intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Vị thế và đặc trưng thi pháp của thể loại lục bát trong thơ mới 1932 - 1945"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST
Báo xấu
234
lượt xem 37
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập những báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh tác giả: 4. Biện Thị Quỳnh Nga, Vị thế và đặc trưng thi pháp của thể loại lục bát trong thơ mới 1932 - 1945...Thơ là một hình thức nghệ thuật dùng từ, dùng chữ trong ngôn ngữ làm chất liệu, và sự chọn lọc từ cũng như tổ hợp của chúng được sắp xếp dưới một hình thức lôgíc nhất định tạo nên hình ảnh hay gợi cảm âm thanh có tính thẩm mỹ cho người đọc, người nghe. Từ thơ thường được...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Vị thế và đặc trưng thi pháp của thể loại lục bát trong thơ mới 1932 - 1945"

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh vÞ thÕ vµ ®Æc tr−ng thi ph¸p cña ThÓ lo¹i lôc b¸t trong th¬ míi 1932 - 1945 (a) biÖn thÞ quúnh nga Tãm t¾t. Th¬ míi 1932 - 1945 ®¸nh dÊu b−íc ®ét khëi ch−a tõng cã trong lÞch sö th¬ ca d©n téc; víi nã, th¬ ViÖt thùc sù ®−îc hiÖn ®¹i hãa, mang tÝnh lo¹i h×nh s©u s¾c cña th¬ hiÖn ®¹i. ë ®©y, sù hiÖn diÖn cña c¸c thÓ lo¹i th¬ truyÒn thèng - mµ tiªu biÓu nhÊt lµ th¬ lôc b¸t - cÇn ®−îc ®¸nh gi¸ nh− thÕ nµo? Vµ ®©u lµ nh÷ng biÕn ®æi vÒ thi ph¸p thÓ lo¹i cña nã?. Nh»m tr¶ lêi, luËn gi¶i cho vÊn ®Ò nµy, bµi viÕt nghiªn cøu, x¸c ®Þnh vai trß, vÞ thÕ vµ nh÷ng ®Æc tr−ng thi ph¸p cña thÓ lo¹i lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - 1945, tõ ®ã ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng ®ãng gãp khã cã thÓ thay thÕ cña thÓ lo¹i nµy cho th¬ ViÖt Nam hiÖn ®¹i. míi 1932 - 1945, t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm [2] 1. VÞ thÕ cña thÓ lo¹i lôc b¸t (§©y lµ c«ng tr×nh tËp hîp kh¸ ®Çy ®ñ trong Th¬ míi 1932 - 1945 Th¬ míi 1932 - 1945 - t¸c gi¶ vµ t¸c 1.1. Th¬ míi 1932 - 1945 võa víi t− phÈm do L¹i Nguyªn ¢n tËp hîp vµ c¸ch lµ mét phong trµo, võa víi t− c¸ch biªn tËp. C¸c cø liÖu vÒ Th¬ míi 1932 - lµ mét cuéc c¸ch t©n th¬, lµ hiÖn t−îng 1945 trong bµi viÕt nµy c¨n cø vµo cuèn th¬ lín nhÊt ë thêi kú non nöa ®Çu thÕ s¸ch võa nªu). Tªn gäi thÓ th¬, ngoµi kØ XX (1900 - 1945). Cho ®Õn lóc nµy, c¸c thÓ th¬ ®· cã tªn gäi quen thuéc - chóng ta cã ®ñ c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh: Th¬ tøc ®· ®−îc ®Þnh danh - nh− lôc b¸t, míi 1932 - 1945 ®¸nh dÊu b−íc ®ét khëi song thÊt lôc b¸t, tø tuyÖt (bao hµm c¶ ch−a tõng cã trong lÞch sö th¬ ca d©n tø tuyÖt §−êng luËt vµ tø tuyÖt "tù do"), téc; víi nã, th¬ ViÖt thùc sù ®−îc hiÖn thÊt ng«n b¸t có §−êng luËt, thÓ hµnh ®¹i hãa, mang tÝnh lo¹i h×nh s©u s¾c (mét d¹ng cña th¬ Cæ phong), hîp thÓ cña th¬ hiÖn ®¹i. Nh−ng vÊn ®Ò lµ, ë hoÆc th¬ "tù do"; c¸c thÓ kh¸c, chóng t«i ®©y, sù hiÖn diÖn còng nh− vai trß quan t¹m gäi tªn thÓ th¬ theo sè ch÷ / c©u träng cña c¸c thÓ lo¹i th¬ truyÒn thèng th¬: th¬ 2 ch÷, 4 ch÷, 5 ch÷, 6 ch÷, 7 mµ tiªu biÓu nhÊt lµ th¬ lôc b¸t - mét ch÷, 8 ch÷. thÓ lo¹i dÔ bÞ coi lµ "b¶o thñ" [1] trªn 1.3. §iÒu ®¸ng chó ý ®Çu tiªn lµ hµnh tr×nh ®i ®Õn hiÖn ®¹i cña th¬ ca thÓ lo¹i lôc b¸t gi÷ mét vÞ trÝ quan ViÖt Nam cÇn ®−îc ®¸nh gi¸ nh− thÕ träng trong hÖ thèng thÓ lo¹i Th¬ míi nµo, nã cã nh÷ng biÕn ®æi g× vÒ mÆt thi 1932 - 1945. Qua kh¶o s¸t vµ thèng kª ph¸p ®Ó thÓ hiÖn nh÷ng néi dung míi hÖ thèng thÓ lo¹i Th¬ míi 1932 - 1945, cña thêi ®¹i?. chóng t«i nhËn thÊy: Ngoµi c¸c thÓ th¬ 1.2. Tr−íc hÕt, cÇn thÊy bøc tranh phæ biÕn nh− thÓ 5 ch÷, 7 ch÷, 8 ch÷, chung cña thÓ lo¹i Th¬ míi 1932 - 1945. hîp thÓ vµ "tù do"; c¸c thÓ lo¹i th¬ Xin xem b¶ng hÖ thèng thÓ lo¹i Th¬ míi truyÒn thèng mµ næi bËt lµ thÓ lôc b¸t 1932 - 1945 sau ®©y ®−îc chóng t«i ®−îc nhiÒu nhµ th¬ khai th¸c, vËn thèng kª tõ 1083 t¸c phÈm cña 89 nhµ dông. Trªn hµnh tr×nh ®i ®Õn hiÖn ®¹i th¬ ®−îc tuyÓn chän trong cuèn Th¬ cña th¬ ViÖt, sù hiÖn diÖn cña c¸c thÓ NhËn bµi ngµy 07/5/2007. Söa ch÷a xong 14/8/2007. 29
  2. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh lo¹i th¬ truyÒn thèng mµ tiªu biÓu nhÊt chung lµ nhá. T¸c phÈm cã dung l−îng lµ lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - 1945 ng¾n nhÊt lµ Hoa cá may (NguyÔn thùc sù cã vai trß vµ ý nghÜa hÕt søc BÝnh) víi mét cÆp lôc b¸t t−¬ng ®−¬ng 2 quan träng. Trong cuéc “c¹nh tranh” ®¬n vÞ dßng c©u. ChiÕm phÇn nhiÒu lµ giµnh vÞ thÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu cña ®éc nh÷ng bµi th¬ lôc b¸t chøa kho¶ng 2 gi¶ hiÖn ®¹i so víi c¸c thÓ lo¹i kh¸c cña cÆp 6/8 (15 bµi), 4 cÆp 6/8 (14 bµi), 5 cÆp Th¬ míi 1932-1945, thÓ lo¹i lôc b¸t ®· 6/8 (10 bµi), 6 cÆp 6/8 (17 bµi) vµ 7 cÆp 6/8 (11 bµi). Thuéc vµo lo¹i dung l−îng chøng tá ®−îc vai trß kh«ng thÓ thay lín ph¶i kÓ ®Õn c¸c t¸c phÈm: Lì b−íc thÕ ®−îc cña m×nh. VÒ sè l−îng, thÓ lo¹i sang ngang (NguyÔn BÝnh) víi 55 cÆp lôc b¸t cã 147 t¸c phÈm, chiÕm 13,6%; lôc b¸t, Lßng son s¾t (Ph¹m Huy NÕu so víi hai thÓ lo¹i ®−îc Th¬ míi sö Th«ng) víi 49 cÆp, §éc hµnh ca (TrÇn dông nhiÒu nhÊt lµ thÓ 7 ch÷ vµ 8 ch÷ HuyÒn Tr©n) víi 46 cÆp. T¸c phÈm dµi th× lôc b¸t chiÕm gÇn b»ng 1/3. Hai thÓ nhÊt lµ bµi th¬ Bãng ai (CÈm Lai) còng tø tuyÖt vµ b¸t có §−êng luËt chÝnh chØ cã 70 cÆp lôc b¸t t−¬ng øng víi 140 thèng cña v¨n häc trung ®¹i ®· bÞ lôc ®¬n vÞ dßng - c©u. Lôc b¸t tån t¹i d−íi b¸t v−ît xa c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt hai d¹ng kh¸c nhau. D¹ng thø nhÊt, l−îng. §Æc biÖt thÓ lôc b¸t cßn tá ra c¸c dßng th¬ d¾t nèi nhau tõ ®Çu ®Õn chiÕm −u thÕ h¬n h¼n thÓ lo¹i th¬ “tù cuèi t¹o thµnh nh÷ng bµi th¬ trän vÑn, do” - "míi" ®−îc thÕ hÖ c¸c"nhµ th¬ míi" nh− c¸c bµi: TiÕng s¸o thiªn thai (ThÕ s¸ng t¹o nªn. L÷), Lì b−íc sang ngang (NguyÔn C¸c nhµ th¬ cña phong trµo Th¬ BÝnh), Buån ®ªm m−a (Huy CËn)... T¹m míi 1932-1945 h×nh nh− Ýt ai kh«ng gäi ®©y lµ lôc b¸t nguyªn thÓ. D¹ng thø mét lÇn ®Õn víi thÓ th¬ nµy, thËm chÝ nhiÒu ng−êi cßn ®¹t con sè hµng chôc hai, phèi hîp vµ xen kÏ víi c¸c thÓ th¬ kh¸c (4 tiÕng, 5 tiÕng, 7 tiÕng, tù do, bµi. Tr−íc nhÊt ph¶i kÓ ®Õn NguyÔn v.v...) ®Ó lµm thµnh bµi th¬, cã thÓ gäi lµ BÝnh víi 29 t¸c phÈm toµn b»ng thÓ lôc b¸t trong tæng sè 57 s¸ng t¸c cña «ng. lôc b¸t phèi xen. Trong d¹ng phèi xen nµy cã bµi lÊy thÓ thøc lôc b¸t lµm nÒn Thø ®Õn lµ c¸c tªn tuæi nh−: Hå DzÕnh: (nh− bµi VÒ nÎo thanh tuyÒn cña TrÇn 15 bµi, TrÇn HuyÒn Tr©n: 20 bµi, Xu©n DiÖu: 6 bµi vµ Huy CËn, Méng S¬n, ThÕ DÇn), còng cã bµi lÊy c¸c thÓ kh¸c lµm nÒn (nh− bµi M−êi hai th¸ng s¸u cña L÷ mçi ng−êi ®Òu 7 bµi... ThÓ lôc b¸t Vò Hoµng Ch−¬ng, Lªn ch¬i tr¨ng cña kh«ng chØ kh¼ng ®Þnh m×nh trªn thi Hµn MÆc Tö, Tr−êng t×nh cña Tchuya ®µn chØ b»ng sè l−îng mµ ý nghÜa h¬n, lôc b¸t cßn sèng m·i trong lßng ng−êi (§¸i §øc TuÊn). Lôc b¸t trong Th¬ míi b»ng nh÷ng t¸c phÈm mang gi¸ trÞ cæ 1932 - 1945 ®· khai th¸c triÖt ®Ó, ®a ®iÓn nh−: Ch©n quª, Lì b−íc sang d¹ng c¸c chøc n¨ng vµ néi dung thÓ lo¹i ngang (NguyÔn BÝnh), Buån ®ªm m−a nh»m thÓ hiÖn nh÷ng cung bËc c¶m (Huy CËn), TiÕng s¸o thiªn thai (ThÕ xóc, nh÷ng tr¹ng huèng t©m hån phong L÷), ChiÒu (Xu©n DiÖu)... Thùc tÕ nµy phó, tinh vi cña nh÷ng hån Th¬ míi. cho thÊy lôc b¸t – mét thÓ th¬ cæ truyÒn Trong ®ã næi bËt nhÊt lµ chøc n¨ng tr÷ cña d©n téc ®Õn thêi hiÖn ®¹i, trong thÕ t×nh víi néi dung bµy tá t− t−ëng, t×nh “c¹nh tranh” víi nhiÒu thÓ lo¹i Th¬ míi, c¶m cña c¸i T«i c¸ nh©n c¸ thÓ... Kh¶o vÉn cã vÞ thÕ v÷ng ch¾c trªn thi ®µn. s¸t mét thÓ lo¹i v¨n häc, theo chóng t«i §©y lµ ®iÒu mµ chØ duy nhÊt thÓ lôc b¸t cÇn c¨n cø trªn 3 ph−¬ng diÖn: Chøc cã ®−îc so víi c¸c thÓ th¬ truyÒn thèng n¨ng, néi dung vµ thi ph¸p thÓ lo¹i. ë kh¸c. §ã lµ ch−a kÓ tíi nh÷ng t¸c phÈm ®©y, do khu«n khæ cña bµi b¸o (theo lµm b»ng thÓ lo¹i kh¸c cã xen lôc b¸t. quy ®Þnh cña t¹p chÝ), bµi viÕt nµy chØ H×nh thøc kh¼ng ®Þnh chñ yÕu cña lôc tËp trung kh¶o s¸t ë ph−¬ng diÖn thi b¸t trong Th¬ míi 1932-1945 lµ c¸c t¸c ph¸p cña thÓ lo¹i. phÈm tr÷ t×nh cã dung l−îng nh×n 30
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh / lÎ loi 2. §Æc tr−ng thi ph¸p thÓ lo¹i (Huy CËn - Buån ®ªm m−a) lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - 1945 Ng¾t nhÞp 2 / 2 / 2 - 4 / 4: 2.1. Tr−íc hÕt, xÐt trªn ph−¬ng §−êng xa / ngo¶nh l¹i / ngÈn ng¬ diÖn ®Æc ®iÓm thi luËt cña thÓ th¬, cã Tr«ng theo m©y tr¾ng / thÉn thê thÓ thÊy c¸c "nhµ th¬ míi" cã nhiÒu t©m m¾t xanh ®¾c víi thÓ lo¹i nµy (tiªu biÓu nh− ThÕ (H»ng Ph−¬ng - Lßng quª) L÷, Huy CËn, NguyÔn BÝnh, Xu©n Thø t−, cïng víi viÖc kÕ thõa nh÷ng ®Æc DiÖu...) ®Òu ®¶m b¶o m« h×nh "chÝnh tr−ng cña lôc b¸t cæ ®iÓn truyÒn thèng, thÓ" (tøc m« h×nh chuÈn, ®¬n vÞ c¬ b¶n ®Ó diÔn t¶ t©m t×nh cña mét thÕ hÖ míi, cña bµi th¬ lµ mét cÆp c©u lôc b¸t chiÕm b¶o ®¶m ®−îc c¸i Ên t−îng chuÈn mùc 2 dßng th¬, dßng trªn 6 tiÕng, dßng d−íi cho thÓ th¬, c¸c "nhµ th¬ míi", khi cÇn 8 tiÕng) cña th¬ truyÒn thèng. HÇu hÕt, thiÕt ®· biÕt xö lý linh ho¹t c¸c yÕu tè nh÷ng bµi th¬ lµm theo thÓ lôc b¸t thi luËt cña thÓ lo¹i trªn nh÷ng dßng trong hÖ thèng thÓ lo¹i Th¬ míi 1932 - th¬ cô thÓ, t¹o nªn nh÷ng ®Æc s¾c thi 1945 ®Òu kÕ thõa trän vÑn cÊu tróc c©u ph¸p cña lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - th¬ lôc b¸t x−a. Thø hai, vÒ c¸ch thøc 1945. gieo vÇn vµ phèi nhÞp: HÇu hÕt c¸c "nhµ 2.2. §Æc tr−ng thi ph¸p thÓ lo¹i cña th¬ míi" ®Òu tËn dông triÖt ®Ó sù kÕt lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - 1945 ®Æc hîp 2 lo¹i vÇn l−ng vµ vÇn ch©n phæ biÖt ®−îc thÓ hiÖn râ trªn c¸c ph−¬ng biÕn trong lôc b¸t truyÒn thèng. Lôc b¸t diÖn: cÊu tróc, vÇn, nhÞp, giäng ®iÖu, Th¬ míi thiªn vÒ thanh b»ng vµ chñ ng«n ng÷, nghÖ thuËt tæ chøc c©u th¬, yÕu sö dông thanh b»ng t¹o tÝnh nh¹c dßng th¬ vµ nghÖ thuËt ®èi. du d−¬ng, ªm ®Òm... Ch¼ng h¹n, ë 4 cÆp c©u lôc b¸t sau ®©y, tÊt c¶ ®Òu gieo vÇn 2.2.1. Kh¶o s¸t 147 bµi th¬ lôc b¸t b»ng vµ 40/56 lµ tû lÖ thanh b»ng ®−îc trong Th¬ míi 1932 - 1945, t¸c gi¶ vµ dïng so víi thanh tr¾c: TiÕng ®−a hiu t¸c phÈm, chóng t«i nhËn thÊy cã mét h¾t bªn lßng. Buån ¬i xa v¾ng mªnh hiÖn t−îng ®Æc biÖt næi lªn xÐt vÒ mÆt m«ng lµ buån (ThÕ L÷ - TiÕng s¸o thiªn cÊu tróc, ®ã lµ hiÖn t−îng lÎ mét dßng thai). §ªm m−a lµm nhí kh«ng gian. lôc (6 ch÷) cuèi bµi (nghÜa lµ kÕt bµi Lßng run thªm l¹nh nçi hµn bao la kh«ng ph¶i lµ dßng b¸t - t¸m ch÷ nh− (Huy CËn - Buån ®ªm m−a). Kh«ng th−êng thÊy). ViÖc trao vai trß kÕt bµi gian nh− cã d©y t¬. B−íc ®i sÏ døt ®éng cho dßng lôc (6 ch÷) h¼n kh«ng ph¶i lµ hê sÏ tiªu (Xu©n DiÖu - ChiÒu). L¸ng kh«ng cã nguyªn cí. Mét mÆt, cã thÓ do giÒng ®· ®á ®Ìn ®©u. Chê em ¨n giËp ¶nh h−ëng cña c¸ch kÕt ë thÓ lo¹i h¸t miÕng giÇu em sang (NguyÔn BÝnh - nãi (bµi h¸t nãi chÝnh c¸ch bao giê còng Chê nhau). Thø ba, lôc b¸t Th¬ míi kÕt thóc b»ng c©u 6 ch÷), mÆt kh¸c, cã còng kÕ thõa c¸ch ng¾t nhÞp ®«i th−êng lÏ víi dông ý diÔn t¶ nh÷ng s¾c th¸i thÊy trong lôc b¸t ca dao, lôc b¸t c¶m xóc bÊt th−êng x¶y ra trªn dßng TruyÖn KiÒu. 147 bµi th¬ lôc b¸t nguyªn m¹ch ®Òu ®Òu cña t©m tr¹ng (®−îc t¹o thÓ, kÓ c¶ nh÷ng bµi th¬ lôc b¸t phèi nªn tõ kiÓu kiÕn tróc dßng 6 tiÕp dßng 8 xen trong Th¬ míi 1932 - 1945 chñ yÕu lÇn l−ît lu©n phiªn ®Òu ®Æn cña thÓ lôc lµ ng¾t nhÞp nµy. VÝ dô: b¸t) mµ c¸c nhµ th¬ míi n¶y sinh ý Ng¾t nhÞp 2 / 2 / 2 - 2 / 2 / 2 / 2: t−ëng ®Æt dßng 6 cuèi bµi võa cã vai trß Th«n §oµi / ngåi nhí / th«n §«ng kÕt, võa cã vai trß më, gîi nhiÒu liªn Mét ng−êi / chÝn nhí / m−êi mong t−ëng cho c¶m nhËn cña ng−êi ®äc! / mét ng−êi Dßng m¹ch c¶m xóc cña thi nh©n ®−¬ng (NguyÔn BÝnh - T−¬ng t−) buån rÇu bçng d−ng ch÷ng l¹i mét niÒm Nghe ®i / rêi r¹c / trong hån th¶ng thèt, ngËm ngïi: Nh÷ng ch©n / xa v¾ng / dÆm mßn ChÐn sÇu ®æ −ít tr−êng giang 31
  4. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh Canh gµ bªn ní gi»ng sang bªn nµy mét lÇn trong bµi S¸ng quª cña Hå L¹y giêi ®õng s¸ng ®ªm nay DzÕnh: §ß quªn cËp bÕn t«i say suèt ®êi, Giã ®−a mÆt trêi dÇn cao Chiªu Qu©n lªn ngùa mÊt råi... Khãm tre r× rµo mu«n tiÕng chim (NguyÔn BÝnh - Mét con s«ng l¹nh) kªu. HoÆc b©ng khu©ng, l¬ löng, kÐo Nh− vËy, c¸ch thøc gieo vÇn cña dµi kh«ng bao giê døt: lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - 1945 hÇu Dç lßng, ngu«i nhí th−¬ng ®©u nh− kh«ng biÕn ®æi. Nh¾c l¹i ®iÒu ®· Kim nam ch©m lùa h−íng sÇu trë ®−îc kh¼ng ®Þnh chóng t«i chØ nh»m ra. nhÊn m¹nh mét ®iÒu r»ng: c¸c "nhµ th¬ Giã buån chiÒu l¹nh vai sa... míi" ®· biÕt vËn dông vµ khai th¸c triÖt (L−u Quang ThuËn - B¶n ®å) ®Ó ®Æc tr−ng gieo vÇn vèn cã cña thÓ thøc lôc b¸t, kÕt hîp víi c¸ch ng¾t nhÞp HiÖn t−îng nµy chØ x¶y ra trong 3 ch½n, mét mÆt nh»m ®¶m b¶o cho c¸c t¸c phÈm: Mét con s«ng l¹nh, Con nhµ dßng th¬ liªn kÕt víi nhau mét c¸ch hµi nho cò (NguyÔn BÝnh), B¶n ®å (L−u hoµ, tr«i ch¶y, kh«ng g©y Ên t−îng gß Quang ThuËn), vµ trong mét bµi th¬ lôc Ðp láng lÎo; mÆt kh¸c t¹o ©m h−ëng nhÑ b¸t phèi xen: Tho¸t tôc cña Tchya. VÒ nhµng, thanh tho¸t, rÊt thÝch hîp víi c¬ b¶n, c¸c bµi th¬ lôc b¸t cña Th¬ míi viÖc diÔn t¶ nh÷ng nçi buån m¬ hå vµ 1932 - 1945 vÉn h−íng tíi m« h×nh cÊu kÐo dµi, nh÷ng t×nh c¶m b©ng khu©ng tróc ®· trë thµnh chuÈn mùc, ®iÓn th−¬ng nhí, võa l¬ löng l¹i võa quÈn ph¹m cña lôc b¸t cæ ®iÓn. quanh, bÕ t¾c cña c¸i t«i Th¬ míi 1932 - 2.2.2. ViÖc gieo vÇn cña lôc b¸t Th¬ 1945. míi 1932 - 1945 cã g× ®−îc "lµm míi"?. Tr−íc hÕt, cÇn ph©n biÖt hai khÝa c¹nh 2.2.3. Bªn c¹nh c¸ch thøc gieo vÇn trong hiÖn t−îng nµy, mét lµ ©m ®iÖu lµ nhÞp ®iÖu cña thÓ th¬. NhÞp ng¾t th«ng th−êng phæ biÕn trong thÓ lôc b¸t cña vÇn, hai lµ vÞ trÝ gieo vÇn. ë khÝa lµ nhÞp ch½n, mçi nhÞp 2 tiÕng. C¸ch c¹nh thø nhÊt, c¸c nhµ th¬ "hoµn toµn ng¾t nhÞp lÎ, mçi nhÞp 3 tiÕng trong mét h−íng tíi sù chuÈn mùc cña th¬ c¸ch sè t¸c phÈm lôc b¸t cæ ®iÓn còng lÆp l¹i luËt, nghÜa lµ hoµn toµn sö dông vÇn phÇn nhiÒu trong c¸c bµi lôc b¸t Th¬ b»ng. H¬n thÕ, hä cßn cè g¾ng ®¹t ®−îc míi. Tuy nhiªn, c¸c nhµ th¬ míi ®· møc ®é hßa ©m cao b»ng c¸ch triÖt ®Ó kh«ng cè chÊp gi÷ nguyªn diÖn m¹o cò sö dông vÇn chÝnh". Ch¼ng h¹n, nh− ë mµ ®· t×m c¸ch "®a d¹ng ho¸" c¸ch thøc c¸c bµi th¬ lôc b¸t dµi h¬i nh− Lì b−íc ng¾t nhÞp. Ch¼ng h¹n, ng¾t nhÞp 2/4 - sang ngang (NguyÔn BÝnh), §éc hµnh 2/2/2: ca (TrÇn HuyÒn Tr©n). ë ®©y, tû lÖ c¸c H«m nay / trêi nhÑ lªn cao dßng th¬ sö dông c¸c bé vÇn cã khu«n T«i buån / kh«ng hiÓu / v× sao / ©m trïng khÝt lµ: 87/110 dßng (Lì b−íc t«i buån sang ngang), 50/92 dßng (§éc hµnh ca); (Xu©n DiÖu - ChiÒu) sè vÇn cßn l¹i tuy gieo vÇn th«ng nh−ng NhÞp 4/2 - 2/2/4: møc ®é hßa ©m còng kh¸ râ, nh− "®êi" N¾ng chia nöa b·i / chiÒu råi gieo víi "c−êi"... VÒ vÞ trÝ gieo vÇn, thùc V−ên hoang / trinh n÷ / xÕp ®«i l¸ ra khã cã thÓ ®æi kh¸c so víi h×nh mÉu sÇu lôc b¸t cæ ®iÓn truyÒn thèng. Kh¶ n¨ng (Huy CËn - NgËm ngïi) gieo vÇn ë tiÕng thø t− dßng b¸t, vèn NhÞp 2/4 - 2/1/3/2: kh¸ quen thuéc víi "lç tai" d©n gian Non xanh / ng©y c¶ buæi chiÒu còng kh«ng ®−îc Th¬ míi quan t©m vËn Nh©n gian / e / còng tiªu ®iÒu / dông nhiÒu nh− th¬ lôc b¸t hiÖn ®¹i sau d−íi kia Th¬ míi 1932 - 1945. Tr−êng hîp gieo (Huy CËn - Thu rõng) vÇn ë tiÕng thø t− c©u b¸t chØ xÈy ra 32
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh §Æc biÖt cã kh«ng Ýt c©u th¬ ®−îc tr−êng hîp "ph¹m luËt". TiÕng thø 2, ng¾t nhÞp hÕt søc míi l¹, hiÖn ®¹i: nhÞp tiÕng thø 4 dßng lôc tõ b»ng chuyÓn 2/4 - 3/1/4: thµnh tr¾c vµ tõ tr¾c chuyÓn thµnh T−¬ng t− / thøc mÊy ®ªm råi b»ng. Sù thay ®æi nµy theo chóng t«i lµ BiÕt cho ai / hái / ai ng−êi biÕt do sù chi phèi cña dßng c¶m xóc nh©n cho vËt tr÷ t×nh. ¢m ®iÖu c©u th¬ cã lóc tróc (NguyÔn BÝnh - T−¬ng t−) tr¾c do nhiÒu thanh tr¾c ®i liÒn nhau: NhÞp 1/5 - 2/2/2/2: óp mÆt vµo hai bµn tay. ChÞ t«i khãc V©ng/ tõ ©n ¸i nhì nhµng mÊt mét ngµy mét ®ªm (NguyÔn BÝnh - T×nh t«i / than l¹nh / giã tµn / Lì b−íc sang ngang). Hay cã lóc thanh lµm sao tho¸t: Hån anh nh− hoa cá may. Mét (NguyÔn BÝnh - Ng−êi hµng xãm) chiÒu c¶ giã b¸m ®Çy ¸o em (NguyÔn NhÞp 4/2 - 2/1/3/2: BÝnh - Hoa cá may) lµ do nhÞp lßng cÇn C¸i g× nh− thÓ / nhí mong ph¶i ®i nh− thÕ. Nhí nµng? / kh«ng? / QuyÕt lµ Së thÝch sö dông thanh b»ng lµ kh«ng/ nhí nµng mét ®Æc tÝnh cña c¸c nhµ th¬ míi. (NguyÔn BÝnh - Ng−êi hµng xãm) Trong quyÒn tù do lùa chän cña m×nh NhÞp 1/2/3: ®èi víi nh÷ng tiÕng n»m ë vÞ trÝ lÎ (tù Råi.../ giã s−¬ng / tr¶ giã s−¬ng do vÒ b»ng tr¾c) trong m« h×nh phèi (TrÇn HuyÒn Tr©n - Khãc T¶n §µ) ®iÖu, c¸c nhµ th¬ ®· ®Æt vµo ®ã rÊt NhÞp 2/1/1/2 - 2/2/2/2: nhiÒu thanh b»ng liÒn nhau ®Ó diÔn t¶ T«i say? / Th−a / trÎ / ch−a ®Çy nh÷ng cung bËc buån vui cña lßng C¸i ®au / nh©n thÕ / th× say / nçi ng−êi. Huy CËn trong bµi Buån ®ªm g×? m−a ®· khÐo dïng nhiÒu thanh b»ng (TrÇn HuyÒn Tr©n - Uèng r−îu víi nèi tiÕp nhau suèt chiÒu dµi bµi th¬ ®Ó T¶n §µ). diÔn t¶ c¸i buån nhÑ nhµng mµ thÊm NhÞp 1/1/1/3 - 1/3/2/2: thÝa, d− ba trong lßng ng−êi theo tiÕng Bãng,/ t«i,/ t«i,/ bãng trïng tr×nh m−a r¬i: Nµng,/ t«i ®uæi m·i / ...canh tµ,/ Tai n−¬ng n−íc giät m¸i nhµ tµ canh Nghe trêi n»ng nÆng nghe ta buån (CÈm Lai - §uæi bãng) buån... Sù ®a d¹ng, phong phó trong c¸ch R¬i r¬i d×u dÞu... r¬i r¬i ng¾t nhÞp c©u th¬ ®· gãp phÇn biÓu Tr¨m mu«n giät nhÑ nèi lêi vu v¬.... hiÖn nh÷ng "phøc ®iÖu t©m hån" cña C¸c bµi th¬ TiÕng s¸o thiªn thai cña con ng−êi thêi ®¹i míi mµ lôc b¸t nhÞp ThÕ L÷, M¬ tiªn cña BÝch Khª còng cã ®«i khã cã kh¶ n¨ng biÓu ®¹t. VÝ nh− nh÷ng h×nh th¸i biÓu hiÖn t−¬ng tù. c¸ch ng¾t nhÞp 4/2 - 2/1/3/2 trong c©u 2.2.5. Giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷ lµ th¬: C¸i g× nh− thÓ / nhí mong. Nhí ph−¬ng diÖn quan träng hµng ®Çu cña nµng? / kh«ng? / QuyÕt lµ kh«ng / nhí mäi t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ. Nã nµng (NguyÔn BÝnh), lµ tiÕt nhÞp cña phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh−ng t©m tr¹ng ®Çy m©u thuÉn, võa muèn quyÕt ®Þnh lµ do phong c¸ch c¸ nh©n, phñ ®Þnh l¹i võa muèn ®ãn nhËn niÒm phong c¸ch thÓ lo¹i. Giäng ®iÖu lu«n rung c¶m míi: t×nh yªu. C¸ch ng¾t nhÞp g¾n liÒn víi ng«n ng÷. Giäng ®iÖu quyÕt míi l¹ hiÖn ®¹i nµy lµ mét c¬ së ®Ó ph©n ®Þnh viÖc lùa chän ng«n ng÷ vµ ng«n biÖt lôc b¸t cña NguyÔn BÝnh víi lôc ng÷ lµ c¬ së t¹o tÝnh nh¹c cho giäng b¸t cña ca dao. ®iÖu. ¢m h−ëng chung cña Th¬ míi 2.2.4. VÒ phèi thanh (luËt b»ng 1932 - 1945 lµ "buån ®au, u sÇu" (còng tr¾c), ngoµi phÇn nhiÒu nh÷ng bµi lôc lµ giäng ®iÖu chÝnh cña th¬ l·ng m¹n). b¸t theo s¸t khu«n mÉu ®· ®−îc x¸c ¢m ®iÖu Êy trµn vµo Th¬ míi 1932 - lËp, trong lôc b¸t Th¬ míi, cã mét sè Ýt 33
  6. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh 1945 ë tÊt c¶ c¸c thÓ lo¹i, ®Æc biÖt rÊt mÏ, c¸i t«i nµy ®ßi hái ®−îc gi¶i phãng, phï hîp víi thÓ lôc b¸t. Vèn lµ mét thÓ ®−îc kh¼ng ®Þnh, v× thÕ "nh÷ng sîi t¬ th¬ cã nguån gèc d©n gian nªn lôc b¸t lßng" l·ng m¹n cña nh÷ng c¸i t«i Êy, cã mét chÊt giäng rÊt ®Æc tr−ng - tr÷ theo ®ã, còng rung lªn, rÊt nh¹y c¶m t×nh nhÑ nhµng, ªm ¸i vµ s©u l¾ng, víi nh÷ng ®−êng nÐt, s¾c th¸i riªng. Lôc b¸t Th¬ míi, trªn c¸i "giäng nÒn" thiÕt tha víi nhÞp "®−a n«i". Giäng ®iÖu nµy céng h−ëng víi ©m ®iÖu buån ®au, buån th−¬ng - u sÇu, cã v« vµn nh÷ng u sÇu cña thêi ®¹i Th¬ míi, t¹o nªn "nghÞch ©m"kh«ng thÓ trén lÉn: Giäng chÊt giäng riªng khã cã thÓ trén lÉn cña t−¬i vui, yªu ®êi cña ThÕ L÷ trong lôc b¸t Th¬ míi1932 - 1945. Lôc b¸t TiÕng s¸o thiªn thai; giäng thuÇn hËu, Th¬ míi th−êng cã nh÷ng tiÕng thë dÔ th−¬ng cña §oµn V¨n Cõ trong HÌ, buån sÇu, ch¸n n¶n: Tuæi son m¸ phÊn §ªm ®«ng, Ch¬i xu©n; giäng "quª mïa" m«i hång. B−íc ch©n vÒ ®Õn nhµ chång dÔ th−¬ng vµ t×nh tø cña NguyÔn BÝnh trong Ch©n quª, Ng−êi hµng xãm, lµ th«i (NguyÔn BÝnh). Cã khi ®ã lµ T−¬ng t−, M−êi hai bÕn n−íc... Lôc b¸t nh÷ng tiÕng lßng ®Çy b©ng khu©ng, man m¸c, c« liªu: V−ên hoang, nhµ cña NguyÔn BÝnh, §oµn V¨n Cõ, hay v¾ng, c©y th−a. Lßng t«i sÇu tñi ®· võa H»ng Ph−¬ng, L−u Kú Linh, v.v... mét mÊy xu©n. Ngµy kia t«i sÏ tõ trÇn. V−ên mÆt cã mang ©m h−ëng cña ca dao, ngät hoang liªu l¹i mÊy lÇn hoang liªu ngµo nh− khóc nh¹c ®ång quª, nh−ng (Méng HuyÒn - V−ên hoang)... Cã mÆt kh¸c vÉn mang ®Ëm dÊu Ên phong c¸ch thêi ®¹i Th¬ míi vµ dÊu Ên riªng nh÷ng phong c¸ch vèn hîp víi giäng tr¸ng ca nh−ng khi t×m vÒ víi lôc b¸t cña phong c¸ch c¸ nh©n. Lôc b¸t trong Th¬ míi 1932 - 1945 cßn cã giäng trµo d−êng nh− còng bÞ "mÒm ho¸" ®i. Thay phóng, mØa mai kh¸ ®éc ®¸o: L¹ lïng! ë cho ©m h−ëng tr¸ng ca - lÞch sö trong n−íc Nam ta. Lßng nh©n ®¹o còng ®æi nh÷ng vÇn th¬ tù do lµ giäng ®iÖu ®Çy ra tr¸i mïa (Tó Mì - Héi b¶o trî sóc hoµi niÖm, da diÕt, kh¾c kho¶i, thÊm ®Ém nh©n t×nh trong th¬ lôc b¸t: vËt)... Cã thÓ nãi, kh¸ nhiÒu "nhµ th¬ M−a bay tr¾ng l¸ rau tÇn míi" tµi hoa b»ng nh÷ng s¸ng t¹o riªng ThuyÒn ai bèc khãi xa dÇn bÕn m−a cña m×nh ®· "lµm míi" thÓ lo¹i lôc b¸t, Cã ng−êi vÒ khÐp song th−a hoÆc trªn ph−¬ng diÖn chøc n¨ng, §Ó rªu ngâ tróc t−¬ng t− l¸ vµng ph−¬ng diÖn néi dung hoÆc trªn ph−¬ng (TrÇn HuyÒn Tr©n - Thu) diÖn thi ph¸p cña thÓ lo¹i, t¹o nªn tÝnh Th¬ míi 1932 - 1945 tiÕp thu ¶nh "®a thanh" cho lôc b¸t Th¬ míi 1932 - h−ëng tõ nhiÒu nguån trong ®ã cã 1945. nguån truyÒn thèng, nhÊt lµ ë thÓ lôc Víi giäng ®iÖu buån th−¬ng, u sÇu, b¸t, nh−ng vÉn t¹o ®−îc b¶n s¾c cho c¸c nghÖ sü lôc b¸t Th¬ míi ®· khai m×nh. Lôc b¸t Th¬ míi 1932 - 1945 võa th¸c, vËn dông hÖ thèng tõ l¸y tiÕng mang nÐt chung cña phong c¸ch thêi ViÖt víi mËt ®é ®Ëm ®Æc. Ch¼ng h¹n ®¹i, võa mang nÐt riªng cña phong c¸ch ngay trong mét cÆp c©u lôc b¸t ®· cã ®Õn 3 tõ l¸y: £m ªm chiÒu ngÈn ng¬ thÓ lo¹i vµ phong c¸ch c¸ nh©n. Lôc b¸t cña ca dao do ®Æc tr−ng cña lo¹i h×nh chiÒu. Lßng kh«ng sao c¶ hiu hiu khÏ folklore, kh«ng xuÊt hiÖn giäng ®iÖu buån (T−¬ng t− chiÒu - Xu©n DiÖu). Tuy chñ thÓ c¸ nh©n. §Õn lôc b¸t trong v¨n nhiªn, hiÖn t−îng dïng tõ l¸y kiÓu nµy häc viÕt trung ®¹i ®· cã nh÷ng ®æi thay kh«ng ph¶i lµ nÐt riªng cña lôc b¸t Th¬ quan träng, dÜ nhiªn ®· mang mµu s¾c míi (NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu c¸ nh©n, nh−ng còng chñ yÕu ®Ó tù sù còng ®· tõng cã nh÷ng c©u th¬ lôc b¸t (lôc b¸t ë truyÖn N«m mµ ®Ønh cao lµ dïng tõ l¸y ®¹t hiÖu qu¶ nghÖ thuËt TruyÖn KiÒu - NguyÔn Du). B−íc sang cao: Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m. thêi ®¹i Th¬ míi 1932 - 1945, ý thøc vÒ ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa c¸i t«i c¸ nh©n c¸ thÓ trçi dËy m¹nh xa. Buån tr«ng ngän n−íc míi sa. Hoa 34
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u. Buån t«i nghÌo l¾m: than «i! (TÕ Hanh), tr«ng néi cá dÇu dÇu. Ch©n m©y mÆt Liªn ¬i! ®· m¸t ruét mµy hay ch−a ®Êt mét mµu xanh xanh). Nh−ng, cã (TrÇn Trung Ph−¬ng).v.v... HiÖn t−îng nµy ®· tõng xuÊt hiÖn kh«ng Ýt lÇn thÓ nãi "hÖ tõ l¸y trong th¬ trung ®¹i bÞ trong lôc b¸t ca dao, nh−ng "thiÕu mµu ¸p chÕ bëi tÝnh −íc lÖ cao cña ng«n ng÷ s¾c chñ thÓ". Cßn ë ®©y lµ nh÷ng tiÕng nªn "tÝnh ý t−îng" vÉn lµ hiÖn t−îng næi nãi cña nh÷ng c¸ nh©n ®¬n nhÊt, c¸ bËt. Trong khi ®ã, c¸c tõ l¸y cña lôc b¸t biÖt, yªu cÇu ph¶i ®−îc trß chuyÖn, Th¬ míi th−êng g¾n liÒn víi c¶m xóc cô "giao tiÕp" mét c¸ch trùc tiÕp ®Ó béc lé, thÓ, mµu s¾c "c¶m tÝnh" râ h¬n nªn cã gi·i bµy t©m t−, c¶m xóc cña m×nh. kh¶ n¨ng biÓu ®¹t giäng ®iÖu chñ thÓ Ph¶i ch¨ng do ®Æc tr−ng cña Th¬ míi næi bËt h¬n" [3]. Trong khuynh h−íng l·ng m¹n lµ sù "trµn bê cña c¶m xóc" trë vÒ víi ©m h−ëng cña c¸c lµn ®iÖu ca nªn yªu cÇu ®−îc bµy tá trùc tiÕp lµ dao quª mïa, d©n d·, c¸c t¸c gi¶ l¹i ®−a ®iÒu tÊt yÕu cña ng«n ng÷ lôc b¸t Th¬ vµo thÓ lôc b¸t rÊt nhiÒu nh÷ng tõ ng÷ míi 1932 - 1945?. "quª", nh÷ng h×nh ¶nh, biÓu t−îng cã tÝnh Èn dô cao (v−ên cau, ao bÌo, giËu 2.2.5. Bªn c¹nh viÖc cho phÐp xö lý mång t¬i...) hay c¸c thµnh ng÷ quen c¸c yÕu tè n»m trong c¬ cÊu luËt võa thuéc (chÝn nhí m−êi th−¬ng, mét n¾ng nªu, lôc b¸t cßn cho phÐp cã nh÷ng biÕn hai s−¬ng, sang s«ng ®¾m ®ß..). NhiÒu ®æi thi ph¸p, diÔn ra trªn c¸c dßng th¬. h×nh ¶nh, thi liÖu quen thuéc trong ca Dßng th¬ lµ mét trong hai vÕ song hµnh dao d©n ca ®−îc vËn dông linh ho¹t lËp thµnh mét c©u th¬ lôc b¸t. Dßng uyÓn chuyÓn (hoa, b−ím, cam, b−ëi, trªn vµ dßng d−íi ®−îc chia t¸ch giíi trÇu, cau...). Vµ c¶ c¸ch nãi duyªn d¸ng, h¹n bëi mét vÇn ch©n. Mçi dßng nh− t×nh tø, "e thÑn" cña nh÷ng c« g¸i quª vËy th−êng trïng hîp víi mét c©u hoÆc n÷a: Em nghe hä nãi mong manh. H×nh mét vÕ cña c©u, hiÓu theo nghÜa lµ mét nh− hä biÕt chóng m×nh víi nhau ®¬n vÞ có ph¸p. Víi lôc b¸t Th¬ míi (NguyÔn BÝnh - Chê nhau). Hai ch÷ "víi 1932 - 1945, lÇn ®Çu tiªn trªn thi ®µn nhau" ®· lét t¶ rÊt ®¾t c¸i chÊt quª ViÖt Nam c¸c nhµ th¬ ®· ®em ®Õn sù trong th¬ NguyÔn BÝnh. Còng muèn nãi míi l¹ trong c¸ch thøc biÓu ®¹t trªn lµ "yªu" nh−ng "víi nhau" cã vÎ bÏn lÏn, mét dßng th¬. Cã thÓ quan s¸t nh÷ng thÑn thß, mËp mê, nã kh«ng trùc tiÕp biÕn ®æi nµy trªn ba biÓu hiÖn chñ yÕu: m¹nh b¹o nh− giäng T©y "sang" cña hiÖn t−îng v¾t dßng, hiÖn t−îng nhiÒu Xu©n DiÖu (Më miÖng vµng vµ h·y nãi c©u trªn mét dßng vµ hiÖn t−îng xÕp yªu t«i/ DÇu chØ lµ trong mét phót mµ dßng theo bËc thang. th«i (Mêi yªu). ë dßng th¬ lôc b¸t trµo Víi ý ®å "míi ho¸" có ph¸p c©u th¬ lôc b¸t, n¨m 1932 trong bµi TiÕng s¸o phóng, cßn cã nh÷ng lêi ¨n tiÕng nãi thiªn thai ThÕ L÷ ®· thùc sù t¹o nªn hµng ngµy, ®Æc biÖt lµ thø ng«n ng÷ trµo phóng víi c¸ch nãi mØa mai, g©y mét "®ét biÕn" víi kiÓu c©u nh−: c−êi: MÊy ngµi cËt Êm lßng no. Nhµn Trêi cao xanh ng¾t. « k×a c«ng rçi viÖc ch¼ng lo l¾ng g×. Bçng Hai con h¹c tr¾ng bay vÒ bång lai. d−ng gië d¹ tõ bi. Mñi lßng th−¬ng LuËt th¬ (sù phèi thanh bµng, tr¾c gièng v« tri trªn ®êi. (Tó Mì - Héi b¶o trong tõng c©u th¬) hÇu nh− kh«ng trî sóc vËt)... thay ®æi. Nh−ng trªn ph−¬ng diÖn có Lôc b¸t Th¬ míi 1932 - 1945 sö ph¸p, quan hÖ gi÷a c¸c dßng th¬ lôc b¸t dông rÊt nhiÒu h« ng÷: Em ¬i h·y ngñ ®· kh«ng cßn gi÷ nguyªn khu«n mÉu anh hÇu qu¹t ®©y (Huy CËn), L¹i gÇn cò. Dßng lôc 6 tiÕng lÏ ra ph¶i lµ mét ta hái ai r»ng ai ¬i (ThÕ L÷), ¤i coi ! ®¬n vÞ có ph¸p ®éc lËp (4 tiÕng ®Çu: hån ®−êng say nghiÒn (BÝch Khª), Em Trêi cao xanh ng¾t) vµ mét vÕ 2 tiÕng ¬i em ë l¹i nhµ (NguyÔn BÝnh), Nh−ng cuèi (« k×a) trong t− thÕ h−íng tíi ®èi 35
  8. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh t−îng ®−îc nh¾c ®Õn ë dßng d−íi t¹o vÞ có ph¸p ng÷ nghÜa gÇn nh− ®éc lËp thµnh mét h¬i th¬ ®Ó hoµn chØnh mét ý: víi nhau trªn mét dßng: ¤ k×a! hai con h¹c tr¾ng bay vÒ bång Cæng lµng réng më. ån µo. lai. §©y lµ hiÖn t−îng v¾t dßng trong N«ng phu l÷ng th÷ng ®i vµo n¾ng c©u th¬ lôc b¸t Th¬ míi 1932 - 1945. mai KiÓu cÊu tróc c©u th¬ ®éc ®¸o nµy ®−îc (Bµng B¸ L©n - Cæng lµng) c¸c nhµ th¬ míi ph¸t huy vµ h−ëng øng C¸i g× nh− thÓ nhí mong nhiÖt t×nh: Nhí nµng? kh«ng? QuyÕt lµ kh«ng Mïa thi s¾p tíi!- Em th¬ nhí nµng C¸i h«n ©u yÕm xin chê n¨m sau (NguyÔn BÝnh - Ng−êi hµng xãm) (Xu©n DiÖu - Mïa thi) Kh¸ nhiÒu bµi sö dông nh÷ng dÊu ng¾t SÇu thu lªn vót, song song c©u t¹o thµnh nhiÒu ®¬n vÞ có ph¸p Víi c©y hiu qu¹nh, víi lßng qu¹nh trªn mét c©u th¬ nh− vËy (gi÷a dßng lôc hiu b¸t): Th−a bµ, ChiÒu m−a, §ªm trõ tÞch (Huy CËn - Thu rõng) (TrÇn HuyÒn Tr©n); ChiÒu x−a (Huy T«i say? Th−a trÎ ch−a ®Çy CËn); Quª b¹n (TÕ Hanh); Bªn cÇu t¸i C¸i ®au nh©n thÕ th× say nçi g×? sinh (ViÖt Ch©u)… Lôc b¸t Th¬ míi (TrÇn HuyÒn Tr©n - Uèng r−îu víi 1932 - 1945 cßn vËn dông biÖn ph¸p T¶n §µ) nghÖ thuËt tiÓu ®èi cña c©u th¬ lôc b¸t Tõ x−a muèn ngá mµ sao truyÒn thèng (3/3, 4/4) nh»m h−íng tíi B©ng khu©ng, ch¼ng biÕt r»ng trao x¸c lËp nh÷ng vÕ t−¬ng øng trong néi göi g× bé dßng th¬, khiÕn dßng th¬ cã vÎ ®Ñp (Vò Hoµng Ch−¬ng - Bøc kh¨n hµi hoµ, c©n ®èi: Trai t¬ kh¨n lôc / g¸i mõng c−íi) hång th¾m m«i (Hå DzÕnh - ChiÒu xu©n B−ím ¬i! B−ím h·y vµo ®©y Trung kú). C¸nh rÇu r· c¸nh / lßng tª Cho t«i hái nhá c©u nµy chót th«i t¸i lßng (TrÇn HuyÒn Tr©n - Khãc T¶n (NguyÔn BÝnh- Ng−êi hµng xãm) §µ)... §Æt nghÖ thuËt ®èi bªn c¹nh c¸c Tuy nhiªn, lo¹i h×nh tæ chøc c©u biÖn ph¸p v¾t dßng hay t¹o nhiÒu có th¬ v¾t dßng chØ chiÕm mét tØ lÖ Ýt trong ph¸p trªn mét dßng th¬ ®Ó thÊy ®−îc ý sè c¸c bµi th¬ lôc b¸t Th¬ míi vµ còng nghÜa s©u xa cña c¸ch t©n nghÖ thuËt kh«ng ph¶i lµ hiÖn t−îng ®éc quyÒn cña nµy lµ nh»m h−íng tíi viÖc diÔn t¶ mét lôc b¸t. ë nh÷ng thÓ th¬ kh¸c, còng cã c¸ch tù nhiªn nh÷ng tr¹ng th¸i c¶m xóc thÓ b¾t gÆp kh«ng Ýt c¸c c©u th¬ d¾t dÝu ®êi th−êng. Mét sè t¸c gi¶ cßn chia t¸ch nhau tõ dßng nµy qua dßng kh¸c nh− c©u ch÷ trong dßng th¬ lôc b¸t s¾p xÕp vËy (trong c¸c bµi Víi bµn tay Êy - Xu©n chóng theo m« h×nh bËc thang. DiÖu; T¬ trêi víi t¬ lßng - Thanh … §−êng xa − cô? TÞnh).v.v... V× vËy hiÖn t−îng v¾t dßng qu¶n chi trong c©u th¬ lôc b¸t "nªn xem nh− mét §i gÇn h¹nh phóc lµ ®i xa ®−êng. sù biÕn ®æi mang tÝnh chÊt l©m thêi" [4] (TrÇn HuyÒn Tr©n - Uèng r−îu cña dßng th¬ nh»m tho¸t khái nh÷ng gß víi T¶n §µ) gÉm, kÓ sù, ®¹t tíi sù tù do béc lé trùc Trong th«n v¨ng v¼ng gµ tr−a tiÕp t×nh c¶m, c¶m xóc nh− nh÷ng thÓ L¾ng nghe ®óng ngä chu«ng chïa... th¬ kh¸c (7 ch÷, 8 ch÷...). Bªn c¹nh lo¹i ... nÖn kh«ng c©u th¬ v¾t dßng, c¸c nhµ Th¬ míi cßn (L−u Träng L− - Nói xa) tæ chøc nhiÒu c©u th¬ trªn mét dßng. Tuy m« h×nh bËc thang ch−a thËt §©y còng lµ mét ®Æc s¾c thi ph¸p cña râ nÐt nh− trong th¬ lôc b¸t hiÖn ®¹i c©u th¬ lôc b¸t Th¬ míi. So víi dßng th¬ sau nµy, nh−ng b−íc ®Çu ®· g©y ®−îc lôc b¸t th«ng th−êng x−a nay (chØ cã høng thó ®èi víi ng−êi ®äc. Trong th¬ mét c©u hoÆc mét vÕ c©u) lôc b¸t Th¬ lôc b¸t hiÖn ®¹i sau 1945, xuÊt hiÖn míi ®· m¹nh d¹n thùc hiÖn h¬n hai ®¬n 36
  9. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh kh«ng Ýt kiÓu kiÕn tróc c©u th¬ “leo th¬ c¸ch luËt truyÒn thèng cã m« h×nh thang” rÊt b¾t m¾t nh−: ®iÓn ph¹m, h¬n n÷a chÊt d©n d· b×nh ChØ cßn cá mäc bªn trêi d©n cã tõ trong “cèt tuû” nªn thÓ lôc b¸t Mét b«ng hoa nhá trë nªn qu¸ ®çi quen thuéc víi ng−êi lÆng d©n ViÖt Nam, khã cã thÓ ph¸ vì m« r¬i h×nh cña nã... m−a 3. Mét sè kÕt luËn dÇm… ThÓ lo¹i v¨n häc lµ ph¹m trï cã vai (NguyÔn Träng T¹o - Kh«ng ®Ò). v.v... trß quan träng hµng ®Çu trong nghiªn C¸ch tr×nh bµy c¸c dßng th¬ lôc b¸t cøu v¨n häc. Nghiªn cøu v¨n häc theo thµnh bËc thang nh− thÕ cã t¸c dông h−íng lo¹i h×nh - thÓ lo¹i ®ang lµ mét võa "b¾t m¾t"(thÈm mü) võa gîi ý c¸ch h−íng nghiªn cøu ®Çy triÓn väng. T×m ®äc sao cho thÓ hiÖn thËt h÷u hiÖu néi hiÓu ®Æc tr−ng thi ph¸p thÓ lo¹i lôc b¸t dung xóc c¶m,v.v... Râ rµng, khi “vµo trong Th¬ míi 1932 - 1945 kh«ng chØ ®Ó tay” nh÷ng phong c¸ch lôc b¸t tµi hoa, nhËn thÊy b¶n chÊt vµ sù vËn ®éng cña thÓ th¬ lôc b¸t cã nhiÒu biÕn ®æi vÒ thÓ lo¹i v¨n häc d©n téc truyÒn thèng chÊt. C¸c nhµ Th¬ míi trªn c¬ së kÕ trong thêi hiÖn ®¹i mµ cßn ®Ó thÊy ®−îc thõa nh÷ng yÕu tè thi luËt cò ®· thùc diÖn m¹o ®Æc s¾c cña th¬ ViÖt Nam hiÖn hiÖn nh÷ng b−íc c¸ch t©n t¸o b¹o, t¹o ®¹i - Th¬ míi 1932 - 1945 khi cã sù nªn “hÖ thi ph¸p" ®Æc thï cña lôc b¸t tham gia cña thÓ lo¹i th¬ truyÒn thèng. Th¬ míi 1932 - 1945, ®ãng gãp ®¸ng kÓ Râ rµng trong hÖ thèng thÓ lo¹i cña Th¬ vµo c«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ thi ca d©n míi 1932 - 1945, lôc b¸t vÉn gi÷ mét tû téc, ®Æc biÖt trªn ph−¬ng diÖn h×nh thøc lÖ vµ vai trß, vÞ trÝ quan träng. cña thÓ lo¹i. Tuy nhiªn nh÷ng ®Æc ®iÓm Thi ph¸p thÓ lo¹i th¬ lôc b¸t ®Òu thi luËt nµy kh«ng ph¶i lµ ®Æc quyÒn së ®−îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ trªn c¸c ph−¬ng h÷u cña lôc b¸t. Ta vÉn cã thÓ b¾t gÆp diÖn vÇn, luËt, sè l−îng ch÷ trong tõng th−êng xuyªn nh÷ng biÖn ph¸p c¸ch c©u th¬, c¸c tæ hîp, bè côc, giäng ®iÖu, t©n thi luËt th¬ tõ cÊu tróc, vÇn, niªm, ng«n ng÷... tãm l¹i lµ trªn c¸c ph−¬ng luËt ®Õn c©u th¬, dßng th¬ trong c¸c thÓ diÖn tù ph¸p, có ph¸p, ch−¬ng ph¸p lo¹i th¬ kh¸c. ThËm chÝ lôc b¸t còng còng nh− c¶ chØnh thÓ bµi th¬. Lôc b¸t kh«ng ph¶i lµ ®· ®i tiªn phong trong trong Th¬ míi 1932 - 1945 vÒ c¬ b¶n viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p c¸ch t©n thi ®Òu ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c chuÈn ph¸p th¬ kÓ trªn. §iÒu ®¸ng nãi lµ ë mùc cña thi ph¸p thÓ lo¹i. C¸c t¸c gi¶ chç, vèn lµ mét thÓ th¬ c¸ch luËt truyÒn cã thÓ "lµm míi" thÓ lo¹i ë chøc n¨ng, thèng cña d©n téc, thÓ lôc b¸t qua c¸c néi dung hoÆc thi ph¸p thÓ lo¹i. Riªng nhµ th¬ hiÖn ®¹i tµi hoa ®· kh«ng cè trªn ph−¬ng diÖn thi ph¸p thÓ lo¹i, c¸c chÊp gi÷ nguyªn diÖn m¹o mu«n thuë t¸c gi¶ Th¬ míi 1932 - 1945 ®· cã cña nã mµ nhanh chãng b»ng mäi biÖn nh÷ng s¸ng t¹o míi trong cÊu tróc bµi ph¸p hoµ nhËp vµo khu«n mÆt chung th¬, tæ chøc dßng th¬, c©u th¬, giäng cña th¬ hiÖn ®¹i. ®iÖu, ng«n ng÷ th¬... TÝnh n¨ng ®éng ThÓ lôc b¸t mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn, uyÓn chuyÓn ®ã ®· lµm cho thÓ lôc b¸t ®a n¨ng vÉn chøng tá ®−îc vÞ thÕ cña nhanh chãng thÝch øng víi ®êi sèng th¬ m×nh trªn thi ®µn víi mét “b¶n s¾c thi ca hiÖn ®¹i. Lôc b¸t Th¬ míi 1932 - ph¸p” riªng, ®Çy ®éc ®¸o vµ s¸ng t¹o. 1945 ®· ®Ó l¹i nh÷ng t¸c phÈm thùc sù Nh÷ng ®Æc tr−ng thi ph¸p nµy chÝnh lµ cã ý nghÜa, ®¹t gi¸ trÞ cæ ®iÓn. c¬ së “−¬m mÇm” dßng lôc b¸t hiÖn ®¹i Con ®−êng ®i ®Õn hiÖn ®¹i cña th¬ sau nµy víi nh÷ng khu«n mÆt tµi hoa ca nãi riªng vµ v¨n häc d©n téc nãi nh− Bïi Gi¸ng, NguyÔn Duy, §ång §øc chung, râ rµng kh«ng thÓ c¾t ®øt víi Bèn… Tuy nhiªn, lôc b¸t còng kh«ng truyÒn thèng mµ vÉn - vµ ph¶i - cã sù tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ. Lµ mét thÓ 37
  10. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2b-2007 §¹i häc Vinh nh−ng ®Çy søc quyÕn rò, kiÓu nh−: Mét tiÕp nèi, kÕ thõa truyÒn thèng. MÆt kh¸c, t×m hiÓu thÓ lo¹i Lôc b¸t trong, hai hai mét di hµi. Dµi hy h÷u méng an bµi chÈm ma. Ch¶ xin? Ch¶ hái? vÞt vµ sau Th¬ míi 1932 - 1945, chóng t«i gµ?. Vµ th©n thÓ m¸u me vµ thÞt cßn nhËn thÊy Lôc b¸t ®ang vËn ®éng, x−¬ng... (Bïi Gi¸ng) [6]. Xu h−íng t×m ®ang cã søc hÊp dÉn lín, vµ ®ang ®Æt ra vÒ truyÒn thèng, "lµng quª", "ch©n quª" nhiÒu thö th¸ch cho c¸c thÕ hÖ ®Õn sau. tõ NguyÔn BÝnh cµng ngµy cµng cã Sau Th¬ míi 1932 - 1945, thùc sù ®· cã nhiÒu tµi th¬ "theo b−íc" (NguyÔn Duy, mét sè h−íng t×m tßi lµm míi thÓ lo¹i §ång §øc Bèn [7]. v.v...). Xu h−íng nµo nµy. Mét xu h−íng rÊt ®éc ®¸o lµ xu còng cho thÊy søc sèng m·nh liÖt cña h−íng cña tr−êng th¬ Bót tre [5] (c¶ Bót thÓ lôc b¸t. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ tµi n¨ng, Tre h÷u danh vµ "Bót tre" d©n gian). s¸ng t¹o cña ng−êi nghÖ sü trong khai Mét xu h−íng kh¸c rÊt "hiÖn ®¹i" nh− th¸c −u thÕ vµ tiÒm n¨ng (ch−a ph¶i ®· muèn "næi lo¹n" ë thÓ lo¹i nµy víi c¹n kiÖt) cña thÓ lo¹i nµy... nh÷ng c©u th¬ "ng« nghª" "l¹ lïng" T i liÖu tham kh¶o [1] Ph¹m Quang TuÊn, Bµn vÒ lôc b¸t vµ ca khóc ViÖt Nam, http://www.geocities.com... [2] NhiÒu t¸c gi¶, Th¬ míi 1932 - 1945, t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm, (L¹i Nguyªn ¢n tËp hîp vµ biªn tËp), NXB Héi nhµ v¨n, Hµ Néi, 2004. [3] NguyÔn §¨ng §iÖp, Giäng ®iÖu trong th¬ tr÷ t×nh, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 2002. [4] Phan DiÔm Ph−¬ng, Lôc b¸t vµ song thÊt lôc b¸t, NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1998. [5] Ng« Quang Nam, Th¬ vµ giai tho¹i Bót Tre, Héi V¨n häc nghÖ thuËt Phó Thä XB, 2004. [6] Bïi Gi¸ng, c¸c tËp M−a nguån, Rong rªu, TuyÕt b¨ng v« tËn xø, NXB V¨n nghÖ TP Hå ChÝ Minh t¸i b¶n, TP. HCM, 2005. [7] §ång §øc Bèn, Ch¨n tr©u ®èt löa, NXB Lao ®éng, Hµ Néi, 1993. [8] §ång §øc Bèn, Trë vÒ víi mÑ ta th«i, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 2000. Summary POSITION AND VERSIfICATION CHARACTERISTICS OF SIx - EIGHT - WORD DISTICH METRE IN THE INNOVATION MOVEMENT OF POETRY FROM 1932 TO 1945 The innovation movement of poetry from 1932 to 1945 marks a surprising beginning point in the history of traditional poetry. Thanks to its appearance, Vietnamese poetry was really modernized, reflected modern poetry's form deeply. How to evaluate the existence of traditional forms in which the most outstanding is six - eight - word distich meter? And where are its changes in genre versification? In order to answer, interpret these questions, the research paper defines the role, position and versification characteristics in the innovation movement of poetry from 1932 to 1945. Deriving from these, we can see the irreplaceable role of this to Vietnamese modern poetry. (a) Cao häc 14 V¨n häc ViÖt Nam, Tr−êng §¹i häc Vinh. 38
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1479 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2