Báo cáo " Tìm hiểu hệ thống pháp luật Hồi giáo "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

202
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tìm hiểu hệ thống pháp luật Hồi giáo

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Tìm hiểu hệ thống pháp luật Hồi giáo "

TrÞnh tiÕn viÖt * trÇn thÞ quúnh ** m t ch nh c l p trong m t văn b n 1. Giai o n t sau Cách m ng tháng pháp lí có h th ng và ng b nhưng nó v n Tám năm 1945 n l n pháp i n hóa th ư c quy nh chung tên g i (riêng n i dung nh t (B lu t hình s Vi t Nam năm 1985) Mi n hình ph t là m t ch nh quan tách ra thành m t kho n) cùng v i ch nh tr ng c a Lu t hình s Vi t Nam, th hi n mi n trách nhi m hình s t i m t i u c a nguyên t c nhân o trong chính sách hình B lu t này (kho n 2 i u 48), còn trư c ó s c a Nhà nư c ta i v i ngư i ph m t i th c ti n xét x và m t s văn b n pháp lí ã và hành vi do h th c hi n ng th i qua ó th a nh n và áp d ng nó v i ý nghĩa là m t nh m ng viên, khuy n khích ngư i ph m trong các bi n pháp khoan h ng c bi t và t i l p công chu c t i, ch ng t kh năng t l a ch n bi n pháp này hay bi n pháp khác giáo d c, c i t o nhanh chóng và t o i u như: x nh , mi n t i, mi n trách nhi m ki n cho h s m tái hòa nh p v i c ng ng, hình s , gi m nh hình ph t… linh ho t tr thành ngư i có ích cho gia ình và cho áp d ng trong t ng trư ng h p c th tương xã h i. Như v y, ý nghĩa chính tr - xã h i và ng. Có th k n m t s văn b n th i kì pháp lí quan tr ng khi áp d ng ch nh trư c khi ban hành B lu t hình s năm mi n hình ph t là Nhà nư c không ph i cách 1985 có c pvn mi n hình ph t như: li kh i xã h i nh ng ngư i b coi là có l i Thông tư s 556-TTg ngày 24/12/1958 c a trong vi c th c hi n t i ph m nhưng ít nguy Th tư ng Chính ph v vi c tăng cư ng hi m cho xã h i ng th i “nhà làm lu t ti t lãnh o i v i vi c b t gi , truy t và xét ki m ư c các bi n pháp mang tính tr n áp x ; B n t ng k t và hư ng d n s 329-HS2 (tr ng tr ) v m t pháp lí hình s và do ó, ngày 11/5/1967 c a Tòa án nhân dân t i cao s góp ph n lo i tr ư c vi c áp d ng hình v ư ng l i x lí v i t i hi p dâm và các t i ph t trong nh ng trư ng h p m c dù hình ph m khác v m t tình d c; Pháp l nh tr ng ph t có ư c tòa án quy t nh i chăng n a tr các t i ph n cách m ng ngày 30/10/1967; nhưng trên th c t là b t h p lí vì các m c Pháp l nh tr ng tr các t i xâm ph m tài s n t ư c”.(1) ích c a nó v n không th nư c ta, n l n pháp i n hóa th nh t (B lu t hình s năm 1985), mi n hình * Khoa Lu t i h c Qu c gia Hà N i ph t m i ư c ghi nh n chính th c như là ** Toà hình s Toà án nhân dân t i cao 60 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
nghiªn cøu - trao ®æi an ninh tr t t xã h i song không ph i là xã h i ch nghĩa ngày 21/10/1970; Pháp bi n pháp duy nh t mà òi h i “ngày càng l nh tr ng tr các t i xâm ph m tài s n riêng c a công dân ngày 21/10/1970; Thông tư s m r ng các bi n pháp tác ng xã h i khác u tranh phòng và ch ng t i ph m”.(2) 03-BTP/TT tháng 4/1976 c a B tư pháp M t khác, mi n hình ph t ư c áp d ng hư ng d n thi hành S c lu t quy nh v các trong th i kì này ch y u th c hi n t i ph m và hình ph t; Pháp l nh tr ng tr phương châm trong ư ng l i x lí, ó là các t i h i l ngày 20/05/1981; Pháp l nh “nghiêm tr k t h p v i khoan h ng”, “tr ng tr ng tr t i u cơ, buôn l u, làm hàng gi , tr k t h p v i giáo d c c i t o” bên c nh các kinh doanh trái phép ngày 10/7/1982; k t bi n pháp khác. Tuy nhiên, do yêu c u b o lu n c a chánh án Tòa án nhân dân t i cao v n n c l p và tr t t an toàn xã h i c a t i H i ngh t ng k t công tác ngành tòa án Nhà nư c Vi t Nam dân ch c ng hòa m i năm 1988; Thông tư liên ngành s 05/TTLN ra i nên chưa quy nh c th mà các i u ngày 2/6/1990 c a B n i v , Vi n ki m sát ki n áp d ng nó ư c xác nh tương t như nhân dân t i cao, Tòa án nhân dân t i cao và các i u ki n x nh ho c mi n trách nhi m B tư pháp hư ng d n thi hành chính sách hình s ư c quy nh trong m t s i u lu t i v i ngư i ph m t i ra t thú... t i các văn b n pháp lí khác nhau, sau ây n l n pháp i n hóa th hai (B lu t chúng ta s l n lư t xem xét: hình s năm 1999), các quy nh v mi n - Thông tư s 556-TTg ngày 24/12/1958 hình ph t cũng ã ư c s a i, b sung và c a Th tư ng Chính ph v vi c tăng cư ng ti p t c hoàn thi n mà c th ch nh này ã lãnh o i v i vi c b t gi , truy t và xét ư c ghi nh n t i m t i u lu t riêng bi t x khi c p n ư ng l i x lí các b n trong Ph n chung c a B lu t ( i u 54). ph n cách m ng ã nêu rõ: “… chính sách Như ã nêu trên, tuy không ư c chính c a chúng ta trư c sau v n là nghiêm tr k t th c quy nh v i tính ch t là m t ch nh h p v i khoan h ng. Nghiêm tr b n ch c l p trong B lu t hình s (trư c năm mưu, th ác, b n ngoan c kiên quy t ch ng 1985) nhưng mi n hình ph t ã ư c áp l i ta. Khoan h ng i v i k th t thà h i d ng trong th c ti n và ghi nh n trong m t c i, i v i k l m ư ng, k b ép bu c, k s văn b n pháp lí. S dĩ trong pháp lu t b mua chu c. Gi m t i hay mi n t i cho k hình s th c nh có ghi nh n và th c ti n l p công chu c t i. Thư ng cho k l p ư c xét x có áp d ng nó là xu t phát t nguyên công l n…”.(3) Theo văn b n này, khi c p t c nhân o trong pháp lu t hình s nư c ta, chính sách nhân o i v i k ph m t i l p t quan i m cho r ng vi c truy c u trách công chu c t i, Nhà nư c ta có bi n pháp nhi m hình s , x ph t v hình s hay vi c khoan h ng c bi t là gi m t i và mi n t i, áp d ng hình ph t i v i ngư i ph m t i còn mi n hình ph t v n chưa ư c quy nh. m c dù là r t quan tr ng trong vi c b o v - B n t ng k t và hư ng d n s 329-HS2 pháp ch , c ng c tr t t pháp lu t và gi gìn ngày 11/5/1967 c a Tòa án nhân dân t i cao t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 61
v ư ng l i x lí v i t i hi p dâm và các t i h i c a t i ph m. ph m khác v m t tình d c có nêu v vi c 5. Ph m t i vì b ép bu c, b l a ph nh và gi m nh hình ph t i v i t i cư ng dâm: vi c làm chưa gây thi t h i l n. 6. B b t, nhưng trư c khi b xét x ã t “Khi t p trung nhi u tình ti t gi m nh , ra thành th t h i c i, l p công chu c t i”.(5) ho c khi có nh ng tình ti t gi m nh c Như v y, bi n pháp khoan h ng mi n bi t, có th x dư i các m c t i thi u trên hình ph t ã l n u tiên ư c s d ng úng ây, có th cho hư ng án treo ho c c bi t có th tha mi n hình ph t”.(4) Theo ó, trong như v i tên g i c a nó trong m t văn b n b n t ng k t và hư ng d n này, mi n hình pháp lí hình s nư c ta. Tuy nhiên, i u ph t còn ư c s d ng v i tên g i là bi n ki n ngư i ph m t i ư c áp d ng mi n pháp tha mi n hình ph t. hình ph t cũng ng th i là i u ki n ưc - i u 2 Pháp l nh tr ng tr các t i ph n gi m nh hình ph t, cho nên vi c l a ch n cách m ng ngày 30/10/1967 quy nh v âm bi n pháp nào l i tùy thu c vào t ng trư ng mưu ph m t i và hành ng ph m t i u b h p c th , vào yêu c u u tranh phòng và tr ng tr ã nêu rõ nguyên t c tr ng tr b n ch ng t i ph m cũng như vào nhân thân ph n cách m ng là: “Nghiêm tr b n ch ngư i ph m t i ó. mưu, b n c m u, b n th ác, b n ngoan c Sau ó, n Pháp l nh tr ng tr các t i ch ng l i cách m ng; khoan h ng i v i xâm ph m tài s n xã h i ch nghĩa và Pháp nh ng k b ép bu c, b l a ph nh, l m l nh tr ng tr các t i xâm ph m tài s n riêng ư ng và nh ng k th t thà h i c i; gi m c a công dân ngày 21/10/1970, mi n hình ph t nh hình ph t ho c mi n hình ph t cho v n ti p t c ư c ghi nh n v i ý nghĩa là bi n nh ng k l p công chu c t i”. Trên cơ s pháp khoan h ng c bi t, c th như sau: này, i u 20 c a Pháp l nh ã quy nh v - i u 23 Pháp l nh tr ng tr các t i xâm nh ng trư ng h p gi m nh hình ph t ho c ph m tài s n xã h i ch nghĩa ngày mi n hình ph t như sau: “K nào ph m t i 21/10/1970 quy nh nh ng trư ng h p x nh ho c mi n hình ph t: “K nào ph m ph n cách m ng nêu m c 2 mà t i ph m thu c vào m t ho c nhi u trư ng h p sau nh ng t i quy nh Chương II mà t i ph m ây thì ư c gi m nh ho c mi n hình ph t: thu c vào m t ho c nhi u trư ng h p sau ây 1. Có âm mưu ph m t i, nhưng ã t thì ư c x nh ho c mi n hình ph t: 1. T i ph m chưa b phát giác mà k nguy n không th c hi n t i ph m. 2. T i ph m chưa b phát giác mà thành ph m t i thành th t thú t i v i cơ quan th t t thú, khai rõ nh ng âm mưu và hành chuyên trách khai rõ hành ng c a mình và ng c a mình và c a ng b n. ng b n. 2. K ph m t i ã có hành ng ngăn ch n 3. C ý không thi hành y ho c khuyên b o ng b n không thi hành y nh ng ho c làm gi m b t tác h i c a t i ph m. âm mưu c a b n c m u ph n cách m ng. 3. Trư c khi b xét x k ph m t i t nguy n b i thư ng ho c s a ch a nh ng thi t 4. Có nh ng hành ng làm gi m b t tác 62 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
nghiªn cøu - trao ®æi bu c, b l a ph nh, l m ư ng và nh ng k h i gây ra. 4. Ph m t i gây thi t h i không l n”. th t thà h i c i; gi m nh hình ph t ho c mi n - i u 19 Pháp l nh tr ng tr các t i xâm hình ph t cho nh ng k l p công chu c t i”. ph m tài s n riêng c a công dân ngày T sau ngày mi n Nam m i gi i phóng, 21/10/1970 quy nh v nh ng trư ng h p x trong b i c nh các th l c thù ch khác v n nh ho c mi n hình ph t: “K nào ph m ang bao vây và c m v n, ph i i phó v i hai cu c chi n tranh biên gi i Tây Nam và nh ng t i quy nh Chương II mà t i ph m phía B c và “ t nư c còn ph i i m t v i thu c vào m t ho c nhi u trư ng h p sau ây thì ư c x nh ho c mi n hình ph t. nh ng khó khăn ch ng ch t và gay g t v 1. T i ph m chưa b phát giác mà k kinh t và i s ng, tình hình tiêu c c, nh t là t n n h i l di n bi n ph c t p...”.(6) Cho ph m t i thành th t t thú v i cơ quan nên, trư c tình hình ó, ngày 20/05/1981, U chuyên trách, khai rõ hành ng c a mình và ban thư ng v Qu c h i ã ban hành Pháp c a ng b n. l nh tr ng tr t i h i l . S ra i c a Pháp 2. K ph m t i ã có hành ng ngăn ch n l nh này là s ki n pháp lí quan tr ng, góp ho c làm gi m b t tác h i c a t i ph m. ph n gi v ng và tăng cư ng pháp ch xã h i 3. Trư c khi b xét x k ph m t i ã t ch nghĩa. M t m t, Pháp l nh th hi n tinh nguy n b i thư ng ho c s a ch a thi t h i ã th n u tranh r t kiên quy t, tri t và m nh gây ra. 4. Ph m t i gây thi t h i không l n”. m i v i t i h i l dư i m i hình th c như: Th i gian sau, kiên quy t p tan m i nh n h i l , ưa h i l , môi gi i h i l nhưng âm mưu và hành ng c a b n ph n cách m t khác cũng th hi n s phân hóa rõ ràng m ng, ng th i nh m b o v chính quy n trong ư ng l i x lí t i ph m và ngư i ph m cách m ng, b o m an ninh chính tr thì t i . C th , trong Pháp l nh v n ghi nh n ư ng l i tr n áp ph n cách m ng nói chung là bi n pháp khoan h ng mi n hình ph t t i ph i ng th i, nghiêm kh c và kiên quy t i u 8 (cùng v i mi n trách nhi m hình s và song khi x lí t ng v án c th c n ph i k t gi m nh hình ph t). Theo ó: h p “nghiêm tr v i khoan h ng, tr ng tr v i “1. Ngư i ph m t i h i l , trư c khi b c i t o, giáo d c” nh m phân hóa hàng ngũ phát giác, ch ng khai rõ s vi c, giao n p b n ph n cách m ng, è b p tư tư ng ch ng c a h i l thì có th ư c mi n trách y i và làm tan rã các t ch c c a chúng. Do nhi m hình s ; n u là ph m t i nghiêm tr ng ó, B tư pháp ã ban hành Thông tư s 03- thì có th ư c gi m nh hình ph t. BTP/TT tháng 04/1976 hư ng d n thi hành 2. Ngư i ph m t i h i l , sau khi b phát S c lu t quy nh v t i ph m và hình ph t v n giác, t ra thành th c h i c i, khai rõ s vi c, nêu rõ nguyên t c xét x b n ph n cách m ng c a h i l thì có th ư c giao n p y là: “Nghiêm tr b n ch mưu, b n c m u, gi m nh hình ph t. 3. Ngư i ph m t i l n b n có nhi u t i ác, b n ngoan c ch ng l i u và không cách m ng; khoan h ng i v i nh ng k b ép nghiêm tr ng, sau khi b phát giác t ra thành t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 63
ho t” c a bi n pháp mi n hình ph t v i các th c h i c i khai rõ s vi c, giao n p y c a h i l , thì có th ư c mi n hình ph t”. bi n pháp khoan h ng khác c a Nhà nư c ta T năm 1979-1980, nư c ta tình hình th i kì ó và “còn th hi n trong lu t hình s t i u cơ, buôn l u, làm hàng gi và kinh nư c ta n i dung “m m d o” c a ch nh (7) doanh trái phép di n bi n ph c t p, làm nh này”. Tóm l i, trên cơ s t ng k t nghiên hư ng tr c ti p n k ho ch c a Nhà nư c c u các văn b n pháp lu t hình s ã ban và i s ng c a nhân dân cũng như gây r i hành trong th i kì này cho th y, áp d ng lo n th trư ng. Tuy nhiên, trong ư ng l i ch nh mi n hình ph t cho ngư i ph m t i x lí cũng có s phân hóa - ho c nghiêm có th bao g m các trư ng h p sau ây: tr ho c khoan h ng. khoan h ng, Nhà - Có âm mưu ph m t i nhưng t nguy n nư c v n có nh ng bi n pháp ã nêu, trong ch m d t n a ch ng vi c ph m t i; ó có mi n hình ph t và ư c quy nh t i - Trư c khi s vi c b phát giác ã thành i u 10 Pháp l nh tr ng tr t i u cơ, buôn th t t thú khai rõ âm mưu, hành ng c a l u, làm hàng gi , kinh doanh trái phép ngày mình và c a ng b n. 10/07/1982. Theo ó: - Ngư i ph m t i ã có nh ng hành ng “1. T i ph m chưa b phát giác mà ngư i ngăn ch n, ho c làm gi m b t tác h i c a t i ph m. ph m t i thành th t thú t i v i cơ quan Nhà - B b t trư c khi b xét x , ngư i ph m nư c, khai rõ hành ng c a mình và ng t i ã t ra thành th t h i c i l p công chu c b n thì có th ư c mi n hình ph t; n u t i ho c t nguy n b i thư ng ho c s a ch a ph m t i nghiêm tr ng thì ư c gi m nh hình ph t...”. thi t h i gây ra. Như v y, trong giai o n này xét v m c - Ph m t i vì b ép bu c, l a ph nh và nhân o thì mi n hình ph t là bi n pháp vi c làm chưa gây thi t h i l n ho c ph m khoan h ng c bi t và vi c l a ch n bi n t i có tính ch t cơ h i. pháp này hay m t trong các bi n pháp gi m 2. Giai o n t sau khi ban hành B lu t nh khác áp d ng trong trư ng h p c th hình s Vi t Nam năm 1985 cho n nay thì ngoài vi c áp d ng i u ki n quy nh Năm 1985, B lu t hình s u tiên c a trong t ng i u lu t tương ng ra, còn ph i nư c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam d a vào các i u ki n khác n a. Ví d : chính ra i ã ánh d u m t bư c phát tri n m i sách, ư ng l i, ch trương c a ng và c a pháp lu t hình s nư c ta nói chung, các Nhà nư c trong t ng th i i m, hoàn c nh quy nh v mi n hình ph t nói riêng. Trong l ch s , các yêu c u u tranh phòng và B lu t hình s u tiên này, mi n hình ph t ch ng t i ph m t ng nơi, t ng lúc và i v i ã chính th c ư c quy nh t i Ph n chung t ng v án c th , c bi t là i v i các v và Ph n các t i ph m B lu t hình s cùng ph n cách m ng, ch ng phá Nhà nư c hay v i ch nh mi n trách nhi m hình s ( i u nhân thân ngư i ph m t i... Do ó, có th 48 và kho n 2 i u 247) th hi n s v n kh ng nh r ng ây cũng là i u ki n “linh d ng linh ho t trong t ng trư ng h p c th 64 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
nghiªn cøu - trao ®æi gi a hai bi n pháp ã nêu. Theo ó, trong B án Tòa án nhân dân t i cao t i H i ngh t ng lu t hình s năm 1985 (kho n 2 i u 48), k t công tác ngành tòa án v v n d ng trư ng h p mi n hình ph t ư c quy nh ư ng l i xét x v hình s trong tình hình trong Ph n chung c a B lu t này như sau: giai o n ó, có nêu: “... Bên c nh vi c kiên “1... quy t tr ng tr nghiêm kh c nh ng ph n t 2. Ngư i ph m t i có th ư c mi n hình nguy hi m và nh ng k ph m nh ng t i c ph t trong trư ng h p ph m t i có nhi u bi t nghiêm tr ng, c n chú ý v n d ng án i u 38, áng ư c tình ti t gi m nh nói treo ho c lo i hình ph t không giam gi (c i khoan h ng c bi t, nhưng chưa n m c t o không giam gi , c nh cáo, mi n hình ư c mi n trách nhi m hình s ”. i v i nh ng ngư i lao ph t, v.v.) ng Còn trư ng h p mi n hình ph t trong nh t th i ph m t i ít nghiêm tr ng, ho c Ph n các t i ph m B lu t hình s năm ngư i ph m t i tuy nghiêm tr ng nhưng ã 1985, kho n 2 i u 247 l i quy nh chung t thú trư c khi cơ quan i u tra phát hi n, vi c l a ch n bi n pháp này v i mi n trách ho c ã t kh c ph c nh ng thi t h i do nhi m hình s như sau: hành vi ph m t i c a h gây ra...” ng th i “1... t i i m 2 v ư ng l i xét x lo i t i vi ph m các quy nh v an toàn giao thông 2. Ngư i không t giác n u ã có hành v n t i gây h u qu nghiêm tr ng, k t lu n ng can ngăn ngư i ph m t i ho c h n ch cũng ã ch rõ: “Ch nên cho hư ng án treo, tác h i c a t i ph m thì có th ư c mi n trách nhi m hình s ho c mi n hình ph t”. ho c áp d ng hình ph t nh hơn hình ph t tù Như v y, vi c quy nh bi n pháp mi n hay mi n hình ph t trong các trư ng h p hình ph t (và mi n trách nhi m hình s ) ph bi n chung sau ây: trong các i u lu t này cũng do xu t phát t a) Tai n n x y ra do l i h n h p (n n nguyên t c nhân o và chính sách khoan nhân có l i ho c do l i c a ngư i th ba, thí h ng, ng th i (các) bi n pháp này ư c d : n n nhân b ngư i khác ng ph i làm t ra trong các trư ng h p ph m t i n u xét n n nhân ngã ra lòng ư ng, li n ó xe ôtô th y không c n thi t ph i áp d ng trách cán ch t); nhi m hình s và hình ph t i v i ngư i b) Tai n n ch gây thi t h i v tài s n, ph m t i mà v n m b o ư c yêu c u c a ho c ch làm b thương nh 1, 2 ngư i m c d u phòng ng a chung và phòng ng a riêng, yêu l i hoàn toàn v lái xe. Tr trư ng h p ch c u giáo d c và c i t o ngư i ph m t i. Hai gây thi t h i v tài s n, tài s n ó có giá tr ch nh này th hi n các m c khoan r t l n, khi v n chuy n ã ư c giao nhi m h ng khác nhau, n u c n thi t thì có th v ph i b o v chu áo, không v; mi n trách nhi m hình s còn th y v n bu c c) Vì yêu c u công tác t xu t như i ngư i ph m t i ph i ch u trách nhi m hình ch ng bão, l t, c p c u tai n n, v.v... mà lái s thì có th cho mi n hình ph t. xe ph i làm vi c quá căng th ng, quá m t n năm 1988, trong k t lu n c a chánh m i d n n gây tai n n; t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 65
ph t có tính ch t chung áp d ng cho m i t i d) Phương ti n v n t i không an toàn, lái ph m t i i u 54, không quy nh chung xe ã t ch i i u khi n, nhưng ch phương v i ch nh mi n trách nhi m hình s vì ti n bu c ph i i u khi n thì tùy m c li n i dung, b n ch t pháp lí, căn c và nh ng mà quy nh trách nhi m cho lái xe và ngư i i u ng phương ti n...”.(8) i u ki n áp d ng hai ch nh này là khác Bên c nh ó, v n d ng linh ho t cho nhau. Ngoài ra, trong B lu t còn có hai m ts i tư ng c th và ph m m t t i c trư ng h p mi n hình ph t khác quy nh th , n u áp ng y căn c và nh ng t i kho n 4 i u 69 và kho n 3 i u 314. i u ki n nh t nh thì h v n ư c xem xét Theo ó, n i dung các trư ng h p mi n áp d ng ch nh mi n hình ph t. C th , hình ph t ư c B lu t hình s năm 1999 ngày 02/06/1990, B n i v (nay là B công quy nh c th như sau: an), Vi n ki m sát nhân dân t i cao, Tòa án - “Ngư i ph m t i có th ư c mi n nhân dân t i cao, B tư pháp ã ban hành hình ph t trong trư ng h p ph m t i có Thông tư liên ngành s 05/TTLN hư ng d n nhi u tình ti t gi m nh quy nh t i kho n 1 thi hành chính sách khoan h ng, nhân o i u 46 B lu t này, áng ư c khoan h ng c a Nhà nư c i v i ngư i ph m t i ra t c bi t, nhưng chưa n m c ư c mi n thú, trong ó có c p vi c áp d ng mi n trách nhi m hình s ( i u 54); hình ph t như sau: - “Khi xét x , n u th y không c n thi t ph i áp d ng hình ph t i v i ngư i chưa thành “... 2. Ngư i ph m t i ã b phát hi n mà b niên ph m t i, thì Tòa án áp d ng m t trong tr n, ang b truy nã nhưng ã t thú thì tùy các bi n pháp tư pháp ư c quy nh t i i u 70 c a B lu t này”(9) (kho n 4 i u 69); theo m c ph m t i, thái khai báo, v.v... - “Ngư i không t giác n u ã có hành cũng ư c hư ng chính sách khoan h ng, có th ư c Tòa án mi n hình ph t ho c gi m ng can ngăn ngư i ph m t i ho c h n ch tác h i c a t i ph m, thì có th ư c mi n nh hình ph t theo quy nh t i kho n 2 i u 48 ho c kho n 3 i u 38 B lu t hình s ”. trách nhi m hình s ho c mi n hình ph t” V sau, qua b n l n s a i, b sung B (kho n 3 i u 314). lu t hình s thì các quy nh v mi n hình Như v y, ch nh mi n hình ph t trong ph t nói chung v n gi nguyên như quy B lu t hình s năm 1999 ư c nhà làm lu t nh trong B lu t hình s năm 1985. n nư c ta quy nh rõ ràng và c th , ch t ch l n pháp i n hóa th hai (B lu t hình s và y . Ch nh này có th ư c áp d ng năm 1999) ã kh ng nh chính sách khoan i v i m t t i ph m (kho n 3 i u 314) h ng và nhân o c a ng và Nhà nư c ta ho c t t c các t i ph m ( i u 54), áp d ng qua vi c quy nh c th và rõ ràng hơn v v i ngư i chưa thành niên ph m t i (kho n 4 mi n hình ph t. c bi t, B lu t này còn i u 69) ho c ngư i ã thành niên ph m t i quy nh m t i u lu t riêng v mi n hình hay ư c quy nh trong Ph n chung ( i u 66 t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006
nghiªn cøu - trao ®æi 54 và kho n 4 i u 69) ho c Ph n các t i các t i ph m) có ý nghĩa quan tr ng không ph m c a B lu t này (kho n 3 i u 314), nh ng trong vi c t o cơ s pháp lí cho s n u ngư i ph m t i áp ng y các căn k t h p các bi n pháp cư ng ch hình s c pháp lí và nh ng i u ki n c th khác c a Nhà nư c v i các bi n pháp khoan nhau tùy t ng trư ng h p tương ng. Nói h ng c bi t, các bi n pháp tác ng xã chung, nh ng trư ng h p áp d ng ch h i trong vi c giáo d c, c i t o ngư i ph m nh mi n hình ph t trong các văn b n pháp t i, giúp h tr thành ngư i lương thi n có lí hình s trư c ây u ư c nhà làm lu t ích trong xã h i, mà qua ó còn là “m t nư c ta c th hóa thành các tình ti t gi m cách hi u nghi m c a vi c th c hi n t t nh trách nhi m hình s quy nh t i kho n 1 l t t i ph m và ngư i nguyên t c không (10) i u 46 B lu t hình s năm 1999 hi n ph m t i”, cũng như góp ph n nâng cao hành. Tuy nhiên, so v i trư c ây, vi c áp hi u qu công tác u tranh phòng và ch ng d ng ch nh mi n hình ph t quy nh ch t t i ph m./. ch hơn, ví d : i v i trư ng h p mi n (1).Xem: PGS.TSKH. Lê Văn C m, Sách chuyên hình ph t ư c quy nh trong Ph n chung kh o sau i h c: “Nh ng v n cơ b n trong khoa ( i u 54), òi h i ngư i ph m t i ph i có h c lu t hình s (Ph n chung)”, Nxb. i h c Qu c nhi u tình ti t gi m nh trách nhi m hình s gia Hà N i, 2005, tr. 778. ư c quy nh t i kho n 1 i u 46 B lu t (2), (7).Xem: PGS.TS. Lê Th Sơn, “Trách nhi m hình s và mi n trách nhi m hình s ”, T p chí Lu t h c s này (hai tình ti t tr lên) kèm theo các i u 5/1997, tr. 19 - 20, 11; “Trách nhi m hình s và hình ki n khác. L dĩ nhiên, ây áp d ng ch ph t”, T p th tác gi do PGS.TS. Nguy n Ng c Hòa nh nhân o mi n hình ph t (có th Ph n ch biên, Nxb. Công an nhân dân, Hà N i 2001, tr. 10. chung ho c Ph n các t i ph m) thì ngoài (3), (4), (5).Xem: “T p h th ng hóa lu t l v hình s ”, Toà án nhân dân t i cao xu t b n, Hà N i, 1975, i u ki n v các tình ti t gi m nh trách tr. 85, 118, 195. nhi m hình s ư c quy nh trong lu t ( ã (6).Xem: TS. Tr n Quang Ti p, “L ch s lu t hình s Vi t nêu), các tòa án khi áp d ng còn ph i căn c Nam”, Nxb. Chính tr Qu c gia, Hà N i 2003, tr. 123. vào nhân thân ngư i ph m t i và i u quan (8).Xem: “Các văn b n v hình s , dân s và t t ng”, tr ng là xét th y không c n thi t bu c ph i Toà án nhân dân t i cao xu t b n, Hà N i 1990, tr. 88 - 89. (9). Theo quan i m c a chúng tôi, m c dù nhà làm áp d ng bi n pháp cư ng ch v hình s lu t nư c ta không quy nh rõ ràng trong kho n 4 nghiêm kh c nh t c a Nhà nư c, ó là hình i u 69 nhưng căn c vào n i dung c a nó thì ây ph t mà v n m b o yêu c u u tranh cũng là m t trư ng h p mi n hình ph t (có kèm i u phòng và ch ng t i ph m. ki n i v i ngư i chưa thành niên ph m t i). (10).Xem: GS.TSKH. ào Trí Úc, Bình lu n i u 48 Tóm l i, vi c quy nh ch nh mi n - Mi n trách nhi m hình s , mi n hình ph t. Chương hình ph t trong l ch s l p pháp hình s VI. Trong sách: “Mô hình lí lu n v B lu t hình s nư c ta trư c ây và trong B lu t hình s Vi t Nam” (Ph n chung), T p th tác gi do Vi t Nam năm 1999 hi n hành (v i ba GS.TSKH. ào Trí Úc ch biên, Nxb. Khoa h c xã trư ng h p trong c Ph n chung và Ph n h i, Hà N i 1993, tr.268. t¹p chÝ luËt häc sè 1/2006 67