Báo cáo nghiên cứu khoa học " TỔ CHỨC XÃ HỘI VẬN HÀNH TRONG BỐI CẢNH THỂ CHẾ KÉP HIỆP HỘI NGÀNH NGHỀ THỊ TRẤN CHUYÊN DOANH NAM HẢI QUẢNG ĐÔNG TRUNG QUỐC

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tr-ớc khi Trung Quốc cải cách mở cửa, hình thức kinh tế ở Trung Quốc chỉ có 2 loại hình sở hữu, đó là kinh tế công hữu và kinh tế tập thể, chính quyền không cho phép bất cứ hình thức kinh tế phi công hữu nào tồn tại, các tổ chức xã hội và doanh nghiệp đều trong thể chế kinh tế kế hoạch. Khu vực nhà n-ớc hoàn toàn khống chế khu vực thị tr-ờng, các cơ quan chủ quản (chủ yếu là các cơ quan dân sự và cơ quan chính quyền) vừa phụ trách việc...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " TỔ CHỨC XÃ HỘI VẬN HÀNH TRONG BỐI CẢNH THỂ CHẾ KÉP HIỆP HỘI NGÀNH NGHỀ THỊ TRẤN CHUYÊN DOANH NAM HẢI QUẢNG ĐÔNG TRUNG QUỐC

31 Tæ chøc x· héi vËn h nh trong bèi c¶nh… Ng« Qu©n D©n* dùa vµo hai nguån lùc: “trong thÓ chÕ” vµ r−íc khi Trung Quèc c¶i c¸ch T “ngoµi thÓ chÕ”, tøc lµ th−êng th«ng qua më cöa, h×nh thøc kinh tÕ ë quan chøc vµ x· héi thu hót nguån lùc. Trung Quèc chØ cã 2 lo¹i h×nh V× vËy, c¸c tæ chøc x· héi nµy ph¶i ®ång së h÷u, ®ã lµ kinh tÕ c«ng h÷u vµ kinh tÕ thêi ®¸p øng yªu cÇu cña chÝnh quyÒn vµ tËp thÓ, chÝnh quyÒn kh«ng cho phÐp bÊt x· héi, c¸c ho¹t ®éng cña hä ph¶i ®−îc cø h×nh thøc kinh tÕ phi c«ng h÷u nµo chÝnh quyÒn vµ x· héi c«ng nhËn. Trong tån t¹i, c¸c tæ chøc x· héi vµ doanh bèi c¶nh thiÕt chÕ vµ x· héi nh− vËy, c¸c nghiÖp ®Òu trong thÓ chÕ kinh tÕ kÕ hiÖp héi ngµnh nghÒ lµm thÕ nµo thu hót ho¹ch. Khu vùc nhµ n−íc hoµn toµn ®−îc c¸c nguån lùc ®Ó tån t¹i vµ ph¸t khèng chÕ khu vùc thÞ tr−êng, c¸c c¬ triÓn, ®· trë thµnh vÊn ®Ò mµ nhiÒu quan chñ qu¶n (chñ yÕu lµ c¸c c¬ quan ng−êi quan t©m. d©n sù vµ c¬ quan chÝnh quyÒn) võa phô tr¸ch viÖc ®¨ng ký, võa phô tr¸ch qu¶n Bµi viÕt nµy chñ yÕu dùa vµo t− liÖu lý nghiÖp vô, ®©y lµ mét m« thøc qu¶n lý ®iÒu tra “t×nh h×nh ph¸t triÓn cña trung tËp quyÒn. Trong tiÕn tr×nh thÞ tr−êng t©m s¸ng t¹o vµ hiÖp héi ngµnh nghÒ” do ho¸ ë Trung Quèc, m« thøc nµy ngµy ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn Qu¶ng §«ng cµng khã thÝch øng, ®ßi hái viÖc qu¶n lý thuéc tr−êng §¹i häc Trung S¬n thùc hiÖn c¸c ngµnh nghÒ chuyÓn tõ c¸c c¬ quan n¨m 2003, lý gi¶i vÒ lo¹i h×nh, chøc n¨ng chñ qu¶n qu¶n lý sang do c¸c hiÖp héi quyÒn h¹n, còng nh− viÖc thu hót nguån ngµnh nghÒ qu¶n lý. Häc gi¶ Trung Quèc lùc cña c¸c tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ. Khang HiÓu Quang (1999) cho r»ng c¸c I. ThÓ chÕ qu¶n lý c¸c tæ chøc tæ chøc x· héi ë Trung Quèc trong thêi kú x héi ë Trung Quèc hiÖn nay chuyÓn ®æi nµy (bao gåm hiÖp héi ngµnh nghÒ) cã tÝnh kÐp. «ng ta chØ ra r»ng tÝnh C¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ ë Trung kÐp nµy cã nghÜa lµ, sù cÊu thµnh cña c¸c Quèc ®−îc coi nh− lµ mét tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi cã tÝnh chÊt “nöa quan nöa thÓ chÕ qu¶n lý hiÖp héi ngµnh nghÒ lµ d©n”. Hµnh vi cña c¸c tæ chøc x· héi nµy kh«ng nh÷ng chÞu sù chi phèi cña “c¬ chÕ * Häc viÖn qu¶n lý c«ng céng tr−êng §¹i häc hµnh chÝnh” vµ “c¬ chÕ tù qu¶n”, mµ cßn S− ph¹m Phóc KiÕn
nghiªn cøu trung quèc sè 4(62) - 2005 32 bé phËn hîp thµnh cña thÓ chÕ qu¶n lý nghiÖp ph¸t triÓn nhanh chãng. VÝ dô x· héi. VÒ ph−¬ng diÖn ph¸p quy qu¶n lý nh− tØnh Qu¶ng §«ng, chØ trong thêi tæ chøc x· héi, tõ khi n−íc Céng hoµ gian h¬n 3 n¨m tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi ®Õn nay 2003, sè l−îng hiÖp héi ngµnh nghÒ t¨ng ®· ban hµnh 4 v¨n b¶n(1), tõng b−íc 1,61 lÇn so víi tr−íc n¨m 1990, t−¬ng h×nh thµnh khung c¬ b¶n vÒ thÓ chÕ ®−¬ng víi 79,4% møc ph¸t triÓn cña qu¶n lý tæ chøc x· héi nh− ph©n cÊp nh÷ng n¨m 1990. qu¶n lý kÐp, h¹n chÕ c¹nh tranh vµ −u Tuy vËy, kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng cña ®·i vÒ thuÕ(2). Ph©n cÊp qu¶n lý nghÜa lµ nh÷ng tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ nµy c¸c tæ chøc x· héi ë c¸c cÊp kh¸c nhau th× cã thÓ thÊy r»ng, chØ cã sè Ýt nh÷ng hiÖp do c¸c cÊp kh¸c nhau qu¶n lý; qu¶n lý héi ngµnh nghÒ cã thÓ v−ît ra khái sù kÐp nghÜa lµ tr−íc khi ®¨ng ký th× ph¶i qu¶n lý cña chÝnh quyÒn, nh− khu vùc th«ng qua 1 ®¬n vÞ chñ qu¶n nghiÖp vô Giang T«, ChiÕt Giang thÞ tr−êng ph¸t xÐt duyÖt vÒ t− c¸ch, sau khi ®−îc ®¬n vÞ triÓn t−¬ng ®èi tèt ®· tù ph¸t h×nh thµnh chñ qu¶n nghiÖp vô nµy ®ång ý, míi cã c¸c tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ cã chøc thÓ xin ®¨ng ký víi c¬ quan qu¶n lý; h¹n n¨ng qu¶n lý nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh, cßn chÕ c¹nh tranh lµ nghiªm cÊm trong tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c tæ chøc ngµnh nghÒ cïng mét khu vùc hµnh chÝnh thµnh lËp ph¸t huy chøc n¨ng vµ t¸c dông qu¶n lý c¸c tæ chøc x· héi kh¸c nhau. nghÒ nghiÖp cßn h¹n chÕ. Sù ph¸t triÓn Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX cña tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c hiÖp héi ngµnh ®Õn nay, ®Ó thÝch øng víi hoµn c¶nh kinh nghÒ nµy ®Òu lµ m« h×nh chÝnh quyÒn tÕ x· héi Trung Quèc, c¸c bé ngµnh ®· tæ chñ ®¹o hoÆc chÝnh quyÒn thóc ®Èy, tøc chøc, thµnh lËp c¸c tæ chøc x· héi mang lµ do c¸c ban ngµnh cña chÝnh quyÒn tÝnh nghÒ nghiÖp. NhÊt lµ trong nh÷ng thóc ®Èy thµnh lËp, thËm chÝ cã nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX, sau chuyÕn ®i thÞ hiÖp héi ngµnh nghÒ ®−îc ®Æt ngay trong s¸t ph−¬ng Nam cña nhµ l·nh ®¹o Trung c¬ quan hµnh chÝnh hoÆc ®¬n vÞ sù Quèc §Æng TiÓu B×nh vµ sau §¹i héi nghiÖp cña chÝnh quyÒn, cïng mét ®¬n vÞ §CS Trung Quèc lÇn thø XIV, c¶i c¸ch treo 2 biÓn võa lµ c¬ quan chÝnh quyÒn thÓ chÕ kinh tÕ ë Trung Quèc b−íc vµo võa lµ tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ, v× mét giai ®o¹n míi, ChÝnh phñ lÊy viÖc vËy mang s¾c th¸i quan chøc rÊt phæ “tõng b−íc c¶i tæ c¸c ngµnh qu¶n lý kinh biÕn, chÝnh x· bÊt ph©n (chÝnh quyÒn vµ tÕ chuyªn nghiÖp thµnh c¸c thùc thÓ x· héi kh«ng ph©n t¸ch râ rµng). §Ó thóc kinh tÕ kh«ng mang chøc n¨ng cña ®Èy hiÖp héi ngµnh nghÒ ph¸t triÓn, dùa ChÝnh phñ, hoÆc chuyÓn thµnh c¸c ®¬n vÞ vµo nh÷ng chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ph¸t vµ tæ chøc qu¶n lý ngµnh nghÒ mang triÓn hiÖp héi ngµnh nghÒ, c¸c ®¬n vÞ chñ tÝnh tù qu¶n ®−îc Nhµ n−íc trao quyÒn qu¶n nghiÖp vô gióp ®ì c¸c hiÖp héi kinh doanh tµi s¶n quèc h÷u” lµm môc ngµnh nghÒ vÒ nh©n lùc, tµi chÝnh, vËt tiªu ®Çu tiªn trong c¶i c¸ch c¬ quan hµnh chÊt, v× vËy hiÖn c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ chÝnh cña ChÝnh phñ (NghÞ quyÕt cña ph¶i dùa vµo c¸c ®¬n vÞ chñ qu¶n lµ phæ Héi nghÞ TW 3 kho¸ XIV §CS Trung biÕn. Nªn quyÒn qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch Quèc), ®iÒu nµy ®· khuyÕn khÝch vµ thóc ®èi víi nh÷ng tæ chøc hiÖp héi ngµnh ®Èy c¸c tæ chøc x· héi mang tÝnh nghÒ nghÒ nµy ®Òu n»m trong tay c¸c c¬ quan
33 Tæ chøc x· héi vËn h nh trong bèi c¶nh… hµnh chÝnh, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh kh«ng râ nÐt. D−íi ®©y lµ vÝ dô vÒ 3 lo¹i khèng chÕ c¸c tæ chøc hiÖp héi ngµnh m« h×nh thµnh lËp vµ vËn hµnh kh¸c nghÒ kh«ng cã nghÜa lµ c¸c c¬ quan hµnh nhau cña c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ ë Nam chÝnh nµy cung cÊp dÞch vô, qu¶n lý nghÒ H¶i. nghiÖp theo yªu cÇu cña héi viªn trong 1. ChÝnh quyÒn ®øng ra th nh lËp c¸c tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ, mµ lµ VÝ dô thø nhÊt, mét c¬ quan treo 2 c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nµy duy tr× biÓn: Th−¬ng héi ®å ch¬i G Nam H¶i quyÒn lùc vèn cã trong thÓ chÕ kinh tÕ kÕ Th−¬ng héi ®å ch¬i G Nam H¶i thµnh ho¹ch ®Ó tiÕp tôc thu lîi. Cho nªn c¸c c¬ lËp th¸ng 11 n¨m 2002, gép ghÐp cïng quan hµnh chÝnh khã cã ®−îc sù thõa víi Trung t©m s¸ng t¹o ®å ch¬i Qu¶ng nhËn vµ ñng hé cña c¸c thµnh viªn trong §«ng, thùc ra lµ mét nh−ng treo 2 biÓn, tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ. mét lµ, Th−¬ng héi ®å ch¬i Nam H¶i, hai II. M« h×nh vËn hµnh cña tæ lµ, Trung t©m s¸ng t¹o ®å ch¬i Qu¶ng chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ trong §«ng. Gi¸m ®èc Trung t©m s¸ng t¹o lµ thÞ trÊn chuyªn doanh Phã Chñ tÞch thÞ trÊn ®−îc ph©n c«ng qu¶n lý v¨n ho¸ gi¸o dôc kiªm chøc Phã Khu Nam H¶i lµ mét trong nh÷ng khu gi¸m ®èc th−êng trùc cña Trung t©m trùc thuéc thµnh phè PhËt S¬n, tØnh s¸ng t¹o ®ång thêi còng lµ Tæng th− ký Qu¶ng §«ng, Trung Quèc bao gåm 11 thÞ cña Th−¬ng héi. §øng tõ mét gãc ®é nµo trÊn, chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra 9 hiÖp ®ã mµ nãi, Th−¬ng héi gièng nh− mét c¬ héi ngµnh nghÒ (th−¬ng héi) trong 8 thÞ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cö ra trÊn chuyªn doanh ph¸t hiÖn, thùc tÕ nh−ng kh«ng trao cho chøc n¨ng: viÖc vËn hµnh cña c¸c tæ chøc hiÖp héi “Chóng t«i kh«ng thÓ t¸ch rêi khái chÝnh ngµnh nghÒ nµy theo 3 m« h×nh kh¸c quyÒn thÞ trÊn, nÕu t¸ch rêi th× sÏ kh«ng nhau: mét lµ, m« h×nh chÝnh quyÒn ®øng cã kinh phÝ ho¹t ®éng” (lêi cña Tæng th− ra thµnh lËp, tøc lµ viÖc thµnh lËp hiÖp ký Th−¬ng héi H). T×nh tr¹ng quan chøc héi ngµnh nghÒ lµ do chÝnh quyÒn ®Þa kiªm nhiÖm cña Th−¬ng héi nµy cho ta ph−¬ng khëi x−íng nh−ng sau ®ã vai trß thÊy viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng nghiÖp cña chÝnh quyÒn dÇn mê ®i, ®©y lµ m« vô vµ quan hÖ gi÷a th−¬ng héi nµy víi h×nh th−êng thÊy ë c¸c hiÖp héi ngµnh c¸c doanh nghiÖp lµ th−êng th«ng qua nghÒ trong khu chuyªn doanh ë Qu¶ng Phßng khoa häc kü thuËt tØnh Qu¶ng §«ng, vÝ dô nh− ë Nam H¶i rÊt râ nÐt; §«ng liªn kÕt víi Côc mËu dÞch vµ Trung hai lµ, m« h×nh c©u l¹c bé, ®ã lµ s¶n t©m xóc tiÕn søc s¶n xuÊt Hång K«ng, phÈm cña néi bé gi÷a c¸c nhãm chñ doanh nghiÖp, hä ®Æt ra c¸c ®iÒu kiÖn, giíi thiÖu cho doanh nghiÖp c¸c ®¬n ®Æt nÕu doanh nghiÖp nµo cã ®ñ ®iÒu kiÖn th× hµng, cung cÊp c¸c th«ng tin liªn quan míi ®−îc tham gia; ba lµ, m« h×nh doanh ®Õn s¶n xuÊt . v.v… nghiÖp lµm chñ, sù c¹nh tranh gi÷a c¸c “VÒ ph−¬ng diÖn nghiÖp vô, Th−¬ng doanh nghiÖp vµ theo ®µ ph¸t triÓn cña héi lµm nh÷ng viÖc sau: mét lµ, tæ chøc kinh tÕ thÞ tr−êng lµ nguyªn nh©n trùc cho c¸c doanh nghiÖp tham gia triÓn l·m, tiÕp nÈy sinh ra c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ, th«ng qua c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña nh©n tè chÝnh quyÒn còng cã nh−ng chÝnh quyÒn (nh− Phßng khoa häc kü
nghiªn cøu trung quèc sè 4(62) - 2005 34 thuËt tØnh Qu¶ng §«ng) liªn hÖ víi c¸c c¬ nghÌo th× cµng xÊu hæ h¬n.” (ghi chÐp së ë ngoµi Trung Quèc ®¹i lôc, chñ yÕu pháng vÊn Tæng th− ký H). víi Côc mËu dÞch vµ Trung t©m xóc tiÕn HiÖn t−îng th−¬ng héi phô thuéc vµo søc s¶n xuÊt Hång K«ng ®Ó gióp doanh c¸c c¬ quan hµnh chÝnh ë Nam H¶i lµ nghiÖp më réng nguån ®¬n ®Æt hµng; hai t−¬ng ®èi phæ biÕn, nh−ng còng kh«ng lµ, liªn hÖ tæ chøc cho doanh nghiÖp ®i thÓ kh¸i qu¸t b»ng ng«n tõ “quan chøc tham quan häc tËp, c¸c hiÖp héi cïng hoÆc d©n gian”, bëi v× chÝnh quyÒn vµ ngµnh nghÒ gióp ®ì chóng t«i liªn hÖ, th−¬ng héi ®Òu mong muèn th−¬ng héi chóng t«i tæ chøc cho héi viªn ®i xem, ®i mang tÝnh d©n gian râ nÐt, trë thµnh cÇu häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý, ®Òu lµm nèi gi÷a chÝnh quyÒn vµ doanh nghiÖp vµ trong ngµnh nµy, nãi chuyÖn víi nhau lµ ng−êi ®¹i diÖn b¶o vÖ cho lîi Ých cña còng cã tiÕng nãi chung.” (ghi chÐp pháng doanh nghiÖp. Nh−ng th−êng x¶y ra 2 vÊn Tæng th− ký H). t×nh tr¹ng ®èi nghÞch nhau lµ: bé phËn Mét trong nh÷ng môc tiªu cña doanh nghiÖp tham gia Th−¬ng héi th−êng lµ c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn, Th−¬ng héi lµ “lÊy khu vùc Nam H¶i lµm tham gia Th−¬ng héi ®Ó t¨ng thªm vèn trung t©m (c¬ së), kÕt n¹p thªm nh÷ng chÝnh trÞ cña b¶n th©n, gi¶m bít nh÷ng thµnh viªn ngµnh ®å ch¬i trong c¶ n−íc ”, chÝ phÝ nh− “kiÖn c¸o khã, t×m quan chøc khi thµnh lËp Th−¬ng héi cã 46 doanh khã”; ng−îc l¹i, mét bé phËn doanh nghiÖp tham gia (toµn thÞ trÊn cã h¬n nghiÖp l¹i thµnh lËp mét “c¬ quan trung 300 doanh nghiÖp lµm ®å ch¬i), sau 1 gian” n»m ngoµi hÖ thèng hµnh chÝnh n¨m th× cã 68 doanh nghiÖp tham gia. Sè hoÆc lµ “chÝnh quyÒn thø hai” ®Ó khi cã doanh nghiÖp nµy lµ h¹t nh©n triÓn khai viÖc cÇn thiÕt doanh nghiÖp th«ng qua tæ c¸c ho¹t ®éng cña Th−¬ng héi, nh−ng khi chøc nµy, chø kh«ng cÇn ph¶i trùc tiÕp ®i tæ chøc c¸c ho¹t ®éng th× Th−¬ng héi t×m chÝnh quyÒn. lu«n lu«n c¶m thÊy cã c¶m gi¸c lóng 2. C©u l¹c bé tóng, kh«ng cã kinh phÝ ho¹t ®éng vµ hiÖn t−îng “®i nhê xe” còng cã: VÝ dô thø hai, Th−¬ng héi cña nh÷ng “Khi tæ chøc cho c¸c doanh nghiÖp ®i doanh nghiÖp ®Çu tÇu: Th−¬ng héi ®å du lÞch, cã doanh nghiÖp héi phÝ kh«ng nh«m L §¹i LÞch ®ãng nh−ng l¹i ®em c¶ vî ®i cïng… N¨m ThÞ trÊn §¹i LÞch lµ n¬i s¶n xuÊt ®å 2003, chóng t«i ®· ph¸t ®éng mét ®ît nh«m næi tiÕng ë Trung Quèc vµ còng lµ quyªn gãp nh−ng hiÖu qu¶ kh«ng tèt, chØ n¬i giao dÞch bu«n b¸n kim lo¹i mÇu, thu ®−îc kho¶ng h¬n 10 v¹n NDT, sè tiÒn ®−îc mÖnh danh lµ “®Ö nhÊt trÊn ®å nµy kh«ng xøng víi quy m« h¬n 300 nh«m Trung Quèc”. Th−¬ng héi thµnh doanh nghiÖp. ……V× vËy chóng t«i sÏ ¸p lËp vµo n¨m 1993 (lóc ®ã liªn hiÖp héi dông biÖn ph¸p mµ ng−êi Trung Quèc c«ng th−¬ng yªu cÇu c¸c thÞ trÊn thµnh cho r»ng mÊt thÓ diÖn, ®ã lµ nÕu tæ chøc lËp tæ chøc th−¬ng héi), gép ghÐp víi liªn ho¹t ®éng sÏ ®Õm ®Çu ng−êi, còng cã thÓ hiÖp héi c«ng th−¬ng khu Nam H¶i, nãi lµ chóng t«i chñ ®éng, ®iÒu nµy còng kh«ng cã ®¹i diÖn ph¸p nh©n. Th−¬ng héi kh«ng cã g× xÊu hæ. C¸c doanh nghiÖp ®å nh«m L §¹i LÞch (d−íi ®©y gäi t¾t lµ ®Òu lµ ng−êi cã tiÒn, mµ lîi dông ng−êi “Th−¬ng héi L §¹i LÞch”) lóc ®Çu thµnh
35 Tæ chøc x· héi vËn h nh trong bèi c¶nh… lËp cã Héi ®ång qu¶n trÞ, d−íi Héi ®ång doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh ph¶i x©y dùng qu¶n trÞ cã Ban gi¸m ®èc, sau ®ã bá Héi mét ng«i nhµ cho m×nh, cã nhµ råi, kh«ng ®ång qu¶n trÞ chØ cã Ban gi¸m ®èc, chøc nh÷ng gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò ®Þa ®iÓm n¨ng cña Ban gi¸m ®èc hiÖn nay dÇn dÇn lµm viÖc cña th−¬ng héi, mµ quan träng còng mê ®i, thùc ra kh«ng cßn lµ Ban h¬n lµ ho¹t ®éng l©u dµi cña th−¬ng héi.” gi¸m ®èc n÷a. HiÖn nay cã h¬n 70 doanh (Ghi chÐp pháng vÊn Tæng th− ký V) nghiÖp tham gia Th−¬ng héi L §¹i LÞch Khi Th−¬ng héi L §¹i LÞch kÕt n¹p (®Þa ph−¬ng cã h¬n 1000 doanh nghiÖp héi viªn th× cÇn ph¶i kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ s¶n xuÊt ®å nh«m) ®Òu lµ nh÷ng doanh vÒ thùc lùc, quy m«, danh tiÕng cña nghiÖp d©n doanh ®Çu tÇu cì lín cña ®Þa doanh nghiÖp vµ n¨ng lùc ®ãng gãp cña ph−¬ng. doanh nghiÖp ®èi víi Th−¬ng héi: Th−¬ng héi L §¹i LÞch cã v¨n phßng “Doanh nghiÖp muèn gia nhËp cè ®Þnh vµ thu nhËp cña riªng m×nh. Sau Th−¬ng héi th× ph¶i lµm ®¬n vµ ph¶i n¨m 1998 nhiÖm kú Th−¬ng héi kho¸ 2, ®−îc Héi tr−ëng phª duyÖt. HiÖn nay Héi tr−ëng ph¸t ®éng c¸c doanh nghiÖp doanh nghiÖp gia nhËp Th−¬ng héi th× héi viªn ®ãng gãp vµ vay m−în vèn, ®Çu ph¶i cã ®iÒu kiÖn, nh− gi¸ trÞ s¶n xuÊt t− h¬n 12.800.000 NDT, x©y dùng mét ph¶i v−ît qu¸ 5.000.000 NDT, l·nh ®¹o toµ nhµ cao 6 tÇng, tæng diÖn tÝch lµ 5446 doanh nghiÖp ph¶i cã uy tÝn rÊt tèt, ngoµi m2, ngoµi gi÷ l¹i 1 tÇng lµm v¨n phßng nh÷ng quy ®Þnh ®ã ra, cßn ph¶i nhiÖt t×nh víi Th−¬ng héi (chñ yÕu vÒ mÆt cña Th−¬ng héi ra, cßn l¹i toµn bé cho quyªn gãp)……. N¨m 2001 tæng sè quyªn thuª hoÆc b¸n ra ngoµi, mçi th¸ng thu gãp cña c¸c doanh nghiÖp lµ h¬n nhËp 60.000 - 70.000 NDT. 6.000.000 NDT. H×nh nh− cã 1 chñ ViÖc x©y dùng toµ nhµ cao tÇng nµy lµ doanh nghiÖp lµ Héi tr−ëng danh dù cña do c¸c doanh nghiÖp tham gia vµ ñng hé, chóng t«i quyªn gãp 3.000.000NDT, cßn nh− Tæng th− ký cña Th−¬ng héi L §¹i c¸c doanh nghiÖp héi viªn kh¸c quyªn LÞch chÞ V nãi mét c¸ch tù hµo: gãp tõ 80.000 ®Õn 100.000 NDT. Chóng “C¸c doanh nghiÖp t− nh©n suy xÐt, t«i kh«ng cÇn Liªn hiÖp héi c«ng th−¬ng thÊy r»ng cÇn x©y dùng mét khu nhµ hay chÝnh quyÒn trî gióp chóng t«i vÒ chung cho c¸c doanh nghiÖp, v× c¸c mÆt tµi chÝnh.” (ghi chÐp pháng vÊn Tæng doanh nghiÖp nµy kh«ng cã ®Þa ®iÓm lµm Th− ký V) v¨n phßng chung, nªn rÊt khã thu hót V× vËy, ®èi víi mét sè doanh nghiÖp thªm c¸c héi viªn kh¸c. ChÝnh quyÒn cÊp mµ nãi, Th−¬ng héi L §¹i LÞch gièng nh− cho 1 v¨n phßng, nh−ng c¸c doanh mét c©u l¹c bé cña c¸c doanh nghiÖp lín, nghiÖp kh«ng thÌm. Bëi v× hä nhËn ra gia nhËp c©u l¹c bé cã nghÜa lµ b−íc vµo r»ng, thø nhÊt, c¸c doanh nghiÖp ë ®Þa x· héi th−îng l−u, Th−¬ng héi cho phÐp ph−¬ng ph¸t triÓn rÊt nhanh, nÕu kh«ng vµ kÕt n¹p bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo cã mét th−¬ng héi cña riªng m×nh, th× muèn gia nhËp, nh−ng doanh nghiÖp ®ã c¶m thÊy kh«ng æn; thø hai, nÕu x©y ph¶i cã thùc lùc vµ tµi chÝnh. VÒ vÊn ®Ò dùng mét th−¬ng héi nh−ng h÷u danh v« nµy quan ®iÓm cña doanh nghiÖp T t−¬ng ®èi cã tÝnh kh¸i qu¸t: thùc, còng kh«ng cã t¸c dông g×……c¸c
nghiªn cøu trung quèc sè 4(62) - 2005 36 “Gia nhËp Th−¬ng héi µ! Kh«ng ph¶i gi¶ trµn lan, måi chµi c¸c kiÓu…”(b¸o c¸o bÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ tuú c«ng t¸c sau 2 n¨m HiÖp héi ®å ®¸ quý Z tiÖn gia nhËp, mçi n¨m héi phÝ lµ 1500 B×nh Ch©u thµnh lËp) NDT, tham gia Th−¬ng héi ®Òu lµ nh÷ng V× vËy, ®èi mÆt víi sù lòng ®o¹n cña doanh nghiÖp cã s¶n phÈm chÊt l−îng thÞ tr−êng nguyªn liÖu vµ nh÷ng hµnh vi t−¬ng ®èi tèt vµ ph−¬ng thøc qu¶n lý “b¸ v−¬ng”, c¸c th−¬ng nh©n lµm ®å ®¸ t−¬ng ®èi tèt th× míi cã thÓ tham gia……” quý ë B×nh Ch©u liªn kÕt víi nhau, lóc ®ã (ghi chÐp trong cuéc pháng vÊn chñ Héi tr−ëng L ph¸t ®éng chiÕn dÞch c¸c doanh nghiÖp T). th−¬ng nh©n kh«ng mua ®¸ quý ë Doanh Giang, chiÕn dÞch nµy kÐo dµi trong 3 3. Doanh nghiÖp l m chñ ngµy. ChiÕn dÞch nµy tuy ch−a lµm xoay VÝ dô thø ba, sù lç lùc cña nhµ ho¹t chuyÓn t×nh h×nh bÊt lîi ®èi víi c¸c ®éng x· héi: HiÖp héi ®å ®¸ quý Z B×nh th−¬ng nh©n ë B×nh Ch©u, nh−ng danh Ch©u tiÕng cña hiÖp héi ®· vang väng, g©y HiÖp héi ®å ®¸ quý Z B×nh Ch©u chÊn ®éng c¸c nhµ cung cÊp nguyªn liÖu thµnh lËp n¨m 2001, lµ mét tæ chøc ë Doanh Giang. Ngoµi ra Héi tr−ëng L ngµnh nghÒ b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c doanh cßn kÞp thêi ph¶n ¸nh t×nh h×nh trªn víi nghiÖp héi viªn vµ thóc ®Èy ngµnh nghÒ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng Doanh Giang, ph¸t triÓn. Héi tr−ëng lµ «ng L, lµ mét lîi dông nh÷ng mèi quan hÖ cña m×nh ë nhµ doanh nghiÖp h¬n 50 tuæi, xuÊt th©n My-an-ma thuyÕt phôc c¸c doanh nghiÖp tõ 1 n«ng d©n, tÝnh t×nh méc m¹c, chÊt lín cña n−íc nµy chuyÓn ®¸ quý ®Õn 2 ph¸c, nhanh nhÑn, cã kinh nghiÖm ®Þa ®iÓm lµ Thuþ LÖ, §»ng Xung V©n phong phó. ¤ng ®· tõng lµm ruéng, l¸i Nam, mét bé phËn vËn chuyÓn ®Õn B×nh tÇu, l¸i xe, kinh doanh linh phô kiÖn xe « Ch©u Nam H¶i tiªu thô. §Ó tr¸nh hiÖn t«, n¨m 1991 míi b−íc vµo lµm nghÒ ®å t−îng sau khi vËn chuyÓn ®¸ quý ®Õn ®¸ quý. B×nh Ch©u x¶y ra t×nh tr¹ng tranh mua C¸c th−¬ng nh©n lµm ®å ®¸ quý ë vµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng doanh nh©n B×nh Ch©u th−êng tæ chøc ®oµn ®Õn trong nghÒ, HiÖp héi ®å ®¸ quý ®· tæ Doanh Giang V©n Nam thu mua ®¸ quý, chøc c¸c héi chî giao dÞch, b¸n ®Êu ®· ®em l¹i lîi nhuËn cho thÞ tr−êng ®¸ thÇu(3). quý ë ®Þa ph−¬ng V©n Nam, ®ång thêi “T¹i lµm sao l¹i ph¶i b¸n ®Êu thÇu? còng x¶y ra hiÖn t−îng c¹nh tranh Thùc tÕ kh«ng ph¶i b¸n ®Êu thÇu lµ ®¸ kh«ng lµnh m¹nh, lõa bÞp lÉn nhau vµ cµng quý, mµ lµ xÈy ra t×nh tr¹ng tranh hµng gi¶ rÊt nhiÒu. mua, g©y ra thï o¸n gi÷a nh÷ng ng−êi trong nghÒ víi nhau…… ®em ®¸ ®Õn ®©y “Mét lµ, kh«ng gi÷ ch÷ tÝn, ®· b¾t tay b¸n, ch−a s¸ng ngµy ra ng−êi mua ®¸ lµm ¨n víi nhau råi, phÝa ng−êi mua ®· nh¶y lªn xe chë ®¸ ngåi, m«ng ngåi nhÊt ®Þnh mua, nh−ng ng−êi b¸n sau khi lªn 2 hßn, 2 ch©n dÉm lªn 2 hßn, ng−êi ®ång ý b¸n c¶m thÊy gi¸ h¬i rÎ hoÆc cã kh¸c ®Õn muèn xem, th× nãi r»ng «ng ta kh¸ch hµng kh¸c tr¶ gi¸ cao h¬n, liÒn ®· nhËn mua vµ ®îi chñ hµng, cã ng−êi t×m ®ñ cí kh«ng b¸n; hai lµ, lõa bÞp, c©n ®Õn b¶o mua, th× «ng ta nãi r»ng «ng ta ®ong thiÕu, sau khi mµ c¶ mua b¸n, cßn ®· mua. §©y lµ ph−¬ng thøc lòng ®o¹n ®ßi thu c¸c kho¶n phÝ; ba lµ, n¹n hµng
37 Tæ chøc x· héi vËn h nh trong bèi c¶nh… kh«ng c«ng b»ng, …… mét sè ng−êi quen héi ngµnh nghÒ víi doanh nghiÖp, víi chñ hµng, dùa vµo quan hÖ ®i xem ®¸ chÝnh quyÒn, víi nh÷ng chñ thÓ hµnh tr−íc, hoÆc khi mµ c¶ gi¸ th× ®−îc −u tiªn ®éng kh¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ ®· cung mét chót, hiÖn t−îng nµy b©y giê kh«ng cÊp th«ng tin vµ nguån lùc cho c¸c chñ ®−îc n÷a råi.” (ghi chÐp pháng vÊn Héi thÓ hµnh ®éng. §èi víi ph−¬ng diÖn thø tr−ëng L). nhÊt mµ nãi, b¶n th©n hiÖp héi ngµnh nghÒ lµ mét lo¹i h×nh thøc doanh nghiÖp HiÖp héi cã 8 phßng ban chøc n¨ng, tham gia m¹ng l−íi, doanh nghiÖp võa bao gåm: Phßng tù qu¶n ngµnh nghÒ; thu hót nguån lùc trong m¹ng l−íi cña phßng träng tµi hoµ gi¶i tranh chÊp riªng m×nh, võa thu hót nguån lùc trong trong lµm ¨n; phßng th− ký; phßng ®èi m¹ng l−íi cña tæ chøc ( Shaul M. Gabbay ngo¹i; phßng tuyªn truyÒn th«ng tin & Roger Th. A. J. Leenders 2001 Wayne chÝnh s¸ch; phßng t− vÊn thÈm ®Þnh chÊt ；， Baker 2003). VÒ ph−¬ng diÖn thø hai, l−îng ®¸ quý; phßng ch¨m sãc sinh ho¹t ， thùc chÊt lµ sù lòng ®o¹n cña hiÖp héi cña héi viªn vµ thanh tra tµi vô. HiÖp héi ngµnh nghÒ gi÷a chÝnh quyÒn vµ doanh ph¶i lµm rÊt nhiÒu viÖc lÆt vÆt, nh−ng nghiÖp, tÝnh lòng ®o¹n cña hiÖp héi hoµ gi¶i tranh chÊp trong mua b¸n, hoµ ngµnh nghÒ cµng m¹nh th× møc ®é khèng gi¶i xung ®ét lîi Ých lµ néi dung chñ yÕu chÕ th«ng tin, nguån lùc vµ n¨ng lùc thu trong c«ng viÖc hµng ngµy cña HiÖp héi. hót nguån lùc cµng m¹nh, cµng cã lîi cho §èi víi mçi mét sù kiÖn tranh chÊp vµ sù ph¸t triÓn cña tæ chøc (Jan-Erik b¶o vÖ quyÒn lîi HiÖp héi ®Òu cã ghi chÐp Johanson 2001 Chu TuyÕt Quang tû mØ. Theo thèng kª s¬ bé tõ nhËt ký c¸c ，，， 2003). vô tranh chÊp, tõ th¸ng 1 n¨m 2002 ®Õn th¸ng 1 n¨m 2004, trong 2 n¨m HiÖp héi VËn dông m¹ng l−íi quan hÖ hoÆc tæng céng ®· xö lý 147 vô tranh chÊp vµ møc ®é th©m nhËp vµo m¹ng l−íi quan b¶o vÖ quyÒn lîi, trong ®ã cã 141 vô ®−îc hÖ x· héi cña tæ chøc, trªn nhiÒu ph−¬ng HiÖp héi gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng, 6 vô diÖn sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶ vËn hµnh chuyÓn sang c¸c c¬ quan h÷u quan cña cña tæ chøc. Arent Greve & Janet. W. chÝnh quyÒn ®Ó gi¶i quyÕt. Salaff (2001) ®iÒu tra ph¸t hiÖn, thµnh viªn cña tæ chøc th©m nhËp vµo kÕt cÊu III. §Æc tr−ng cña c¸c tæ chøc x· héi phøc t¹p, kÕt cÊu x· héi cung cÊp HiÖp héi ngµnh nghÒ c¸c nguån nguån lùc kh¸c nhau cho c¸c T− b¶n x· héi lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn, nã ¶nh h−ëng mét c¸ch s©u nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù vËn hµnh cña s¾c ®Õn tû lÖ thµnh c«ng cña c¸c tæ chøc tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ, chñ yÕu bao (Shaul M. Gabbay & Roger Th. A. J. hµm hai ph−¬ng diÖn: mét lµ m¹ng l−íi Leenders 2001). Khi ®iÒu tra chóng t«i ， c¸c doanh nghiÖp hay lµ sù tô tËp cña c¸c ph¸t hiÖn, ¶nh h−ëng ®Õn vÊn ®Ò ph¸t doanh nghiÖp, ®©y còng lµ mét ®Æc tr−ng triÓn cña hiÖp héi ngµnh nghÒ khu Nam tæ chøc, bao gåm lßng tin, sù quy ph¹m H¶i ngoµi nh©n tè thÓ chÕ ra, cßn cã vµ c«ng d©n tham gia m¹ng l−íi (Nan nh©n tè truyÒn thèng x· héi vµ v¨n ho¸ Lin, 2001). Hai lµ, t− b¶n x· héi “hang vµ møc ®é tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ kÕt cÊu” (Structural Holes) (Burt, 1992), th©m nhËp vµo m¹ng l−íi quan hÖ x· héi. tøc lµ trong kÕt cÊu m¹ng l−íi gi÷a hiÖp Ba m« h×nh vËn hµnh cña tæ chøc hiÖp
nghiªn cøu trung quèc sè 4(62) - 2005 38 héi ngµnh nghÒ, cã tÝnh kh¸c biÖt rÊt lín: ®−îc viÖc nµy Th−¬ng héi chñ yÕu lµm 2 viÖc: mét lµ, cung cÊp c¸c dÞch vô, nh− TÝnh th©m nhËp vµo m¹ng l−íi x· héi trong vÝ dô thø nhÊt lµ rÊt yÕu, trong vÝ x©y dùng trang Web, gióp doanh nghiÖp dô thø hai lµ võa vµ trong vÝ dô thø ba lµ lµm trang Web miÔn phÝ, gióp doanh m¹nh nhÊt. Nh÷ng nh©n tè nµy kh«ng nghiÖp tuyÓn dông nh©n tµi, tæ chøc héi chî triÓn l·m .v.v …; hai lµ, thiÕt lËp c¸c nh÷ng t¹o thµnh c¬ cÊu sinh tån cña tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ, mµ cßn ¶nh mèi quan hÖ tèt víi c¸c doanh nghiÖp, h−ëng ®Õn kh«ng gian ph¸t triÓn cña c¸c chñ yÕu lîi dông danh tiÕng vµ m¹ng l−íi hiÖp héi ngµnh nghÒ, v× vËy cÇn ph¶i chó quan hÖ cña c¸c doanh nghiÖp nµy ¶nh träng ®Õn nh÷ng nh©n tè nµy. h−ëng ®Õn c¸c doanh nghiÖp kh¸c, tõ ®ã thu hót nhiÒu doanh nghiÖp tham gia 1. ThiÕu truyÒn thèng kÕt giao v vai Th−¬ng héi. Trong 2 viÖc trªn, Th−¬ng trß cña chÝnh quyÒn ®· t¹o nªn ®Æc héi chñ yÕu chó träng vµo c«ng viÖc thø tr−ng “kÐp” cña hiÖp héi ng nh nghÒ hai, bëi v× hä cho r»ng thu phôc ®−îc Ng−êi dÉn d¾t ho¹t ®éng chñ yÕu cña lßng tin cña mäi ng−êi kh«ng ph¶i lµ dÔ, Th−¬ng héi ®å ch¬i G Nam H¶i lµ chÝnh “nãi lµ tæ chøc x· héi nh−ng vÉn ph¶i cã quyÒn thÞ trÊn (nh− chÝnh quyÒn cÊp chÝnh quyÒn ë bªn trong” (lêi Tæng Th− kinh phÝ, ®Þa ®iÓm v¨n phßng, bæ miÔn ký H), th¸i ®é cña doanh nghiÖp ®èi víi nhiÖm Héi tr−ëng, Phã Héi tr−ëng ®Òu kiÓu vai trß nµy cña chÝnh quyÒn ®Þa do chÝnh quyÒn quyÕt ®Þnh), nh©n tè ph−¬ng lµ t−¬ng ®èi tÕ nhÞ, nh−ng hä lo quan chøc nµy ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sù l¾ng r»ng th¸i ®é tÕ nhÞ nµy sÏ ¶nh ®¸nh gi¸ cña x· héi ®èi víi Th−¬ng héi, h−ëng ®Õn sù c«ng nhËn sù tån t¹i cña nh−ng còng võa mang tÝnh hîp ph¸p. Th−¬ng héi. V× vËy, trong c«ng viÖc thùc Cao BÝnh Trung (2000) cho r»ng tÝnh hîp tÕ Th−¬ng héi lµm viÖc c¶ cho chÝnh ph¸p cña tæ chøc x· héi chñ yÕu dùa vµo quyÒn vµ c¶ cho doanh nghiÖp: mét mÆt, 3 c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸, tæ chøc x· héi Ýt nhÊt khi Th−¬ng héi thu hót nguån lùc cña ph¶i cã 1 trong 3 c¬ së th× míi cã thÓ tån chÝnh quyÒn vµ truyÒn ®¹t chÝnh s¸ch t¹i: mét lµ, truyÒn thèng cña ®Þa ph−¬ng; cña chÝnh quyÒn ®Õn c¸c doanh nghiÖp hai lµ, lîi Ých chung cña ®Þa ph−¬ng; ba th× kh«ng hÒ nÐ tr¸nh (thËm chÝ cßn lµ, quy t¾c vµ ®¹o lý mäi ng−êi cïng c«ng nhÊn m¹nh) quan hÖ lÖ thuéc hµnh chÝnh nhËn. Ba lo¹i c¬ së nµy lµ néi hµm c¬ b¶n cña m×nh vµo chÝnh quyÒn; mÆt kh¸c, khi cña t− b¶n x· héi. triÓn khai c¸c nghiÖp vô vµ giao l−u ®èi §èi víi Th−¬ng héi ®å ch¬i G Nam H¶i ngo¹i th× lµm mê ®i vai trß cña chÝnh mµ nãi, nh©n d©n ®Þa ph−¬ng kh«ng cã quyÒn trong Th−¬ng héi. KiÓu Th−¬ng ®Ëm nÐt truyÒn thèng kÕt giao, “lîi Ých héi mang tÝnh kÐp nµy thÓ hiÖn trong chung” vµ “quy t¾c vµ ®¹o lý mäi ng−êi nh÷ng viÖc nh−: cïng c«ng nhËn” th× ph¶i cã 1 qu¸ tr×nh “ChÝnh quyÒn tæ chøc héi häp, vÝ dô nhËn thøc. V× vËy, Th−¬ng héi ®Çu t− søc nh− ë cÊp khu Nam H¶i, cÇn ph¶i cã ng−êi, søc cña vµo viÖc lµm thÕ nµo ®Ó doanh nghiÖp tham gia, nÕu ®· thuéc vÒ c¸c doanh nghiÖp cã lßng tin víi Th−¬ng chÝnh s¸ch th× tù hä biÕt hä ®Õn, chø héi, båi d−ìng c¶m t×nh cña doanh chóng t«i kh«ng ph¶i gäi hä ®Õn häp. nghiÖp ®èi víi tæ chøc míi nµy. §Ó lµm Trong buæi häp hÕt vÞ l·nh ®¹o nµy nãi
39 Tæ chøc x· héi vËn h nh trong bèi c¶nh… ®Õn vÞ l·nh ®¹o kia nãi, mÊy vÞ nãi xong tham gia vµo Th−¬ng héi. vÉn ch¼ng ®óng nh÷ng ®iÒu mµ doanh Th−¬ng héi L §¹i LÞch thu n¹p héi nghiÖp cÇn nghe, thÕ lµ hä c¶m thÊy viªn vÒ c¬ b¶n lµ nh÷ng ng−êi cã m¸u kh«ng cã høng thó, hä bá ra vÒ. Nh−ng mÆt vÒ tµi chÝnh trong thÞ trÊn, mét sè néi bé Th−¬ng héi chóng t«i häp th× l¹i chñ doanh nghiÖp cßn lµ ®¹i biÓu §¹i héi kh¸c, mäi ng−êi ®Òu lµm doanh nghiÖp, ®¹i biÓu nh©n d©n (t−¬ng ®−¬ng víi Héi vÒ c¬ b¶n chóng t«i häp ®Òu tæ chøc ë c¸c ®ång Nh©n d©n ë ViÖt Nam) hoÆc uû viªn qu¸n ¨n, ch¼ng ai lµ chñ to¹, ch¼ng ai lµ ChÝnh hiÖp (gièng nh− MÆt trËn Tæ quèc ng−êi kh«ng chñ to¹, mäi ng−êi ®Òu ngåi ë ViÖt Nam) cña thµnh phè, khu hoÆc thÞ xung quanh mét chiÕc bµn trßn. Häp trÊn, hä rÊt cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t xong th× cïng nhau ¨n c¬m, mäi ng−êi cã triÓn kinh tÕ cña thÞ trÊn, v× vËy, trªn thÓ nãi chuyÖn víi nhau, lµm quen víi mét møc ®é nhÊt ®Þnh, Th−¬ng héi h¬i cã nhau, nh− vËy lµ ®−îc råi. VÒ c¬ b¶n ®Æc tr−ng mang tÝnh lòng ®o¹n. CÇn kh«ng thÓ nµo gièng nh− c¸c buæi häp ph¶i chØ ra r»ng, h×nh th¸i ngµnh nghÒ cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh cña chÝnh cña Th−¬ng héi lµ mét lo¹i lòng ®o¹n quyÒn.” (ghi chÐp pháng vÊn Tæng Th− ký h÷u h¹n, ®èi víi b¶n th©n c¸c doanh H). nghiÖp võa vµ nhá mµ nãi, cã ¶nh h−ëng Mét mÆt,Th−¬ng héi cã nghÜa vô tèt vµ xÊu tõ bªn ngoµi. ¶nh h−ëng tèt lµ truyÒn ®¹t chÝnh s¸ch vµ chØ thÞ cña Th−¬ng héi kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch víi chÝnh quyÒn, nh−: “NÕu ®· thuéc vÒ chÝnh quyÒn, ¶nh h−ëng xÊu lµ trªn mét chÝnh s¸ch th× tù hä biÕt hä ®Õn, chø møc ®é nhÊt ®Þnh Th−¬ng héi sÏ nghiªng chóng t«i kh«ng ph¶i gäi hä ®Õn häp”; vÒ phôc vô mét sè doanh nghiÖp lín. §Ó mÆt kh¸c, Th−¬ng héi lµ mét s©n ch¬i duy tr× ®Þa vÞ lòng ®o¹n gi÷a chÝnh quyÒn b×nh ®¼ng vÒ ®Þa vÞ vµ quyÒn lîi gi÷a c¸c víi doanh nghiÖp, ®¶m b¶o ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, nh− “ch¼ng ai lµ chñ to¹, doanh nghiÖp, Th−¬ng héi ®· thùc hiÖn ch¼ng ai lµ ng−êi kh«ng chñ to¹”. chÕ ®é lùa chän c¸n bé d©n chñ vµ 2. Nh©n tè kinh tÕ ¶nh h−ëng trùc nghiªm kh¾c. §èi víi øng cö viªn chøc tiÕp ®Õn viÖc thu hót héi viªn tham gia Héi tr−ëng, Phã héi tr−ëng, tr−íc tiªn ph¶i th«ng qua Th−¬ng héi ®Ò cö, lËp Thêi kú ®Çu míi thµnh lËp (1993 – danh s¸ch råi tr×nh lªn chÝnh quyÒn thÞ 1996) Th−¬ng héi L §¹i LÞch cã nh÷ng trÊn, Liªn hiÖp héi c«ng th−¬ng, ®¹i diÖn nÐt gièng víi Th−¬ng héi ®å ch¬i G Nam doanh nghiÖp héi viªn, th«ng qua héi H¶i, nh− ®Òu do chÝnh quyÒn kªu gäi vµ nghÞ liªn tÞch th¶o luËn. Cuèi cïng ph¶i thóc ®Èy thµnh lËp, ®Òu ®øng tr−íc khã ®−îc ®¹i héi toµn thÓ héi viªn th¶o luËn kh¨n lµ vÊn ®Ò tµi chÝnh, triÓn khai c¸c th«ng qua. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng rÊt Ýt v.v…B¾t ®Çu tõ n¨m xin gia nhËp Th−¬ng héi, Th−¬ng héi 1998 Th−¬ng héi míi cã sù thay ®æi, cã còng lùa chän rÊt kü, “mçi n¨m xin gia kinh phÝ ®Çu t− x©y dùng toµ nhµ cña nhËp Th−¬ng héi cã kho¶ng 8 – 10 doanh riªng Th−¬ng héi, cã kinh phÝ ®Ó ho¹t nghiÖp, nh−ng tû lÖ th«ng qua kho¶ng ®éng th−êng xuyªn vµ còng ®ßi hái c¸c 90%” (lêi Tæng Th− ký V). doanh nghiÖp ph¶i ®ñ t− c¸ch míi ®−îc
nghiªn cøu trung quèc sè 4(62) - 2005 40 ®Þnh xem ®−îc nhiÒu ®¸ quý nh− vËy. 3. Ng−êi s¸ng lËp l nh doanh Mua hay kh«ng mua th× lµ viÖc kh¸c, nghiÖp cã tÝnh s¸ng t¹o v tËp trung nh−ng Ýt nhÊt còng cã nhiÒu c¬ héi lùa ®−îc søc m¹nh tËp thÓ chän, tr¶ gi¸ cao th× cã thÓ mua ®−îc. §éng lùc bªn trong thóc ®Èy HiÖp héi Tr−íc ®©y kh«ng nh− vËy, tr¶ gi¸ cao ®å ®¸ quý Z B×nh Ch©u thµnh lËp vµ còng ch−a ch¾c ®· mua ®−îc, bëi v× khi ph¸t triÓn lµ tõ doanh nghiÖp, kinh ra khái xe th× ng−êi ta ®· nhËn chç ®¸ nghiÖm tr¶i qua bao vÊt v¶ cña doanh nµy råi, nÕu kh«ng tranh nhau th× kh«ng nghiÖp trªn thÞ tr−êng lµ nguyªn nh©n mua ®−îc, ®i V©n Nam mua còng nh− trùc tiÕp th«i thóc HiÖp héi ngµnh nghÒ vËy. Nh−ng hiÖn nay th× kh«ng nh− vËy, thµnh lËp. VÒ chøc n¨ng tæng thÓ cña rÊt c«ng b»ng…” (ghi chÐp pháng vÊn HiÖp héi mµ nãi, t−¬ng ®èi cã tÝnh ®¹i «ng chñ S héi viªn HiÖp héi). diÖn cña ngµnh nghÒ(4), khi c¸c bªn Héi chî giao dÞch kh«ng më cöa cho lµm ¨n, giao dÞch víi nhau x¶y ra tranh nh÷ng ng−êi kh«ng ph¶i lµ héi viªn tham chÊp, th«ng th−êng lµ hä ®i t×m HiÖp héi gia, tham gia Héi chî b¾t buéc ph¶i lµ ®øng ra lµm träng tµi, hoµ gi¶i c¸c tranh héi viªn, ngoµi viÖc nép phÝ héi ra (héi chÊp, chø kh«ng ®i t×m c¸c ban ngµnh viªn b×nh th−êng mçi n¨m nép 100 NDT), chøc n¨ng ®øng ra gi¶i quyÕt. kh«ng cã bÊt cø rµo c¶n nµo ®èi víi c¸c Trong ngµnh lµm ®å ®¸ quý cã c©u nãi doanh nghiÖp gia nhËp HiÖp héi. Do næi tiÕng r»ng “vµng quý cã gi¸, ngäc quý ng−êi l·nh ®¹o tæ chøc hiÖp héi ®ång thêi v« gi¸”, viÖc ®Þnh gi¸ lµ tuú thuéc vµo còng lµ ng−êi kinh doanh s¶n xuÊt ®¸ nh·n quan vµ sù yªu thÝch cña mçi ng−êi, quý, nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o nµy còng nªn gi¸ c¶ cã sù chªnh lÖch rÊt lín. Tr×nh ph¶i tham gia Héi chî giao dÞch vµ kh«ng ®é s¶n xuÊt tiªu chuÈn ho¸ thÊp, rñi ro cã bÊt kú ®Æc quyÒn nµo. Héi viªn cã thÓ kinh doanh cao, trong giao dÞch th«ng tin c¶m nhËn ®−îc sù c«ng b»ng trong mäi kh«ng ®Çy ®ñ, ®· lµm t¨ng gi¸ thµnh viÖc lµm cña hiÖp héi, ®iÒu nµy ®· cho giao dÞch cña doanh nghiÖp. V× vËy, khi thÊy râ n¨ng lùc tæ chøc vµ hiÖu qu¶ c«ng HiÖp héi míi thµnh lËp, ng−êi l·nh ®¹o t¸c cña HiÖp héi. V× vËy phÈm chÊt ®¹o cña HiÖp héi ®· cè g¾ng h¹ thÊp gi¸ ®øc cña ng−êi s¸ng lËp vµ l·nh ®¹o HiÖp thµnh kinh doanh kh«ng cÇn thiÕt cña héi lµ bé phËn cÊu thµnh nguån lùc cña doanh nghiÖp, trong ®ã héi chî giao dÞch hiÖp héi, nh÷ng ng−êi nµy ®· cã ¶nh ®¸ quý lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. h−ëng kh«ng thÓ phñ nhËn ®Õn HiÖp héi, “Tr−íc ®©y mäi ng−êi ë ®©y ®i V©n hä lµ nhµ doanh nghiÖp cã tÝnh s¸ng t¹o Nam mua ®¸ quý, nh−ng sau nµy chuyÓn vµ tËp trung ®−îc søc m¹nh tËp thÓ. ®¸ quý ®Õn ®©y b¸n ®Êu gi¸. HiÖp héi IV. KÕt luËn sau khi thµnh lËp ®· thu hót nh÷ng kh¸ch hµng lín ®Õn ®©y, vËn chuyÓn ®¸ Th«ng qua ph©n tÝch viÖc vËn hµnh ®Õn ®Ó b¸n ®Êu gi¸. ViÖc nµy ®èi víi mét cña 3 hiÖp héi ngµnh nghÒ ë Nam H¶i, sè chñ hµng còng cã lîi, nh÷ng ng−êi s¶n t«i thÊy r»ng trong cïng mét khung thiÕt xuÊt ë ®©y còng cã nhiÒu c¬ héi lùa chän, chÕ ®· ®Þnh, nh−ng vÒ ph−¬ng thøc tæ xem ®−îc c¸c lo¹i ®¸ quý. NÕu chóng t«i chøc vµ ho¹t ®éng cña 3 hiÖp héi ngµnh trùc tiÕp ®i V©n Nam còng kh«ng nhÊt nghÒ nµy lµ kh¸c nhau, tõ gãc ®é cung
41 Tæ chøc x· héi vËn h nh trong bèi c¶nh… cÊp nguån lùc hoÆc quan hÖ gi÷a Nhµ ngµnh nghÒ, v× vËy kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ n−íc vµ x· héi ph©n lo¹i hiÖp héi ngµnh thÊp vai trß cña ng−êi s¸ng lËp vµ ng−êi nghÒ, ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau nhÊn l·nh ®¹o ban ®Çu cña hiÖp héi ngµnh m¹nh quan hÖ ®èi lËp gi÷a Nhµ n−íc vµ nghÒ. Hä lµ nh÷ng ng−êi tæ chøc s¸ng t¹o x· héi lµm cho viÖc ph©n lo¹i hiÖp héi vµ ng−ng tô søc m¹nh tËp thÓ. Ba lo¹i ngµnh nghÒ trë nªn cøng nh¾c hoÆc c«ng m« thøc vËn hµnh cña tæ chøc x· héi trªn thøc ho¸. V× vËy, kh«ng thÓ miªu t¶ hiÖn còng thÊy xuÊt hiÖn trong c¸c khu vùc thùc biÕn ®éng vµ ®a d¹ng. Do vËy, kh¸c nhau ë Trung Quèc, nh− V−¬ng chóng t«i sö dông kh¸i niÖm t− b¶n Minh vµ nh÷ng ng−êi kh¸c (2001) nghiªn x· héi tiÕn hµnh ph©n lo¹i tæ chøc hiÖp cøu HiÖp héi vËn chuyÓn hµng ho¸ quèc héi ngµnh nghÒ vµ th¶o luËn sù ¶nh tÕ tØnh Liªu Ninh ph¸t hiÖn m« h×nh h−ëng cña quan hÖ nhµ n−íc vµ x· héi gièng nh− trong vÝ dô thø nhÊt; UÊt KiÕn ®èi víi sù cÊu thµnh cña tæ chøc x· héi H−ng vµ nh÷ng ng−êi kh¸c (2004) nµy. Bµi viÕt nµy giíi thiÖu 3 h×nh thøc nghiªn cøu Th−¬ng héi ë ¤n Ch©u ChiÕt vËn hµnh tiªu biÓu cña tæ chøc hiÖp héi Giang cho thÊy gièng nh− m« h×nh trong ngµnh nghÒ. Trong vÝ dô thø nhÊt chØ ra vÝ dô thø hai vµ thø ba. r»ng viÖc vËn hµnh cña tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ cã ®Æc tr−ng theo kiÓu “qu¶ l¾c ®ång hå”, l¾c ®i l¾c l¹i gi÷a m¹ng l−íi quan hÖ x· héi vµ hÖ thèng hµnh chÝnh Chó thÝch: cña chÝnh quyÒn, nghiªng vÒ m¹ng l−íi x· héi kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo viÖc (1) §ã lµ “BiÖn ph¸p t¹m thêi vÒ viÖc qu¶n chÝnh quyÒn nh−îng cho kh«ng gian, mµ lý ®¨ng ký tæ chøc x· héi” ban hµnh n¨m cßn phô thuéc vµo sù tham gia vµo hiÖp 1950, “§iÒu lÖ qu¶n ký ®¨ng ký tæ chøc héi cña c¸c doanh nghiÖp vµ nhËn thøc x· héi” ban hµnh n¨m 1989, “§iÒu lÖ qu¶n ký cña c¸c doanh nghiÖp vÒ “lîi Ých chung” ®¨ng ký tæ chøc x· héi” míi ban hµnh n¨m còng nh− “nhËn thøc chung vÒ quy t¾c 1998 vµ “LuËt quyªn tÆng sù nghiÖp c«ng Ých” hoÆc ®¹o lý”. VÝ dô thø hai cho thÊy viÖc ban hµnh n¨m 1999. tham gia vµo m¹ng l−íi mang tÝnh khÐp (2)§iÒu lÖ míi vÒ thÓ chÕ ph©n cÊp qu¶n lý kÝn vµ lo¹i trõ ng−êi kh¸c, doanh nghiÖp kÐp vµ nguyªn t¾c h¹n chÕ kinh doanh ban héi viªn trong hÖ thèng ®Þa vÞ x· héi cã hµnh n¨m 1998 lµ sù kÕ thõa §iÒu lÖ cò n¨m thÓ cao h¬n nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng 1989. §iÒu lÖ nµy quy ®Þnh: thµnh lËp c¸c tæ ph¶i lµ héi viªn, còng cã thÓ nãi r»ng chøc x· héi cÊp toµn quèc hoÆc liªn tØnh, khu h×nh thµnh mét “vßng trßn khÐp kÝn nhá”, tù trÞ, thµnh phè trùc thuéc, sau khi ®−îc c¸c cho dï bÊt kÓ kh¶ n¨ng nµo x¶y ra, ®Òu ®¬n vÞ nghiÖp vô chñ qu¶n cña Trung −¬ng thÓ hiÖn mét c¸ch sinh ®éng chøc n¨ng xem xÐt vµ ®ång ý, ph¶i th«ng qua Bé d©n cña c¬ chÕ “®Æt ra ®iÒu kiÖn” hoÆc c¬ chÕ chÝnh xin ®¨ng ký; thµnh lËp c¸c tæ chøc “c©u l¹c bé” . Cßn trong vÝ dô thø ba, x· héi cÊp thµnh phè hoÆc liªn kÕt gi÷a phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ m¹ng l−íi quan hÖ thµnh phè nµy víi thµnh phè kh¸c, ë c¸c khu x· héi cña ng−êi s¸ng lËp ra hiÖp héi vùc hµnh chÝnh cÊp huyÖn, sau khi ®−îc c¸c ngµnh nghÒ ®· trë thµnh bé phËn nguån ®¬n vÞ chñ qu¶n cÊp thµnh phè xem xÐt vµ ®ång ý, ph¶i th«ng qua Côc d©n chÝnh thµnh lùc quan träng cña tæ chøc hiÖp héi
nghiªn cøu trung quèc sè 4(62) - 2005 42 phè xin ®¨ng ký; thµnh lËp c¸c tæ chøc x· héi n¨m 2003. cÊp khu, huyÖn sau khi ®−îc c¸c ®¬n vÞ chñ D− Huy, “§i t×m chÝnh m×nh: c¬ chÕ h×nh qu¶n cÊp khu vµ huyÖn xem xÐt vµ ®ång ý, thµnh vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc ngµnh nghÒ ph¶i th«ng quan Côc d©n chÝnh cña khu, mang tÝnh tù qu¶n trong thêi kú chuyÓn ®æi”, huyÖn xin ®¨ng ký. www.china-review.com . (3) Héi chî giao dÞch th«ng th−êng mçi Khang HiÓu Quang, “§oµn thÓ x· héi th¸ng tæ chøc 2 – 3 lÇn, tr×nh tù nh− sau: sau Trung Quèc thêi kú chuyÓn ®æi”, t¹p chÝ khi vËn chuyÓn ®¸ quý ®Õn, HiÖp héi cïng víi KHXH Trung Quèc, kú mïa ®«ng n¨m 1999. nhµ cung cÊp ®¸nh dÊu tõng l« ®¸, sau khi Kh©u H¶i Hïng, Tõ KiÕn Ng−u, “Hµnh vi ®¸nh dÊu xong, tr−ng bµy ®¸ quý 3 ngµy ®Ó cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong viÖc s¸ng c¸c doanh nghiÖp cã thêi gian xem, ngµy thø t¹o kü thuËt cña khu chuyªn doanh”, t¹p chÝ 4 th× c«ng khai b¸n ®Êu gi¸, b¸n ®Êu gi¸ dùa thÕ giíi qu¶n lý, kú 10 n¨m 2004. vµo sè thø tù ®· ®−îc ®¸nh dÊu, mçi ng−êi Kh©u H¶i Hïng, Høa D−¬ng Tiªn, TriÖu tham gia ®Êu thÇu sÏ ®¸nh dÊu gi¸ mua cña Nguy: “Qu¸ tr×nh, nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ m×nh vµo phiÕu ®Êu thÇu, råi bá vµo hßm cña viÖc chuyÓn ®æi kÕt cÊu tæ chøc doanh phiÕu, sau khi bá phiÕu thÇu kÕt thóc, ng−êi nghiÖp quèc h÷u”, t¹p chÝ nghiªn cøu x· héi chñ tr× cuéc ®Êu thÇu sÏ c«ng khai më phiÕu häc, kú 2 n¨m 1997. thÇu, ai tr¶ gi¸ cao sÏ lµ ng−êi ®−îc mua. TrÇn KiÕn D©n, Kh©u H¶i Hïng, “§oµn (4) §Õn th¸ng 11 n¨m 2004, tæng céng thÓ x· héi, t− b¶n x· héi vµ sù ph¸t triÓn HiÖp héi cã 3544 ng−êi, héi viªn r¶i kh¾p chÝnh trÞ - kinh tÕ”, t¹p chÝ nghiªn cøu x· héi toµn quèc, ®ång thêi cßn lan to¶ sang c¸c häc, kú 4 n¨m 1999. n−íc vµ khu vùc kh¸c nh− ViÖt Nam, Hµn UÊt KiÕn H−ng, Hoµng Hång Hoa, Quèc, Th¸i Lan, khu vùc Hång K«ng, §µi Ph−¬ng LËp Minh, “Gi÷a chÝnh quyÒn vµ Loan, Ma Cao, trong ®ã sè héi viªn trong tØnh doanh nghiÖp------- lÊy Th−¬ng héi ¤n Ch©u Qu¶ng §«ng lµ 2342 ng−êi vµ ngoµi tØnh lµ lµm ®èi t−îng nghiªn cøu”, Nxb Nh©n d©n 1232 ng−êi. ChiÕt Giang, n¨m 2004. Frans Van Waarden, 1992. “Emergence Tµi liÖu tham kh¶o and Development of Business Interest Associations: An Example from the Biªn YÕn KiÖt, “Nguån gèc vµ vai trß cña Netherlands.” Organization Studies, Fall. t− b¶n x· héi trong c− d©n thµnh thÞ: quan Social Capital: A theory Nan Lin. 2001, “ ®iÓm m¹ng l−íi vµ ph¸t hiÖn ®iÒu tra”, T¹p of Social Structure and action. Cambridge ” chÝ KHXH Trung Quèc, kú 3 n¨m 2004. University Press. Biªn YÕn KiÖt, Kh©u H¶i Hïng: “T− b¶n Ronald S. Burt, 1992. “Structural Holes: x· héi cña doanh nghiÖp vµ c«ng hiÖu cña nã”, The Social Structure of Competition.” t¹p chÝ KHXH Trung Quèc, kú 2 n¨m 2004. Cambridge, MA: Harvard University press. Cao BÝnh Trung: “VÊn ®Ò mang tÝnh hîp Shaul M. Gabbay & Roger Th. A. J. ph¸p cña ®oµn thÓ x· héi”, t¹p chÝ KHXH Leenders, (ed) 2001. Social Capital of Trung Quèc, kú 2 n¨m 2000. Organizations, in Research in the Sociology Chu TuyÕt Quang: “10 bµi nãi vÒ x· héi of Organizations, Vol. 18. Elsevier Science häc tæ chøc”, Nxb V¨n hiÕn khoa häc x· héi, Ltd.