûi yeâu saùch Trung Quoác mang hoùa vaät ñeå ban cho caùc tuø tröôûng, cuøng tha toäi cho hoï. Hoà coâng ngoaøi maët höùa, duøng tieàn, ngaân baøi, luïa ban cho tuø tröôûng ñeán caûm taï raát haäu; laïi ngaàm sai trong quaân bieåu döông söùc maïnh, roài baûo giaùn ñieäp taïo cô hoäi cho tuø tröôûng xem; tuø tröôûng vöøa caûm ôn ñöôïc Hoà coâng cho, laïi sôï binh uy neân khi trôû veà baùo cho Töø Haûi. Ngaøy hoâm sau laïi sai tuø tröôûng khaùc ñeán taï, Hoà coâng laïi cho quaø haäu nhö cuõ; phaøm maáy laàn ñi veà khieán cuoái cuøng Haûi quy thuaän, nguyeän vì Hoà coâng lieàu cheát. Nhöng rieâng Traàn Ñoâng vaãn nghi hoaëc, Haûi ñöa nhöõng ñoà vaät Hoà coâng cho, nhöng y vaãn öông ngaïnh khoâng theo. Haûi rieâng sai tuø tröôûng ñeán döôùi thaønh Ñoàng Höông [-9-] noùi vôùi quaân treân thaønh raèng chuùng toâi ñaõ öôùc heïn vôùi Toång ñoác Hoà giaûi binh, cöûa ñoâng thaønh laø do boïn giaëc Traàn Ñoâng töø Thaïch Laâm, chuùng hung haõn khoâng theo, vaäy neân caån thaän. Chieàu hoâm ñoù Haûi ñeán phía taây huyeän Suøng Ñöùc [-8-] xin Hoà coâng theâm quaân ñeå hôïp ñaùnh
99 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 Traàn Ñoâng, nhöng Hoà coâng coøn nghi neân khoâng höùa. Rieâng boïn Traàn Ñoâng töø treân laàu duøng coät buoàm huùc vaøo thaønh, nhöng vieân huyeän leänh Kim Yeán taïi Ñoàng Höông [-9-] cöùng raén, trong thaønh caùc binh tröôïng suùng ñaïn ñeàu saün saøng, Ñeà ñoác hoï Nguyeãn ñích thaân maïo hieåm tröôùc teân ñaïn, khuyeán khích lính treân thaønh, höùa thöôûng haøng ngaøn löôïng cho keû caûm töû, cuøng haêng haùi ñoác chieán, saùt thöông vaøi chuïc teân. Rieâng boïn duøng coät buoàm nhaûy leân ñeå huùc vaøo thaønh khieán thaønh gaàn hö; moät keû trai treû duøng daây buoäc moùc caâu keùo teân huùc vaøo thaønh leân cheùm, keû khaùc naáu kim loaïi ñoå xuoáng, khieán boïn döôùi thaønh khoâng daùm gaây aùp löïc. Ñoâng khoâng bieát laøm gì hôn, nghe tin Haûi ñaõ boû ñi, vì ñöôøng xa theá coâ, cuõng ñi luoân. Thaønh ñöôïc giaûi vaây, Ñeà ñoác Nguyeãn coâng thoaùt khoûi, baáy giôø laø ngaøy 23 thaùng 5. Luùc Nguyeãn coâng bò vaây khoán taïi Ñoàng Höông [-9-], voán ngaøy ñeâm troâng mong Hoà coâng mang binh ñeán cöùu, rieâng Hoà coâng naëng loøng nghó ñeán söï an nguy taïi mieàn ñoâng nam. Vì baûn thaân hoïa phuùc, cuøng moái tình giao haûo sôùm chieàu vôùi Nguyeãn coâng, neân ñaõ ñieàu gaáp Ñoác ñoàng hoï Löu, Löu thuû Vöông Luaân, Tuyeân phuû Ñieàn Cöûu Linh mang quaân töø Gia Höng [-3-] ñeán quaân luõy taïi Ñaáu Moân. Ñoác ñoàng hoï Uoâng, Tri huyeän Tröông Mieän mang binh töø Hoà Chaâu [-11-] vaøo thuû taïi quaân luõy OÂ Traán; Tham töôùng Ñinh Caån mang binh töø Haûi Dieâm [-12-] ñeán quaân luõy Vöông Ñieám; Chæ huy Nhaïc Vieân, Ñoác ñoàng Thieân hoä La Thieân Döõ mang binh töø Suøng Ñöùc [-8-] vaøo quaân luõy Thaïch Moân. Laïi ra leänh cho huyeän Suøng Ñöùc [-8-] sai Thoâi Caän Tö thu naïp quaân Haø Soùc bò raõ nguõ ñöôïc vaøo thaønh ñeå laøm keá thanh vieän. Quaân saün saøng boán phía, caùnh ôû xa caùch khoaûng 2, 3 chuïc daëm, ôû gaàn caùch hôn 10 daëm; nhöng caùc quaân ñeàu lo sôï veà söï thaát baïi taïi Taïo Laâm tröôùc kia, neân chaàn chôø khoâng daùm tieán gaàn. Rieâng Hoà coâng tieáp tuïc sai ñieäp vieân ñeán tieáp xuùc raøng buoäc giaëc, ngaøy ñeâm mong vieän binh töø Vónh Baûo ñeán ñeå ñaùnh moät traän, keá saùch khoâng bieát laøm sao hôn! Hoà coâng vaø Nguyeãn coâng ñeàu cuøng tuoåi, voán thaâm giao, maø vieän binh thì chöa ñeán, Nguyeãn coâng bò vaây khoán, neân caû hai ñeàu nghi ngôø; coøn söï baùng boå cuûa ngöôøi ngoaøi vôùi nhöõng lôøi khoâng ñuùng thì ñaày caû ñöôøng. Luùc baáy giôø trieàu ñình hay tin giaëc taïi ñoâng nam, neân trong ngaøy sai Thöôïng thö hoï Trieäu ñoác suaát quaân Sôn Ñoâng vaø Haø Soùc ñeán taêng vieän, ngaøy ñeâm rong ruoãi ñeán Döông Chaâu; thì luùc ñoù Nguyeãn coâng ñaõ ra khoûi voøng vaây taïi Ñoàng Höông roài ñi veà phía ñoâng, vöôït qua soâng Tieàn Ñöôøng [-6- ] ñeán caùc aáp taïi Coái Keâ ñeå ñaùnh giaëc khaùc. Hoà coâng laïi nghe Thöôïng thö hoï Trieäu vöøa ñi xuoáng phía nam vöøa ñaùnh taïi Hoaøi Döông, Coân Laêng, thì khoâng coøn lo vieäc Haûi coù theå laøm nghòch; tuy raèng y ñaõ höùa noäi phuï, nhöng khoâng theå löôøng ñöôïc taâm ñòa. Luùc naøy giaëc taïi Thöôïng Haûi coù hôn vaïn teân töø soâng Ngoâ Tuøng höôùng veà phía taây, beøn trong ngaøy sai giaùn ñieäp ñeán duï Haûi baèng vaøng baïc vaø tieàn luïa, cuøng khuyeân ra phía ñoâng taïi bieån ñaùnh giaëc khaùc. Haûi quaû nhieân ñoác suaát tuø tröôûng ra khoûi Saï Phoá [-1-] ñeán huyeän Bình Hoà [-2-]. Giaùn ñieäp baùo giaëc taïi Ngoâ Tuøng haønh quaân gaáp tôùi huyeän Gia Thieän [-7-] muoán hôïp binh vôùi Haûi; Hoà coâng nghó raèng Haûi vaïn nhaát gaây bieán, roài hai beân hoïp laïi thì xöû trí sao ñaây. Nhaân truø tính raèng tröôùc kia luùc boïn Haûi ñoå boä, ñaõ cho huûy ñoát thuyeàn ñeå thaâm nhaäp, nay khoâng coù thuyeàn e muoán gaáp; beøn sai giaùn ñieäp ñeán doø la vaø baûo Haûi raèng ñaõ noäi phuï sao khoâng theo
100 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 ñính öôùc cuõ, mang binh ñaùnh giaëc taïi soâng Ngoâ Tuøng laáy chieán lôïi phaåm vaø thuyeàn ñeå duøng. Haûi quaû baèng loøng keá hoaïch naøy, beøn daãn caùc tuø tröôûng ñi ngöôïc Chu Kính cheùm moät soá thuû caáp giaëc, soá giaëc coøn laïi ban ñeâm ruùt, khieán Haûi khoâng kòp cöôùp laáy thuyeàn, boïn giaëc thoaùt ra bieån; nhöng Hoà coâng ñaõ sai Toång binh Du Ñaïi Du duøng phi haïm chaën giaëc treân bieån, khieán thuyeàn giaëc chìm gaàn heát. Do ñoù Haûi caøng bieát ôn Hoà coâng, khoâng daùm phaûn boäi, laïi nghe tin boïn giaëc treân bieån bò ngaên ñaùnh thì khoâng khoûi sôï, beøn daâng leã vaät cho Hoà coâng sai ñöa ñeán nhöõng vaät quyù nhö muõ phi ngö y thöôøng ñoäi, aùo giaùp chaéc, haøng chuïc loaïi danh kieám, laïi sai em laø Hoàng ñeán laøm con tin; Hoà coâng ngoaøi maët chaáp nhaän. Hoà coâng laïi nghe tin boä haï cuûa Haûi coù teân Thö kyù Ma Dieäp nay laø tuø tröôûng, teân naøy thoâng minh nhöng hung haõn, môùi ñaây tranh chaáp vôùi Haûi moät ngöôøi con gaùi, y tính thaâm traàm quyû quyeät, neáu khoâng duøng giaùn ñieäp baét troùi gaáp, thì chöa thaät cuûng coá taám loøng noäi phuï cuûa boïn Haûi. Do ñoù sai giaùn ñieäp ñeán ngay taïi Haûi nhung tröôùng cuûa Haûi, duï Haûi troùi Ma Dieäp ñem ñeán. Ma Dieäp ñaõ ñöôïc ñöa ñeán, nhöng nhöõng teân tuø tröôûng tröôùc ñaây töøng laø boä haï cuûa Ma Dieäp daàn daàn toû ra oaùn vaø sôï. Oaùn vaø sôï coù theå ñöa ñeán vieäc gaây bieán, neân Haûi vieän daãn toäi khaùc, baét troùi haøng traêm teân ñöùng ñaàu. Hoà coâng laïi truø tính raèng trong soá boä haï [cuûa Haûi], Traàn Ñoâng vaø Ma Dieäp thöôøng nöông döïa vôùi nhau, trong traän Ñoàng Höông môùi ñaây caû hai ñeàu tích cöïc gaây chieán; neân maáy laàn sai ñieäp vieân ñeán mang traâm, hoa tai, ngoïc thuùy, bieáu hai ngöôøi thò nöõ(3) cuûa Töø Haûi, ñeå nhôø hai ngöôøi naøy ngaøy ñeâm khuyeân baûo Töø Haûi troùi baét Ñoâng. Haûi baèng loøng, nhöng Traàn Ñoâng voán laø cöïu Thö kyù cuûa em Boà Ma Vöông,(4) neân Haûi chöa coù theå laøm gì ñöôïc. Luùc ñoù beøn ñöa Ma Dieäp töø trong tuø ra, leänh vieát thö cho Ñoâng vaø boä haï ñeå tìm caùch gieát Haûi. Thö naøy khoâng ñöa cho Ñoâng, maø tieát loä rieâng cho Töø Haûi bieát. Haûi giaän döõ, möu tính vieäc troùi baét Ñoâng. Khi Haûi ñoïc thö, hai doøng nöôùc maét chaûy ra; caøng bieát ôn Hoà coâng ñaõ khoâng nôõ ñeå yeân cho Ñoâng thöïc hieän vieäc gieát Haûi, neân Haûi lo truø tính vieäc baét troùi Ñoâng ñeå baùo ñeàn. Beøn duøng cuûa caûi haøng ngaøn löôïng tröôùc ñaây cöôùp ñöôïc taïi Trung Quoác ñem hoái loä em Boà Ma Vöông, baûo duï Ñoâng cho thay laøm Thö kyù. Haûi nhaân ban ñeâm baét Ñoâng ñem ñeán, ñeå öôùc heïn ngaøy thaàn phuïc Hoà coâng. Ma Dieäp vaø Traàn Ñoâng tröôùc sau ñeàu bò baét troùi, neân caùc tuø tröôûng muoán noåi loaïn; luùc naøy taâm lyù caùc tuø tröôûng vöøa nghi kî vöøa oaùn Haûi, neân khoâng coù loøng daï chieán ñaáu, tình theá caøng theâm quaãn baùch. Haûi cuõng töï tính toaùn raèng neáu trôû veà ñaûo seõ bò caùc tuø tröôûng gieát, neân loøng noäi phuï laïi caøng kieân ñònh. Nhöng quan ñoác binh haøi toäi Haûi raát nhieàu, trong hoaøn caûnh caáp baùch Haûi muoán cöôùp thuyeàn ñeå ra bieån, nhöng sôï bò ñaùnh treân bieån; muoán daøn quaân treân luõy ñeå choáng cöï quan binh nhöng vì ñaõ xin noäi phuï roài khoâng muoán phaûn boäi, coøn ñaûng cuûa Traàn Ñoâng thì ngaøy ñeâm muoán ñaùnh gieát Haûi. Saùch löôïc cuûa Hoà coâng truø tính raèng chuùng ñaõ loaïn, ta phaûi thöøa cô. Nhaân sai ñieäp vieân ñeán gaëp Haûi vaø baûo raèng: “Ta muoán khoan dung, nhöng Thöôïng thö hoï Trieäu cho raèng ngöôi coù toäi lôùn. Sao khoâng nghe ta laäp möu ñuoåi boïn giaëc ra bieån, nhaân dòp gieát baét
101 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 haøng ngaøn teân ñeå laäp coâng vôùi Thöôïng thö hoï Trieäu, thì moïi vieäc seõ hoaøn thaønh.” Haûi baát ñaéc dó phaûi theo, tuy ngôø nhöng cuõng öng thuaän. Nhaân Haûi öôùc heïn raèng: “Phoù söù binh bò hoï Löu mang binh phuïc saün trong thaønh Saï Phoá, ñuùng ngaøy giôø moã seõ mang quaân ñeán daøn traän caùch thaønh Saï Phoá nöûa daëm, laøm boä ra leänh xua ñuoåi boïn giaëc Nuïy leân thuyeàn, moã seõ phaát côø, trong thaønh ñoát löûa laøm hieäu, roài xoâng ra ñaùnh, ñöøng ñeå maát cô hoäi.” Quan binh ñaõ öôùc heïn saün, thöøa dòp ra ñaùnh. Boïn giaëc trong luùc lo tranh nhau leân thuyeàn ñoâng nhö kieán, khoâng kòp quay laïi choáng cöï; bôûi vaäy quan binh thöøa cô giaøy xeùo, khoâng bò thöông moät teân lính maø baét gieát haøng maáy traêm teân, soá cheát troâi nhieàu khoâng tính ñöôïc. Luùc naøy Töø Haûi töï nhaän maáy laàn coù coâng vôùi trieàu ñình, xin mang boä haï tuø tröôûng ñeán yeát kieán Hoà coâng vaø Thöôïng thö Trieäu coâng, Ñeà ñoác Nguyeãn coâng, Tuaàn aùn Nguyeãn coâng ñeå xin haøng; lôøi xin ñöôïc chaáp thuaän. Ñieäp vieân ñeán heïn vaøo ngaøy 2 thaùng 8. Nhöng Haûi sôï ñaët giaùp só baét, neân tröôùc buoåi heïn moät ngaøy, beøn ñem maáy traêm teân döôùi quyeàn khoaùc voõ phuïc giaùp truï(5) daøn quaân ngoaøi thaønh Bình Hoà [-2-], töï daãn hôn traêm teân tuø tröôûng cuõng chænh teà giaùp truï vaøo thaønh Bình Hoà ñeå caàu xin. Boán oâng quan baøn baïc, ñònh khoâng chaáp nhaän, nhöng sôï sinh bieán; beøn baét Haûi cuøng caùc tuø tröôûng höôùng veà phía boán oâng, laàn löôït cuùi raïp ñaàu hoâ: “Thieân tinh gia gia(6), keû töû toäi, keû töû toäi!.” Haûi muoán laøm theâm leã haøng Hoà coâng, nhöng khoâng bieát nghi thöùc, beøn quay hoûi ñieäp vieân, ñieäp vieân laáy maét ra hieäu. Haûi beøn ñeán tröôùc Hoà coâng raïp ñaàu xuoáng hoâ: “Thieân tinh gia gia, keû töû toäi, keû töû toäi!” Hoà coâng beøn xuoáng theàm, laáy tay xoa ñænh ñaàu Haûi vaø noùi raèng: “Ngöôi laøm khoå mieàn ñoâng nam ñaõ laâu roài, nay ñaõ noäi phuï, trieàu ñình xaù cho. Haõy caån thaän ñöøng taùc nghieät.” Haûi laïi raïp ñaàu hoâ: “Thieân tinh gia gia, keû töû toäi, keû töû toäi!” Ngay sau ñoù, boán vò quan khao thöôûng raát haäu, roài cho ra khoûi thaønh. Ngaøy hoâm ñoù ngöôøi trong thaønh ai cuõng lo sôï bieán saéc. Boán vò quan giaän Haûi xin haøng, laïi khoaùc giaùp truï ñi vaøo, haønh ñoäng coù tính caùch uy hieáp voâ leã; laïi khoâng ñeán ñuùng ngaøy do giaùn ñieäp heïn, maø ñeán tröôùc moät ngaøy; do ñoù neáu khoâng mang quaân ñaùnh deïp, ngaøy sau seõ gaây hoaïn. Tuy nhieân boä haï cuûa Haûi coøn treân 1.000 teân, raát duõng maõnh, ngay baây giôø khoù ñaùnh thaéng, maø ñaïo quaân Vónh Baûo thì ñöôøng xa chöa tôùi nôi; beøn taïm ra leänh cho Haûi
102 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 choïn choã tieän ñoùng quaân. Haûi quaû choïn ñöôïc choã tieän, ñoù laø trang traïi Traàm Höông; beøn ñeán ñoùng taïi ñoù vaøo ngaøy 8 thaùng 8. Luùc naøy daân chuùng baøn aàm leân raèng Hoà coâng sao khoâng tieâu dieät chuùng, neáu khoâng vaäy thì ñuoåi ra bieån thaû cho ñi, sao laïi nuoâi döôõng coïp ñeå röôùc laáy hoïa! Hoï khoâng bieát raèng Hoà coâng ñang chôø ñôïi cô hoäi, neân cho chænh ñoán binh döôùi quyeàn, ngaøy ñeâm sai söù thuùc giuïc quaân Vónh Baûo ñeán gaáp. Khi binh chöa taäp hôïp ñöôïc, sôï quaân Haûi ñoùng saùt naùch gaây bieán, neân sai ñieäp vieân ñeán thaêm doø vaø tieáp tuïc duï doã Haûi nhö tröôùc. Baáy giôø Hoà coâng ñaõ ñaët saün möu, neân baøn vôùi caùc vò quan nhö sau: “Toâi nghe raèng ngöôøi gioûi duïng binh thöôøng truø tính keá saùch khaùc vôùi thoâng thöôøng; xeùt Töø Haûi vaø boä haï Traàn Ñoâng voán coù thaâm cöøu, nay neáu ôû gaàn nhau seõ sinh chuyeän; ñöôïc bieát traïi Traàm Höông coù 2 phaàn ñoâng vaø taây, ôû giöõa coù moät con ñeâ ngaên nöôùc soâng, sao khoâng baûo Haûi cho boä haï Traàn Ñoâng vaøo ôû phía taây, rieâng Haûi vaø thuû haï ôû phía ñoâng.” Giaùn ñieäp beøn ñem vieäc naøy ñeán duï Töø Haûi, Haûi ñoàng yù theo. Chaúng maáy choác quaân Vónh Baûo ñeán; laïi gaëp luùc Haûi ñöa 200 laïng baïc cho Hoà coâng ñeå nhôø mua röôïu vaø thöùc aên, Hoà coâng sai boû thuoác ñoäc vaøo roài cho mang veà. Laïi sai Traàn Ñoâng vieát thö göûi cho ñoà ñaûng raèng: “Töø Haûi ñaõ öôùc heïn vôùi quan binh hôïp löïc ñaùnh boïn caùc ngöôi.” Ñoà ñaûng cuûa Traàn Ñoâng nghi ngôø, neân ban ñeâm cho phuïc kích taïi con ñöôøng phía ñoâng trang traïi Traàm Höông ñeå thaêm doø. Trong hoaøn caûnh caáp toác, Haûi sai vieân tuø tröôûng bí maät daãn 2 thò nöõ ñi theo ñöôøng taét ñeán taù tuùc taïi maïc phuû.(7) Boïn phuïc kích bieát ñöôïc beøn baùo cho vieân Chæ huy boä haï Traàn Ñoâng, chuùng kinh ngaïc gaáp mang quaân ñi baét 2 thò nöõ. Khi gaëp Töø Haûi beøn la leân: “Chuùng tao cheát, thì moïi ngöôøi cuøng cheát.” Roài duøng giaùo ñaùnh nhau vôùi Töø Haûi. Haûi bò truùng giaùo, boïn chuùng ñaïi loaïn. Ngaøy hoâm sau quaân trieàu ñình vaây chung quanh töôøng; caùnh quaân Baûo Tónh tieán ñaùnh tröôùc, quaân Haø Soùc thöøa theá xoâng vaøo. Trong phuùt choác, Hoà coâng xuaát hieän trong voõ phuïc aùo giaùp, hoâ quaân Vónh Baûo 2 caùnh taû, höõu vöøa reo hoø vöøa tieán, vöôït qua luõy ñaùnh xuoáng. Gaëp dòp gioù noåi leân, Hoà coâng ra leänh mang ñuoác ñeán, haøng ngaøn teân lính moãi ngöôøi caàm ñuoác ñoát löûa neùm vaøo, Haûi cuøng ñöôøng nhaûy xuoáng soâng töï töû. Quaân só aên no, ngöôøi ngöôøi ñeàu kieâu duõng chieán ñaáu, cheùm haøng ngaøn thuû caáp; boïn chuùng cheát gaàn heát, trong ñoù coù hôn 300 teân truùng thuoác ñoäc, cheát ñen da. Quaân Vónh Baûo baét ñöôïc 2 thò nöõ xöng hoï Vöông, moät ngöôøi teân Thuùy Kieàu, moät ngöôøi teân Luïc Chaâu, voán xuaát thaân töø ca kyõ. Hai thò nöõ khoùc vaø chæ choã Haûi traàm mình; quaân Vónh Baûo beøn nhaûy xuoáng soâng, cheùm Haûi laáy thuû caáp mang veà. Baûn ñoà vuøng duyeân haûi tænh Chieát Giang
103 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 Phieân aâm teân caùc ñòa danh -1- Saï Phoá -8- Suøng Ñöùc huyeän -2- Bình Hoà huyeän -9- Ñoàng Höông huyeän -3- Gia Höng phuû -10- Toâ Chaâu phuû -4- Haûi Ninh huyeän -11- Hoà Chaâu phuû -5- Haøng Chaâu phuû -12- Haûi Dieâm huyeän -6- Tieàn Ñöôøng giang -13- Thöôïng Haûi -7- Gia Thieän huyeän -14- Thai Chaâu phuû Lôøi baøn cuûa ngöôøi dòch Luùc Töø Haûi ñoå boä quaân taïi Saï Phoá, cho huûy heát chieán thuyeàn, toû tinh thaàn quyeát chieán khoâng heïn ngaøy veà, haønh ñoäng cuûa y coù theå goïi laø can tröôøng. Ñeán khi bò duï doã quy haøng, thì rôi vaøo keá ly giaùn cuûa Hoà Toân Hieán, baét naïp 2 keû phuï taù laø Ma Dieäp vaø Traàn Ñoâng, gieát keû döôùi quyeàn vì bò tình nghi thuoäc phe choáng ñoái, laïi ñaùnh quaân Nuïy [Nhaät] ñeå daâng coâng. Y töï chaët tay chaân vaây caùnh, khieán boä haï thuø haän, neân khoâng coøn ñöôøng trôû veà vôùi ñaûng Nuïy cuõ, cuõng khoâng ñöôïc Hoà Toân Hieán tin duøng, töï ñöa mình vaøo choã cheát. Theo ñònh nghóa cuûa ngöôøi xöa veà anh huøng nhö sau: anh laø hoa quyù trong loaøi hoa, huøng laø thuù döõ cuûa loaøi thuù (thaûo trung chi anh, thuù trung chi huøng), rieâng con ngöôøi phaûi laø keû kieät xuaát; xeùt nhö vaäy thì Töø Haûi quaû khoâng xöùng ñaùng laø moät anh huøng!
104 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (79). 2010 Rieâng Hoà Toân Hieán chuyeân söû duïng thuû ñoaïn, löøa doái; neân chæ thaønh coâng ñöôïc moät laàn. Sau ñoù quaân Nuïy trôû laïi phuïc thuø, ñaùnh phaù nhieàu nôi, khieán chieán tranh taïi vuøng duyeân haûi Trung Quoác keùo daøi maõi cho ñeán thôøi Vaïn Lòch [1573-1619]. Vieäc laøm cuûa Toân Hieán, lôïi baát caäp haïi, neân bò ngöôøi ñöông thôøi cheâ bai. HBT CHUÙ THÍCH (1) YÛ doác: quaân ñoùng 2 nôi, yeåm trôï nhau. (2) Vöông Tröïc: Minh söû cheùp laø Uoâng Tröïc. (3) Taïi ñoaïn döôùi cho bieát 2 thò nöõ ñeàu hoï Vöông, 1 ngöôøi teân laø Thuùy Kieàu, 1 ngöôøi teân laø Luïc Chaâu. (4) Boà Ma laø teân ñaûo. Vaäy Boà Ma Vöông töùc chuùa ñaûo Boà Ma. (5) Giaùp truï: aùo giaùp, muõ ñaâu maâu duøng luùc taùc chieán. (6) Thieân tinh gia gia: lôøi xöng coù tính caùch ñeà cao, coù nghóa “cha cao caû nhö sao treân trôøi”. (7) Maïc phuû: ban tham möu. TOÙM TAÉT Saùch Truø haûi ñoà bieân do Hoà Toân Hieán bieân soaïn, keå laïi caùc traän ñaùnh giaëc bieån xaûy ra döôùi thôøi Gia Tónh Hoaøng ñeá (1521-1566) trieàu Minh. Ñaëc bieät, trong taùc phaåm naøy coù baøi kyù “Kyù tieåu Töø Haûi baûn maït”, do Mao Khoân soaïn, cheùp ñaàu ñuoâi vieäc tieãu tröø Töø Haûi vôùi nhieàu tö lieäu, tình tieát soáng ñoäng, trong ñoù coù noùi veà 3 nhaân vaät chính cuûa Truyeän Kieàu laø Vöông Thuùy Kieàu, Töø Haûi vaø Hoà Toân Hieán. Ñaây laø moät tö lieäu quyù, giuùp cho nhöõng ngöôøi yeâu Truyeän Kieàu tìm hieåu theâm söï khaùc bieät giöõa ngöôøi thöïc, vieäc thöïc cuøng ngöôøi vaø vieäc ñöôïc tieåu thuyeát hoùa trong truyeän. ABSTRACT HOÀ TOÂN HIEÁN’S BOOK TRUØ HAÛI ÑOÀ BIEÂN (PLANNING THE MARINE TERRITORY) RECORDING MILITARY CAMPAIGN TO SUPPRESS TÖØ HAÛI The book relates the sea battles that took place in the times of the Ming Emperor Gia Tónh’s reign (1521-1566). Especially in this book, there is a memoir named “Kyù tieåu Töø Haûi baûn maït” (A Complete Record of Campaign to Suppress Töø Haûi) written by Mao Khoân that gives a complete report with lively details of the operation to wipe out Töø Haûi’s troops. The three main characters of Kieàu Story: Vöông Thuùy Kieàu, Töø Haûi and Hoà Toân Hieán, are mentioned in the book. This is a valuable document for those who are interested in Kieàu Story to know more about the difference between the actual people and facts and what is created in the poetry book.