intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " Sự tiếp biến ngôn ngữ thiền Phật giáo trong thơ Đường "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
79
lượt xem 7
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đồng thời với nỗ lực hoàn thiện hệ thống giáo điển của các nhà truyền bá Phật giáo ở Trung Hoa buổi đầu cho đến thời Tùy, Đ-ờng là quá trình bổ sung một số l-ợng lớn vốn từ cho ngôn ngữ dân tộc nói chung và thơ Đ-ờng nói riêng. “Dụng ngữ của Trung Hoa giàu thêm đ-ợc ba vạn r-ỡi tiếng, số đó căn cứ theo danh từ trong Phật giáo đại từ điển… mà thêm đ-ợc ba vạn r-ỡi tiếng là thêm đ-ợc ba vạn r-ỡi quan niệm”(1). Một hiện t-ợng chung của thời nhà Đ-ờng là...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Sự tiếp biến ngôn ngữ thiền Phật giáo trong thơ Đường "

  1. Sù tiÕp biÕn ng«n ng÷.. §inh Vò Thïy Trang Häc viÖn PhËt gi¸o ViÖt Nam s¸ng t¸c th¬ ghi l¹i dÊu Ên cña mèi t−¬ng ång thêi víi nç lùc hoµn thiÖn § giao nµy. hÖ thèng gi¸o ®iÓn cña c¸c DÜ nhiªn, sù gÆp gì gi÷a hä hoµn toµn nhµ truyÒn b¸ PhËt gi¸o ë kh«ng ph¶i v× “xu h−íng thêi ®¹i”, cµng Trung Hoa buæi ®Çu cho ®Õn thêi Tïy, kh«ng ph¶i lµ sù g−îng Ðp. Hä t×m nhau, §−êng lµ qu¸ tr×nh bæ sung mét sè l−îng gÆp nhau trong sù th«ng hiÓu vµ h−íng tíi lín vèn tõ cho ng«n ng÷ d©n téc nãi chung th«ng hiÓu lÉn nhau. XÐt trªn ng«n ng÷, vµ th¬ §−êng nãi riªng. “Dông ng÷ cña ngoµi viÖc tiÕp thu vèn tõ PhËt gi¸o, thi Trung Hoa giµu thªm ®−îc ba v¹n r−ìi nh©n thêi §−êng cßn t¹o ra nghÜa míi khi tiÕng, sè ®ã c¨n cø theo danh tõ trong sö dông chóng vµo s¸ng t¸c. H¬n n÷a, sù PhËt gi¸o ®¹i tõ ®iÓn… mµ thªm ®−îc ba cä x¸t gi÷a ba t− t−ëng Nho, §¹o vµ PhËt, v¹n r−ìi tiÕng lµ thªm ®−îc ba v¹n r−ìi nhÊt lµ §¹o gia vµ PhËt gia ®· thÇm lÆng quan niÖm”(1). diÔn ra sù tiÕp biÕn kh«ng nh÷ng cho ng«n Mét hiÖn t−îng chung cña thêi nhµ §−êng lµ thi sÜ vµ thiÒn s− giao du qua l¹i ng÷ ®êi th−êng mµ cßn cho ng«n ng÷ thi rÊt mËt thiÕt. Kh«ng chØ nh÷ng ng−êi theo ca. Cã thÓ lµ ng«n ng÷ Trung Hoa tiÕp thu PhËt gi¸o míi ®Õn chïa mµ hÇu nh− ®¹i míi tõ ng«n ng÷ PhËt gi¸o, hay PhËt gi¸o ®a sè sÜ ®¹i phu, v¨n nh©n thêi §−êng ®Òu dïng chung ng«n ng÷ cña Nho, §¹o… cã cã b¹n t©m giao lµ thiÒn s−, Èn sÜ. Ngoµi khi dïng nguyªn nghÜa gèc, cã khi dïng ë nh÷ng thi nh©n vèn lµ m«n ®å cña PhËt nghÜa ph¸t sinh. TÊt c¶ khiÕn cho th¬ gia nh− V−¬ng Duy, LiÔu T«ng Nguyªn, §−êng th−êng ph¶ng phÊt h¬i h−ëng B¹ch C− DÞ, V−¬ng Ph¹n ChÝ, Gi¶o Nhiªn, thiÒn. Hµn S¬n, M¹nh H¹o Nhiªn… chóng ta 1. Ng«n ng÷ thiÒn, ®Ò tÆng câi thiÒn kh«ng khã ®Ó nh×n ra mèi th©m giao gi÷a Nh÷ng trÝch dÉn sau ®©y chØ chän ra thi nh©n víi ng−êi cöa thiÒn trong th¬ cña c¸c thi nh©n kh¸c. §a sè hä ®Òu Ýt nhiÒu cã mét sè c©u ë nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c nhau cã sö Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 79
  2. ®inh vò thïy trang Kinh Ph¸p B¶o ®µn ghi: ¦ ch− ph¸p dông ng«n ng÷ PhËt gia, hoÆc ý nghÜa PhËt gia trong cïng líp vá ng«n ng÷, võa th−îng niÖm niÖm bÊt trô, tøc v« ph−îc d· thÓ hiÖn mèi t−¬ng giao gi÷a thiÒn s− – thi (®èi víi tÊt c¶ c¸c ph¸p ý nghÜ nµo còng v« trô, tøc lµ kh«ng trãi buéc vËy. T©m ®Þa: sÜ, võa cho thÊy sù tiÕp biÕn ng«n ng÷ gi÷a ng«n ng÷ cöa thiÒn víi th¬, gi÷a thiÒn víi ®Êt t©m. Tõ t©m cã thÓ sinh ra mu«n Nho, §¹o: ph¸p, vÝ nh− tõ ®Êt cã thÓ sinh tr−ëng c¸c ThÈm Thuyªn Kú - YÕt V« Ng¹i lo¹i c©y cèi. Quy y: Quay vÒ n−¬ng tùa th−îng nh©n: §¹o sÜ th©n Thiªn Tróc/ (PhËt, ph¸p, t¨ng), nghÜa lµ chÝnh thøc Ph©n th©n hãa NhËt Nam/ Nh©n trung theo PhËt gi¸o. §ç Phñ - §Ò HuyÒn Vò thiÒn s− èc xuÊt phiÒn n·o/ S¬n h¹ tøc giµ lam (…)/ bÝch (§Ò v¸ch nhµ cña thiÒn s− HuyÒn §Ö tö ai v« thøc/ Y v−¬ng tÝch vÞ ®µm. (§¹o sÜ vèn th©n ë Thiªn Tróc/ Chia th©n Vò): Tù ®¾c L− S¬n lé/ Ch©n tïy HuÖ ViÔn ra cøu ®é ë NhËt Nam/ Tho¸t s¹ch mäi du. (Nh− ®−îc ®i trªn ®−êng L− S¬n/ Thùc sù theo thÇy HuÖ ViÔn dong ch¬i). L− S¬n: phiÒn n·o câi tôc/ Dùng mét ng«i chïa ë d−íi nói…/ Th−¬ng c¸c ®Ö tö ch−a cã kiÕn tªn ngän nói mµ thiÒn S− HuÖ ViÔn ë vµ thøc/ TiÕc ch−a ®−îc chuyÖn trß víi Y d¹y thiÒn. v−¬ng). §¹o sÜ vèn lµ tõ dïng ®Ó gäi nh÷ng C¬ V« TiÒm – Tóc Long H−ng tù (ë l¹i ng−êi tu theo ®¹o gi¸o, ë ®©y còng dïng ®Ó chïa Long H−ng): §¨ng minh ph−¬ng gäi cho ng−êi tu theo PhËt gi¸o. Ph©n tr−îng thÊt/ Ch©u hª tú kh−u y/ B¹ch nhËt th©n: mét th©n hãa thµnh nhiÒu th©n. §øc truyÒn t©m tÜnh/ Thanh liªn dô ph¸p vi/ PhËt cã kh¶ n¨ng “ph©n th©n v« sè” ®Ó hãa Thiªn hoa l¹c bÊt tËn/ Xø xø ®iÓu hµm phi. ®é chóng sanh. PhiÒn n·o: buån phiÒn, lo (§Ìn le lãi trong nhµ Ph−¬ng tr−îng/ l¾ng trong lßng. Y v−¬ng: ChØ cho §øc Trµng h¹t lßng thßng trªn ¸o tú kh−u/ PhËt. Kinh Ph¸p Hoa nãi, “§øc PhËt nh− VÇng mÆt trêi tr¾ng truyÒn cho lßng trong vÞ l−¬ng y giái, tïy bÖnh mµ cho thuèc”. lÆng/ Sen xanh vÝ nh− phÐp PhËt nhiÖm Lý Kú - Tóc O¸nh C«ng thiÒn phßng mÇu/ Hoa trêi r¬i rông kh«ng døt/ N¬i n¬i v¨n ph¹n (Trä ë thiÒn phßng cña O¸nh chim chãc ngËm mµ bay). Ph−¬ng tr−îng thÊt: chç ë cña vÞ chñ chïa ®¹o cao ®øc C«ng, nghe kinh): Hoa cung tiªn Ph¹n träng. Tú Kh−u y: y cña tú kh−u, nh÷ng viÔn vi vi (…)/ Thñy gi¸c phï sinh v« trô tr−íc/ §èn linh t©m ®Þa dôc quy y. (Tõ ng−êi xuÊt gia theo PhËt ®· thä giíi ph¸p bËc cao nhÊt. TruyÒn t©m: ThiÒn t«ng cßn cung hoa tiÕng tông kinh v¨ng v¼ng xa ®−a…/ Míi biÕt kiÕp phï sinh kh«ng cã g× gäi lµ t©m t«ng, cho nªn, truyÒn t©m chÝnh æn ®Þnh/ H·y ®em câi lßng xin theo ®¹o lµ trao nhËn thiÒn ph¸p b»ng sù thÊu hiÓu PhËt). Tiªn Ph¹n: Ph¹n (Sanscrit) lµ ng«n trän vÑn b»ng t©m gi÷a ng−êi truyÒn vµ ng÷ Ên §é cæ, §øc PhËt dïng ng«n ng÷ ng−êi nhËn. Thiªn hoa l¹c: hoa trêi r¬i nµy ®Ó gi¶ng phËt ph¸p, vÒ sau nã lµ tªn xuèng. Trong kinh ®iÓn PhËt gi¸o th−êng gäi kh¸c cña kinh PhËt. Phï sinh: chØ sù nãi ®Õn viÖc r¶i hoa cóng d−êng cña ng−êi ng¾n ngñi, t¹m bî cña con ng−êi, cuéc ®êi. ë c¸c câi trêi (ch− thiªn) khi §øc PhËt h¹ V« trô tr−íc: kh«ng trãi buéc, dÝnh m¾c. sinh, thuyÕt ph¸p, nhËp NiÕt bµn… Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 80
  3. Sù tiÕp biÕn ng«n ng÷.. TiÒn Khëi – Tèng t¨ng quy NhËt B¶n Nh− vËy, thi nh©n thêi §−êng rÊt cã ý (TiÔn t¨ng vÒ NhËt B¶n): Th−îng quèc tïy thøc trong viÖc dïng ng«n ng÷ thiÒn ®Ó duyªn tró/ Lai ®å nh−îc méng hµnh…/ viÕt vÒ câi thiÒn, ®Ò tÆng câi thiÒn. ¢m Thñy nguyÖt th«ng thiÒn tÞch (1)/ Ng− long h−ëng chung cña nh÷ng vÇn th¬ viÕt cho thÝnh Ph¹n thanh. (Do c¬ duyªn mµ ®Õn câi thiÒn, cuéc sèng thiÒn, khung c¶nh Trung Quèc/ §õng ®Õn ®©y nh− ®i trong thiÒn, nh©n c¸ch thiÒn… lµ ngîi ca, ®ång méng…/ Tr¨ng n−íc th«ng suèt lÏ thiÒn/ t×nh, t¸n th−ëng vµ rÊt mùc ng−ìng mé. C¸ rång l¾ng nghe tiÕng kinh). Tïy duyªn: Hä tá ra am hiÓu câi thiÒn tõ trong ng«n uyÓn chuyÓn, thuËn theo lÏ mµ lµm. Nªn ng÷ thiÒn sö dông vµ ý nghÜa thiÒn hä ®Õn th× ®Õn, nªn ®i th× ®i. (1): tÞch lÆng lµ ng−ìng mé, tr×nh bµy. thËt t¸nh cña c¸c ph¸p, v× tÞch lÆng nªn v¹n vËt nhÊt nh−, kh«ng hai, th«ng nhiÕp. 2. “Méng”, “phï v©n” D−¬ng Cù Nguyªn - Tèng §¹m C«ng Méng vµ phï v©n lµ nh÷ng con ch÷ gÆp quy Tung S¬n Long §µm tù t¸ng b¶n s− nhiÒu trong th¬ §−êng. C¶ hai ®Òu cã (§−a §¹m C«ng vÒ chïa Long §µm ë nói nghÜa chung lµ “h− huyÔn”, “kh«ng thËt”. Tung S¬n ch«n s− thÇy): ThiÒn c¶nh ch©n Kinh Kim Cang, b¶n kinh xiÓn d−¬ng c¬ khø tró nhµn (1)/ Song thô vi gia t− cùu t¸nh Kh«ng cña PhËt gi¸o §¹i thõa ®−îc h¸c/ thiªn hoa thµnh th¸p lÔ hµn s¬n (…)/ kÕt thóc b»ng bµi kÖ: M¹c luyÕn Bæn s− kim cèt ®Þa/ Kh«ng m«n NhÊt thiÕt h÷u vi ph¸p v« xø diÖc v« quan. (Câi thùc cña c¶nh Nh− méng huyÔn, bµo ¶nh thiÒn ®i ë th¶nh th¬i/ Nhí khe cò, hai gèc Nh− lé diÖc nh− ®iÖn c©y lµm nhµ/ ViÕng nói l¹nh ngµn ®ãa hoa ¦ng t¸c nh− thÞ qu¸n lµm th¸p…/ Chí bÞn rÞn chèn cèt vµng cña (TÊt c¶ ph¸p h÷u vi/ nh− chiªm bao s− thÇy (2)/ Cöa kh«ng kh«ng cã chç còng huyÔn thuËt, bät n−íc, ¶nh t−îng/ nh− kh«ng cã then). (1): C¶nh thiÒn ch©n thùc s−¬ng l¹i nh− ®iÖn chíp/ cÇn nh− thÕ mµ lµ c¶nh tù nã vèn “th−êng tÞch lÆng mµ nh×n). chiÕu s¸ng, chiÕu s¸ng mµ th−êng tÞch S¸ch Trang Tö còng cã mét ®o¹n triÕt lÆng”, “khø tró nhµn” lµ tù lßng ®· ë c¶nh lý “méng” vÒ lÏ “VËt hãa” rÊt th¬ vµ s©u thiÒn ch©n thËt th× ®i, ë còng kh«ng ®éng, s¾c: “Trang Chu n»m m¬ tù m×nh biÕn kh«ng ngoµi thiÒn. “Nhµn” vèn lµ tõ chØ thµnh con b−ím, râ rµng lµ mét con b−ím tr¹ng th¸i v« vi cña §¹o gia, “Khæng Nhan sinh ®éng, tù nã cao høng bay ®i, lóc ®ã l¹c xø” cña Nho gia. Song thô vi gia: hai kh«ng biÕt ®−îc tù m×nh lµ Trang Chu. c©y lµm nhµ. §©y gîi liªn t−ëng tíi “Sa la Bçng nhiªn tØnh méng th× vÉn lµ tù m×nh song thä”, gi÷a hai gèc c©y Sa la, ®øc PhËt cã h×nh thÓ. Ch¼ng biÕt rèt r¸o lµ Trang ThÝch Ca chän lµm chç ®Ó vµo NiÕt bµn. Chu méng biÕn thµnh con b−ím hay con (2): ®Ó ®i ë th¶nh th¬i n¬i câi thiÒn ch©n b−ím méng biÕn lµm Trang Chu? Trang thùc. Kh«ng m«n: cöa kh«ng, tªn gäi kh¸c Chu vµ con b−ím nhÊt ®Þnh cã ph©n biÖt, cña PhËt gi¸o, thiÒn, trÝ tuÖ b¸t nh·. “V« nh−ng lóc ë trong méng th× ch¼ng biÕt lµ xø diÖc v« quan” chÝnh lµ thÓ hiÖn cña Trang Chu vµ b−ím cã ph©n biÖt. Nãi Chu “thiÒn c¶nh ch©n c¬” ®· nãi ë trªn. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 81
  4. ®inh vò thïy trang lµ con b−ím còng cã thÓ ®−îc, nãi con ®em l¹i cho §−êng thi v« sè h×nh ¶nh th¬ b−ím lµ Chu còng cã thÓ ®−îc”(2) GiÊc th¬ méng triÕt lý: Nh·n tiÒn danh lîi ®ång xu©n méng ®Ñp ®ã, vÒ sau trong qu¸ tr×nh håi hç - méng (Danh lîi tr−íc m¾t gièng nh− giÊc víi t− t−ëng v« ng·, t¸nh kh«ng cña PhËt méng xu©n), Xu©n nhËt th− hoµi – L−u Vò gi¸o, nã trë thµnh triÕt lý “Méng”, võa TÝch. mang vÎ nªn th¬ kho¸i ho¹t cña nh÷ng TiÖn qu©n hoa h¹ tóy/ Hå ®iÖp con b−ím ch¼ng biÕt m×nh bay trong giÊc - méng trung phi (Mêi anh cø say ngñ d−íi méng Trang Chu, võa cã vÎ ngïi ngïi hoa/ §Ó cho b−¬m b−ím bay trong m¬), §Ò kho¶nh kh¾c Trang Chu më m¾t cßn thÊy Th«i DËt nh©n s¬n ®×nh – TiÒn Khëi. méng hå ®iÖp! Tóy ngäa b¹ch v©n nhµn nhËp Méng vµ thùc c¬ hå lµ vÊn ®Ò mu«n - méng/ bÊt tri hµ vËt thÞ ng« th©n (Say thuë trong ®êi sèng v¨n hãa - t©m linh ph−¬ng §«ng, ®Æc biÖt lµ ë Trung Hoa, rÊt n»m trong ®¸m m©y tr¾ng l©ng l©ng vµo mùc quan t©m ®Õn h¹nh phóc trÇn thÕ. Sù giÊc m¬/ Kh«ng cßn biÕt th©n m×nh lµ c¸i g× n÷a), Tóc §µo LÖnh Èn c− – T« Qu¶ng quan t©m ®ã thÓ hiÖn trong b©ng khu©ng V¨n. s−¬ng l¹nh buæi s¸ng xu©n, l¸ thu r¬i rông Méng lµ mét xuÊt ph¸t ®iÓm quan niÖm lóc chiÒu tµ, môc ®ång vÒ c« th«n, l·o ng− lÎ loi trªn dßng s«ng l¹nh gi¸, nhµ s− vÒ chi phèi lín lao lªn th¸i ®é sèng, øng xö nói biÕc… cho ®Õn nçi båi håi bëi tiÕng sèng vµ nh×n nhËn mäi sù trªn câi ®êi m−a r¬i trªn l¸, nh÷ng c¸nh hoa tr¬ cµnh th−êng gÆp trong t− t−ëng triÕt häc Trung sau m−a, nh÷ng gß ®Êt cò, tiÕng v−în kªu Hoa vµ th¬ §−êng. ChÝnh câi ®êi còng lµ miÒn biªn ¶i, tr¨ng räi phßng c« phô, xu©n méng. Trong §−êng thi, kh«ng gÆp “méng” nay vÉn në ®ãa hoa ngµy x−a… Hä vui th× còng gÆp “sù næi tr«i” (phï). Nh−ng trong niÒm vui hä cã ®−îc vµ t¹o dùng “méng” th−êng ®øng sau trong hÇu hÕt c¸c kÕt hîp: trÇn méng, h¹c méng, hå ®iÖp ®−îc. §êi ng−êi lµ giÊc méng lín. Më m¾t méng… Ng−îc l¹i, “phï” th−êng ®øng nh×n c¶nh méng nªn méng ch¼ng tan vì, ch¼ng v× thÕ mµ khæ ®au. Méng chØ lµ ®Ó tr−íc c¸c kÕt hîp, nã mÆc nhiªn trë thµnh ®ñ tØnh t¸o tr−íc cßn – mÊt, tr−íc b·i bÓ tÝnh tõ lµm ®Þnh ng÷ cho danh tõ, t¹o n−¬ng d©u cuéc ®êi. Vµ méng lµ ®Ó “phñ thµnh côm danh tõ víi s¾c th¸i c¶m th¸n lªn kiÕp trÇn mét bøc mµn th−a ®Ñp ®Ï bµng b¹c: Phï vinh hµ tóc tr©n… ®Õn mª hån”, ®Ó sèng mµ kh«ng quªn tËn Phï thiªn th−¬ng h¶i viÔn… h−ëng cuéc sèng, dï biÕt mu«n sù lµ méng: “Xö thÕ nh−îc ®¹i méng/ Hå vi lao kú Phï b×nh nhÊt ®¹o khai… Phï v©n v« ®Þnh ®oan… sinh” (ë ®êi gièng nh− giÊc m¬ lín/ Sao l¹i lµm cho cuéc sèng thªm nhäc nh»n), Xu©n N·i tri phï thÕ nh©n nhËt tóy khëi ng«n chÝ – Lý B¹ch. §øng tr−íc sù ®æi thay, sù dÞch chuyÓn §ã lµ mét diÔn ®¹t kh¸c cña v« ng·, v« cña con ng−êi, c¶nh vËt, cuéc ®êi, trong th−êng trong triÕt lý PhËt gi¸o. TiÕp biÕn lßng ng−êi nh− còng rung lªn nçi xãt xa, s¸ng t¹o ®ã cña v¨n hãa Trung Hoa ®· niÒm luyÕn tiÕc, buån nhí vµ thËm chÝ cã Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 82
  5. Sù tiÕp biÕn ng«n ng÷.. c¶m gi¸c bu«ng xu«i mÆc cho sù ch¶y tr«i, chøng triÖt ®Ó cña PhËt gi¸o §¹i thõa xuÊt biÕn hãa cña vò trô vÜ ®¹i. Nh−ng chÝnh hiÖn, c¸c nhµ HuyÒn häc sïng b¸i L·o trong huyÔn méng, trong næi tr«i v« thñy Trang, −a ®µm luËn h− v« ®· lÊy “v«” cña v« chung ®ã cña mäi sù, thi nh©n nh×n ra L·o Trang ®Ó gi¶i nghÜa “kh«ng” cña B¸t vÎ ®Ñp cña kho¶nh kh¾c, cña sù ®æi thay. nh·, khiÕn cho “kh«ng” vµ “v«” xãa nhßa Kho¶nh kh¾c mµ vÜnh viÔn, th−êng trong hÕt ranh giíi, c¬ hå ®ång nhÊt lµm mét. v« th−êng. Ng«n ng÷ ®ã ®em v¹n sù tr¶ vÒ §Õn thêi thiÒn häc h−ng thÞnh, ng−êi ta víi chÝnh nã: n−íc th× ch¶y tr«i, l¸ thu r¬i ®em “v«” kÕt hîp víi danh tõ, t¹o ra c«ng rông, tãc xanh ®Õn håi b¹c, b¹n bÌ råi chia phu tÝch cùc cho sù ngé ®¹o hay chøng ®¹t ly… Cã thÓ nãi, ©m h−ëng man m¸c, b©ng Kh«ng t¸nh nh−: v« niÖm, v« t©m, v« sù... khu©ng, méng ¶o trong th¬ §−êng ®Õn Tuy trong PhËt häc truyÒn thèng ®· xuÊt phÇn lín tõ ch÷ “méng” vµ “phï v©n” ®ã. hiÖn ch÷ “v«” nµy, nh−ng khi Lôc tæ HuÖ N¨ng chñ tr−¬ng lÊy “v« niÖm lµm t«ng, v« 3. “Kh«ng”, “v«” t−íng lµm thÓ, v« trô lµm gèc” th× “v«” thùc sù trë thµnh t− t−ëng trung t©m cña Nãi vÒ “kh«ng – v«” lµ ®i vµo mét l·nh thiÒn häc. §¹t ®−îc “v«” th× thµnh tùu ®Þa kh«ng mÊy ®¬n gi¶n. TriÕt häc PhËt “kh«ng t¸nh”. V« t©m häc ®¹o mµ nhµ gi¸o së dÜ bÞ coi lµ triÕt häc h− v« siªu h×nh thiÒn th−êng nãi ®Õn lµ ý nghÜa nµy. chÝnh ë ®iÓm nµy. “Kh«ng” cña PhËt gi¸o C¸ch dïng v« cña Nam thiÒn HuÖ N¨ng lµ kh«ng ®Õn tËn cïng, c¶ c¸i “kh«ng” còng vµ v« cña L·o Trang (v« vi, v« dôc, v« kh«ng. Nh−ng con ng−êi kh«ng dÔ chÊp tri…) lµ rÊt gièng nhau. Tõ chç ®ã, sù vËn nhËn “kh«ng” khi mäi thø ®ang “cã”, ®ang dông kh«ng – v« trong §−êng thi còng rÊt hiÖn h÷u. Hä e sî sÏ r¬i vµo hè th¼m nÕu mùc réng më. Kh«ng ai cßn ®i t¸ch b¹ch mäi thø lµ kh«ng. ®©u lµ kh«ng cña B¸t nh·, ®©u lµ kh«ng “Kh«ng”, tiÕng Ph¹n lµ “Sunyata”, lµ trong ý nghÜa cña v«; ®©u lµ sù rçng lÆng “kh«ng (…). ThuËt ng÷ PhËt häc nµy trong cña “v«” trong PhËt häc truyÒn thèng vµ tiÕng ViÖt sö dông nguyªn ©m H¸n – ViÖt. ®©u lµ tr¹ng th¸i “kh«ng lµm g×” cña “v«” “Kh«ng lµ trá ph¸p nh©n duyªn chç sanh trong L·o Trang “kh«ng lµm g× mµ kh«ng ra, cøu c¸nh kh«ng cã thËt thÓ, ë trong cã g× lµ kh«ng lµm”. Mét l−u ý kh¸c lµ sù PhËt häc nãi ®Õn ch÷ kh«ng ®Òu cho lµ mét gÇn gòi gi÷a v« vµ kh«ng ®· t¹o ra mét ph¸p ®Ó mµ xem nh−: kh«ng t¸nh, kh«ng biÓu hiÖn cña sù giao thoa gi÷a chóng, ®ã t−íng, kh«ng ®Þnh, kh«ng qu¸n, kh«ng v« lµ H−. Thö so s¸nh: ng·, kh«ng v« biªn xø… mµ ch÷ V« vèn lµ - C« v©n hoµn kh«ng s¬n(5) mét danh tõ dïng ®Ó phñ ®Þnh”(3). “Kh«ng - Kh«ng s¬n tÞch lÞch ®¹o t©m sanh lµ chØ cho c¸c ph¸p v« t¸nh chø “kh«ng” H− cèc ®iÒu dao d· ®iÓu thanh kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh tÊt c¶ c¸c ph¸p lµ Ung Hå s¬n tù - Tr−¬ng ThuyÕt kh«ng cã”(4). Nh− vËy, “kh«ng” vµ “v«” - L−¬ng gi¶ ®éng thêi vi triÕt t−îng kh«ng cã g× gièng nhau c¶. Cù xuyªn tÕ liÔu t¸c h− chu Vµo thêi Ngôy, TÊn, kinh B¸t nh· xiÓn Häa D−¬ng Th−îng Th− – B¹ch C− DÞ d−¬ng Kh«ng t¸nh víi phÐp phñ ®Þnh biÖn Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 83
  6. ®inh vò thïy trang Kh«ng – h− trong nhiÒu tr−êng hîp gÇn th¬ §−êng. Kh«ng ph¶i bao giê trong nh÷ng kÕt hîp kh«ng còng mang mét nÐt nh− hoµn toµn cã thÕ thay thÕ cho nhau. H− t©m häc ®¹o hay kh«ng t©m häc ®¹o nghÜa nhÊt ®Þnh. DÉn chøng dÞch xu«i vµ trong PhËt gi¸o ®Òu nhÊn m¹nh sù rçng dÞch th¬ cña nh÷ng c©u th¬ cã sö dông ch÷ kh«ng trªn ®©y ®· cho thÊy ®iÒu ®ã. Cã khi rang, kh«ng c©u chÊp cña t©m mµ th«i. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng kÕt hîp cña kh«ng lµ kh«ng ®−îc dÞch lµ su«ng, l©ng l©ng, chan chøa… nh−ng th−êng ®−îc dÞch nhiÒu rÊt lín. Sù xuÊt hiÖn cña nã trong bÊt kú nhÊt lµ tÜnh mÞch (tr¬ träi, ch¬ v¬, v¾ng v¨n c¶nh nµo còng gîi cho ng−êi ®äc c¶m nhËn rÊt khã lý gi¶i mét dÊu Ên kh«ng cña vÎ), chØ cã… VÊn ®Ò lµ ë chç, ch÷ kh«ng nhµ thiÒn: mét khi ®−îc chuyÓn dÞch th× thiÒn vÞ cña Phï kh¸ch kh«ng l−u thÝnh… (D¹ con ch÷ nµy bÞ mÊt m¸t rÊt nhiÒu, thËm - tóc ThÊt Bµn lÜnh - ThÈm Thuyªn Kú) chÝ chØ cßn lµ c¶m nhËn chñ quan cña dÞch §µm ¶nh kh«ng nh©n t©m… (Ph¸ gi¶. Ch¼ng h¹n: L¹c nhËt thiªn s¬n kh«ng - S¬n hËu tù thiÒn viÖn – Th−êng KiÕn) ®iÓu phi (Ngh×n nói trong n¾ng chiÒu chØ Thanh s¬n kh«ng phôc t×nh… cã chim bay), Thanh s¬n kh«ng h−íng - (Phông TÕ dÞch… – §ç Phñ) nh©n (Nói xanh h−íng m·i vÒ mét D¹ tÜnh xu©n s¬n kh«ng… (§iÓu ng−êi)… Kh«ng trong th¬ §−êng hiÕm khi - Minh Gi¶n – V−¬ng Duy) ®−îc hiÓu lµ kh«ng ®èi víi h÷u (cã), mµ L¹c nhËt thiªn s¬n kh«ng ®iÓu kh«ng lµ duy nhÊt, lµ kh«ng cã g× c¶ ngoµi - phi…(§¨ng Tïng Giang ®Þch l©u– L−u danh tõ ®ang ®−îc kÕt hîp víi kh«ng: Tr−êng Khanh) kh«ng s¬n, kh«ng l©m, kh«ng ®µm… Thanh s¬n kh«ng h−íng nh©n… Erich Fomm cho r»ng: “Trong mét ng«n - (TiÔn biÖt… - L−u Tr−êng Khanh) ng÷ mµ nh÷ng kinh nghiÖm t×nh c¶m kh¸c LÇn l−ît ®−îc dÞch(6) lµ: nhau kh«ng ®−îc diÔn t¶ b»ng nh÷ng ch÷ Kh¸ch tr«i næi ngåi su«ng nghe/ kh¸c nhau, th× hÇu nh− ng−êi ta kh«ng - DÞch th¬: L÷ kh¸ch n»m nghe v¼ng. thÓ nhËn thøc ®−îc nh÷ng kinh nghiÖm Bãng ao ®Çm khiÕn lßng ng−êi cña m×nh vµ ng−îc l¹i”(7). Víi kh«ng th× - l©ng l©ng/ DÞch th¬: Lµn ao s¹ch d¹ ng−êi. t×nh thÕ hÇu nh− thay ®æi, nh÷ng kinh Nói xanh chan chøa t×nh/ DÞch th¬: nghiÖm t×nh c¶m, nh÷ng tr¹ng huèng c¶nh - Non xanh chan chøa t×nh. vËt kh¸c nhau ®−îc diÔn t¶ chØ víi kÕt hîp §ªm tÜnh mÞch, nói xu©n v¾ng vÎ/ cña kh«ng. TÝnh ®a nghÜa, tÝnh giµu h×nh - DÞch th¬: §ªm v¾ng nói xu©n xa. t−îng cña chóng mÆc nhiªn trë thµnh Ngh×n nói trong n¾ng chiÒu chØ cã nguån thi liÖu quen thuéc nh−ng phong - chim bay/ DÞch th¬: Ngh×n non ¸c lÆn c¸nh phó vµ lu«n míi l¹. Mçi kÕt hîp cña kh«ng chim qua. d−êng nh− ®Òu biÓu ®¹t mét kinh nghiÖm Nói xanh h−íng m·i vÒ mét ng−êi/ t×nh c¶m khi ®èi diÖn víi c¶nh, víi t×nh vµ - DÞch th¬: Non xanh dâi bãng ng−êi. còng ®ßi hái mét tr¶i nghiÖm ®ång c¶m khi tiÕp nhËn vµ gi¶i nghÜa kh«ng. Nã lµ mét HiÓu ®óng vµ hiÓu hÕt kh«ng lµ mét nguyªn ng÷ PhËt gi¸o ®i vµo th¬ b»ng c¶ th¸ch thøc lín lao cña ng−êi ®äc vµ dÞch Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 84
  7. Sù tiÕp biÕn ng«n ng÷.. vá ng«n ng÷ vµ ng÷ nghÜa phong phó cña ng÷. V× vËy, thiÒn trong th¬ §−êng lµ ng«n ng÷ ®»ng sau ng«n ng÷. Nã v−ît tho¸t nã. Tõ mét thuËt ng÷ t− t−ëng, t«n gi¸o triÕt lý trõu t−îng, ®i vµo th¬, kh«ng ®−îc h×nh thøc h÷u h¹n cña ng«n ng÷ th«ng th−êng ®Ó hßa nhËp vµ t¹o dùng kh«ng cô thÓ h¬n bëi kÕt hîp cña thi nh©n. gian biÓu ®¹t ng«n ng÷ míi: ng«n ng÷ cña ViÖc t×m hiÓu sù tiÕp biÕn ng«n ng÷ biÓu t−îng, ®iÓn cè - ®iÓn tÝch. PhËt gi¸o trong th¬ §−êng ®ßi hái mét c«ng tr×nh nghiªn cøu dµi h¬i. T×m vÒ khëi nguyªn cña tõ ng÷, thÊy ®−îc sù tiÕp nhËn chó thÝch: lÉn nhau, hoÆc tiÕp nhËn víi nguyªn (1). Lêi cña L−¬ng Kh¶i Siªu, dÉn theo nghÜa, hoÆc tiÕp nhËn “vá ng«n ng÷” vµ t¹o NguyÔn HiÕn Lª, §¹i c−¬ng v¨n häc sö Trung ra nghÜa míi… lµ viÖc lµm ®ßi hái sù am Quèc t.2, Nxb NguyÔn HiÕn Lª, Sµi Gßn 1964, hiÓu réng lín vÒ c¶ hai nÒn v¨n hãa Trung tr. 62. - Ên, vÒ t«n gi¸o, t− t−ëng, vµ nhÊt lµ kh¶ (2) . Thiªn TÒ vËt luËn n¨ng ®äc ®−îc nguyªn ng÷ ®Ó cã ®−îc sù (3) Ng« Di (1973), ThiÒn vµ L·o Trang, Nxb ®èi s¸nh ng«n ng÷ mét c¸ch chuÈn x¸c. H¹nh Phóc, SµiGßn, tr. 154 Bëi v× dÊu Ên t− t−ëng thiÒn trong néi (3) . Ph¸p s− Th¸nh Nghiªm, LÞch sö PhËt dung bµi th¬ tr−íc hÕt th−êng ®−îc t¹o ra gi¸o Ên §é, ThÝch T©m TrÝ dÞch, NXB Ph−¬ng tõ ng«n ng÷ thiÒn. “Theo thèng kª, th¬ cã §«ng, 2008. liªn quan ®Õn thiÒn c¬, thiÒn thó cña thi (4). Xu©n nhËt ®éc ch−íc – Lý B¹ch nh©n vµ t¨ng nh©n thêi ®−êng cã 2.273 (5). Dùa vµo b¶n §−êng thi tuyÓn dÞch cña bµi, chiÕm 10,3% trong Toµn ®−êng thi. Cã Lª NguyÔn L−u thÓ ®−a ra mét con sè qu¸ cô thÓ nh− thÕ (6). Ph©n t©m häc vµ thiÒn, E. Fromm, tr. thËt ®¸ng kinh ng¹c, dï ch−a h¼n ®· ®Çy 322 ®ñ, chÝnh x¸c v× cßn liªn quan tíi viÖc x¸c ®Þnh kh¸i niÖm “th¬ thiÒn”. Tuy nhiªn, con tµi liÖu tham kh¶o sè 10,3% kia kh«ng hÒ qu¸ so víi thùc tÕ s¸ng t¸c ®−îc tËp hîp trong Toµn §−êng 1. Cao H÷u C«ng - Mai Tæ L©n (2000): thi nÕu tham kh¶o con sè thèng kª cña §« NghÖ thuËt ng«n ng÷ th¬ §−êng, Nxb V¨n KhiÕt §×nh: “V−¬ng Duy cã kho¶ng h¬n häc, Hµ Néi. 300 bµi, trong ®ã th¬ thiÒn ®· h¬n 170 bµi, 2. Lª NguyÔn L−u (1997): §−êng thi chiÕm h¬n mét nöa. M¹nh H¹o Nhiªn cã tuyÓn dÞch 2 tËp, Nxb ThuËn Hãa, HuÖ. 267 bµi, th¬ thiÒn cã 90 bµi, chiÕm 1/3. 3. Së Nghiªn cøu V¨n häc Trung Quèc LiÔu T«ng Nguyªn cã 103 bµi, th¬ thiÒn cã (1997): LÞch sö V¨n häc Trung Quèc, tËp 1, 20 bµi”… Nxb Gi¸o Dôc, Hµ Néi. Nh− vËy, cïng víi sù cã mÆt cña t− 4. Tr−¬ng B¸ VÜ (1996): ThiÒn d÷ thi häc, t−ëng thiÒn, ng«n ng÷ thiÒn còng ®i vµo Nxb Nh©n d©n ChiÕt Giang, Trung Quèc. th¬. Cã thÓ ®ã lµ thuËt ng÷ PhËt häc, dï Ýt 5. BØ Ng¹n: §−êng ®¹i thi nh©n ®Ých th«i v× thiÒn trong th¬ §−êng chñ yÕu lµ thiÒn thi (Th¬ thiÒn cña thi nh©n thêi thiÒn lý, thiÒn vÞ mµ ch¼ng ph¶i lµ thiÒn §−êng) Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 85
  8. ®inh vò thïy trang Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 86
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2068 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2