Báo cáo nghiên cứu khoa học " THỰC LỤC VỀ MỘT NỖ LỰC NHẰM THAY ĐỔI CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ CẦM QUYỀN TRUNG QUỐC "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên lý thuyết ai cũng hiểu rằng nếu thay đổi được chính sách của đối phương, nhằm có lợi cho ta, giá rẻ hơn việc phòng thủ thụ động nhiều lần. Xét về phương diện lịch sử, nước ta thường ở hoàn cảnh đối địch với Trung Quốc; nhưng thế lực giữa ta và họ, sự mạnh yếu, lớn nhỏ đã rõ ràng. Ý nghĩ về việc thay đổi tư duy kẻ cầm quyền nước lớn, để có lợi cho mình, thật khó khăn, hầu như không tưởng. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " THỰC LỤC VỀ MỘT NỖ LỰC NHẰM THAY ĐỔI CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ CẦM QUYỀN TRUNG QUỐC "

118 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 TÖ LIEÄU THÖÏC LUÏC VEÀ MOÄT NOÃ LÖÏC NHAÈM THAY ÑOÅI CHÍNH SAÙCH CUÛA NHAØ CAÀM QUYEÀN TRUNG QUOÁC Hồ Bạch Thảo* Treân lyù thuyeát ai cuõng hieåu raèng neáu thay ñoåi ñöôïc chính saùch cuûa ñoái phöông, nhaèm coù lôïi cho ta, giaù reû hôn vieäc phoøng thuû thuï ñoäng nhieàu laàn. Xeùt veà phöông dieän lòch söû, nöôùc ta thöôøng ôû hoaøn caûnh ñoái ñòch vôùi Trung Quoác; nhöng theá löïc giöõa ta vaø hoï, söï maïnh yeáu, lôùn nhoû ñaõ roõ raøng. YÙ nghó veà vieäc thay ñoåi tö duy keû caàm quyeàn nöôùc lôùn, ñeå coù lôïi cho mình, thaät khoù khaên, haàu nhö khoâng töôûng. Tuy nhieân hoïa hoaèn trong lòch söû, cuõng coù tröôøng hôïp quan laïi nöôùc ta ñaõ kheùo leùo laøm thay ñoåi ñöôïc tö duy ñoái phöông, ñeå laøm lôïi cho ñaát nöôùc; boä oùc xuaát chuùng ñoù caàn ñöôïc ñöôïc neâu leân ñeå suy toân vaø hoïc hoûi. Söï vieäc khôûi ñaàu xaûy ra vaøo thôøi Caûnh Höng thöù 28 [1767], Leâ maït. Luùc baáy giôø Ngoâ Thì Só laøm Ñoác ñoàng tænh Thaùi Nguyeân, vò quan naøy tìm hieåu kyõ tình hình ñòa phöông, ñaõ taâu leân trieàu ñình veà teä traïng ngöôøi Thanh sang khai moû taïi nöôùc ta, coù 3 ñieàu khoâng neân cho: Tröôùc ñaây, caùc xöôûng moû ôû thöôïng du vaø voû queá ôû nuùi röøng ñeàu giao cho ngöôøi Nuøng ôû Hoùa Vi nöôùc ta khai khaån vaø boùc laáy. Töø khi tröôøng xöôûng môû ra nhieàu, vieân quan giaùm ñöông phaàn nhieàu taäp hôïp ngöôøi nhaø Thanh khai laáy. Do ñaáy, ngöôøi laøm thueâ trong moãi xöôûng keå ñeán haøng vaïn, phu moû, nhaø loø tuï taäp thaønh töøng ñaøn, trong soá aáy phaàn nhieàu laø ngöôøi Trieàu Chaâu vaø Thieàu Chaâu,(1) tính tình hung haõn, hay ñaùnh nhau; moãi khi tranh nhau cöûa loø, lieàn noåi quaân ñeå ñaùnh laãn nhau, ngöôøi naøo cheát thì vöùt xuoáng hoá. Trieàu ñình coi hoï laø haïng ngöôøi ngoaøi giaùo hoùa, neân chæ coát thu ñuû thueá maø thoâi, ngoaøi ra khoâng hoûi gì ñeán caû. Luùc aáy, [Thì] Só giöõ chöùc Ñoác ñoàng ôû Thaùi Nguyeân, beøn vieän daãn lôøi trình baøy cuûa Buøi Só Tieâm,(2) vaø noùi: “Thoå saûn ôû nuùi röøng, ñeå giuùp cho vieäc caàn duøng trong nöôùc, theá maø noäp vaøo thueá khoùa nhaø nöôùc, möôøi phaàn khoâng ñöôïc moät phaàn. Vaû laïi, nhöõng nôi hieåm yeáu ôû hang ñoäng, nuùi khe trong nöôùc, heát thaûy bò ngöôøi nöôùc ngoaøi thoâng toû vaø nöông naùu. Ñaáy laø moät ñieàu khoâng neân. Ñòa maïch nöôùc ta, Thaùi Nguyeân ôû veà maïn thöôïng du, boïn kia cöù thaáy choã naøo coù khí saéc loaøi kim laø hoï khai quaät, chôû ñaát ra ngoaøi cöûa loø, chöùa thaønh traêm ngaøn ñoáng ôû nôi ñaát baèng, trong loø coù theå chöùa ñöôïc haøng traêm ngöôøi, nhö theá thì thöông toån ñòa maïch bieát laø chöøng naøo! Ñaáy laø hai ñeàu khoâng neân. Ngöôøi nhaø Thanh laáy ñöôïc baïc, lieàn ñem veà nöôùc hoï, thì cuûa aáy khoâng phaûi laø cuûa nöôùc ta nöõa. Ñaáy laø ba ñieàu khoâng neân...”(3) * New Jersey, Hoa Kyø.
119 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 Tìm hieåu theå leä nhaø Thanh, thì ngöôøi xuaát caûnh phaûi coù “thaân chieáu”, rieâng daân laøm moû thuoäc loaïi nhaäp caûnh baát hôïp phaùp. Ngoâ Thì Só laáy côù ñoù xin trieàu ñình tìm caùch ñuoåi hoï veà vaø ñöôïc chaáp thuaän: “Toâi thaáy nhaø Thanh coù ñònh theå leä: ‘Nhaân daân ôû noäi ñòa Trung Quoác, neáu ngöôøi naøo khoâng coù giaáy ‘thaân chieáu’ do quan caáp, khoâng ñöôïc ñi ra nöôùc ngoaøi’. Vaäy xin ñöa coâng vaên sang cho quan chöùc hai tænh Quaûng, tra xeùt xem ngöôøi naøo khoâng coù giaáy caáp ‘thaân chieáu’ thì nhaát luaät baét phaûi veà nöôùc. Coøn nhöõng hoä chòu thueá ôû tröôøng xöôûng thì vaãn laáy ngöôøi Nuøng Hoùa Vi nöôùc ta sung vaøo. Neáu ngöôøi nhaø Thanh ngöôøi naøo khoâng coù giaáy caáp ‘thaân chieáu’ maø tình nguyeän ôû laïi, thì cho pheùp ñeå toùc vaø thay ñoåi y phuïc, bieân teân vaøo soå hoä nöôùc ta, ñeå caét ñöùt moái tranh giaønh”. Trònh Doanh theo lôøi. Sau tieáp ñöôïc coâng vaên cuûa hai tænh Quaûng [Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây] traû lôøi, cuõng khoâng nhaän laø coù caáp giaáy cho ngöôøi naøo caû. Vì theá, trieàu ñình haï leänh cho [Thì] Só vaø Ñình Huaán ñem binh lính 17 cô ñoäi ñeán ngay xöôûng Toáng Tinh,(4) tuøy tieän yeân uûi hoaëc tieãu naõ.”(5) Ñeán ñaây, boä söû Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc cuûa nhaø Nguyeãn khoâng thu thaäp theâm ñöôïc taøi lieäu, neân cheùp raèng vì chuùa Trònh Doanh maát, vieäc naøy bò baõi boû. Söï thöïc hoaøn toaøn khoâng ñuùng nhö vaäy, qua nhieàu vaên baûn trong Thanh thöïc luïc xaùc nhaän vieäc phu moû ngöôøi Thanh taïi xöôûng Toáng Tinh [tænh Thaùi Nguyeân] vuõ trang, chia phe ñaùnh laãn nhau; bò quan binh An Nam ñaùnh deïp, baét ñaàu soû giaûi cho Trung Quoác, soá coøn laïi ñuoåi veà nöôùc. Ngaøy 28 Giaùp Thìn, thaùng 6, naêm Caøn Long thöù 40 [25/7/1775] Duï Quaân cô ñaïi thaàn: “Huøng Hoïc Baèng [Tuaàn phuû Quaûng Taây] taâu ‘Cöù theo lôøi baåm cuûa phuû Thaùi Bình, taïi xöôûng Toáng Tinh An Nam, coù boïn daân noäi ñòa teân Tröông Ñöùc Duï, Lyù Kieàu Quang sinh hieàm khích duøng vuõ khí ñaùnh nhau; nghe raèng coù quan Di mang binh ñeán can thieäp. Laïi ñöôïc quan Toång ñoác thoâng tri vieäc naøy, neân khaån caáp ñieàu tra lieäu bieän.’ AÙn naøy tröôùc ñaây Lyù Thò Nghieâu [Toång ñoác Löôõng Quaûng] taâu, ñaõ truyeàn duï cho vieân Toång ñoác lieäu bieän oån thoûa phöông caùch phoøng caám. Daân noäi ñòa, töï tieän vöôït bieân ñeán ñaát Di, keùo beø keùo baïn, moãi ngaøy moät ñoâng; luùc ñaàu kieám chuùt lôïi nhoû, laâu roài ñaùnh nhau gaây söï, khoâng coù ñieàu gì khoâng laøm, laø moái lo lôùn taïi bieân caûnh. Tröôùc ñaây cho töï do qua laïi khoâng haïn cheá, do bôûi caùc quan töøng traán nhaäm taïi ñòa phöông bieân giôùi lieäu bieän khoâng toát, neân xaûy ra nhö vaäy… ...Nhöng daân gian manh ham lôïi, chaéc vaãn coøn khoâng heát leùn vöôït ra khoûi nöôùc, caàn phaûi ñaët chöông trình roõ, giao traùch nhieäm cho quan ñòa phöông, nghieâm khaéc keâ tra. Töø nay trôû veà sau neáu coù söï leùn vöôït ra khoûi aûi; haõy tra cöùu xem töø quan aûi naøo, vieân quan vaên voõ naøo phuï traùch, chieáu
120 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 theo leä quy toäi. Caùc vieân Tri ñaïo, töôùng laõnh ñoân ñoác quan saùt baát löïc ñeàu bò nghieâm trò, töø 1 ñeán 5 teân troán vöôït phaït töôùc boång 1 naêm, treân 6 teân giaùng 1 caáp löu nhieäm, 10 teân trôû leân giaùng 1 caáp ñieàu duøng, khieán caùc vieân töï lo tra xeùt, khoâng daùm buoâng loûng.” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 985, tr. 17-20). Qua lôøi pheâ neâu treân cuûa vua Caøn Long, lieân quan ñeán lôøi taâu cuûa Tuaàn phuû Quaûng Taây Huøng Hoïc Baèng veà vieäc phu moû ngöôøi Hoa noåi loaïn taïi xöôûng Toáng Tinh; chöùng toû chính saùch bieân giôùi cuûa nhaø Thanh ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn. Tröôùc ñoù vaøo naêm Caøn Long thöù 9 [1744], vieân Tuaàn phuû Quaûng Taây Thaùc Dung taâu raèng ngoaøi hai cöûa aûi Thuûy Khaåu(6) vaø Bình Nhi,(7) xin môû theâm cöûa aûi Do Thoân(8) ñeå daân chuùng vuøng phuï caän Ninh Minh ñöôïc tieän vieäc löu thoâng buoân baùn, lôøi taâu naøy ñöôïc vua Caøn Long khen laø bieát lo cho daân. “Laïi cöù theo lôøi baåm, doïc theo bieân giôùi moät daõy Thaäp Vaïn Sôn keùo daøi hôn moät ngaøn lyù, ngöôøi coù theå vin leo maø qua, thöïc khoù caám chæ. Thaàn tröôùc sau löu taâm hoûi han ñöôïc bieát aûi Do Thoân caùch chaâu Ninh Minh 110 lyù [0,57kmx110 = 62,7km], daân buoân taïi Ninh Minh muoán qua aûi naøy ñeå buoân baùn. Nhaân vì aûi Do Thoân thoâng vôùi caùc xöù Loäc Bình, Vaên Uyeân, Kyø Löøa thuoäc Giao Chæ, caùc nôi naøy laø choã haøng hoùa tuï taäp ñoâng; neáu ra vaøo taïi caùc cöûa quan Bình Nhi, Thuûy Khaåu phaûi qua ñöôøng voøng maáy traêm lyù, haønh trình hôn 10 ngaøy, khoâng baèng ñi ñöôøng taét qua Do Thoân cho tieän. Tuy Do Thoân tröôùc ñaây nghieâm caám, daân vaãn treøo vöôït khoâng theå chaám döùt ñöôïc. Vaû laïi Minh Giang coù 53 traïi Thoå daân, nguyeân do Thoå phuû Tö Minh quaûn haït; daân ngang ngaïnh lôøn phaùp luaät, Thoå phuû Hoaøng Quan Chaâu khoâng quaûn thuùc ñöôïc, beøn chia ñaát cho caùc quan löu ñoäng ñeán cai quaûn; vaøo naêm Ung Chính thöù 10, nhaäp vaøo chaâu Ninh Minh quaûn haït. Boïn Thoå daân naøy ñeàu döïa vaøo gaùnh haøng hoùa sinh soáng, neáu ngaên caám aûi Do Thoân, sôï chuùng thaát nghieäp tuï taäp thaønh thoå phæ, tìm moïi caùch oâm haøng hoùa troán vöôït, vieäc bieân phoøng trôû neân voâ ích. Laïi hoûi ra vuøng ven bieån Giao Chæ, saûn xuaát muoái raát nhieàu, khoâng caám tö nhaân laøm muoái, cho daân phôi ruoäng laáy muoái roài baùn. Boïn buoân muoái naïp 20 ñoàng tieàn, coù ñöôïc moät gaùnh naëng; khi gaùnh ñöôïc ñeán noäi ñòa 1 caân coù theå baùn ñöôïc töø 1,2 ñeán 5,6 phaân baïc. Daân taïi bieân giôùi tham lôïi ñi buoân, neáu gaëp quaân lính, thì döïa vaøo ñaùm ñoâng maø cöï laïi. Hieän taïi thoâng söùc caùc ty, ñaïo tìm caùch caám ñoaùn; moät maët cho daân buoân söï tieän lôïi, ñeå khoâng sinh ra chuyeän.” Nhaän ñöôïc chieáu chæ: “Löu taâm nhö vaäy, cöù thöïc taâu baøy, thöïc ñaùng khen. Vaãn caàn thöïc taâm lieäu bieän oån thoûa, nhaèm gaàn vôùi daân tình vaø boû ñöôïc moái teä, chieát trung haønh ñoäng laø ñöôïc.” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 219, tr. 22-24). Hai söû lieäu neâu treân cuøng vaøo thôøi Caøn Long, vaên baûn vaøo naêm 1744 khuyeán khích löu thoâng ra vaøo nôi bieân giôùi, vaên baûn naêm 1775 hoaøn toaøn beá quan toûa caûng; taïi sao coù söï thay ñoåi ñoù?
121 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 Söû lieäu trích daãn döôùi ñaây traû lôøi raèng vì muoán baûo toaøn an ninh cho nhaø Maõn Thanh, caàn deïp tan moïi maàm moáng noåi daäy cuûa ngöôøi Haùn, neân vua Caøn Long caûnh giaùc raèng boïn ngöôøi Haùn coù voõ trang taïi xöôûng moû Toáng Tinh [Thaùi Nguyeân] cuõng nguy hieåm nhö boïn Duaãn Só Taân, Lyù Vaïn Toaøn töøng giuùp Mieán Ñieän quaáy phaù vuøng bieân giôùi Vaân Nam vaäy. “…Tröôøng hôïp cuõng töông töï nhö vuøng Ñaèng Vieät thuoäc tænh Vaân Nam giaùp giôùi vôùi boïn nghòch Mieán Ñieän, töø tröôùc hai beân ñi laïi buoân baùn, neân coù nhöõng boïn gian daân nhö Duaãn Só Taân [尹士宾], Lyù Vaïn Toaøn [李萬全] löu laïi xöù naøy ñeå cho boïn nghòch Mieán duøng, laïi ngaàm thoâng tin töùc, khoâng theå khoâng laáy ñoù laøm raên…” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 985, tr. 17-20). Ñieàu tieát loä cuûa vua Caøn Long, khieán ngöôøi vieát lieân töôûng ñeán nhöõng thö töø qua laïi aét phaûi coù veà vuï ngöôøi Hoa laøm loaïn taïi xöôûng moû Toáng Tinh, giöõa quan laïi trieàu ñình nöôùc ta trong ñoù Ngoâ Thì Só laø chuû choát vôùi nhaø ñöông cuïc Löôõng Quaûng luùc baáy giôø. Trong ñoù nhöõng ngöôøi nhö Ngoâ Thì Só phaûi noùi leân söï nghieâm troïng cuûa ñaùm ngöôøi Hoa ñoâng ñaûo vuõ trang, coù taùc haïi ñeán neàn an ninh hai nöôùc. Söï vieäc naøy baét buoäc caùc vò quan ñaàu tænh taïi Löôõng Quaûng phaûi taâu gaáp leân vua Caøn Long; neân vò vua naøy khoâng chuùt chaàn chöø ra leänh nghieâm caám cöûa aûi, ñoùn nhaän nhöõng ngöôøi Hoa trôû veà vaø cho phaân loaïi giaûi giao ñeán caùc tænh ñeå an saùp. Noùi moät caùch khaùc, söï khoân ngoan trong lôøi leõ, ñaõ thay ñoåi ñöôïc tö duy cuûa vua Caøn Long, khieán trieàu ñình ta coù theå quaêng moái lo leân ñaàu vua quan nhaø Thanh, ñeå hoï töï nguyeän laøm nhöõng ñieàu, maø chính ngöôøi nöôùc ta haèng mong öôùc. Cuï theå nhöõng vieäc nhaø Thanh ñaõ laøm luùc baáy giôø, xin lieät keâ nhö sau. 1. Ñaët chöông trình, quy traùch nhieäm cuï theå ñeå ngaên caám trieät ñeå ngöôøi Hoa vöôït bieân ñeán nöôùc ta. “...Nhöng daân gian manh ham lôïi, chaéc vaãn coøn khoâng heát leùn vöôït ra khoûi nöôùc, caàn phaûi ñaët chöông trình roõ, giao traùch nhieäm cho quan ñòa phöông, nghieâm khaéc keâ tra. Töø nay trôû veà sau neáu coù söï leùn vöôït ra khoûi aûi; haõy tra cöùu xem ñi töø quan aûi naøo, vieân quan vaên voõ naøo phuï traùch, chieáu theo leä quy toäi. Caùc vieân Tri ñaïo, töôùng laõnh ñoân ñoác quan saùt baát löïc ñeàu bò nghieâm trò, töø 1 ñeán 5 teân troán vöôït phaït töôùc boång 1 naêm, treân 6 teân giaùng 1 caáp löu nhieäm, 10 teân trôû leân giaùng 1 caáp ñieàu duøng, khieán caùc vieân töï lo tra xeùt, khoâng daùm buoâng loûng.” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 985, tr. 17-20). 2. Chính quyeàn nhaø Thanh vui loøng ñoùn nhaän ñaùm ñoâng ngöôøi Hoa bò baét vaø bò ñuoåi töø xöôûng Toáng Tinh veà nöôùc: - Ñôït 1, goàm 320 ngöôøi, qua aûi Ñoäng Long, thuoäc phuû Traán An, tænh Quaûng Taây. Ngaøy 9 Giaùp Daàn, thaùng 7, naêm Caøn Long thöù 40 [4/8/1775] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn:
122 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 “Theo Huøng Hoïc Baèng taâu ‘Taïi aûi Ñoäng Long coù daân laøm moû taïi An Nam keùo veà goàm 320 teân khai laø daân Quaûng Ñoâng, laøm coâng soáng qua ngaøy taïi xöôûng Toáng Tinh. Nay do ñaùm ñoâng laøm xöôûng bò tan raõ, beøn chaïy veà nöôùc kieám soáng, hình thuø tieàu tuïy gioáng nhö daân aên maøy. Hieän ñaõ sai Tri phuû Trieäu Do Thuïc chia giaûi ñeán tænh Quaûng Ñoâng, ñeå ñöôïc Lyù Thò Nghieâu thaåm xeùt lo lieäu.” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 986, tr. 10-12). - Ñôït 2, coù hôn 1.100 teân bò ñuoåi veà, ñeán caùc xöù Tieåu Traán An, Baùch Saéc, Quy Thuaän thuoäc phuû Traán An, tænh Quaûng Taây. Ngaøy 19 Giaùp Tyù, thaùng 7, naêm Caøn Long thöù 40 [14/8/1775] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: “… Nay theo lôøi Huøng Hoïc Baèng taâu theâm raèng ‘Ba xöù Tieåu Traán An, Baùch Saéc, Quy Thuaän coù hôn 1.100 teân; neân sai quyeàn AÙn saùt Chu Thaêng Hoaøn ñích thaân ñeán Nam Ninh, ñoân ñoác lieäu bieän….” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 987, tr. 6-8). - Cuoái cuøng Toång ñoác Löôõng Quaûng Lyù Thò Nghieâu toång keát soá ngöôøi Hoa bò ñuoåi veà ñeán Trung Quoác treân 2.000 ngöôøi. Ngaøy 8 Quyù Muøi, thaùng 8, naêm Caøn Long thöù 40 [2/9/1775] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: ...Nay cöù lôøi taâu cuûa Lyù Thò Nghieâu ‘Daân troán trôû veà, hieän ñaõ leân ñeán treân 2000 ngöôøi, nghieâm xeùt nhöõng phaïm nhaân chính yeáu gaây chuyeän thì trò toäi naëng; neáu thuoäc loaïi buoân baùn, laøm coâng taïi nôi phuï caän, thì ñieàu tra roõ roài cho trôû veà queâ, giaûi giao cho quan ñòa phöông ñeå nghieâm khaéc quaûn thuùc.’... (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 988, tr. 12-17). 3. Nhaèm tröøng trò vaø ngaên ngöøa khoâng cho cô hoäi trôû laïi An Nam, vua Caøn Long ra leänh phaân bieät ñoái xöû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi daân trôû veà: hoaëc trò toäi, hoaëc an saùp(9) taïi caùc vuøng xa xoâi nhö Y Leâ, OÂ Loã Moäc Teà taïi Taân Cöông, hoaëc an saùp taïi caùc tænh khaùc. Rieâng loaïi nheï nhaát vaø coøn coù baø con thaân thích thì cho an saùp taïi queâ nhaø. Ngaøy 11 Bính Tuaát thaùng 8 naêm Caøn Long thöù 40 [5/9/1775] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: “...Lyù Thò Nghieâu taâu soá phaïm nhaân coù treân 2000 ngöôøi; do nhaân soá quaù nhieàu neân töøng ra leänh cho Lyù Thò Nghieâu ñích thaân ñeán tænh Quaûng Taây, öôùc löôïng chia ra ñeå lieäu bieän. Nay cöù theo lôøi taâu cuûa Huøng Hoïc Baèng thì tình tieát naëng nheï cuûa caùc phaïm nhaân coù söï sai bieät, nay chieáu theo ñoù maø hoaïch ñònh. Nhö boïn gaây chuyeän taïi xöôûng, ñeán luùc taäp naõ thì boû troán, ñeàu thuoäc loaïi ngöôïc ngaïo khoù thuaàn; quyeát khoâng theå löu taïi noäi ñòa, ñaùng phaùt vaõng ñeán OÂ Loã Moäc Teà ñeå canh taùc. Coù nhöõng boïn hung haõn hôn keû khaùc, cuõng ñaùng phaùt vaõng Y Leâ.
123 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 Nhöõng ngöôøi bò quan Di truïc xuaát ra khoûi xöôûng, tuy coù khaùc vôùi loaïi gaây söï bò baét, nhöng xeùt ra cuõng khoâng thuoäc loaïi an phaän, khoâng tieän löu taïi tænh nhaø roài laâu ngaøy yù nghó cuõ laïi troãi daäy, caàn tuaân theo chieáu chæ tröôùc phaân phaùt ñeán caùc tænh an saùp, ñeå töï lo möu sinh. Nhöõng keû khoâng taïi xöôûng, chæ ôû nôi phuï caän buoân baùn, nghe tình hình roài boû troán; nhöõng loaïi naøy khoâng coù gì sai, tra hoûi thaáy ñöôïc thöïc tình, thì giao traû veà ñòa phöông quaûn cheá nghieâm nhaët, leänh lo canh taùc laøm möôùn, khoâng ñöôïc sinh söï xuaát ngoaïi moät laàn nöõa. Neáu tra thöïc nhöõng ngöôøi khoâng coù thaân toäc ngheà nghieäp, hoaëc thuoäc loaïi du ñaûng khoâng coù theå döïa, neáu löu laïi seõ daãm leân con ñöôøng cuõ, caàn phaûi ñem ñeán caùc tænh an saùp; soá coøn laïi caên cöù theo chieáu chæ tröôùc maø thi haønh. Duï naøy theo ñoä khaån 600 lyù [342km] 1 ngaøy, truyeàn cho Lyù Thò Nghieâu vaø Huøng Hoïc Baèng hay bieát, roài theo dòch traïm phuùc taáu ngay veà coâng vieäc ñaõ lieäu bieän nhö theá naøo.” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 988, tr. 18-19). 4. Tuy muoán caám ñoaùn trieät ñeå veà vieäc qua laïi, nhöng sôï mang tieáng ngaên caûn söï giao dòch buoân baùn, neân vua Caøn Long sai Toång ñoác Löôõng Quaûng vieát thö öôùm lôøi veà moät keá hoaïch môû cöûa thoâng thò buoân baùn moät thaùng vaøi laàn, nhö sau. “...Lyù Thò Nghieâu caàn vieát vaên thö duï vieân Quoác vöông raèng: Nöôùc ngöôi phuïng söï Thieân trieàu heát söùc cung thuaän, tröôùc ñaây thöông nhaân xuaát khaåu maäu dòch, ñeå boå sung söï caàn duøng, nay cuõng khoâng caám. Tuy nhieân coù nhöõng boïn voâ tri, thöôøng khoâng yeân boån phaän, sinh chuyeän gaây haán, neân khoâng khoûi sinh söï nôi coõi ngoaøi. Noäi caùc, boä, vieän ñaõ thoâng söùc caám nhaân daân noäi ñòa khoâng ñöôïc töï tieän vöôït bieân giôùi nhö tröôùc; vaø ñònh choã nôi trung taâm thích hôïp, cho daân hai nöôùc buoân baùn giao dòch taïi ñoù. Vieân Quoác vöông haõy öôùc ñònh nhaät kyø roài trình baùo cho noäi caùc, boä, vieän ñeå öôùc ñònh ngaøy thoâng thò moãi thaùng; leänh thöông nhaân hai nöôùc mang haøng ñeán ñoù buoân baùn.” (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 985, tr. 17-20). Nhöng trieàu ñình vaø quan laïi nöôùc ta luùc baáy giôø muoán ruû saïch caùi hoïa ngöôøi Hoa traøn lan sang nöôùc ta, neân ñaõ kheùo leùo töø choái. Ngaøy 22 AÁt Muøi, thaùng 11, naêm Caøn Long thöù 40 [12/1/1776] Duï caùc Quaân cô ñaïi thaàn: “Cöù theo lôøi taâu cuûa Lyù Thò Nghieâu: Tieáp nhaän lôøi phuùc ñaùp cuûa An Nam raèng 4 tænh giaùp giôùi cuûa nöôùc naøy, thöïc khoâng coù thoå saûn ñeå buoân baùn chung. Hieän ñaõ phuùc ñaùp cho ñình chæ vieäc buoân baùn.”... (Cao Toâng thöïc luïc, quyeån 997, tr. 15-17). * * * Qua tö lieäu trích daãn, thaáy ñöôïc chính quyeàn khoång loà Trung Quoác döôùi thôøi Caøn Long duø ôû theá maïnh, nhöng vaãn toàn taïi choã nhöôïc coát loõi, ñoù laø moái
124 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (86). 2011 maâu thuaãn giöõa hai daân toäc Maõn vaø Hoa ñang coù cô hoäi boäc phaùt. Vôùi boä oùc sieâu phaøm, nhöõng ngöôøi nhö Ngoâ Thì Só nhìn thaáy ñieàu ñoù, ñeå roài kheùo leùo vaän duïng ñöa ñaåy, khieán nhaát thôøi nhaø Thanh phaûi thöïc hieän nhöõng ñieàu lôïi ích cho nöôùc ta. HBT CHUÙ THÍCH (1) Trieàu Chaâu, Thieàu Chaâu: hai chaâu thuoäc tænh Quaûng Ñoâng. (2) Buøi Só Tieâm ngöôøi xaõ Kinh Luõ, huyeän Ñoâng Quan [nay thuoäc xaõ Ñoâng Kinh, huyeän Ñoâng Höng, tænh Thaùi Bình]; ñaäu tieán só khoa AÁt Muøi, trieàu Leâ Duï Toâng. Naêm Taân Hôïi [1731], giöõ chöùc Thaùi thöôøng töï khanh, trình baøy 10 ñieàu teä haïi luùc baáy giôø, bò chuùa Trònh Giang giaän laém, töôùc heát quan chöùc, ñuoåi veà queâ (Theo Khaâm ñònh Vieât söû thoâng giaùm cöông muïc). Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc, taäp 2, tr. 665-666. (Haø Noäi: Nxb Giaùo duïc, 1998). (3) (4) Toáng Tinh: xöôûng moû, taïi chaâu Baïch Thoâng, tænh Thaùi Nguyeân. Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc, Sñd, tr. 666. (5) (6) Thuûy Khaåu: quan aûi Thuûy Khaåu taïi choã soâng Baèng thuoäc tænh Cao Baèng chaûy qua bieân giôùi. (7) Bình Nhi: quan aûi Bình Nhi taïi choã soâng Kyø Cuøng, tænh Laïng Sôn chaûy qua bieân giôùi. (8) Do Thoân: thôøi nhaø Thanh aûi Do thuoäc chaâu Thöôïng Thaïch Taây, hieän nay thuoäc Baèng Töôøng thò. (9) An saùp: baét ñònh cö xen keõ vôùi ngöôøi baûn xöù, ñeå deã daøng kieåm soaùt. TOÙM TAÉT Vaøo nöûa cuoái theá kyû 18, tröôùc vaán naïn ngöôøi Hoa sang khai thaùc moû traøn lan ôû nöôùc ta, vöøa laøm toån haïi taøi nguyeân-moâi tröôøng quoác gia, vöøa laøm roái loaïn tình hình an ninh-quoác phoøng ôû khu vöïc bieân giôùi, trieàu ñình Leâ-Trònh ñaõ kheùo leùo ñöa ra moät chính saùch khoân ngoan buoäc nhaø Thanh phaûi coù nhöõng bieän phaùp tích cöïc nhaèm ngaên caám trieät ñeå vieäc ngöôøi Hoa vöôït bieân sang nöôùc ta. Söï vieäc naøy ñöôïc ghi cheùp trong söû lieäu cuûa caû hai nöôùc, ñaëc bieät khaù chi tieát trong boä Thanh thöïc luïc cuûa Trung Quoác. Trong caùi theá phaûi ñoái choïi vôùi moät nöôùc lôùn, nhöõng baøi hoïc lòch söû nhö vaäy caàn ñöôïc suy toân vaø hoïc hoûi. ABSTRACT ANNALS CONCERNING AN ATTEMPT TO CHANGE THE CHINESE GOVERNMENT’S POLICY In the last half of the 18th century, in order to deal with the problem of Chinese’s excessive mining exploitation in the border area of Vietnam, which damaged national resources and environment, the Leâ-Trònh court cleverly put forward a wise policy that forced the Qing court to take measures to strictly forbid Chinese people from crossing the border of the two countries. This was recorded in both Chinese and Vietnamese historical documents; especially, fairly detailed notes in Qing Shi-lu (Annals of the Qing dynasty). In the situation of facing up to a big country, such historical lessons must be learnt thoroughly.