Báo cáo nghiên cứu khoa học " TÌM HIỂU VỀ HỆ THỐNG SÔNG VÀM CỎ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo một số tài liệu(1) thì sông Vàm Cỏ do hai nhánh là sông Vàm Cỏ Đông và sông Vàm Cỏ Tây hợp thành. Cả hai con sông Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây đều “bắt nguồn” từ Campuchia. Sông Vàm Cỏ Đông chảy vào nước ta qua tỉnh Tây Ninh rồi đến các huyện Đức Hòa, Đức Huệ, Bến Lức, Tân Trụ, Cần Đước của tỉnh Long An. Sông có chiều dài 270km, riêng đoạn chảy trên đất Long An dài 140km, rộng trung bình 170m, chảy theo hướng tây bắc - đông nam, nơi hẹp nhất...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " TÌM HIỂU VỀ HỆ THỐNG SÔNG VÀM CỎ "

67 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ÑAÁT NÖÔÙC - NHAÂN VAÄT TÌM HIEÅU VEÀ HEÄ THOÁNG SOÂNG VAØM COÛ Lê Công Lýý* 1. Giôùi thieäu chung veà heä thoáng soâng Vaøm Coû Theo moät soá taøi lieäu(1) thì soâng Vaøm Coû do hai nhaùnh laø soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø soâng Vaøm Coû Taây hôïp thaønh. Caû hai con soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø Vaøm Coû Taây ñeàu “baét nguoàn” töø Campuchia. Soâng Vaøm Coû Ñoâng chaûy vaøo nöôùc ta qua tænh Taây Ninh roài ñeán caùc huyeän Ñöùc Hoøa, Ñöùc Hueä, Beán Löùc, Taân Truï, Caàn Ñöôùc cuûa tænh Long An. Soâng coù chieàu daøi 270km, rieâng ñoaïn chaûy treân ñaát Long An daøi 140km, roäng trung bình 170m, chaûy theo höôùng taây baéc - ñoâng nam, nôi heïp nhaát laø 120m, nôi roäng nhaát laø ôû haï nguoàn, khoaûng 200m. Soâng Vaøm Coû Taây chaûy vaøo nöôùc ta theo keânh Caùi Coû, chaûy qua caùc huyeän Vónh Höng, Moäc Hoùa, Taân Thaïnh, Thaïnh Hoùa, Thuû Thöøa, thò xaõ Taân An, Taân Truï, Chaâu Thaønh cuûa tænh Long An.(2) Soâng chaûy theo höôùng taây baéc - ñoâng nam, ñoaïn chaûy treân ñaát Long An daøi 185km, chieàu roäng cuûa soâng taïi Moäc Hoùa laø 110m. Heä thoáng soâng Vaøm Coû treân www.wikimapia.org Giöõa soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø Vaøm Coû Taây coù nhieàu kinh raïch ñan xen nhau, nhöng ñaùng keå nhaát laø kinh Traø Cuù Thöôïng vaø kinh Traø Cuù Haï (töùc kinh Thuû Thöøa). Hai soâng naøy chaûy ñeán ngaõ ba Baàn Quyø(3) thuoäc ñòa phaän xaõ Nhöït Ninh, huyeän Taân Truï thì nhaäp laïi thaønh moät con soâng lôùn goïi laø soâng Vaøm Coû. Soâng Vaøm Coû daøi khoaûng 39km, töø ngaõ ba Baàn Quyø ñeán soâng Soaøi Raïp, roäng nhaát laø choã giaùp soâng Soaøi Raïp (3.100m), heïp nhaát laø choã Phaân vieän Vaên hoùa Ngheä thuaät Vieät Nam taïi TP Hoà Chí Minh. *
68 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 gaàn vaøm soâng Tra (420m). Ñoaïn soâng naøy laø ranh giôùi töï nhieân giöõa huyeän Caàn Ñöôùc, tænh Long An vaø huyeän Goø Coâng Ñoâng, tænh Tieàn Giang. Soâng Vaøm Coû tuy ngaén nhöng coù ñeán ba teân goïi. Ngoaøi teân goïi “Vaøm Coû” ra, ñoaïn gaàn ngaõ ba Baàn Quyø coøn goïi laø soâng Xaù Höông,(4) ñoaïn giaùp vôùi soâng Soaøi Raïp goïi laø “vaøm Bao Ngöôïc”. 2. Taïi sao goïi laø “Vaøm Coû”, “vaøm Bao Ngöôïc”? a. Vaán ñeà teân goïi Theo Töï ñieån Vieät Nam cuûa Leâ Vaên Ñöùc vaø Leâ Ngoïc Truï thì: “Vaøm: ngaõ ba soâng raïch, nôi moät con raïch giaùp vôùi soâng hay moät con soâng nhoû giaùp vôùi soâng lôùn”, khaùc vôùi “cöûa: nôi vaøm soâng ñoå ra bieån”.(5) Nhö vaäy, teân goïi “Vaøm Coû” töï noù ñaõ cho bieát ñaây chæ laø nhaùnh soâng nhoû cuûa soâng Soaøi Raïp. Rieâng töø “Coû” coù theå hieåu theo hai giaû thuyeát: - Giaû thuyeát 1: “Coû” chính laø coû daïi moïc ñaày treân soâng do toác ñoä doøng chaûy thaáp. - Giaû thuyeát 2: Caùc taøi lieäu cuûa Phaùp goïi soâng Vaøm Coû laø “Vaïco”. Theo chuùng toâi, “Vaïco” baét nguoàn töø tieáng Khmer “piaêm vaïco”, nghóa laø “vaøm (piaêm) ñaùnh/luøa (vaï) boø (co)”.(6) Ñieàu naøy cho bieát soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø Vaøm Coû Taây chính laø con ñöôøng luøa traâu boø thuôû xöa. Giaû thuyeát 2 toû ra coù söùc thuyeát phuïc hôn. Thaät vaäy, treân ñòa baøn nöôùc Chaân Laïp xöa (goàm caû Nam Boä hoâm nay) coù raát nhieàu traâu boø. Naêm Bính Thaân 1296, Chaâu Ñaït Quan theo söù ñoaøn nhaø Nguyeân (Trung Quoác) sang ñaát Chaân Laïp ñaõ ghi nhaän: “Vaøo nöûa ñöôøng trong cöûa soâng, ngöôøi ta môùi thaáy laàn ñaàu caùnh ñoàng ruoäng boû hoang, khoâng coù moät goác caây naøo. Xa hôn taàm maét chæ toaøn laø coû keâ ñaày daãy. Haøng traêm haøng ngaøn traâu röøng töïu hôïp töøng baày trong vuøng naøy”.(7) Trong nguyeân baûn ghi laø “daõ ngöu” 野牛 (traâu hoang daïi), nhöng coù theå hieåu laø traâu boø noùi chung, vì ôû ñoaïn khaùc taùc giaû coù ghi: “Boø raát nhieàu [ngöu thaäm ña]. Ngöôøi ta cöôõi boø luùc coøn soáng, nhöng khi noù cheát hoï laïi khoâng daùm aên thòt, khoâng daùm loät da(8)… Hoï chæ baét boø keùo xe”.(9) Truyeän ngaén Muøa len traâu cuûa Sôn Nam coù mieâu taû caûnh ngöôøi ta luøa ñaøn traâu haøng traêm con ñeán vuøng Ba Theâ, Baûy Nuùi ñeå traùnh nöôùc luït nhö sau: “Traâu loäi nöôùc naêm ba traêm con, ñen ñaàu, ñaëc nöôùc…” vaø: “Moät caûnh töôïng oai huøng, khi maët trôøi vöøa loù daïng, ñaøn traâu phaûi ruùt vaøo trong röøng tìm nôi aên naèm… Traâu chaïy aàm aàm. Khoâng maáy chuùt, traøm gaõy roâm roáp ngaõ lieät xuoáng, loõm röøng trôû thaønh moät caùi ñaàm roäng [LCL nhaán maïnh]”.(10) ÔÛ Nam Boä xöa nay vaãn löu truyeàn caùc söï tích veà vieäc voi/traâu/boø ñi thaønh töøng baày theo ñöôøng coá ñònh laâu ngaøy trôû thaønh caùi laùng, con raïch, thaäm chí con soâng. Vaäy coù theå suy ñoaùn raèng, soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø Vaøm Coû Taây chính laø ñöôøng moøn truõng do ngöôøi daân baûn ñòa (ngöôøi Khmer vaøo thôøi ñoù) luøa traâu boø ñi laâu ngaøy taïo thaønh. Thaät vaäy, coù theå giaû ñònh raèng, treân ñòa baøn nöôùc Chaân Laïp xöa, vuøng Luïc Chaân Laïp (töông öùng vôùi mieàn Thöôïng Laøo vaø Haï Laøo ngaøy nay) tuy
69 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ñòa baøn cao raùo, phuø hôïp cho boø phaùt trieån, nhöng maët khaùc laïi chòu aûnh höôûng cuûa ñaïo Baø La Moân maïnh meõ hôn vuøng Thuûy Chaân Laïp (töông öùng vôùi ñòa baøn Campuchia vaø Nam Boä ngaøy nay) neân tuïc kieâng thòt boø raát phoå bieán. Vì vaäy maø moät boä phaän thöông laùi naém baét cô hoäi ñoù luøa traâu boø xuoáng mieàn Thuûy Chaân Laïp ñeå baùn. Hoaït ñoäng naøy keùo daøi maõi ñeán caû sau khi ngöôøi Vieät ñaët chaân ñeán vuøng ñaát Nam Boä, hoï ñaõ tieâu thuï moät löôïng ñaùng keå traâu boø töø Cao Mieân. Trong cuoán Nöûa thaùng trong mieàn Thaát Sôn, Nguyeãn Vaên Haàu ñaõ ghi nhaän: “Boø traâu töø ñaát Mieân luøa veà, mua maéc mua reû coù maø ñaùnh caép cuõng coù…”.(11) Do ñoù ôû Nam Boä coù danh töø “boø Mieân” ñeå chæ loaïi boø naøy, giaù thöôøng reû hôn boø nuoâi taïi choã. Coù leõ moät löôïng lôùn traâu boø cuûa nöôùc Chaân Laïp xöa ñöôïc keát taäp chuû yeáu veà haï löu soâng Vaøm Coû Taây, khoaûng vò trí thò xaõ Taân An (tænh Long An) ngaøy nay, cho neân ñoaïn soâng naøy ñöôïc söû saùch nhaø Nguyeãn goïi laø soâng Vuõng Guø (chöõ Haùn goïi laø Cuø UÙc Giang), ñoàng thôøi con kinh töø Taân An aên voâ noäi ñoàng veà phía Myõ Tho cuõng goïi laø kinh Vuõng Guø (ñeán naêm 1819 ñöôïc naïo veùt theâm vaø ñaøo thoâng vôùi soâng Tieàn taïi Myõ Tho, ñaët teân laø kinh Baûo Ñònh). Do ñoù, chôï Taân An tröôùc kia cuõng goïi laø chôï Vuõng Guø. Theo Tröông Vónh Kyù thì tieáng Khmer goïi soâng Vuõng Guø laø Tonleù Oknha Kou (soâng-oâng quan-(12) boø), kinh Vuõng Guø laø Cumnik Kompon Koâ (kinh-beán-boø).(13) Cuõng theo Leâ Höông, trong tieáng Khmer khoâng coù aâm [g] neân khi phieân aâm phaûi duøng aâm [k](14)(c). Do ñoù, hai aâm tieát (Vuõng) Guø vaø (Kompon) Ku/Kou/Koâ/Co chæ laø bieán theå cuûa nhau. Ví duï, tieáng Khmer ñoïc “Saøi Coân” thì tieáng Vieät goïi laø “Saøi Goøn”. Ñieàu naøy hoaøn toaøn thoáng nhaát vôùi teân goïi “piaêm vaïco” (vaøm ñaùnh boø) nhö ñaõ noùi treân. Nguoàn traâu boø caùc nôi doàn veà Saøi Goøn giuùp ngheà thuoäc da trôû thaønh ngheà truyeàn thoáng vaø phaùt trieån maïnh.(15) Khi Phaùp chieám Nam Kyø, saûn phaåm thuoäc da caøng ñöôïc ñaåy maïnh xuaát khaåu: - Naêm 1894 xuaát khaåu da thuù vaø saûn phaåm töø caùc gioáng thuù trò giaù 378.157 francs. - Töông töï, naêm 1895 laø 1.939.331 francs, naêm 1896 laø 2.519.600 francs. Theo taïp chí Kinh teá Ñoâng Döông (BEI) soá 828, trong saùu thaùng ñaàu naêm 1934, caûng Saøi Goøn ñaõ xuaát khaåu 779 taán da thuoäc (so vôùi 809 taán naêm 1933).(16) Rieâng giaû thuyeát cho “Vaïco” laø do ngöôøi Phaùp phieân aâm töø “Vaøm Coû” trong tieáng Vieät toû ra khoù thuyeát phuïc vì hai töø naøy khaùc bieät nhau khaù nhieàu veà ngöõ aâm: khi phaùt aâm “vaøm” phaûi ngaäm moâi trong khi “vaï” thì khoâng ngaäm moâi. Hôn nöõa, trong caùc saùch cuûa Phaùp,(17) taát caû caùc ñòa danh mang töø “vaøm” trong tieáng Vieät ñeàu ñöôïc ghi laø “vam”. Chaúng haïn: Vaøm Gia thì ghi laø “Vam diöa”, Vaøm Nao thì ghi laø “Vam Nao”.(18) Ñaëc bieät, trong Tieåu giaùo trình ñòa lyù Nam Kyø(19) (baûn chöõ Phaùp), Tröông Vónh Kyù ñeàu giöõ nguyeân töï daïng vieát theo chöõ Quoác ngöõ cuûa taát caû caùc ñòa danh, keå caû caùc
70 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 ñòa danh coù töø “Vaøm” nhö: “Vaøm Beán Ngheù”, “Vaøm Baùt Taân”, “Vaøm Gia”, “Vaøm Tuaàn”, “Vaøm OÂng Chöôûng”, “Vaøm Nao”, “Vaøm Ray”… Trong khi ñoù, oâng vaø caùc hoïc giaû ngöôøi Phaùp ñeàu goïi soâng Vaøm Coû laø “le Vaïco”. Ñieàu naøy chöùng toû “Vaïco” khoâng phaûi laø tieáng phieân aâm töø “Vaøm Coû” trong tieáng Vieät. Toùm laïi, thieát nghó ñeán ñaây coù theå keát luaän veà nguoàn goác teân goïi Vaøm Coû nhö sau: Tieáng Vieät Tieáng Khmer Vaøm Piaêm Coû Vaïco (ñaùnh/luøa boø) Treân ñaây ñaõ giaûi thích taïi sao goïi laø “Vaøm Coû”. Ñeán ñaây caàn giaûi thích taïi sao goïi laø “soâng Vaøm Coû”. Thoâng thöôøng, teân caùc soâng raïch ñöôïc caáu taïo theo coâng thöùc “soâng”+X hoaëc “vaøm”+X. Tuy nhieân, heä thoáng soâng Vaøm Coû vöøa mang tính chaát cuûa moät con raïch (tính chaát “vaøm”), laïi daøi vaø lôùn hôn con raïch thoâng thöôøng neân goïi laø “soâng”. Ñaây chính laø lyù do daãn ñeán teân goïi ñaëc bieät cuûa noù: soâng Vaøm Coû (“soâng”+“vaøm”+X). Saùch Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí bieân soaïn ñaàu ñôøi Gia Long goïi soâng Vaøm Coû Ñoâng laø “Laät Giang” (soâng Beán Löùc), Vaøm Coû Taây laø “Cuø UÙc Giang” (soâng Vuõng Guø). Saùch Gia Ñònh thaønh thoâng chí bieân soaïn cuoái ñôøi Gia Long goïi soâng Vaøm Coû Ñoâng laø “Thuaän An Giang”, Vaøm Coû Taây laø “Höng Hoøa Giang”, soâng Vaøm Coû laø “Thaûo Giang”. Saùch Ñaïi Nam nhaát thoáng chí bieân soaïn cuoái ñôøi Töï Ñöùc goïi soâng Vaøm Coû Ñoâng laø “Cöûu An Giang”, Vaøm Coû Taây laø “Höng Hoøa Giang”. Ñeán naêm 1875, trong Tieåu giaùo trình ñòa lyù Nam Kyø, Tröông Vónh Kyù goïi soâng Vaøm Coû Ñoâng laø “Le Vaïco Oriental”, Vaøm Coû Taây laø “Le Vaïco Occidental”, soâng Vaøm Coû laø “Le Vaïco”.(20) Trong cuoán Taân An ngaøy xöa, Ñaøo Vaên Hoäi laïi goïi soâng Vaøm Coû Ñoâng laø Waico Oriental, soâng Vaøm Coû Taây laø Waico Occidental (Ñaây chaéc haún laø do vieát sai chính taû maø thaønh). Trong Töï vò tieáng noùi mieàn Nam (muïc töø “vaøm Bao Ngöôïc”), Vöông Hoàng Seån cho bieát “Phaùp goïi [vaøm Bao Ngöôïc] laø le grand Vaïco” (nghóa laø “soâng Vaøm Coû lôùn”). b. Ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû - nguoàn goác teân goïi “Bao Ngöôïc” Sôû dó heä thoáng soâng Vaøm Coû nhìn chung nhoû heïp laø vì noù khoâng coù nguoàn roõ raøng. Caùi goïi laø “nguoàn” cuûa noù thaät ra chæ laø vuøng ñoàng baèng truõng thaáp thuoäc ñòa phaän Campuchia, nôi coù voâ soá kinh raïch chaèng chòt. Chính vì vaäy maø Ñòa chí Long An maëc duø cho raèng soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø Vaøm Coû Taây “baét nguoàn” töø Campuchia nhöng vaãn phaûi thöøa nhaän: “Soâng Vaøm Coû Taây khoâng coù löu vöïc rieâng, laø con soâng thoaùt luõ cuûa soâng Cöûu Long”.(21) Ñaëc ñieåm töï nhieân quan troïng haøng ñaàu cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû laø: Trong khi haàu heát caùc con soâng treân theá giôùi baét nguoàn töø caùc cao nguyeân thì noù laïi “baét nguoàn” töø vuøng ñaàm laày. Ñeå lyù giaûi tröôøng hôïp naøy, Leâ Baù Thaûo cho raèng: “Traùi vôùi baäc theàm phuø sa coå ôû rìa taây nam chaâu thoå Baéc
71 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Boä, baäc theàm Ñoâng Nam Boä coù nguoàn goác soâng… Chính soâng Cöûu Long tröôùc kia, khi chaûy qua mieàn naøy ñaõ laø nhaân toá chính caáu taïo neân caùc baäc theàm aáy. Veà sau, khi mieàn Ñoâng ñöôïc naâng leân trong nguyeân ñaïi ñeä töù… soâng Cöûu Long ñaõ tröôït daàn xuoáng phía nam veà vò trí nhö hieän nay vaø ñaõ ñeå laïi baäc theàm noùi treân. Ngöôøi ta coøn coù theå tìm thaáy veát tích cuûa nhöõng loøng soâng cuõ bieåu hieän ra thaønh nhöõng hoà daøi vaø nhöõng truõng tuø kheùp kín thaáy phoå bieán ôû Haäu Nghóa [huyeän Ñöùc Hoøa, tænh Long An], Taây Ninh, Bieân Hoøa vaø Long Khaùnh [tænh Ñoàng Nai]”.(22) Vaø oâng suy ñoaùn: “Raát coù theå laø phaàn thöôïng löu vaø trung löu cuûa caùc soâng Vaøm Coû Ñoâng vaø Vaøm Coû Taây cuõng ñang chaûy trong caùc loøng soâng cuõ ñoù”.(23) Nhö vaäy, hieän taïi thì heä thoáng soâng Vaøm Coû roõ raøng laø khoâng coù nguoàn. Cuõng theo Leâ Baù Thaûo thì vuøng haï löu soâng Vaøm Coû laø “ñoàng baèng rìa, naèm ôû moät vò trí ngöôïc vôùi höôùng cuûa doøng bieån vaø doøng phuø sa ven bôø” vaø “Nguoàn cung caáp nöôùc cuûa chuùng laïi chính laø töø bieån ñeán [LCL nhaán maïnh] chöù khoâng phaûi laø töø ñaát lieàn”.(24) Chính vì ñieàu naøy neân ñoaïn cuoái cuûa soâng Vaøm Coû ñöôïc goïi laø vaøm Bao Ngöôïc, nghóa laø nguoàn cung caáp nöôùc chaûy ngöôïc töø bieån vaøo noäi ñòa. Ñieàu naøy cuõng lyù giaûi taïi sao heä thoáng soâng Vaøm Coû khaù heïp, töông ñoái ngaén, coù ñoä doác thaáp (0,02‰) vaø heä soá uoán khuùc cao (1,5). Ñaëc bieät, ñoaïn cuoái cuûa soâng Vaøm Coû bò uoán khuùc maïnh hôn caùc ñoaïn khaùc, taïo thaønh ba hình voøng cung lieân tieáp nhau nhö theá bao boïc, ñoù chính laø nguoàn goác cuûa tieáng “Bao” trong “Bao Ngöôïc”. 3. Chaát löôïng nöôùc cuûa soâng Vaøm Coû tröôùc ñaây Do bò thuûy trieàu chi phoái maïnh neân heä thoáng soâng Vaøm Coû bò nhieãm maën naëng. Saùch Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí cheùp veà ñòa ñieåm chôï Beán Löùc nhö sau: “Muøa ñoâng xuaân nöôùc trong maø maën, thu heø nöôùc ñuïc maø ngoït”.(25) Saùch Gia Ñònh thaønh thoâng chí cheùp: “Soâng Beán Löùc… muøa ñoâng, muøa xuaân nöôùc trong maø maën; muøa thu, muøa haï nöôùc ñuïc maø lôï”(26) vaø: “Hai huyeän Phöôùc Loäc vaø Thuaän An [nay laø caùc huyeän Caàn Ñöôùc, Caàn Giuoäc, Beán Löùc, tænh Long An]… ôû gaàn cöûa bieån, ruoäng buøn nöôùc maën, trong coù ñaøo ao veùt gieáng, nöôùc tuy lôï nhöng ñun soâi laïi maën”.(27) Chính vì vaäy maø taïi Caàn Ñöôùc coù con kinh mang teân laø kinh Nöôùc Maën. Lyù do laø vì muøa ñoâng vaø muøa xuaân ít möa neân möïc nöôùc noäi ñoàng thaáp, nöôùc bieån theo heä thoáng soâng Vaøm Coû xaâm nhaäp vaøo deã daøng, coù khi ñeán 140km tính töø cöûa bieån. Theo Ñòa chí Long An, muøa khoâ nöôùc maën theo soâng Vaøm Coû Taây leân ñeán Tuyeân Nhôn (huyeän Thaïnh Hoùa, tænh Long An), theo soâng Vaøm Coû Ñoâng leân ñeán Hieäp Hoøa (huyeän Ñöùc Hoøa, tænh Long An) vôùi haøm löôïng 4g/lít, gaây haïi ñeán 30.000 ha.(28) Tuy nhieân, vuøng bò nhieãm maën naëng neà nhaát laø mieàn Haï Long An: taïi Caàn Giuoäc, nöôùc soâng coù ñoä maën khoaûng 3g/lít (ñaàu thaùng 1) ñeán 11g/lít (ñaàu thaùng 3).(29) Ñeán muøa haï, muøa thu löôïng möa nhieàu, nguoàn nöôùc töø soâng Meâkoâng traøn veà gaây ngaäp traøn neân heä thoáng soâng Vaøm Coû bò aûnh höôûng, coù maøu ñuïc cuûa phuø sa soâng Meâkoâng vaø giaûm ñoä maën, trôû thaønh nöôùc lôï.
72 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Do raát ít nhaän phuø sa cuûa soâng Meâkoâng neân heä thoáng soâng Vaøm Coû haàu nhö quanh naêm coù maøu trong xanh, maøu ñaëc tröng cuûa nöôùc pheøn töø Ñoàng Thaùp Möôøi chaûy ra: Vaøm Coû Ñoâng ôi hôõi doøng soâng, Nöôùc xanh bieâng bieác chaúng ñoåi thay doøng… (Ca khuùc Vaøm Coû Ñoâng - thô Hoaøi Vuõ, nhaïc Tröông Quang Luïc). Chính caùi maøu xanh chuû ñaïo naøy laøm neân böùc neàn ñaëc bieät cuûa mieàn Haï Long An (haï löu soâng Vaøm Coû): OÂi baùt ngaùt chaân trôøi mieàn Haï, Tím tình yeâu, tím caû öôùc mong. (Ca khuùc Anh ôû ñaàu soâng, em cuoái soâng - thô Hoaøi Vuõ, nhaïc Phan Huyønh Ñieåu). Do ñaát nhieãm maën, khoù troàng troït neân maëc duø mieàn Haï Long An laø nôi löu daân ngöôøi Vieät (theo ñöôøng thuûy) ñeán ñònh cö töø raát sôùm (sôùm nhaát laø ôû Caàn Ñöôùc), nhöng ngöôøi daân laïi thöôøng bò thieáu ñoùi neân phoå bieán laø theo ngheà thöông hoà, phieâu daït khaép caùc tænh mieàn Taây. Ñoàng thôøi do vaøm Bao Ngöôïc laø ñaàu moái giao thoâng thuûy töø mieàn Taây leân Saøi Goøn(30) neân ghe thuyeàn thöôøng phaûi ñi ngang ñaây. Bôûi vaäy maø trong soá chín khoá (kho) tröôøng bieät naïp cuûa ba dinh Traán Bieân, Phieân Traán, Long Hoà vaøo nhöõng naêm 1774 coù tôùi hai traïm thu thueá phuï traùch ôû ñòa baøn Caàn Ñöôùc, Caàn Giuoäc laø Caûnh Döông vaø Thieân Muï.(31) 4. Ñaëc ñieåm cuûa vaøm Bao Ngöôïc Vaøm Bao Ngöôïc (choã tieáp giaùp giöõa soâng Vaøm Coû vôùi soâng Soaøi Raïp) laø moät vò trí heát söùc ñaëc bieät, laø nôi hoäi tuï nhieàu doøng nöôùc: - Doøng nöôùc bieån/thuûy trieàu. - Doøng soâng Vaøm Coû. - Doøng soâng Tra (goàm caû kinh Chôï Gaïo vaø raïch Goø Coâng). - Doøng soâng Caàn Giuoäc (goàm caû kinh Nöôùc Maën noái soâng Caàn Giuoäc vaø soâng Vaøm Coû). - Doøng soâng Nhaø Beø (goàm caû soâng Saøi Goøn vaø heä thoáng soâng Ñoàng Nai). Noùi caùch khaùc, ngoaøi heä thoáng soâng Meâkoâng ra, haàu heát caùc soâng raïch cuûa caû mieàn Ñoâng vaø mieàn Taây Nam Boä ñeàu hoäi tuï taïi ñaàu vaøm Bao Ngöôïc ñeå ñoå ra bieån qua cöûa Soaøi Raïp. Chính vì vaäy maø nôi ñaây coù nhieàu xoaùy nöôùc nguy hieåm, soùng to gioù lôùn, deã nhaän chìm taøu thuyeàn. Trong cuoán Goø Coâng caûnh cuõ ngöôøi xöa, Vieät Cuùc coù mieâu taû vaøm Bao Ngöôïc nhö sau: “Doøng nöôùc saâu cuoàn cuoän chaûy… Khi gaëp phaûi chieàu gioù ngöôïc, soùng to ñaäp maïnh vaøo maïn thuyeàn, nöôùc bay tung toùe leân saøn thuyeàn traéng xoaù” roài töø ñoù oâng giaûi thích: “Ngöôøi xöa ñaët teân Bao Ngöôïc gôïi yù nghóa moät khuùc soâng hoäi tuï taát caû nhieàu nguoàn raïch, ñoå veà ñaây”.(32) Trong khi toaøn vuøng nhìn chung coù gioù muøa ñoâng baéc vaø taây nam thay nhau thoåi qua thì taïi vaøm Bao Ngöôïc, theo Vieät Cuùc, “höôùng gioù ñoâng nam roøng raõ thoåi qua nhieàu hôn caùc chieàu gioù khaùc”. Chính höôùng gioù naøy ñöa soùng bieån vaøo vaø thænh thoaûng coù soùng
73 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 thaàn nhaän chìm taøu thuyeàn, do ñoù maø khaùch thöông hoà qua ñaây thöôøng phaûi caàu khaån, van vaùi vaø cuùng kieáng caùc thaàn Thuûy Long, Haø Baù vaø mieáu Baàn Quyø mong cho tai qua naïn khoûi. Bôûi vaäy maø nôi ñaây luoân laø noãi aùm aûnh cuûa khaùch thöông hoà: - Thöù nhaát Vaøm Nao, thöù nhì Bao Ngöôïc. - Moät laø sang ngang Bao Ngöôïc, Hai laø vöôït soâng Vaøm Tuaàn.(33) - Anh ñi ghe luùa Goø Coâng, Trôû veà Bao Ngöôïc bò doâng ñöùt buoàm. Ñöùt buoàm nöôùc chaûy coù cuoàn, Anh ñi qua ñoù döïng buoàm chaïy luoân. (Ca dao) - Soâng Tra(34) thaû ra Bao Ngöôïc, sôï gaëp soùng thaàn Vònh Xaõ Kieång ñeán Vaøm Tuaàn, sôï thaàn Haø Baù. (Ca dao) Tröông Ñònh laäp caên cöù choáng Phaùp treân ñaát Goø Coâng, saùt bôø soâng Vaøm Coû. Khi khôûi nghóa thaát baïi (20/8/1864), Tröông Ñònh töï saùt, Nguyeãn Ñình Chieåu laøm moät baøi vaên teá vaø 12 baøi thô lieân hoaøn ñieáu Tröông Ñònh, trong ñoù coù hình aûnh vaøm Bao Ngöôïc daäy soùng: Treân traïi ñoàn ñieàn hoa khoùc chuû, Döôùi vaøm Bao Ngöôïc soùng keâu quan. (Ñieáu Tröông Ñònh, baøi VII). Vì vaøm Bao Ngöôïc chính laø cöûa ngoõ ñöôøng thuûy töø mieàn Taây leân Saøi Goøn neân nhöõng xoaùy nöôùc vaø soùng thaàn ôû ñaây gaây caûn trôû raát lôùn. Do ñoù maø ngaøy 20/10/1879, Thoáng ñoác Nam Kyø ra nghò ñònh thaønh laäp thaønh phoá Chôï Lôùn thì cuõng ngay trong naêm naøy Phaùp cho ñaøo xong kinh Nöôùc Maën noái soâng Vaøm Coû vôùi soâng Caàn Giuoäc (cuõng goïi laø soâng Raïch Caùt) ôû huyeän Caàn Ñöôùc. Kinh Nöôùc Maën chæ daøi khoaûng 1km nhöng coù taùc duïng raát lôùn veà maët giao thoâng: vöøa ruùt ngaén ñöôïc thuûy trình ñaùng keå, vöøa traùnh ñöôïc vaøm Bao Ngöôïc nguy hieåm. 5. Chaát löôïng nöôùc cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû hieän nay Caøng veà sau naøy thì ñoä nhieãm maën cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû caøng giaûm daàn do heä thoáng kinh raïch ñöôïc khai thoâng giöõa soâng Tieàn vaø soâng Vaøm Coû Taây ñeå ñöa nöôùc soâng Tieàn sang, laøm taêng aùp löïc doøng chaûy cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû vaø boå sung moät löôïng phuø sa nhaát ñònh. Coù theå keå ñeán caùc con kinh nhö: - Kinh Baø Beøo, ñaøo laàn ñaàu naêm 1785, sau ñoù veùt nhieàu laàn, nhöng laàn naïo veùt ñaùng keå nhaát laø trong nhöõng naêm ñaàu theá kyû XX, noái thaúng soâng Vaøm Coû Taây vôùi soâng Tieàn. - Kinh Lagrange, ñaøo naêm 1897, töø soâng Vaøm Coû Taây aên voâ noäi ñoàng Ñoàng Thaùp Möôøi. - Kinh Ñoàng Tieán, ñaøo naêm 1954, noái kinh Lagrange (kinh Döông Vaên Döông) thaúng ra soâng Tieàn, caét ngang Ñoàng Thaùp Möôøi, song song vôùi kinh Baø Beøo.
74 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Ñeán nhöõng naêm 1985, Nhaø nöôùc xuùc tieán keá hoaïch khai thaùc Ñoàng Thaùp Möôøi moät caùch quy moâ. Theo keá hoaïch naøy, toaøn boä dieän tích Ñoàng Thaùp Möôøi ñöôïc ñaøo kinh xeû raõnh ngang doïc chaèng chòt, nhöng quan troïng nhaát laø vieäc veùt kinh Nguyeãn Vaên Tieáp, kinh Phöôùc Xuyeân vaø ñaøo môùi kinh Hoàng Ngöï - Vónh Höng naêm 1988 (coøn goïi kinh Trung Öông). Caùc con kinh naøy daãn nöôùc ngoït töø soâng Tieàn ñeå röûa pheøn voán tích tuï laâu ñôøi trong loøng chaûo Ñoàng Thaùp Möôøi. Cuøng luùc ñoù, moät heä thoáng coáng ñaäp ñöôïc xaây döïng taïi vaøm caùc con kinh noùi treân, choã tieáp giaùp vôùi soâng Vaøm Coû Taây, coù taùc duïng ngaên nöôùc maën töø bieån vaøo, caûi thieän ñaùng keå nguoàn nöôùc phuïc vuï cho saûn xuaát noâng nghieäp. Cuõng do aùp löïc doøng chaûy cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû ñöôïc taêng cöôøng neân ngaøy nay tính chaát “vaøm” vaø “ngöôïc” (nguoàn cung caáp nöôùc ngöôïc töø bieån vaøo) giaûm haún, khieán raát nhieàu ngöôøi khoâng hieåu vì sao laïi coù teân goïi “soâng Vaøm Coû” vaø “vaøm Bao Ngöôïc” nghe laï luøng ñeán theá. LCL CHUÙ THÍCH Chaúng haïn: Ñòa chí Long An, Thaïch Phöông, Löu Quang Tuyeán chuû bieân, Nxb Long (1) An - Nxb KHXH, 1989; Ñòa chí Tieàn Giang, taäp 1, Traàn Hoaøng Dieäu, Nguyeãn Anh Tuaán chuû bieân, Ban Tuyeân giaùo Tænh uûy Tieàn Giang - Trung taâm UNESCO Thoâng tin Tö lieäu Lòch söû Vaên hoùa Vieät Nam, 2005. Ñòa chí Long An, Sñd, tr. 95-96. (2) Mieãu Baàn Quyø laø nôi thôø Mai Coâng Höông (Xaù Höông). Theo Gia Ñònh thaønh thoâng chí, (3) oâng giöõ chöùc Xaù sai ty ôû dinh Phieân traán, phuï traùch vaän chuyeån quaân löông. Naêm 1705, vua Cao Mieân laø Naëc OÂng Yeâm bò em laø Naëc OÂng Thaâm caàu vieän quaân Xieâm veà ñeå cöôùp ngoâi. Naëc OÂng Yeâm caàu cöùu chuùa Nguyeãn, Cai cô Nguyeãn Cöûu Vaân thoáng laõnh quaân thuûy boä chaën ñaùnh quaân Xieâm taïi Raïch Gaàm (Myõ Tho). Mai Coâng Höông ñöôïc giao nhieäm vuï vaän chuyeån quaân löông ñi sau. Khi ñeán ngaõ ba naøy, bò kyø binh Cao Mieân chaën ñaùnh ngay maïn söôøn, ñoäi quaân chuyeån vaän vì quaù ít neân phaûi boû troán. Xaù Höông beøn ñuïc thuyeàn laøm chìm löông thöïc roài nhaûy xuoáng soâng töï traàm, quaân Cao Mieân khoâng cöôùp ñöôïc gì caû. Thaéng traän, trieàu ñình phong cho Xaù Höông laøm Vò quoác töû nghóa thaàn quan, cho laäp mieáu thôø taïi ñaây, raát linh öùng. Töông truyeàn khi xöa caùc caây baàn ôû tröôùc mieáu thôø naøy ñeàu cuùi raïp nhö daùng ngöôøi ñang quyø goái neân goïi laø Baàn Quyø. (4) Xem chuù thích soá 3. Töï ñieån Vieät Nam, muïc töø “vaøm” vaø “cöûa”, Khai Trí xuaát baûn, Saøi Goøn, 1972. (5) (6) OÂng Höùa Sa Ni (ngöôøi Vieät goác Khmer, giaûng vieân Ñaïi hoïc Vaên hoùa TPHCM) vaø oâng Danh Ñoâng (chuyeân vieân Baûo taøng Khmer tænh Soùc Traêng) cho bieát trong tieáng Khmer, hai aâm tieát “Vaðco” nghóa laø “ñaùnh con boø”. Nhaân ñaây xin caûm ôn. Chaâu Ñaït Quan, Chaân Laïp phong thoå kyù, muïc Sôn xuyeân, Leâ Höông dòch vaø chuù thích, (7) Nxb Vaên ngheä, 2007, tr.73. (8) Do chòu aûnh höôûng maïnh meõ cuûa ñaïo Baø La Moân. Taïi Angkor Vat hieän vaãn coøn nhieàu böùc töôïng thaàn boø (Nandi). Chaâu Ñaït Quan, Sñd, muïc Taåu thuù, tr.81. (9) Sôn Nam, Höông röøng Caø Mau, Nxb Treû, 1993, tr.128, 130. (10) Nöûa thaùng trong mieàn Thaát Sôn [1970], Nxb Treû, 2000, tr.61. (11) (12) Oknha: töôùc quan trong trieàu vua Cao Mieân [chuù thích cuûa Leâ Höông]. Daãn theo Leâ Höông, Ngöôøi Vieät goác Mieân, Taùc giaû xb, Saøi Goøn, 1969, tr.257-258. (13)
75 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 (14) Leâ Höông, Töï hoïc Mieân ngöõ, Khai Trí xb, Saøi Goøn, 1973, tr.28. (15) Hieän nay taïi soá 27 ñöôøng AÂu Cô, P.14, Q.11 vaãn coøn truï sôû Nghieäp ñoaøn ngaønh Da do oâng Huyønh Haù laøm chuû tòch, quy tuï 35/48 cô sôû. (16) Daãn theo Nguyeãn Phan Quang, Goùp theâm tö lieäu Saøi Goøn - Gia Ñònh töø 1858 - 1945, Nxb Treû, 1998, tr.90, 91, 93. (17) Chaúng haïn: Giadinh thung chi, Aubaret, Imprimerie Impeùriale, Paris, 1863. (18) Daãn theo Vöông Hoàng Seån, Töï vò tieáng noùi mieàn Nam, Nxb Treû, 1999, tr.630 - 633. (19) Petit cours de Geùographie de la Basse-Cochinchine par -P.-J. Tröông Vónh Kyù, 1re EÙdition, Saigon, Imprimerie du Gouvernement, 1875, Nxb Treû in naêm 1997. (20) Tröông Vónh Kyù, Sñd, tr.79. (21) Ñòa chí Long An, Sñd, tr.96. (22), (23)Thieân nhieân Vieät Nam, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät, 1977, tr.225 - 226. (24) Sñd, tr.259. (25) Leâ Quang Ñònh, Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí, Baûn dòch cuûa Phan Ñaêng, Nxb Thuaän Hoùa, 2005, tr.92. (26) Trònh Hoaøi Ñöùc, Gia Ñònh thaønh thoâng chí, Baûn dòch cuûa Lyù Vieät Duõng, Nxb Ñoàng Nai, 2005, tr.46. (27) Sñd, tr. 187. Vì khi ñun soâi, löôïng nöôùc giaûm, haøm löôïng muoái seõ taêng. (28) Ñòa chí Long An, Sñd, tr.114. (29) Sñd, tr.112. (30) Ñaây laø thuûy trình coù töø raát sôùm: töø soâng Tieàn taïi Myõ Tho theo raïch Kyø Hoân ñeán vaøm soâng Tra, reõ phaûi theo soâng Vaøm Coû ra vaøm Bao Ngöôïc roài reõ traùi theo soâng Caàn Giuoäc leân Saøi Goøn. Thaùng 5/1877, Phaùp cho ñaøo kinh Chôï Gaïo noái raïch Kyø Hoân vôùi vaøm soâng Tra giuùp thuûy trình naøy theâm thoâng suoát. (31) Theo Cao Töï Thanh, trong Caàn Ñöôùc ñaát vaø ngöôøi, Nhieàu taùc giaû, Sôû VHTT Long An xb, 1988, tr.28. (32) Vieät Cuùc, Goø Coâng caûnh cuõ ngöôøi xöa [1968], Nxb Treû taùi baûn naêm 1999, tr.36 - 37. (33) Ñoaïn soâng töø Lyù Nhôn (huyeän Caàn Giôø, TPHCM) sang soâng Vaøm Coû, soùng to, ghe thuyeàn thöôøng hay bò chìm. (34) Soâng Tra töø huyeän Goø Coâng Ñoâng (tænh Tieàn Giang) chaûy ra soâng Vaøm Coû. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Chaâu Ñaït Quan, Chaân Laïp phong thoå kyù [1973], Leâ Höông dòch vaø chuù thích, Nxb Vaên 1. ngheä taùi baûn, 2007 [Coù in nguyeân vaên]. Ñaøo Vaên Hoäi, Taân An ngaøy xöa, Phuû Quoác vuï khanh ñaëc traùch vaên hoùa xuaát baûn, Saøi 2. Goøn, 1972. Hoaøng Hoïc, Töø ñieån Vieät - Khmer (2 taäp), Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, 1978. 3. Huyønh Minh, Goø Coâng xöa, Nxb Thanh nieân taùi baûn, 2001. 4. Leâ Baù Thaûo, Thieân nhieân Vieät Nam, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät, 1977. 5. Leâ Höông, Ngöôøi Vieät goác Mieân, Taùc giaû xb, Saøi Goøn, 1969. 6. Leâ Höông, Töï hoïc Mieân ngöõ, Khai Trí xb, Saøi Goøn, 1973. 7. Leâ Quang Ñònh, Hoaøng Vieät nhaát thoáng dö ñòa chí, Baûn dòch cuûa Phan Ñaêng, Nxb Thuaän 8. Hoùa, 2005 [Coù baûn chöõ Haùn]. Leâ Trung Hoa, “Böôùc ñaàu tìm hieåu ñòa danh goác Khmer ôû Nam Boä”, Trong Tìm hieåu 9. nguoàn goác ñòa danh Nam Boä vaø tieáng Vieät vaên hoïc, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 2002. Leâ Vaên Ñöùc, Leâ Ngoïc Truï, Töï ñieån Vieät Nam, 2 taäp, Khai Trí xb, Saøi Goøn, 1972. 10. Nguyeãn Hieán Leâ, Ñeá Thieân Ñeá Thích [1943], Nxb Vaên hoùa Thoâng tin taùi baûn, 1993. 11. Nguyeãn Höõu Hieáu, Tìm hieåu nguoàn goác ñòa danh Nam Boä qua truyeän tích vaø giaû thuyeát, 12. Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, 2004. Nguyeãn Phan Quang, Goùp theâm tö lieäu Saøi Goøn - Gia Ñònh töø 1858 - 1945, Nxb Treû, 1998. 13.
76 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (73). 2009 Nguyeãn Phan Quang, Leâ Höõu Phöôùc, Khôûi nghóa Tröông Ñònh, Nxb Treû, 2001. 14. Nguyeãn Vaên Haàu, Nöûa thaùng trong mieàn Thaát Sôn [1970], Nxb Treû, 2000. 15. Nhieàu taùc giaû, Caàn Ñöôùc ñaát vaø ngöôøi, Sôû Vaên hoùa -Thoâng tin Long An xb, 1988. 16. Quoác söû quaùn trieàu Nguyeãn, Ñaïi Nam nhaát thoáng chí. Luïc tænh Nam Vieät, Nha Vaên hoùa, 17. Boä Quoác gia Giaùo duïc xb, Saøi Goøn, 1959. Sôn Nam, Höông röøng Caø Mau, Nxb Treû, 1993. 18. Thaïch Phöông - Löu Quang Tuyeán chuû bieân, Ñòa chí Long An, Nxb Long An - Nxb Khoa 19. hoïc xaõ hoäi, 1989. Traàn Hoaøng Dieäu - Nguyeãn Anh Tuaán chuû bieân, Ñòa chí Tieàn Giang, taäp 1, Ban Tuyeân 20. giaùo Tænh uûy Tieàn Giang - Trung taâm UNESCO Thoâng tin tö lieäu Lòch söû Vaên hoùa Vieät Nam xb, 2005. Trònh Hoaøi Ñöùc, Gia Ñònh thaønh thoâng chí, Baûn dòch cuûa Lyù Vieät Duõng, Nxb Ñoàng Nai, 21. 2005. Tröông Vónh Kyù, Petit cours de Geùographie de la Basse-Cochinchine (Tieåu giaùo trình 22. ñòa lyù Nam Kyø), 1re EÙdition, Saigon, Imprimerie du Gouvernement, 1875; Baûn dòch cuûa Nguyeãn Ñình Ñaàu, Nxb Treû, in naêm 1997. Vieät Cuùc, Goø Coâng caûnh cuõ ngöôøi xöa [1968], Nxb Treû taùi baûn naêm 1999. 23. Vöông Hoàng Seån, Töï vò tieáng noùi mieàn Nam, Nxb Treû, 1999. 24. 25. www.wikimapia.org. TOÙM TAÉT Heä thoáng soâng Vaøm Coû chaïy doïc theo chieàu daøi cuûa tænh Long An. Teân goïi “Vaøm Coû” voán baét nguoàn töø tieáng Khmer “piaêm vaðco” (vaøm ñaùnh/luøa boø). Ñieàu naøy cho bieát ñaây chính laø con ñöôøng moøn truõng do luøa/vaän chuyeån traâu boø thuôû xöa töø mieàn Luïc Chaân Laïp xuoáng Thuûy Chaân Laïp, maø cuï theå laø khoaûng vò trí thò xaõ Taân An (tænh Long An) ngaøy nay. Ñaëc ñieåm töï nhieân noåi baät cuûa heä thoáng soâng Vaøm Coû laø khoâng coù nguoàn roõ raøng. Nguoàn cung caáp nöôùc chuû yeáu laø töø bieån vaøo (“Ngöôïc”), neân caøng veà “haï löu” thì soâng caøng uoán khuùc maïnh, taïo thaønh nhöõng ñöôøng cong lieân tieáp (“Bao”), ñoù chính laø nguoàn goác cuûa teân goïi (vaøm) Bao Ngöôïc. Ñoàng thôøi do hoäi tuï nhieàu doøng chaûy neân vaøm Bao Ngöôïc coù nhöõng xoaùy nöôùc nguy hieåm, thöôøng nhaän chìm ghe thuyeàn. Do bò thuûy trieàu chi phoái maïnh neân heä thoáng soâng Vaøm Coû bò nhieãm maën naëng. Tuy nhieân, töø nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû tröôùc, nhôø heä thoáng kinh ñaøo maø heä thoáng soâng Vaøm Coû nhaän ñöôïc löôïng nöôùc ngoït ñaùng keå töø soâng Tieàn, khieán aùp löïc doøng chaûy taêng vaø ñoä nhieãm maën giaûm haún. ABSTRACT STUDYING THE CURRENTS OF VAØM COÛ RIVER The currents of Vaøm Coû river cover the whole length of Long An province.The name “Vaøm Coû” originates from the Khmer word “piaêm vaðco” (trail for herding cattle).This fact points out that this is the sunken trail left by the flocking of cattle from Luïc Chaân Laïp to Thuûy Chaân Laïp in the ancient time. To be more specific, today it is located roughly at Taân An commune (Long An province). It is because of this that Vaøm Coû river does not have a specific source. The main source of water for this river is from the sea (“Ngöôïc” [against the current]). Consquently, nearer to its lower part, the river bends continually, making various curves(“bao”[curving’’]). These facts help explain the name of the river ”Bao Ngöôïc”. Also the Vaøm Coû river is made up by numerous water currents that give rise to various dangerous whirlpools in the river, which sinks many boats and ships. Strongly affected by tides from the sea, this river is heavily salinized. Nevertheless, since the 1980’s, thanks to the construction of articficial networks of canals, the river’s currents get a great amount of fresh water from the Tieàn river, which helps highten the speed of its current as well as remarkably cut down its salinity.