intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Các lựu chọn và cơ hội:Các con đường mở ra trước Việt Nam

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST
Báo xấu
75
lượt xem 8
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tăng trưởng của Việt Nam đã chậm lại kể từ tốc độ 9% năm 1997, Việt Nam đã vàđang nhận được rất nhiều tư vấn của các nhà tài trợ đề xuất phát triển khu vực tư nhân,hạ thấp các hàng rào mậu dịch, và cải thiện thị trường vốn để có thể tận dụng lợi thếcủa nền kinh tế thế giới. Những tư vấn này có thể hợp lý đối với nhiều người nhưngcũng khó thực hiện trong khi còn có nhiều vấn đề liên quan đến chủ nghĩa xã hội, côngbằng, và ổn định....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các lựu chọn và cơ hội:Các con đường mở ra trước Việt Nam

  1. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 CAÙC LÖÏA CHOÏN VAØ CÔ HOÄI: CAÙC CON ÑÖÔØNG MÔÛ RA TRÖÔÙC VIEÄT NAM Tieán só David O. Dapice Trung taâm Nghieân cöùu Kinh doanh vaø Chính phuû Tröôøng Quaûn lyù Nhaø nöôùc John F. Kennedy Thaùng 9 - 2000
  2. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 Toùm taét baøi vieát “Caùc löïa choïn vaø Cô hoäi: Caùc con ñöôøng Môû ra tröôùc Vieät Nam” Daãn nhaäp Taêng tröôûng cuûa Vieät Nam ñaõ chaäm laïi keå töø toác ñoä 9% naêm 1997, Vieät Nam ñaõ vaø ñang nhaän ñöôïc raát nhieàu tö vaán cuûa caùc nhaø taøi trôï ñeà xuaát phaùt trieån khu vöïc tö nhaân, haï thaáp caùc haøng raøo maäu dòch, vaø caûi thieän thò tröôøng voán ñeå coù theå taän duïng lôïi theá cuûa neàn kinh teá theá giôùi. Nhöõngû tö vaán naøy coù theå hôïp lyù ñoái vôùi nhieàu ngöôøi nhöng cuõng khoù thöïc hieän trong khi coøn coù nhieàu vaán ñeà lieân quan ñeán chuû nghóa xaõ hoäi, coâng baèng, vaø oån ñònh. Nhieàu ngöôøi vaãn coøn coi Myõ nhö thuø ñòch, vaø caûi thieän quan heä vôùi Trung Quoác khoâng giaûm nheï ñöôïc moái lo veà caïnh tranh ngaøy caøng taêng cuûa Trung Quoác treân nhieàu ngaønh coâng nghieäp quan troïng cuûa Vieät Nam. Caùch toát nhaát ñeå taän duïng lôïi theá cuûa khoa hoïc coâng ngheä, goàm caû Internet, hieän vaãn coøn ñang ñöôïc thaûo luaän. Ñieàu moïi ngöôøi ñeàu ñaõ ñoàng yù laø: Vieät Nam vaãn coøn ngheøo vaø khoâng coù nhieàu ñaát. Moïi ngöôøi seõ phaûi thoaùt khoûi noâng nghieäp ñeå xoùa ngheøo ñoùi vaø baét ñaàu "theo kòp" caùc nôi khaùc. Ngay caû neáu toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi baèng nhau (ví duï nhö 5% moãi naêm) thì möùc taêng ôû Vieät Nam laø 20 ñoâ la, ôû Trung Quoác laø 50 ñoâ la, vaø ôû Thaùi Lan laø 150 ñoâ la haøng naêm. Thay vì laëp laïi lôøi tö vaán, baøi vieát naøy trình baøy ba giaûi phaùp thay theá, hay ba tình huoáng trong töông lai cuûa kinh teá Vieät Nam. Moãi tình huoáng laø keát quaû cuûa moät phöông phaùp tö duy nhaát quaùn, vôùi caùc chính saùch vaø thu hoaïch khaùc nhau. Duø löïa choïn tình huoáng naøo, ñieàu quan troïng laø phaûi thaáy roõ ñöôïc caùc yù nghóa. Taùc giaû bò thieân vò bôûi loøng tin laø caùc maùy tính vaø thoâng tin nhanh hôn, reû hôn ñang taïo ra moät cuoäc caùch maïng coù taàm quan troïng töông ñöông vôùi thôøi phaùt minh ra maùy in hay ñieän naêng. Quyeát ñònh khoâng tham gia vaøo tieán trình naøy cuõng töông töï nhö quyeát ñònh thu giaù ñieän 1 ñoâ la cho moãi kilowatt giôø. Coù theå laøm nhö vaäy, nhöng lieäu chính phuû coù muoán ñeå ngöôøi daân bò toái? Tuy nhieân, vieäc taän duïng lôïi theá cuûa nhöõng tieán boä (hieän nay thueâ bao moät ñöôøng thoaïi xuyeân Thaùi bình döông chæ toán 5 cent moãi giôø! Chaúng bao laâu nöõa ñieän thoaïi seõ gaàn nhö mieãn phí.) ñoøi hoûi quaù trình ra quyeát ñònh phaûi nhanh hôn. Ñaây laø ñieàu raát khoù ñoái vôùi chính phuû vaø ngay caû ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc theo kieåu cuõ. Chaäm chaïp nghóa laø thua. Caàn xem taïi sao doøng FDI ôû Vieät Nam naêm 1999 - 2000 giaûm 80% - 90% so vôùi naêm 1996, trong khi ñoù taêng gaáp ñoâi hay gaáp ba ôû Haøn Quoác vaø Thaùi Lan. Tình huoáng 1: Tieáp tuïc nhö bình thöôøng (hay keùm hôn) Moät soá ngöôøi ôû Vieät Nam nhìn laïi thaäp kyû vöøa qua vôùi söï thoaû maõn vaø tin töôûng laø neân tieáp tuïc caùch tieáp caän töøng böôùc. Haàu heát nhöõng ngöôøi naøy muoán duy trì heä thoáng ngaân haøng nhaø nöôùc nhö hieän nay, muoán caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc lôùn ñöôïc höôûng ñoäc quyeàn, vaø nghi ngôø veà caùc lôïi ích cuûa Internet. Hoï tin töôûng vaøo töï cung töï caáp vaø David Dapice 1
  3. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 baûo hoä. Taùc giaû tranh luaän laø quan ñieåm treân chæ laø töï thoaû maõn, neáu xeùt söï chaäm laïi cuûa taêng tröôûng noâng nghieäp, taùc ñoäng cuûa cuoäc caùch maïng thoâng tin lieân laïc, vaø moái ñe doïa to lôùn cuûa caïnh tranh nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät töø Trung Quoác. (Baøi vieát trình baøy moät tröôøng hôïp nghieân cöùu veà coâng nghieäp xe maùy.) Tieáp tuïc chính saùch theo chieàu höôùng naøy döôøng nhö seõ laøm cho taêng tröôûng bò suy giaûm nhieàu hôn, coù theå chæ coøn 4% - 5% moãi naêm, tuy tæ leä ñaàu tö ñaït 25% - 30% GDP nhöng vôùi nhöõng moâ hình ñaàu tö khoâng hieäu quaû. Khía caïnh yeáu nhaát cuûa tình huoáng naøy laø taïo coâng aên vieäc laøm. Moãi naêm seõ caàn phaûi taïo 1.4 trieäu vieäc laøm môùi, trong khi tình huoáng naøy seõ chæ taïo ñöôïc raát ít, khoâng giuùp ñöôïc gì nhieàu trong vieäc giaûm nheï tình traïng thaát nghieäp vaø thieáu vieäc. Keát quaû coù theå laø tuït haäu vaø taêng baát oån ñònh xaõ hoäi. Thueá thu nhaäp caù nhaân cao (thuoäc haøng cao nhaát theá giôùi) cuõng seõ thuùc ñaåy raát nhieàu lao ñoäng coù naêng löïc ra nöôùc ngoaøi vaø keát quaû laø giaûm thu nhaäp thueá cuûa chính phuû. Naêng löïc kyõ thuaät cuõng ñoàng thôøi bò giaûm. Coù moät "hoäp" ñaët vaán ñeà giaûi thích vai troø chuû ñaïo. Roõ raøng laø khoâng phaûi tröïc tieáp taïo ra vieäc laøm, vì soá lao ñoäng trong doanh nghieäp nhaø nöôùc seõ giaûm. Khu vöïc nhaø nöôùc chæ coù vai troø nhoû beù trong noâng nghieäp, ngay caû trong coâng nghieäp tæ troïng saûn löôïng cuõng giaûm xuoáng chæ coøn 41% vaø coù theå bò khoái coâng nghieäp FDI vöôït qua trong moät hai naêm tôùi. Tæ troïng cuûa khu vöïc nhaø nöôùc trong dòch vuï cuõng ñang giaûm. Nhö vaäy vai troø chuû ñaïo coù theå laø nhaø nöôùc laøm chuû moät soá ngaønh coâng nghieäp "naëng", ñieän vaø ñieän thoaïi, ngaân haøng vaø ñöôøng saét. Tuy nhieân caùc nhöôïng boä thöông maïi seõ laøm cho caùc vò trí naøy daàn daàn yeáu ñi. Hoaëc coù nghóa laø khu vöïc nhaø nöôùc seõ chuyeån sang caùc ngaønh mang tính ñoät phaù, nhöng roõ raøng laø khu vöïc tö nhaân ñang noåi troäi trong coâng nghieäp phaàn meàm. Moät vai troø chuû ñaïo seõ mang yù nghóa neáu ñöôïc ñònh nghóa laø taïo laäp moät moâi tröôøng trong ñoù taát caû caùc coâng ty coù naêng löïc caïnh tranh seõ coù ñieàu kieän ñeå phaùt trieån. Tình huoáng 2: Tieáp tuïc nhö bình thöôøng (hay khaù hôn) Trong tình huoáng naøy, caùc nhoùm thöïc tieãn vaø kyõ trò caân baèng vôùi nhoùm baûo thuû. Keát quaû laø moät söï thoaû hieäp. Taêng cöôøng thieän yù cho saûn xuaát haøng xuaát khaåu, chuù troïng hôn vaøo dòch vuï ñeå giaûm caùc giaù ñang quaù cao vaø caûi thieän chaát löôïng (nhö ñieän thoaïi vaø Internet), ñoàng thôøi chuù troïng hôn vaøo caûi thieän hieäu quaû cuûa ñaàu tö nhaø nöôùc. Seõ coù caûi toå ngaân haøng vaø moät thò tröôøng voán toát hôn, ñeå cho ñaàu tö coù hieäu quaû hôn. Vôùi cuøng moät möùc ñaàu tö, toác ñoä taêng tröôûng coù theå ñaït 6%-7%, maëc duø doøng FDI cuõng coù theå taêng maïnh hôn. Trong tình huoáng naøy, caùc muïc tieâu ñöôïc ñaëc bieät coi troïng laø möùc taêng tröôûng (ñeán naêm 2010 taêng gaáp ñoâi GDP) vaø giaûm ngheøo. Tuy nhieân caàn phaûi coù caûi caùch nhanh hôn vaø kheùo leùo hôn so vôùi thôøi kyø 1996-2000. Phaàn taêng tröôûng vieäc laøm ñöôïc phaân tích khaù kyõ. Khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù theå seõ giaûm daàn soá vieäc laøm. Khu vöïc FDI hoaøn toaøn coù theå tieáp nhaän haøng naêm treân 100,000 lao ñoäng (nhanh hôn so vôùi möùc taêng 60,000 haøng naêm trong thaäp kyû qua) vaø David Dapice 2
  4. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 cuøng moät möùc nhö vaäy ñoái vôùi thaønh phaàn tö nhaân chính thöùc trong nöôùc, maëc duø ñieàu naøy coù nghóa laø saûn löôïng phaûi taêng 20% haøng naêm. Noâng nghieäp coù khaû naêng tieáp nhaän theâm 200,000 lao ñoäng haøng naêm, maëc duø thu nhaäp vaø saûn löôïng treân ñaàu ngöôøi chæ baèng moät phaàn ba hay phaàn tö caùc khu vöïc khaùc. Ñieàu naøy nghóa laø phi noâng nghieäp ôû noâng thoân vaø caùc khu vöïc khoâng chính thöùc seõ phaûi tieáp nhaän treân moät trieäu lao ñoäng moãi naêm, chæ ñeå giaûi quyeát soá lao ñoäng taêng theâm! Ñaây laø moät con soá lôùn, do ñoù phaûi phaân tích caùc haïn cheá hieän taïi. ÔÛ ñaây ñeà caäp ñeán ba haïn cheá: quy trình thöïc teá cuûa caùc ngaân haøng nhaø nöôùc ñang haïn cheá tín duïng cho khaùch haøng tö nhaân; caùc haïn cheá veà söû duïng ñaát ôû caáp ñòa phöông; kieåm soaùt xuaát khaåu cuõng nhö chi phí vaän chuyeån vaø tieáp thò cao laøm aûnh höôûng xaáu ñeán coâng vieäc kinh doanh vaø laøm toån thaát doanh soá. Ngay caû vôùi nhöõng caûi caùnh neâu treân, keát quaû chæ laø taïo theâm vieäc laøm maø hoaøn toaøn khoâng taêng naêng suaát, maëc duø thu nhaäp cuûa nhöõng vieäc laøm môùi naøy vaãn cao hôn nhieàu so vôùi lao ñoäng ôû laïi laøm noâng nghieäp. Baøi vieát phaân tích ngaén goïn veà möùc tieát kieäm thöïc teá ôû Vieät Nam. Thöïc ra thaâm huït thöông maïi khoâng roõ cao ñeán möùc naøo (con soá theo IMF cao gaáp ñoâi con soá chính thöùc). Doøng voán Vieät Kieàu chuyeån veà khaù lôùn, moät phaàn coù theå laø ñaàu tö hôn laø quaø taëng. Trong khi möùc tieát kieäm coâng boá laø 25% GDP, con soá thöïc teá coù theå trong khoaûng 15%-20%. Caàn löu yù ñieåm naøy vì neáu moâi tröôøng ñaàu tö xaáu ñi, doøng voán chaûy veà seõ giaûm. Cuõng coù moät "hoäp" veà thoaû thuaän thöông maïi Vieät - Myõ. Nöôùc Myõ nhaäp khaåu nhieàu hôn Vieät Nam 100 laàn, vaø giaûm thueá nhaäp khaåu haøng coâng nghieäp cheá bieán seõ taêng raát maïnh xuaát khaåu cuûa Vieät Nam cuõng nhö doøng FDI vaøo Vieät Nam. Taùc giaû tranh luaän laø thoûa thuaän thöông maïi cho khaû naêng thaønh coâng, nhöng khoâng baûo ñaûm thaønh coâng. Caàn phaûi coù caùc böôùc khaùc ñeå hieän thöïc hoùa ñaày ñuû caùc lôïi ích cuûa baûn thoaû thuaän, ñeå taêng soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa FDI. Maëc duø naêm ngoaùi Vieät Nam ñaït toång soá 4 tæ ñoâ la xuaát khaåu haøng cheá bieán, Philippines gaàn ñaây chæ rieâng möùc taêng theâm haøng naêm ñaõ laø 4 tæ ñoâ la haøng cheá bieán xuaát khaåu, chuû yeáu nhôø vaøo ngaønh ñieän töû. Xeùt caùc nhöôïng boä veà ñieän thoaïi vaø ngaân haøng, coù theå thaáy thôøi gian thöïc hieän theo nhö thoûa thuaän laø quaù chaäm so vôùi coâng ngheä vaø nhu caàu cuûa Vieät Nam, vaø moät chính saùch thaät kheùo leùo seõ laø chuyeån ñoäng nhanh hôn so vôùi thoaû thuaän, neáu khoâng muoán xaûy ra tình theá caùc coâng ty Vieät Nam khi noùi chuyeän vôùi khaùch haøng hay nhaø cung öùng phaûi chòu phí cao hôn 10 laàn so vôùi caùc coâng ty ôû caùc nöôùc khaùc. Moät soá löôïng thaät lôùn caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo nhanh chöøng naøo, neàn kinh teá taïo theâm vieäc laøm sôùm chöøng ñoù. Moät "hoäp" khaùc baøn veà taùc ñoäng cuûa cô sôû haï taàng ñoái vôùi caùc vuøng ngheøo. Caâu hoûi laø "trôï giuùp caùc vuøng ngheøo theo hình thöùc naøo?" Caùc döï aùn lôùn nhö moät khu cheá bieán daàu, moät caûng hay caàu (ít söû duïng ñeán), hay moät coâng trình thuûy ñieän khoâng giuùp ñôõ ñöôïc gì nhieàu cho caùc ñòa phöông coù döï aùn. Caùch tieáp caän toát hôn coù theå laø phi taäp trung hoùa quyeát ñònh ñaàu tö, keøm theo moät soá höôùng daãn vaø giaùm saùt. Moät quyeát ñònh saùng suoát gaàn ñaây laø luøi tieán ñoä moät soá ñoaïn treân ñöôøng cao toác Baéc-Nam. Neáu caùc David Dapice 3
  5. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 ñöôøng daãn Ñoâng-Taây ñöôïc xaây döïng ñeå noái lieàn caùc vuøng xa vôùi caùc thò tröôøng vaø caûng bieån, caùc vuøng naøy seõ daàn daàn taêng tröôûng vaø laøm cho vieäc hoaøn taát ñöôøng cao toác Baéc-Nam coù hieäu quaû toát hôn. Tình huoáng 3: Moät quyeát ñònh nhaûy voït Trong khi moïi ngöôøi thöôøng muoán taêng tröôûng nhanh, thöôøng coù moät soá chi phí keøm theo. Phaàn naøy thaûo luaän caùc chính saùch ñeå taêng tröôûng nhanh hôn, ñoàng thôøi ñeà caäp caùc söùc eùp vaø ruûi ro keøm theo. Moät ruûi ro laø "maát kieåm soaùt", theo nghóa moät khi caùc thay ñoåi maïnh meõ ñöôïc ñöa ra, seõ khoù maø xoay ngöôïc laïi. Moät ruûi ro khaùc, theo Ñaëng Tieåu Bình noùi, "khi môû cöûa soå thì ruoài bay vaøo." Nhö vaäy moät phaàn cuûa môû cöûa thoâng tin laø nhaän ñöôïc caùc thoâng ñieäp khoâng mong muoán. Tuy nhieân, khi nhöõng ruûi ro naøy ñöôïc caûm nhaän raát roõ raøng, thì giaù phaûi traû cho söï chuyeån bieán chaäm chaïp laïi coù theå chöa roõ. Caøng ngaøy coâng vieäc kinh doanh caøng caàn Internet nhö moät coâng cuï caên baûn. Ñoù laø lyù do taïi sao Trung Quoác trong khi moät maët coá gaéng aùp duïng böùc töôøng löûa (firewall), maët khaùc vaãn quyeát ñònh thuùc ñaåy Internet. Tính theo ñaàu ngöôøi, Trung Quoác söû duïng Internet nhieàu gaáp 10 laàn Vieät Nam. Coù phaûi Trung Quoác ngaây thô? Hay hoï caân nhaéc chi phí vaø lôïi ích roõ raøng hôn? Coâng ngheä môùi ñaõ taêng cöôøng vaø phoå bieán roäng söùc maïnh cuûa thoâng tin. Caùc coâng ty Vieät Nam seõ coù khaû naêng phaùt trieån nhanh hôn. Trong tình huoáng 3, doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng seõ taêng tröôûng nhanh hôn so vôùi hai tình huoáng tröôùc, nhöng seõ coù tæ troïng thaáp hôn trong saûn löôïng coâng nghieäp, vì tröôùc ñaây khu vöïc tö nhaân ít coù ñieàu kieän hôn. Ñeå cho doanh nghieäp nhaø nöôùc taêng tröôûng nhanh hôn nhöng tæ troïng laïi giaûm ñi, ñaây laø moät quyeát ñònh chính trò. Caùc chính saùch trong tình huoáng 3 seõ nhaèm thuùc ñaåy taêng tröôûng. Khu vöïc tö nhaân seõ khoâng bò coi laø moät ñieàu caàn phaûi coù duø khoâng muoán, maø seõ laø moät coät truï cho söùc maïnh cuûa ñaát nöôùc. Nhöõng ñieàu luaät toát khoâng chæ ñöôïc thoâng qua maø coøn ñöôïc aùp duïng. Seõ xuaát hieän moät heä thoáng ngaân haøng thöïc söï thöông maïi vaø moät thò tröôøng voán. Vieät Nam seõ höôùng tôùi trôû neân moät trong nhöõng quoác gia coù keát noái thoâng tin toát hôn (coù xeùt ñeán möùc thu nhaäp) thay vì thuoäc vaøo soá caùc nöôùc ít lieân laïc nhaát. Thueá thu nhaäp caù nhaân seõ giaûm coøn 25-30% ñeå toái ña hoùa thu nhaäp thueá thay vì ñeø naëng leân nhöõng ngöôøi tay ngheà cao. Khoaûn gia taêng ngaân saùch nhôø thu nhaäp thueá seõ ñöôïc duøng ñeå trôï giuùp caùc vuøng ngheøo hôn hay nhöõng ngöôøi bò maát vieäc. Löôïng FDI cao seõ tieáp tuïc doàn veà caùc vuøng taêng tröôûng maïnh, vì vaäy phaûi taïo ra khuyeán khích ñeå caùc nhaø ñaàu tö sang caùc vuøng khaùc - nhö thay ñoåi caùch quy vuøng ñaát, taøi trôï xaây nhaø ôû, cung caáp döôøng saù vaø tieän ích v.v... Trong tình huoáng naøy tæ leä taêng tröôûng seõ laø 10% haøng naêm, vôùi tæ leä ñaàu tö baèng 35%- 40% GDP. Ñaây laø ñi theo kinh nghieäm töông töï cuûa Trung Quoác, Haøn Quoác, vaø Ñaøi David Dapice 4
  6. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 Loan vaøo thôøi kyø thu nhaäp thaáp. Tieát kieäm seõ taêng theâm töø FDI, theâm taùi ñaàu tö töø lôïi nhuaän, chuyeån ñoåi vaøng vaø ñoâ la vaøo ngaân haøng, moät löôïng voán chaûy vaøo cao hôn, keå caû töø Vieät Kieàu. Haøng trieäu vieäc laøm ñöôïc taïo ra vôùi möùc thu nhaäp 50-100 ñoâ la moãi thaùng, thay vì möùc thu nhaäp theo thôøi vuï 10-20 ñoâ la cuûa coâng vieäc noâng thoân hieän ñang daønh cho 25 trieäu lao ñoäng. Böôùc nhaûy nhö vaäy caàn coù moät soá may maén vaø naêng löïc, vaø khoâng phaûi khoâng coù nguy hieåm. Nhöng nhöõng höùa heïn laø giaûm ngheøo, phaùt trieån naêng löïc kyõ thuaät, vaø ñöa ñaát nöôùc trôû neân giaøu maïnh moät caùch nhanh hôn. Baøi vieát coù moät "hoäp" veà nhöõng moân chôi vôùi toång soá ñieåm laø döông, aâm, hay baèng 0. Moân chôi ôû ñaây noùi ñeán moái quan heä qua laïi giöõa caùc coâng ty, quoác gia, nhoùm ngöôøi, hay caùc caù nhaân. Moân chôi toång soá ñieåm baèng 0 coù theå ví duï nhö boùng ñaù, khi moät ñoäi thaéng thì ñoäi kia phaûi thua. Moân chôi toång soá ñieåm aâm ví duï nhö moät cuoäc hoân nhaân xaáu hay moät tình huoáng coi thöôøng luaät leä giao thoâng. Taát caû caùc beân ñeàu bò thieät haïi. Moân chôi toång soá ñieåm döông ví duï nhö moät cuoäc hoân nhaân toát hay thöông maïi töï nguyeän. Caû hai beân ñeàu coù lôïi. Ngöôøi noâng daân xem cuoäc ñôøi nhö moät cuoäc chôi toång soá ñieåm baèng 0, bôûi vì chæ coù moät löôïng coá ñònh. Nhöng khi coâng ngheä cho pheùp nhöõng nöôùc coù thu nhaäp ñaàu ngöôøi haøng naêm 30,000 ñoâ la, khoâng quaù khoù ñeå coù ñöôïc möùc 3,000 ñoâ la (baèng Thaùi Lan). Neáu moät daân toäc ñöùng ôû möùc 300 ñoâ la, daân toäc naøy ñang maát cô hoäi thònh vöôïng vaø ñang laõng phí tieàm naêng. Trong tröôøng hôïp naøy, heä thoáng trôû thaønh moät moân chôi coù toång soá aâm. Trong tröôøng hôïp ngöôïc laïi, moïi ngöôøi coá gaéng giuùp nhau (hoaëc ít nhaát laø khoâng caûn trôû nhau), vôùi mong ñôïi laø taát caû cuøng tieán leân. Keát quaû laø taát caû cuøng tieán leân nhanh hôn. Xeùt ñeán cuøng thì moät xaõ hoäi phaûi choïn moät moân chôi cho mình. Keát luaän Baøi vieát naøy trình baøy ba tình huoáng khaùc nhau döïa treân ba quan ñieåm khaùc nhau. Boái caûnh cuûa baøi laø neàn kinh teá theá giôùi ñang hoäi nhaäp nhanh hôn vaø toaøn dieän hôn so vôùi tröôùc ñaây, vaø coâng ngheä thay ñoåi nhanh choùng cho pheùp caùc daân toäc töï choïn cho mình möùc thu nhaäp mong muoán. Moät soá choïn taêng tröôûng nhanh . Moät soá khaùc khoâng choïn hoaëc khoâng theå choïn nhö vaäy. (Coù moät ví duï veà ñaøo taïo 10,000 laäp trình vieân phaàn meàm Internet vôùi chi phí 10 trieäu ñoâ la moãi naêm. Trong voøng moät thaäp kyû hoï coù theå thu nhaäp 2 tæ ñoâ la moãi naêm vaø noäp thueá 500 trieäu ñoâ la moãi naêm. Rieâng thu nhaäp naøy ñaõ ñoùng goùp 1% cho taêng tröôûng quoác gia. Ñieàu naøy deã xaûy ra nhaát trong tình huoáng naøo?) Neáu chuùng ta so saùnh ba tình huoáng, soá 1 seõ cho Vieät Nam ñaït thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi 540 ñoâ la vaøo naêm 2010. Soá 2 cho ñaït 650 ñoâ la, vaø soá 3 cho möùc gaàn 1,000 ñoâ la. Tæ leä ngheøo seõ giaûm raát maïnh ôû tình huoáng 3, gaàn nhö maát haún neáu duøng chuaån theo löông thöïc, neáu nhö ñaàu tö xaõ hoäi ñöôïc höôùng moät caùch khoân kheùo vaøo caùc khu vöïc ngheøo vaø caùc nhoùm ngheøo. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong thaäp kyû 1990, tæ leä ngheøo ñaõ giaûm maïnh trong giai ñoaïn taêng tröôûng nhanh keát hôïp vôùi môû roäng dòch vuï xaõ hoäi. David Dapice 5
  7. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 Nhöng neáu quoác gia giaøu hôn, maïnh hôn, coù naêng löïc kyõ thuaät cao hôn, vaø tæ leä ngheøo thaáp hôn, taïi sao laïi khoâng choïn soá 3? Coù theå moät nguyeân nhaân do moät soá ngöôøi khoâng tin laø coù theå ñaït taêng tröôûng 10%, nhöng taêng tröôûng ñaõ ñaït 9% cho ñeán naêm 1997, nay coù thoaû thuaän thöông maïi vaø nhöõng cô hoäi taêng tröôûng nhanh choùng veà ñieän töû, chaéc chaén muïc tieâu naøy laø hôïp lyù. Coù phaûi doanh nghieäp nhaø nöôùc coù vai troø quaù nhoû? Nhöng vai troø naøy ñaõ giaûm moät caùch töông ñoái trong suoát thaäp kyû qua, vaø chieàu höôùng döôøng nhö vaãn tieáp tuïc. Doanh nghieäp nhaø nöôùc chaéc chaén seõ taêng tröôûng nhanh hôn trong tình huoáng 3, trôû neân lôùn hôn vaø maïnh hôn. Ngay caû khi khu vöïc naøy caàn thôøi gian ñeå trôû neân coù khaû naêng caïnh tranh cao hôn, thu nhaäp thueá cao hôn seõ cho pheùp thöïc hieän trôï giaù. Nguyeân nhaân thöù ba cuûa söï thaän troïng laø caùc nhoùm khaùc seõ noåi leân vaø khoù quaûn lyù. Vieät Nam coù theå bò quyeán ruõ bôûi moät vaên hoaù tieâu thuï, haøo nhoaùng nhöng giaû taïo. Ñeå ñeán thaùi quaù thì ngay caû söï oån ñònh cuõng coù theå bò ñe doaï. Coù nhöõng caâu hoûi ngoaøi phaïm vi cuûa moät nhaø kinh teá, nhöng khoâng phaûi laø caâu hoûi khoâng ñuùng. Tuy nhieân, caùc vaán ñeà naøy caàn phaûi ñöôïc caân nhaéc so vôùi caùc lôïi ích cuûa taêng tröôûng vieäc laøm nhanh hôn, giaùo duïc toát hôn, vaø naêng löïc quoác gia maïnh hôn Moät nguoàn lo ngaïi nöõa laø tham nhuõng, vaø chaéc chaén möùc löông coâng chöùc cao hôn seõ giuùp choáng tham nhuõng hieäu quaû hôn, so vôùi caùc bieän phaùp choáng tham nhuõng ñôn thuaàn. Caùc vaán ñeà naøy caàn ñöôïc caân nhaéc moät caùch thöïc tieãn. Cuoái cuøng laø moät "hoäp" veà khaû naêng söû duïng moät phaàn meàm bieân dòch, chuyeån caùc vaên baûn töø tieáng Anh sang tieáng Vieät vaø ngöôïc laïi. Chaát löôïng cuûa nhöõng phaàn meàm töông töï nhö vaäy hieän nay ñöôïc caûi thieän ñeán möùc coù theå duøng ñeå dòch nhaùp trong nhöõng lónh vöïc heïp nhö y teá hay kinh doanh. Taøi trôï döï aùn naøy baèng voán ODA vaø sau ñoù phaân phoái mieãn phí seõ taêng raát nhanh toác ñoä thoâng tin lieân laïc, hôn laø chôø ñeán luùc haøng chuïc trieäu ngöôøi thaønh thaïo ngoaïi ngöõ. Ñaây coù theå laø moät caùch ñeå ñaåy nhanh tieán trình keát noái vôùi heä thoáng thoâng tin toaøn caàu. David Dapice 6
  8. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 Lôøi giôùi thieäu Vieät Nam ñaõ ñaït thaønh tích taêng tröôûng kinh teá raát cao trong giai ñoaïn 1990- 1997, sau ñoù ñaõ coù phaàn chaäm laïi. Ñaát nöôùc vaãn coøn laø moät trong nhöõng nöôùc ngheøo treân theá giôùi cuõng nhö trong khu vöïc, vaø coù khaû naêng ñöôïc xeáp vaøo trong danh saùch “caùc nöôùc ngheøo nôï nhieàu” (HIPC - Highly Indebted Poor Country) ñöôïc ñeà xuaát cho caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp nhaát ñoàng thôøi coù khaû naêng traû nôï yeáu nhaát.1 Vieät Nam ñaõ vaø ñang nhaän ñöôïc raát nhieàu tö vaán veà ñònh höôùng chính saùch cho thaäp kyû tôùi. Tuy coù moät soá ñieåm khaùc bieät, nhìn chung taát caû caùc tö vaán ñeàu thoáng nhaát vôùi nhau. Caùc nhaø taøi trôï ñeà xuaát laø caàn ñaëc bieät phaùt trieån khu vöïc tö nhaân baèng caùch taïo laäp moät saân chôi coâng baèng, tieáp tuïc tieán tôùi haï thaáp caùc haøng raøo maäu dòch, thuùc ñaåy heä thoáng ngaân haøng vaø thò tröôøng voán theo höôùng thöông maïi hôn, vaø taêng toác hoäi nhaäp kinh teá vôùi theá giôùi cuøng vôùi nhöõng noã löïc ñaëc bieät ñeå caûi thieän khoa hoïc coâng ngheä. Coù theå giaûm ngheøo ñoùi khoâng chæ baèng caùch taêng tröôûng nhanh saûn xuaát thaâm duïng lao ñoäng, maø coøn baèng caùch ñònh höôùng caùc ñaàu tö vaøo con ngöôøi, vaøo ñaàu tö vaät chaát cho caùc khu vöïc ngheøo, vaø vaøo caûi thieän caùc ñònh cheá. Giaû ñònh ngaàm ôû ñaây laø seõ coù möùc laïm phaùt vaø thaâm huït ngaân saùch thaáp, moät tæ giaù ngoaïi hoái hôïp lyù, cuõng nhö seõ tieáp tuïc caûi thieän quy cheá vaø heä thoáng phaùp lyù. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi Vieät Nam, coù veû ñoù laø nhöõng ñeà xuaát veà laâu daøi, nhöng khoù töông thích vôùi hieän thöïc Vieät Nam. Tröôùc tieân, ñang coù ñoøi hoûi taïo döïng moät neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, tuy vaãn coøn ñang thaûo luaän veà ñònh hình chính xaùc. Thöù hai, coù ñoøi hoûi cuûa nhieàu ngöôøi, tuy khoâng phaûi taát caû, phaûi tieáp tuïc vai troø chuû ñaïo cuûa khu vöïc nhaø nöôùc. Thöù ba, coù moät moái lo veà caùc vuøng laïc haäu, veà thu nhaäp baát caân baèng, veà caùc hieän töôïng xaõ hoäi khoâng mong muoán. Thöù tö, moät soá ngöôøi laäp luaän laø quoác gia caàn duy trì khaû naêng baûo veä neàn kinh teá khoûi caùc chaán ñoäng quoác teá coù theå xaûy ra hay nguy cô voán chaûy thoaùt ñi nhö trong cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ vöøa qua. Lo ngaïi veà an ninh ñoâi khi theå hieän ra ôû caùc ñoøi hoûi phaûi töï laäp töï chuû veà moät soá maët cuï theå nhö gaïo, ñöôøng, xi maêng, vaø coù theå caû phaân boùn. Töï cung coù theå ñaït ñöôïc nhöng buø laïi thöôøng laø giaù saûn phaåm cao, lôïi nhuaän ñaàu tö thaáp, thaäm chí loã. Nhöõng ngaønh coâng nghieäp naøy tieâu thuï maát tieàn voán quí hieám vaø khoâng taïo ñöôïc nhieàu vieäc laøm. Neáu coù theå theâm moät khía caïnh ngoaïi giao vaøo baøi vieát kinh teá naøy, coù söï nghi ngôø veà moät soá yù ñoà cuûa Myõ, maëc duø nhaän thöùc ñöôïc vai troø quan troïng cuûa khoa hoïc coâng ngheä vaø thò tröôøng Myõ. Nhieàu naêm thöông löôïng hieäp ñònh thöông maïi vaø moät naêm keùo daøi sau khi keát luaän laø moät theå hieän cuûa hai xu höôùng khoâng thoáng nhaát naøy. 1 Möùc thu nhaäp vaø nôï cuûa Vieät Nam ñaït tieâu chuaån ñeå xeáp vaøo nhoùm HIPC neáu nôï Lieân Xoâ cuõ ñöôïc tính theo meänh giaù. Tuy nhieân do khoaûn nôï naøy coù theå seõ ñöôïc thöông löôïng laïi chæ coøn 10% hay 20% meänh giaù, vaø neáu giaûm nhö vaäy Vieät Nam seõ khoâng ñöôïc xeáp vaøo nhoùm HIPC. David Dapice 1
  9. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 Moät soá nhaän ñònh laø trong thöông löôïng Myõ eùp Vieät Nam phaûi nhöôïng boä treân lónh vöïc ngaân haøng vaø vieãn thoâng. Coù theå thaáy ñaây khoâng phaûi thaùi ñoä thuø ñòch, do thôøi haïn aùp duïng roäng raõi hôn so vôùi hieäp ñònh töông töï Trung Quoác-Myõ. Duø vaäy moät soá ngöôøi vaãn lo ngaïi laø caùc nhöôïng boä naøy seõ laøm yeáu heä thoáng hieän nay hôn laø ñôn giaûn chæ môû cöûa thò tröôøng. Moät hieän thöïc ngoaïi giao vaø kinh teá khaùc laø veà Trung Quoác. Caûi thieän quan heä vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà bieân giôùi seõ cho pheùp môû cöûa töï do maïnh hôn raát nhieàu veà thöông maïi, ñaàu tö, vaø du lòch vôùi Trung Quoác. Tuy nhieân, neàn kinh teá quaù huøng maïnh cuûa Trung Quoác gaây ra moät vaán ñeà tieàm taøng, do Vieät Nam coù xu höôùng saûn xuaát caùc maët haøng raát töông töï vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp caáp thaáp cuûa Trung Quoác (xe maùy, xi maêng, quaït, noâng cuï, xe ñaïp...) Trung Quoác coù hôn Vieät Nam ñeán moät thaäp kyû caûi toå kinh teá, moät möùc cao hôn raát nhieàu veà FDI vaø chuyeån giao coâng ngheä, ñoàng thôøi möùc tieát kieäm vaø ñaàu tö cuõng cao hôn nhieàu. Khoù maø kieåm soaùt ñöôïc thöông maïi giöõa hai nöôùc do coù nhieàu ñöôøng boä vaø ñöôøng bieån. Lieäu Vieät Nam coù theå coâng nghieäp hoùa neáu saûn phaåm khoâng caïnh tranh noåi vôùi Trung Quoác? Cuõng coøn moät moái lo töông töï nhöng ôû möùc ñoä nheï hôn laø veà phía ASEAN, vôùi khu vöïc töï do maäu dòch ñang noåi leân. Moät vaán ñeà khaùc noåi leân laø cuoäc thaûo luaän veà vai troø thích hôïp cuûa khoa hoïc coâng ngheä trong neàn kinh teá, vaø tieàm naêng ñoùng goùp cuûa khoa hoïc coâng ngheä vaøo taêng tröôûng toång theå. Vai troø cuûa Internet cuõng ñöôïc bao goàm trong ñeà taøi naøy. Coù moät aán töôïng laø caùc nhaø khoa hoïc Vieät Nam coù chaát löôïng cao, nhöng thieáu keát noái vôùi caùc phaùt trieån ñang ñöôïc thöông maïi hoùa cuûa khoa hoïc coâng ngheä. Caùc vaán ñeà ñang tranh luaän goàm coù taàm quan troïng cuûa ñaøo taïo nöôùc ngoaøi so vôùi ñaàu tö maïnh hôn cho caùc hoïc vieän truyeàn thoáng, söï nguy hieåm cuûa môû roäng Internet so vôùi cô hoäi ñaït ñöôïc, vaø con ñöôøng toát nhaát ñeå thu huùt FDI coâng ngheä cao. Moät soá khaùc lo ngaïi laø nhaán maïnh quaù ñaùng vaøo coâng ngheä cao seõ laøm giaûm caùc ñaàu tö caàn thieát vaøo giaùo duïc caáp thaáp vaø haï taàng noâng thoân. AÅn ñaèng sau taát caû caùc chuû ñeà treân laø moät vaán ñeà caên baûn moïi ngöôøi ñeàu nhaän thaáy. Vieät Nam laø moät nöôùc ngheøo, chuû yeáu laø noâng thoân vôùi dieän tích ñaát haïn cheá. Noâng nghieäp veà toång theå khoâng theå taêng tröôûng haøng naêm quaù 3%-4% trong thaäp kyû tôùi. Moïi noã löïc “ñuoåi kòp” seõ ñoøi hoûi phaûi chuyeån con ngöôøi vaø nguoàn löïc töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp vaø dòch vuï. Neáu phaûi giaûm ngheøo ñoùi (vaø xoùa haún theo moät soá caùch ñònh nghóa), baèng caùch naøo ñoù caùc vaán ñeà treân phaûi ñöôïc phoái hôïp vaø giaûi quyeát, cuøng vôùi nhieàu yeáu toá khaùc. Ngheøo naøn dai daúng seõ bò coi laø thaát baïi, ñaëc bieät laø caøng ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi bieát ñöôïc möùc soáng cuûa daân chaâu AÙ ôû caùc nöôùc laùng gieàng. Ñieàu naøy seõ goùp phaàn taïo caêng thaúng vaø keát quaû laø laøm yeáu quoác gia. David Dapice 2
  10. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 So saùnh toác ñoä taêng tröôûng Caùc nhaø kinh teá vaø moät soá nhaø chính trò thöôøng coù xu höôùng so saùnh toác ñoä taêng tröôûng GDP thöïc cuûa caùc quoác gia. Ñieàu naøy coù theå hieåu ñöôïc, nhöng coù leõ ñoù khoâng phaûi laø thöôùc ño duy nhaát vaø thaäm chí khoâng phaûi laø thöôùc ño thích hôïp nhaát ñeå ño löôøng tieán boä. Nhieàu ngöôøi xem xeùt toác ñoä caûi thieän ñôøi soáng cuûa chính hoï. Caùch naøy ño löôøng thu nhaäp thöïc bình quaân ñaàu ngöôøi, ñöôïc ñieàu chænh theo chæ tieâu phaân boå thu nhaäp. Neáu haàu heát möùc taêng taäp trung vaøo moät phaàn naêm daân soá coù thu nhaäp cao, 80% coøn laïi coù theå khoâng coù aán töôïng cao vôùi taêng tröôûng do khoâng thoûa maõn. Hôn nöõa, ngöôøi ta coù theå khoâng so saùnh mình vôùi nhoùm giaøu coù hay vôùi khu vöïc, maø so saùnh vôùi nhöõng ngöôøi coù cuøng hoïc vaán hay cuøng ngaønh ngheà ôû caùc nöôùc laùng gieàng. Neáu aùp duïng caùch sau cuøng, seõ khoù hôn ñeå Vieät Nam thoûa maõn ñöôïc ngöôøi daân cuûa mình. Haõy xeùt Vieät Nam, Trung Quoác, Thaùi Lan, vaø Haøn Quoác. Neáu giaû ñònh haøng naêm moãi nöôùc ñeàu taêng tröôûng 5% thu nhaäp theo ñaàu ngöôøi, haøng naêm thu nhaäp ñaàu ngöôøi ôû Vieät Nam seõ taêng 18 ñoâ la; Trung Quoác khoaûng 45 ñoâ la, Thaùi Lan 150 ñoâ la, trong khi Haøn Quoác seõ taêng theâm 500 ñoâ la! Möùc taêng thu nhaäp ñaàu ngöôøi 5% ôû Singapore seõ laø taêng theâm moãi naêm 1500 ñoâ la moãi ngöôøi. Nhöõng khaùc bieät to lôùn naøy nhaán maïnh nhu caàu phaûi coù taêng tröôûng nhanh treân neàn roäng. Ñöông nhieân, nhöõng caûi thieän chung treân toaøn boä xaõ hoäi nhö ñieän, ñieän thoaïi, giao thoâng vaän taûi, caá p nöôùc, y teá, hay giaùo duïc cuõng seõ taïo ra caûm nhaän veà söï tieán boä, ñoàng thôøi ñoùng goùp vaøo trieån voïng taêng tröôûng tieáp theo. Boá cuïc baøi vieát vaø moät töï thuù cuûa taùc giaû Thay vì toùm taét hay laëp laïi nhöõng tö vaán ñaõ ñöôïc ñöa ra, baøi vieát naøy seõ ñeà xuaát ba töông lai kinh teá khaùc nhau maø Vieäût Nam coù khaû naêng choïn löïa. Caùc chính saùch vaø toác ñoä taêng tröôûng trong moãi tình huoáng seõ ñöôïc thaûo luaän. Giaû ñònh ñöa ra laø chæ coù laõnh ñaïo môùi theå quyeát ñònh veà caùc vaán ñeà caáp thieát lieân quan ñeán caùc yeáu toá chính trò. Nhaát thieát phaûi laøm roõ caùc aûnh höôûng kinh teá cuûa caùc khaû naêng löïa choïn, ñeå duø cho giaûi phaùp naøo ñöôïc choïn thì cuõng caàn döïa theo thöïc tieãn. Choïn giaûi phaùp taêng tröôûng nhanh hay taêng tröôûng chaäm ñeàu coù nhöõng taùc ñoäng kinh teá vaø chính trò. ÔÛ ñaây chæ nhaán maïnh khía caïnh kinh teá. Caû ba tình huoáng ñeàu laø khaû thi. Tình huoáng taêng tröôûng chaäm nhaát ñöa GDP bình quaân ñaàu ngöôøi töø 400 ñoâ la hieän nay leân 540 ñoâ la sau möôøi naêm; tình huoáng nhanh nhaát ñöa GDP bình quaân ñaàu ngöôøi leân 1000 ñoâ la. Ñieàu quan troïng caàn thaáy laø caùc quoác gia suy cho cuøng ñeàu choïn möùc thu nhaäp cuûa mình thoâng qua caùc chính saùch cuûa mình. Caùc löïa choïn naøy khoù khaên vaø phöùc taïp, nhöng phaûi choïn vaø moãi giaûi phaùp ñeàu coù caùc taùc ñoäng cuûa mình. Ngay töø ñaàu, taùc giaû muoán laøm roõ söï thieân vò cuûa mình. Taùc giaû tin laø hieän coù moät cuoäc caùch maïng ñang dieãn ra treân theá giôùi, daàn daàn seõ coù taàm quan troïng töông ñöông vôùi tieán boä cuûa maùy in hay ñieän tröôùc ñaây. Cuoäc caùch maïng ñöôïc ñaùnh daáu bôûi söï suït giaûm nhanh choùng giaù thaønh thoâng tin vieãn thoâng, söï phoå bieán nhanh choùng cuûa caùc maùy tính nhanh chöa töøng thaáy, vaø keát quaû laø söï chuyeån bieán cuûa khoa hoïc, giaùo David Dapice 3
  11. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 duïc, vaø thöông maïi. Cuõng coù söï phaân caùch roõ raøng giöõa nhöõng quoác gia naém baét ñöôïc taàm quan troïng cuûa cuoäc caùch maïng kyõï thuaät soá vaø nhöõng quoác gia khoâng naém baét ñöôïc hay choái boû cô hoäi2. Thaønh quaû cuûa neàn kinh teá Myõ gaàn ñaây laøm ngay caû nhieàu ngöôøi laïc quan phaûi ngaïc nhieân. Trong hai naêm qua, rieâng phaàn gia taêng cuûa toång saûn löôïng quoác gia ñaõ laø 1000 tæ ñoâ la (töông ñöông toaøn boä GDP cuûa Trung Quoác), thaát nghieäp ñaït möùc thaáp chöa töøng coù trong thôøi bình tính töø thaäp kyû 1950, vaø laïm phaùt oån ñònh. Caùc keát quaû töông töï cuõng ñöôïc ghi nhaän ôû nhöõng nöôùc nhö Haø Lan, Phaàn Lan, Thuïy Ñieån, vaø Anh. Nhöõng nöôùc naøy, cuøng vôùi nhieàu nöôùc chaâu AÙ nhö Haøn Quoác vaø Ñaøi Loan, ñaõ tìm ñöôïc caùch taùch bieät quaù trình ra quyeát ñònh chính trò voán khoâng traùnh khoûi chaäm chaïp ra khoûi toác ñoä ra quyeát ñònh ngaøy caøng nhanh choùng trong kinh doanh. Theá giôùi ngaøy nay caàn nhanh hôn laø caàn lôùn, ñoù laø taïi sao voán ñaàu tö cho doanh nghieäp môùi (venture capital) ñang taêng leân vaø ñang tìm caùch ñaàu tö cho caùc yù töôûng môùi.3 Coâng ngheä môùi laøm cho toaøn boä caùc ngaønh coâng nghieäp, nhö caùc ngaønh ñoäc quyeàn vieãn thoâng hay ñieän töû, heát söùc nhanh choùng phaûi ñoái maët vôùi thaùch thöùc4. Coù theå khoâng nhaát thieát phaûi ñaùp öùng laïi cuoäc caùch maïng naøy, gioáng nhö khoâng nhaát thieát phaûi söû duïng ñieän naêng. Tuy nhieân, phöông thöùc caùc doanh nghieäp quan heä vôùi nhau seõ thay ñoåi trong voøng ba hay naêm naêm tôùi. Caùc maïng löôùi cung öùng seõ söû duïng Internet nhö phöông thöùc chuû yeáu ñeå thoâng baùo vaø chaáp nhaän ñaáu giaù, chuyeån giao chöùng töø, vaø thoâng tin. Moät öôùc tính môùi ñaây cho thaáy rieâng ôû chaâu AÙ, doanh soá thöông maïi ñieän töû giöõa caùc doanh nghieäp vôùi nhau laø 50 tæ ñoâ la trong naêm nay vaø seõ laø 1600 tæ ñoâ la trong naêm 2004. Caùc quoác gia khoâng gia nhaäp ñöôïc maïng löôùi naøy seõ bò caét maát moät phaàn khoång loà trong thöông maïi toaøn caàu. Neáu Vieäût Nam khoâng tìm ñöôïc caùch taùch bieät tieán trình voán khoâng traùnh khoûi chaäm chaäp cuûa quyeát ñònh chính trò, quan lieâu, haønh chính ra khoûi tieán trình ra quyeát ñònh kinh doanh, ñaát nöôùc seõ choïn con ñöôøng gia nhaäp caùc quoác gia khoâng ñöôïc höôûng caùc lôïi theá cuûa neàn kinh teá theá giôùi ñang chuyeån mình. Ñaây laø moät thöïc traïng ñöôïc daãn daét bôûi coâng ngheä toaøn caàu, vaø taát caû caùc coâng ty thaønh coâng ñeàu ñaùp öùng laïi nhöõng löïc ñaåy naøy, duø laø ôû Trung Quoác, chaâu AÂu, Haøn Quoác, hay Myõ. Taát caû caùc nhaø kinh doanh 2 Taát nhieân vai troø cuûa khoa hoïc coâng ngheä coøn lôùn hôn maùy tính. Tuy nhieân nhieàu khaùm phaù khoa hoïc ñöôïc taêng toác nhôø nhöõng coâng ngheä chuû choát naøy. Moät soá ví duï nhö: Vieäc giaûi maõ gen con ngöôøi, söï phoå bieán toaøn caàu caùc nghieân cöùu treân Internet, vaø vieäc moâ hình hoùa moïi thöù töø thöû nghieäm nguyeân töû ñeán khí haäu toaøn caàu ñeán caáu truùc protein. Coù theå xem coâng ngheä maùy tính vaø Internet töông ñöông vôùi ñieän naêng trong vieäc hoã trôï haøng loaït caùc hoaït ñoäng ña daïng. 3 Voán ñaàu tö doanh nghieäp môùi (venture capital) tìm ñeán vôùi caùc doanh nghieäp raát treû, vaø thöôøng ñoùng goùp tö vaán cuøng vôùi voán. Loaïi hình naøy ñaõ hoaït ñoäng tích cöïc ôû Myõ trong nhieàu naêm, nhöng hieän ñang phaùt trieån sang chaâu AÂu vaø chaâu AÙ. 4 Söï suïp ñoå cuûa cô caáu giaù cöôùc ñöôøng daøi ñaõ ñaët söùc eùp leân nhieàu coâng ty ñieän thoaïi theo kieåu cuõ. Caùc coâng ty môùi duøng caùp quang coù giaù raát reû ñeå noái cuoäc thoaïi quoác teá vôùi giaù khoâng ñeán 10 cent moät phuùt, hay gaàn nhö mieãn phí qua Internet. Ngay caû trong ñieän löïc, söï noåi leân cuûa tua-bin khí côõ nhoû vaø saép tôùi bình phaùt ñieän hoùa duøng khí ñoát (fuel cell) coù theå taïo ra moät theá heä phaùt ñieän qui moâ nhoû phi taäp trung, vaø coù theå laø reû nhaát ñoái vôùi nhieàu ngöôøi tieâu thuï David Dapice 4
  12. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 ñeàu bieát ñieàu naøy. OÂng Buøi Quang Ñoä ôû Hieäp hoäi Coâng nghieäp Ñieän töû Vieäût Nam môùi ñaây phaùt bieåu laø Hieäp hoäi oâng muoán vaän ñoäng chính phuû ñaåy nhanh toác ñoä pheâ duyeät. OÂng noùi, "Ví duï nhö döï aùn saûn xuaát TV maøu cuûa Hanel phaûi maát ba naêm ñeå coù ñöôïc pheâ chuaån cuoái cuøng. Trong theá giôùi toác ñoä cao cuûa kinh doanh, moät doanh nghieäp laøm sao hy voïng thaønh coâng ñöôïc neáu toán nhieàu thôøi gian nhö vaäy cho moät quyeát ñònh?" (Baùo Vieäût Nam News, ngaøy 17/8/2000, trang 11). Traû lôøi cho caâu hoûi naøy laø söï suït giaûm cuûa FDI kyù keát, töø gaàn 9 tæ ñoâ la trong naêm 1996 chæ coøn coù theå khoâng ñeán 1 tæ trong naêm nay.5 Neáu khoâng thay ñoåi caùc chính saùch, caùc doanh nghieäp trong nöôùc seõ khoâng theå caïnh tranh coù hieäu quaû vôùi caùc doanh nghieäp coù chính phuû nhanh nhaïy hôn vaø ñaùp öùng toát hôn. Coù theå tranh luaän laø hieän töôïng coâng ngheä naøy chæ ñuùng cho moät vaøi nghìn laäp trình vieân phaàn meàm hay moät phaàn nhoû beù cuûa coâng nghieäp Vieäût Nam, nhöng khoâng thöïc söï aùp duïng cho tuyeät ñaïi ña soá trong quoác gia. Laäp luaän naøy hoaøn toaøn sai. Söï thay ñoåi coâng ngheä nhö vaäy khoâng theå ñöôïc coi laø cuoäc caùch maïng neáu khoâng coù aûnh höôûng nhanh choùng vaø saâu roäng. ÔÛ Campuchia, daân laøng ñang tieáp caän Internet ñeå baùn haøng myõ ngheä. Ngay caû Pakistan cuõng ñang ñaàu tö ñeå coù theå tieáp caän Internet roäng raõi. Trung Quoác ñang uûng hoä söï gia taêng nhanh choùng cuûa Internet, soá löôïng ngöôøi söû duïng ñaõ taêng nhanh töø con soá khôûi ñaàu 2 trieäu trong naêm 1999 leân tôùi 20 trieäu trong naêm 2000. Caùc coâng ty vaø khaùch haøng chuû choát trong coâng nghieäp oâ toâ, maùy bay, ñieän töû, theùp, xi maêng, thöïc phaåm, vaø deät may ñang chuyeån sang mua baùn treân Internet. Caùc toå chöùc goàm chuû yeáu caùc nöôùc theá giôùi thöù ba nhö UNCTAD ñang thuùc giuïc caùc nöôùc thaønh vieân tích cöïc hôn trong vieäc hieåu bieát vaø phaùt huy caùc coâng ngheä môùi. Theo laäp luaän cuûa hoï, nhöõng coâng ngheä môùi laø cô hoäi neáu bieát aùp duïng, vaø laø nguy hieåm neáu boû qua khoâng aùp duïng. Ñieåm cuoái cuøng cuûa tranh luaän veà aûnh höôûng cuûa coâng ngheä coù theå ñöôïc minh hoïa baèng moät soá giaù thaønh vaø giaù cöôùc ñieän thoaïi. Hieän nay chæ toán 5 cent (700 ñoàng) moãi GIÔØ ñeå thueâ moät ñöôøng thoaïi treân caùp quang xuyeân ñaïi döông.6 Giaù thaønh thöïc söï cuûa ñieän thoaïi quoác teá chính laø giaù thueâ treân, coäng theâm phí keát noái ñòa phöông (gioáng nhö ñieän thoaïi noäi haït). Neáu ñaøm thoaïi qua Internet, giaù thaønh gaàn nhö baèng 0. Ngay caû giaù ñaøm thoaïi qua ñieän thoaïi thoâng thöôøng cuõng chæ coøn raát thaáp. ÔÛ Hoàng Koâng, caùc theû ñieän thoaïi coù theå cung caáp dòch vuï ñaøm thoaïi quoác teá ñi Myõ chæ vôùi giaù 5 cent moät phuùt. Nhieàu ngöôøi döï baùo trong voøng vaøi naêm nöõa seõ khoâng coøn toàn taïi giaù goïi ñieän 5 FDI kyù keát naêm 1996 laø 8.6 tæ ñoâ la, hay 33% GDP, maëc duø moät soá öôùc tính ñieàu chænh sau ñoù haï con soá xuoáng 7.7 tæ ñoâ la (Theo IMF vaø Ngaân haøng Nhaø nöôùc.) Trong 7 thaùng ñaàu naêm 2000, con soá ñaêng kyù FDI laø 0.48 tæ ñoâ la. Tính bình quaân cho caû naêm khoaûng 0.9 tæ ñoâ la, töông ñöông 3% GDP. Doøng voán thöïc teá (phía nöôùc ngoaøi thöïc ñöa vaøo) laø döôùi moät phaàn ba voán ñaêng kyù. 6 Thoâng tin laáy töø Telegeography 2000, moät cuoán nieân giaùm coâng nghieäp. Nhöõng giaù naøy thöïc ra sau moãi 9 thaùng laïi giaûm moät nöûa, do tieán boä trong nhaân soùng aùnh saùng, caûi thieän boä chuyeån (switch) vaø sôïi caùp. Moät caùp quang vôùi 432 ñöôøng truyeàn (strands) coù theå deã daøng taûi toaøn boä caùc cuoäc ñaøm thoaïi treân theá giôùi. David Dapice 5
  13. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 thoaïi ñöôøng daøi, ñôn giaûn chæ coøn laø moät phí coá ñònh haøng thaùng ñeå cho pheùp ngöôøi duøng goïi ñi baát cöù ñaâu, khoâng giôùi haïn thôøi gian goïi. Hình dung hai coâng ty ôû chaâu AÙ, moät coâng ty coù theå tieáp caän khoâng giôùi haïn vôùi khaùch haøng, coâng ngheä, vaø nhaø cung öùng - trong khi coâng ty kia phaûi traû tieàn maáy ñoâ la moãi phuùt. Coâng ty naøo seõ thaønh coâng hôn? Ñaâu laø giaù phaûi traû cho vieäc duy trì ñoäc quyeàn vaø tính giaù ñieän thoaïi thuoäc loaïi cao nhaát treân theá giôùi?7 Keát quaû cuõng töông töï nhö vieäc tính giaù ñieän 1 ñoâ la moãi kWh, trong khi giaù thaønh chæ laø 5 cent. Seõ raát ít ngöôøi coù ñieän, vaø neáu duøng cuõng chæ duøng raát ít. Ngay caû khi coù theå thöïc hieän ñieàu naøy, lieäu chính phuû coù muoán nhieàu ngöôøi bò toái nhö vaäy? Ba tình huoáng vaø söï khaùc bieät vôùi nhau Coù ba tình huoáng ñöôïc thaûo luaän trong baøi vieát. Moãi tình huoáng döï kieán moät taäp hôïp caùc chính saùch coù theå vaø moät taäp hôïp caùc keát quaû keøm theo. Nhöõng tình huoáng naøy khaùc vôùi caùc moâ hình chuaån veà ñaàu vaøo - ñaàu ra vôùi giaû ñònh caùc heä soá laø coá ñònh, cuõng khaùc vôùi caùc moâ hình haøm saûn xuaát vôùi giaû ñònh hieäu suaát ñaàu tö giaûm daàn.8 Nhöõng tình huoáng naøy gaén vôùi caùc quan ñieåm cuûa theá giôùi, cuõng nhö caùc quan ñieåm cuûa caùc phía trong noäi boä Vieäût Nam uûng hoä nhöõng chính saùch khaùc nhau. Ñöông nhieân baøi phaân tích naøy khoâng hy voïng xem xeùt heát nhöõng yeáu toá phöùc taïp. Coù nhöõng vaán ñeà coù theå coù aûnh höôûng to lôùn nhö taêng tröôûng kinh teá theá giôùi, giaù daàu löûa, tình hình caùc neàn kinh teá lôùn ôû chaâu AÙ v.v... Thay vì coá gaéng xem xeùt caùc vaán ñeà ñoù, baøi thaûo luaän seõ taäp trung vaøo caùc chính saùch cuûa Vieäût Nam vaø yù nghóa cuûa moãi chính saùch. Tình huoáng 1: Tieáp tuïc nhö hieän taïi (coù phaàn keùm ñi) Nhieàu ngöôøi Vieät Nam tin laø keát quaû cuûa thaäp kyû 1990 töï theå hieän ñöôïc tính heát söùc tích cöïc. Taêng tröôûng toác ñoä cao trong haàu heát caùc naêm. Cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ chæ coù taùc ñoäng nhoû vaø ngaén haïn, vaø döôøng nhö coù trieån voïng toát ñeå khoâi phuïc taêng tröôûng nhanh. Tæ leä ngheøo ñoùi giaûm nhanh choùng, noâng nghieäp taêng tröôûng maïnh meõ, xuaát khaåu nhaûy voït töø 2 tæ ñoâ la naêm 1991 leân 12 tæ ñoâ la naêm 2000. Toác ñoä caûi toå chöa nhanh, nhöng ñaõ traùnh ñöôïc caùc sai laàm vaø caêng thaúng. Ñang coù quan ñieåm cho laø chính phuû neân tieáp tuïc nhaán maïnh vai troø chuû ñaïo cuûa khu vöïc quoác doanh, baûo ñaûm caùc ngaân haøng quoác doanh tieáp tuïc thoáng lónh heä thoáng tieàn teä vaø ñieàu phoái phaàn lôùn tín duïng vaøo caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Coå phaàn hoùa neân ñöôïc tieán haønh, nhöng chuû 7 Trong moät baûng xeáp haïng toaøn caàu cho 60 nöôùc veà möùc ñoä saün saøng cho thöông maïi ñieän töû, Vieät Nam xeáp haïng 54, ñöùng sau Ai caäp vaø chæ ñöùng tröôùc Pakistan. Nghieân cöùu naøy do toå chöùc Economist Intelligence Unit, moät thaønh vieân cuûa toå chöùc phaùt haønh taïp chí Nhaø Kinh teá (The Economist). Trung Quoác xeáp haïng 51 vaø AÁn ñoä haïng 50. 8 Trong moâ hình nhaäp löôïng - xuaát löôïng (Input-Output model), taêng tröôûng tæ leä thuaän vôùi möùc taêng cuûa nhaäp löôïng. Trong moâ hình haøm saûn xuaát, tæ leä saûn löôïng treân ñôn vò ñaàu tö giaûm daàn moãi khi ñaàu tö taêng theâm. Caùc tình huoáng ôû ñaây giaû ñònh caùc chính saùch khaùc nhau taïo ra caùc hieäu suaát khaùc nhau cho caû lao ñoäng vaø voán. David Dapice 6
  14. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 yeáu ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc qui moâ nhoû. Nhöõng ngöôøi chung quan ñieåm naøy cuõng coù xu höôùng nghi ngôø lôïi ích cuûa Internet, ñoàng yù vôùi caùc chính saùch haïn cheá chaát löôïng cuûa Internet vaø naâng cao chi phí thöïc teá cuûa vieäc söû duïng Internet.9 Coù mong muoán keùo daøi vai troø ñoäc quyeàn trong thoâng tin vieãn thoâng, trong khi khoâng quan taâm veà giaù cöôùc ñieän thoaïi quoác teá quaù cao. Cuõng coù xu höôùng lo laéng veà ruûi ro cuûa neàn kinh teá theá giôùi vaø muoán töï chuû veà nhieàu maët haøng chuû yeáu. Nhoùm naøy laäp luaän möùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) hieän nay laø toát ñoái vôùi moät nöôùc ngheøo, neân khoâng coi ñoù nhö vaán ñeà quan troïng. Quan ñieåm naøy thoûa maõn vôùi caùc chính saùch hieän taïi vaø khoâng muoán thay ñoåi nhieàu. Nhöng lieäu coù khaû naêng laëp laïi böôùc nhaûy voït veà noâng nghieäp keå töø ñoåi môùi ñeán nay? Heä thoáng thöông maïi vaø ñaàu tö theá giôùi ñang nhanh choùng chuyeån sang döïa vaøo thoâng tin, neáu ñuùng nhö vaäy thì vôùi caùc chính saùch hieän taïi Vieät Nam seõ coù vò trí nhö theá naøo? Nhieàu khoaûn ñaàu tö coâng coäng döôøng nhö chæ ñaït hieäu quaû thaáp, tieáp tuïc nhöõng daïng ñaàu tö nhö vaäy seõ khoâng taêng nhieàu caùc cô sôû haï taàng coù ích, nhöng laïi taêng nôï nöôùc ngoaøi, vaø coù theå daàn daàn laøm cho caùc nhaø taøi trôï khoâng coøn muoán cho vay soá löôïng lôùn. Neáu caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc qui moâ lôùn vaãn tieáp tuïc tình traïng hieän taïi,10 heä thoáng ngaân haøng coù theå seõ phaûi ñoái maët vôùi khuûng hoaûng taùi dieãn, vaø nhu caàu chu caáp töø ngaân saùch seõ laøm giaûm nguoàn voán cho caùc khu vöïc khaùc. Neáu toác ñoä taêng FDI cuûa Vieät Nam döøng ôû möùc döôùi 1 tæ ñoâ la moãi naêm, trong khi Trung Quoác hieän ñang nhaän 40 tæ ñoâ la moãi naêm vaø toác ñoä naøy tieáp tuïc taêng leân, coâng nghieäp cuûa Vieät Nam seõ caïnh tranh ñöôïc vôùi Trung Quoác? Ngay caû hieän nay, xe maùy Trung Quoác ñang baùn vôùi giaù baèng moät phaàn ba xe Honda Vieät Nam vaø ñang taêng thò phaàn. (Xem hoäp keøm theo). Chuû tröông töï cung ñang bò laøm hoûng bôûi nhieàu nhaø maùy yeáu keùm, ví duï nhö ñeå baùn ñöôøng vôùi giaù gaàn ngang giaù theá giôùi thì phaûi chaáp nhaän nhieàu nhaø maùy thua loã. Toùm laïi, söï pheâ bình chính saùch cuûa tình huoáng 1 döïa treân moät laäp luaän laø khoâng theå laëp laïi quaù khöù trong thaäp kyû tôùi baèng moät taäp hôïp chính saùch khoâng ñoåi hoaëc gaàn nhö khoâng ñoåi. Theá giôùi ñaõ ñoåi thay vaø raát nhieàu thaønh coâng deã daøng ñaõ khoâng coøn nöõa. Thöïc ra nhieàu nhaø quan saùt nhaäy beùn ñaõ lo laéng veà söï taêng nhanh caùc khoaûn nôï maø khaû naêng thanh toaùn khoâng roõ raøng, ñoàng thôøi thaâm huït vaãn gia taêng. 9 Internet cöïc kyø chaäm laøm toán keùm thôøi gian chôø ñôïi cuûa ngöôøi duøng cuõng nhö toán giaù cöôùc. Tuøy thôøi gian trong ngaøy, toác ñoä truyeàn coù theå chæ laø vaøi traêm bit moãi giaây! Vôùi toác ñoä naøy thöïc teá khoâng theå söû duïng Internet. 10 Boá trí moät Hoäi ñoàng Quaûn trò cho doanh nghieäp nhaø nöôùc coù theå khoâng thay ñoåi ñöôïc nhieàu, neáu caùc söùc eùp töông töï tieáp tuïc phoái keát nhieàu muïc tieâu, maø tính hieäu quaû chæ laø moät trong caùc muïc tieâu. David Dapice 7
  15. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 Taïi sao xe maùy cuûa Vieät Nam ñaét nhö theá - Coù theå reû hôn khoâng? Xe maùy ôû Vieät Nam raát ñaét. Moät chuyeân vieân cuûa Ban Vaät giaù Chính phuû vaøo thaùng 10/1999 ñaõ nhaän xeùt raèng trong khi noâng daân Thaùi Lan chæ phaûi baùn ba taán luùa ñeå mua moät xe maùy Honda, moät noâng daân Vieät Nam phaûi baùn chín taán. Ñeán thaùng 8/2000, con soá naøy ñaõ laø 20 taán! Taïi sao vaãn chính moät xe Honda Dream II baùn giaù khoaûng 1000 ñoâ la ôû Thaùi Lan laïi coù giaù 2400 ñoâ la (gaàn ñaây giaûm xuoáng 2200 ñoâ la) ôû Vieät Nam? Vaø taïi sao caùc xe maùy Trung Quoác coù theå baùn vôùi giaù chæ 700 ñoâ la, maëc duø chaát löôïng coù phaàn keùm hôn? Caâu traû lôøi laø caùc nhaø saûn xuaát ñòa phöông ñöôïc baûo hoä baèng haøng raøo thöông maïi. Caùc nhaø saûn xuaát xe maùy bieän luaän laø caàn phaûi coù caùc haøng raøo thöông maïi naøy ñeå vöôït qua caùc chi phí ban ñaàu. Nhöng moät möùc giaù cao hôn 100% so vôùi giaù cuûa nöôùc laùng gieàng coù phaûi laø hôïp lyù cho chi phí ban ñaàu? Quan troïng hôn, lieäu caùc nhaø saûn xuaát coù theå ñieàu chænh ñuû nhanh ñeå caïnh tranh? Maëc duø saûn löôïng xe maùy taêng töø 62,000 naêm 1995 leân 365,000 naêm 1999, söï xaâm nhaäp cuûa xe maùy Trung Quoác ñang ñe doïa thoáng lónh thò tröôøng. Soá xe naøy ñöôïc baùo caùo chieám ba phaàn tö trong soá 575,000 boä linh kieän nhaäp trong taùm thaùng ñaàu naêm 2000. Trong naêm 1999, chæ rieâng phaàn cheânh leäch cuûa giaù xe maùy trong nöôùc ñaõ laøm ngöôøi tieâu duøng phaûi chòu theâm 500 trieäu ñoâ la, laáy giaû ñònh Honda laø saûn phaåm tieâu bieåu. Khoâng ñaùng ngaïc nhieân khi thaáy ngöôøi tieâu duøng nhanh choùng chuyeån sang loaïi xe coù giaù hôïp lyù hôn. Nhöng töông lai seõ ra sao? Neáu Honda vaø caùc coâng ty khaùc khoâng theå caét giaûm giaù thaønh xuoáng möùc giaù caïnh tranh, söï buøng noå cuûa laép raùp xe maùy seõ chöùng toû chæ laø moät bong boùng khoâng beàn vöõng. Neáu hoï coù theå haï giaù thaønh treân cô sôû giaûm giaù ñaàu vaøo (duø laø caáu kieän noäi ñòa hay nhaäp khaåu) vaø khoâng phaûi traû thueá quaù cao, hoï seõ coù theå thöïc söï baùm truï vaø trôû thaønh moät ngaønh coâng nghieäp khaû thi. Hoï noùi laø seõ taêng tæ leä caáu kieän noäi ñòa. Bao nhieâu ngaønh coâng nghieäp taêng tröôûng nhanh coù tình theá nhö ngaønh xe maùy? Bao nhieâu seõ ñieàu chænh ñöôïc vaø bao nhieâu seõ thaát baïi? Vaø coù caàn thieát phaûi ñeå ngöôøi tieâu duøng traû giaù cao nhö vaäy cho nhöõng nhaø saûn xuaát nhö vaäy? Vôùi nhöõng tình theá baáp beânh nhö trong ví duï veà xe maùy, neân döï kieán toác ñoä taêng tröôûng trong tình huoáng 1 nhö theá naøo? Ñaàu tö coù xu höôùng ñaït 25%-30% GDP, nhöng laø ñaàu tö khoâng coù hieäu quaû. Nghóa laø caàn ñaàu tö 6 ñoâ la ñeå coù ñöôïc 1 ñoâ la taêng tröôûng, vaø toác ñoä taêng tröôûng trung bình seõ chæ laø 4%-5% moãi naêm. Taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi coù leõ chæ ñaït 3% moãi naêm. Nhö vaäy Vieäût Nam seõ coù GDP bình quaân ñaàu ngöôøi taêng töø gaàn 400 ñoâ la hieän nay leân khoaûng 540 ñoâ la trong thaäp kyû tôùi, bình quaân moãi naêm chæ taêng ñöôïc 14 ñoâ la. Thueá thu nhaäp caù nhaân laø quaù cao (leân tôùi 75% ñoái vôùi phaàn thu nhaäp vöôït quaù 800 ñoâ la moãi thaùng). Möùc thueá naøy laøm cho nhöõng ngöôøi coù khaû naêng thu nhaäp cao seõ khaù giaû hôn raát nhieàu neáu ra laøm vieäc ôû nöôùc ngoaøi. Maët khaùc caùc coâng ty tö nhaân ôû Vieät Nam cuõng seõ thaáy ñoái vôùi caùc coâng vieäc phaûi traû löông cao thì thueâ ngöôøi nöôùc ngoaøi reû hôn. Quaù toán keùm ñeå thu huùt tay ngheà cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc hay baát cöù moät coâng nhaân coù tay ngheà naøo cuûa Vieät Nam. Trong khi ñoù do doanh nghieäp nhaø nöôùc traû löông thaáp neân vieäc maát tay ngheà gioûi laø moät moái ñe doaï thöôøng tröïc. Ñeå buø laïi David Dapice 8
  16. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 löông thaáp, doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ coù lôïi theá laø vieäc laøm ñöôïc baûo ñaûm cao hôn, hoaëc thaäm chí nhieàu khoaûn thu nhaäp khaùc. Tuy nhieân, vôùi thueá thu nhaäp thuoäc haøng cao nhaát treân theá giôùi, Vieät Nam ñang ñaùnh thueá maïnh vaøo khaû naêng chuyeån dòch linh ñoäng cuûa lao ñoäng trong nöôùc, vaø do vaäy ngaên chaën söï noåi leân cuûa moät thò tröôøng lao ñoäng thöïc söï. Taát nhieân aûnh höôûng cuûa hieän töôïng naøy laø naêng suaát lao ñoäng khoâng taêng leân ñöôïc. Moät thueá suaát cao nhö vaäy laøm cho thu nhaäp thueá thaáp ñi so vôùi khi coù thueá suaát hôïp lyù hôn, moät thueá suaát khoâng thuùc ñaåy moïi ngöôøi hoaëc troán thueá hoaëc xuaát ngoaïi. Keát quaû taêng tröôûng naøy laø ñaùng thaát voïng ñoái vôùi nhieàu ngöôøi hieåu ñöôïc tieàm naêng cuûa Vieäût Nam, vaø cuõng quaù thaáp so vôùi chæ tieâu cuûa chính phuû döï kieán ñeán 2010 taêng gaáp ñoâi GDP thöïc. Nhöng moät soá ngöôøi Vieät Nam cho laø toác ñoä taêng tröôûng GDP ñaàu ngöôøi 3% laø moät keát quaû toát hôn haàu heát caùc nöôùc khaùc, vaø coù theå chaáp nhaän ñöôïc neáu giöõ ñöôïc quoác gia an ninh vaø oån ñònh. Lieäu ñieàu ñoù coù ñuùng khoâng? Noâng nghieäp khoù coù theå taêng hôn nöõa, vaø trình ñoä giaùo duïc cao hôn ñoøi hoûi phaûi coù coâng vieäc phi noâng nghieäp caû ôû noâng thoân vaø thaønh thò ñeå coù theå tieáp nhaän con soá 1.4 trieäu lao ñoäng taêng leân moãi naêm. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng taêng theâm ñöôïc vieäc laøm maø chæ coù theå giaûm bôùt. Neáu doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø caùc ñaàu tö coâng coäng hieäu quaû thaáp tieâu thuï maát haàu heát löôïng tieát kieäm, seõ chaúng coøn laïi nhieàu cho khoái phi quoác doanh trong nöôùc. FDI cuõng seõ khoâng naâng ñôõ ñöôïc nhieàu, maëc duø caùc cô hoäi ñaõ môû ra bôûi hieäp ñònh thöông maïi vôùi Myõ vaø söï gia nhaäp WTO/AFTA. Trong vaøi naêm qua, coâng nghieäp quoác doanh chæ taêng tröôûng 10% moãi naêm vôùi soá vieäc laøm thay ñoåi raát ít, trong khi khoái tö nhaân phaûi chòu söùc eùp caïnh tranh raát maïnh cuûa Trung Quoác. Theo giaùo sö Dwight Perkin, neáu khoâng coù taêng tröôûng coâng nghieäp ôû ñoâ thò thì döôøng nhö khoù coù taêng tröôûng coâng nghieäp "noâng thoân". Trong tröôøng hôïp cuûa Trung Quoác, caùc coâng ty höông traán phaùt leân nhôø coù ñôn ñaët haøng töø caùc nhaø maùy ôû nhöõng ñoâ thò laân caän, nhöõng coâng ty thaønh coâng nhaát laø nhôø vaøo caùc ñoâ thò ven bieån phaùt trieån nhanh choùng. Söï môû roäng nhö vaäy seõ khoâng thöïc hieän ñöôïc ôû tình huoáng naøy. Nhö vaäy thì caùc lao ñoäng treû seõ ñi ñaâu? Caùc hoä noâng daân voán ñaõ coù qui moâ nhoû beù vaø dieän tích ñaát canh taùc chæ thay ñoåi ñöôïc raát ít. Caùc lao ñoäng treû seõ khoù maø ñeán vôùi caùc hoä noâng nghieäp caøng ngaøy caøng nhoû heïp, ñaëc bieät laø khi hoï ñaõ coù trình ñoä giaùo duïc. Khaû naêng cao nhaát laø hoï seõ taäp trung vaøo caùc ñoâ thò, tìm kieám vieäc laøm ôû khu vöïc tö nhaân khoâng chính thöùc, chuû yeáu laø dòch vuï. Loaïi coâng vieäc nhö vaäy thöôøng coù thu nhaäp thaáp vaø khoâng baûo ñaûm. Do tieáp tuïc caùch ñònh giaù ñoäc quyeàn cuûa tieän ích coâng coäng, vaø do möùc FDI thaáp, ngay caû nhieàu ngaønh dòch vuï cuõng khoù taêng naêng suaát vaø taêng thu nhaäp coâng nhaân. Lyù do laø seõ ít coù ñaøo taïo (keå caû ñaøo taïo treân Internet) vaø cuõng ít ñaàu tö treân nhöõng lónh vöïc naøy. Vôùi trieån voïng môø nhaït vaø kyø voïng giaûm thaáp, nhöõng coâng nhaân treû seõ khoâng phaûi laø moät nguoàn cho söï oån ñònh. Nhieàu ngöôøi vôùi tay ngheà deã kieám vieäc coù leõ seõ tìm caùch ñi khoûi Vieät Nam. Trong khi hoï coù theå göûi tieàn veà vaø ñoàng thôøi thu ñöôïc caùc kyõ naêng coù giaù trò cho baûn thaân, hoï khoâng theå giuùp nhöõng David Dapice 9
  17. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 ngöôøi khaùc trong nöôùc hoïc taäp ñeå xaây döïng moät löïc löôïng quan troïng caùc lao ñoäng coù tay ngheà. Nhoùm nhöõng ngöôøi gioûi ôû laïi coù theå laøm vieäc trong caùc cô sôû khoa hoïc truyeàn thoáng, nhöng caùc cô sôû naøy coù lieân keát yeáu keùm vôùi caùc cô hoäi thò tröôøng vaø coù xu höôùng thieáu voán do phaûi caïnh tranh vaøo moät nguoàn ngaân saùch chính phuû thöôøng xuyeân bò thieáu thoán. Ñònh nghóa vai troø chuû ñaïo nhö theá naøo? Nhieàu laõnh ñaïo Vieät Nam tranh luaän maïnh meõ cho vai troø chuû ñaïo cuûa khu vöïc nhaø nöôùc. Nhöng hieän nay vai troø naøy nhö theá naøo? Moïi ngöôøi ñeàu bieát hieän nay soá lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ laø khoâng ñeán 2 trieäu trong soá 40 trieäu löïc löôïng lao ñoäng caû nöôùc. Lao ñoäng trong doanh nghieäp nhaø nöôùc coù xu höôùng giaûm ñi do coå phaàn hoùa tieáp tuïc vaø caùc doanh nghieäp lôùn hoaøn thaønh vieäc caét giaûm bieân cheá. Nhö vaäy laø khu vöïc nhaø nöôùc khoâng theå coù vai troø chuû ñaïo tröïc tieáp trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà thaát nghieäp, moät trong nhöõng vaán ñeà khaån thieát nhaát vaø quan troïng nhaát. Khu vöïc nhaø nöôùc coù vai troø nhoû beù trong soá lao ñoäng noâng nghieäp (khoâng ñaày 5% saûn löôïng). Caùc noâng tröôøng quoác doanh coù theå hoã trôï khuyeán noâng hay cheá bieán noâng saûn cho noâng nghieäp tö nhaân ôû laân caän. Nhöng xeùt veà saûn löôïng vaø vieäc laøm, vai troø cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong noâng nghieäp caû hieän nay vaø sau naøy seõ raát nhoû. Haàu heát moïi ngöôøi cho laø khu vöïc nhaø nöôùc coù vai troø quan troïng trong coâng nghieäp. Nhöng qua nhieàu naêm khu vöïc taêng tröôûng nhanh nhaát laø khu vöïc coù voán FDI. Ngay caû trong lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi, ñoái taùc trong nöôùc laø doanh nghieäp nhaø nöôùc hieám khi thöïc söï kieåm soaùt ñöôïc coâng ty lieân doanh. Phaàn nhieàu caùc doanh nghieäp FDI môùi ñaây laø 100% voán nöôùc ngoaøi. Vôùi toác ñoä taêng tröôûng hieän nay, trong voøng moät hai naêm tôùi khu vöïc FDI seõ coù saûn löôïng cao hôn khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Tæ troïng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong saûn löôïng coâng nghieäp ñaõ giaûm trong suoát thaäp kyû 1990, töø hai phaàn ba coøn hai phaàn naêm. Dòch vuï laø khu vöïc coøn laïi maø khu vöïc nhaø nöôùc coù theå giöõ vai troø chuû ñaïo. Ñöông nhieân heä thoáng quaûn lyù nhaø nöôùc (quaûn lyù haønh chính, quoác phoøng...) laø caùc hoaït ñoäng cuûa nhaø nöôùc. Veà caùc dòch vuï khaùc, nhaø nöôùc goùp moät nöûa saûn löôïng vôùi phaàn lôùn ngoaïi thöông, taøi chính, moät soá khaùch saïn vaø xaây döïng. Vai troø cuûa nhaø nöôùc trong khoa hoïc vaø coâng ngheä laø raát quan troïng, nhöng thöôøng ñöôïc xeáp vaøo quaûn lyù haønh chính. Xeùt veà lao ñoäng, trong naêm 1996 khoái tö nhaân chieám 2/3 trong xaây döïng, 88% thöông maïi vaø giao thoâng vaän taûi, vaø ba phaàn tö trong caùc dòch vuï khaùc neáu khoâng keå giaùo duïc. Nhöõng tæ leä naøy hieän nay chaéc chaén ñaõ cao hôn vaø coù theå tieáp tuïc taêng do coå phaàn hoùa, caét giaûm qui moâ doanh nghieäp nhaø nöôùc, vaø côûi môû qui cheá kinh doanh. ÔÛ ñaây cuõng vaäy, khu vöïc nhaø nöôùc thöôøng khoâng ñöôïc coi laø coù vai troø chuû ñaïo. Neáu vai troø cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc laø nhoû beù vaø ñang giaûm, vai troø chuû ñaïo seõ nhö theá naøo? Ñoù coù theå laø nhaø nöôùc naém giöõ moät soá ngaønh coâng nghieäp, chuû yeáu laø “naëng”, nhö ñöôøng, xi maêng, theùp. Ñoù coù theå laø söï hieän dieän cuûa nhaø nöôùc trong lónh vöïc ngaân haøng, xaây döïng, haøng khoâng, ñöôøng saét. Ñoù coù theå laø nhaø nöôùc naém giöõ caùc tieän ích nhö ñieän vaø ñieän thoaïi. Rieâng trong lónh vöïc ngaân haøng vaø vieãn thoâng, neáu thöïc hieän caïnh tranh theo nhö thoûa thuaän trong caùc hieäp ñònh thöông maïi, doanh nghieäp nhaø nöôùc khoù maø giöõ ñöôïc thò phaàn neáu David Dapice 10
  18. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 khoâng nhôø vaøo caùc qui cheá phöùc taïp vaø deã bò ñaët vaán ñeà. Nhöõng qui cheá ñoù coù theå gaây ra baát ñoàng thöông maïi. Moät caùch hieåu khaùc laø khu vöïc nhaø nöôùc seõ thöïc hieän caùc lónh vöïc mang tính ñoät phaù. Nhöng trong soá 25 coâng ty phaàn meàm hieän nay ôû trung taâm coâng ngheä phaàn meàm thaønh phoá Hoà Chí Minh, 4 coâng ty laø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, 21 coâng ty laø tö nhaân, vaø khoâng coù doanh nghieäp nhaø nöôùc naøo. (AÁn ñoä ñöùng ñaàu theá giôùi veà phaàn meàm vôùi doanh soá xuaát khaåu 35 tæ ñoâ la phaàn meàm haøng naêm, nhöng khoâng coù coâng ty phaàn meàm naøo laø doanh nghieäp nhaø nöôùc. Xuaát khaåu haøng ñieän töû ñang taêng nhanh choùng ôû Philippines vaø Malaysia cuõng chính do caùc doanh nghieäp tö nhaân hoaëc ñaàu tö nöôùc ngoaøi.) Neáu so vôùi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi nhö Intel hay caùc coâng ty môùi môû coù caùc nhaø khoa hoïc Vieät Nam treû vaø taøi naêng, thaät khoù hình dung caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù theå ñöôïc trang bò ñeå ñaùp öùng cô hoäi thò tröôøng toát hôn. Haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khoù theo kòp toác ñoä nhanh cuûa kinh doanh do hoï phaûi tieán moät caùch thaän troïng vaø phaûi xin pheùp. Löông thaáp cuõng laøm giaûm tính haáp daãn cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi trình ñoä cao vaø coù theå tìm ñöôïc vieäc laøm ôû caùc nöôùc khaùc. Nhö vaäy vai troø chuû ñaïo trong thôøi kyø quaù ñoä thöïc söï laø gì? Ñaây laø moät khaùi nieäm quan troïng vaø coù giaù trò neáu noùi ñeán moät khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù hieäu quaû, hoaït ñoäng treân lónh vöïc tieän ích coâng coäng vaø dòch vuï, thöïc hieän caùc dòch vuï coù chaát löôïng ñöôïc tính giaù treân cô sôû caïnh tranh. Chính phuû caàn taïo ñöôïc moâi tröôøng trong ñoù caùc coâng ty coù khaû naêng truï vöõng seõ ñöôïc hoïc taäp, seõ nhaän ñöôïc ñaàu tö, vaø trôû neân giaøu maïnh. Trong vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng, raát coù theå vai troø giaùn tieáp cuûa nhaø nöôùc seõ laø quan troïng nhaát, nhöng khoâng loaïi tröø moät vaøi vai troø tröïc tieáp. Ñieàu kieän ôû ñaây laø phaûi taïo ñöôïc söùc eùp caïnh tranh ñeå doanh nghieäp nhaø nöôùc bò buoäc phaûi trôû neân hieäu quaû nhö caùc doanh nghieäp khaùc cuøng ngaønh. Coù theå taïo ñöôïc caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc hieäu quaû, nhöng hieám vaø ñoøi hoûi baøn tay vöõng vaøng vaø coù ñònh höôùng cuûa chính phuû. Thöôøng xuyeân hôn, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc trôû thaønh moät nhoùm vaän ñoäng coù hieäu quaû ñeå ngaên chaën vieäc cho pheùp caïnh tranh, luoân vaän ñoäng ñöôïc coù theâm thôøi gian ñeå xaây döïng khaû naêng caïnh tranh, vaø ñoøi hoûi trôï giaù hay giaù ñoäc quyeàn cao. (Ñieàu naøy cuõng ñuùng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp FDI ñöôïc baûo hoä.) Trong tröôøng hôïp ñoù, thaâm huït cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø giaù ñoäc quyeàn cao laøm cho daân toäc ngheøo ñi. Xeùt veà raát laâu daøi, coù theå duy trì muïc ñích söû duïng khu vöïc nhaø nöôùc ñeå ñieàu haønh neàn kinh teá, nhöng trong moät hay hai thaäp kyû tôùi caùch ñieàu haønh giaùn tieáp döôøng nhö seõ coù hieäu quaû hôn. Toùm laïi, caùc chính saùch trong tình huoáng 1 laø: 1. Tieán haønh chaäm caùc coâng vieäc nhö: côûi môû qui cheá, töï do thöông maïi hôn, vaø caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc. 2. Tieáp tuïc ñoäc quyeàn vaø kieåm soaùt nhaø nöôùc veà ngaân haøng vaø tieän ích coâng. 3. Ngaàn ngaïi khoâng cho pheùp taêng möùc söû duïng Internet leân ngang vôùi khu vöïc. 4. Caûn trôû khu vöïc tö nhaân naêng ñoäng, ñaëc bieät khi khu vöïc naøy coù aûnh höôûng khoâng toát ñeán caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. 5. Hieäu quaû kinh teá cuûa nhieàu ñaàu tö coâng coäng tieáp tuïc yeáu keùm. David Dapice 11
  19. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 6. Tieáp tuïc khoâng thu huùt ñöôïc FDI vôùi soá löôïng vaø chaát löôïng cao, do keát hôïp cuûa söï khoâng minh baïch, caùc chính saùch khoâng oån ñònh, vaø tham nhuõng. Keát quaû cuûa toå hôïp chính saùch naøy döôøng nhö seõ laø: 1. Toác ñoä taêng tröôûng raát chaäm caû veà saûn löôïng vaø vieäc laøm, caû ôû noâng thoân vaø thaønh thò. 2. Tuït haäu ngaøy caøng xa so vôùi caùc quoác gia khaùc, caû veà möùc thu nhaäp cuõng nhö veà naêng löïc kyõ thuaät. 3. Thu nhaäp taêng chaäm, töông töï nhö AÁn ñoä tröôùc khi caûi toå. 4. FDI thaáp caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. 5. Nôï nöôùc ngoaøi taêng vaø maát daàn caùc nhaø taøi trôï. 6. Di daân vaøo ñoâ thò nhöng khoâng coù vieäc laøm neân gaây ra teä naïn xaõ hoäi. Cuõng neân nhaéc laïi laø neáu doanh nghieäp nhaø nöôùc tieáp tuïc ñöôïc vay maø khoâng coù caûi toå caên baûn veà cô caáu khuyeán khích trong doanh nghieäp, coù theå ngay caû heä thoáng ngaân haøng ñöôïc caáp theâm voán cuõng laïi caàn phaûi ñöôïc baûo trôï naëng neà baèng ngaân saùch. Ñieàu naøy coù theå taïo ra nhöõng söùc eùp tieàn teä vaø ngaân saùch khoång loà, coù theå daãn ñeán hoaëc laïm phaùt trôû laïi, hoaëc phaûi thaét chaët ngaân saùch, aûnh höôûng naëng neà ñeán neàn kinh teá vaø caùc dòch vuï cuûa chính phuû. Trong tình huoáng naøy, coâng cuoäc giaûm ngheøo ñoùi seõ khoâng coù nhieàu tieán boä. Tình huoáng 2: Tieáp tuïc nhö hieän taïi (coù phaàn khaù hôn) Trong tình huoáng 2, vaãn coøn ñoù nhieàu söùc eùp chæ ñaïo tình huoáng 1, nhöng seõ coù söï caân baèng hôn ñoái vôùi caùc nhoùm thöïc teá vaø kyõ trò. Keát quaû seõ laø moät toå hôïp chính saùch ñöôïc thoûa thuaän trong ñoù khoâng beân naøo thaéng theá haún. Trong tình huoáng naøy seõ coù söï nhaän thöùc cao hôn veà söï ñoåi thay nhanh choùng cuûa theá giôùi, nhaän thöùc cao hôn veà giaù phaûi traû cho söï tuït haäu quaù xa so vôùi caùc nöôùc ASEAN laùng gieàng. Caùc cô hoäi môû ra do AFTA, hieäp ñònh thöông maïi Vieät - Myõ, toå chöùc thöông maïi theá giôùi WTO, seõ trôû neân toát hôn maëc duø vaãn chöa ñöôïc naém baét ñaày ñuû. Seõ coù mong muoán cao hôn ñeå chuyeân moân hoùa Vieät Nam vaøo nhöõng ngaønh coù hieäu quaû, thay vì coá gaéng saûn xuaát daøn traûi nhieàu maët haøng giaù thaønh cao ñeå theo ñuoåi töï cung tuï chuû. Quan ñieåm ñoái vôùi Internet seõ laø bôùt haïn cheá, neáu chöa phaûi laø hoaøn toaøn uûng hoä. Cöôùc ñieän thoaïi seõ giaûm xuoáng ngang vôùi möùc cao cuûa caùc nöôùc khaùc trong ASEAN, giaù cöôùc goïi quoác teá ôû caùc nöôùc naøy hieän nay khoaûng 50 cent moät phuùt vaø coøn ñang giaûm. Nhieàu döï aùn ñaàu tö coâng tuy haáp daãn veà chính trò nhöng yeáu keùm veà hieäu quaû kinh teá seõ ñöôïc hoaõn laïi hay caét giaûm qui moâ, do vaäy giaûm ñaàu tö coâng nhöng thöïc teá mang laïi taùc ñoäng cao hôn. Seõ coù chuyeån bieán daàn nhöng quan troïng veà caïnh tranh trong ngaân haøng, veà möùc töïû do caàn coù trong thò tröôøng voán, ñeå caùc doanh nghieäp môùi duø khoâng coù caùc moái quen bieát vaãn coù theå vay voán hay phaùt haønh coå phieáu. Noùi caùch khaùc, tình huoáng naøy giaû ñònh laø hieåm hoïa tuït haäu laøm cho laõnh ñaïo caân baèng ñöôïc caùc luaän ñieåm giöõa nhöõîng David Dapice 12
  20. Fulbright Economics Teaching Program Economics Executive Education Program Choices and Opportunities 2001-2002 ngöôøi muoán ñaåy nhanh tieán ñoä vaø nhöõng ngöôøi muoán ñi töø töø. Ñaây laø moät tình huoáng trong ñoù caùc muïc tieâu taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo ñöôïc ñaëc bieät coi troïng. Trong tình huoáng naøy, tæ leä ñaàu tö khoâng taêng leân raát nhieàu. Coù theå ñaàu tö vaãn ôû möùc 25%-30% GDP, maëc duø coù theå cao hôn neáu thaønh coâng trong vieäc thu huùt FDI. Tuy nhieân hieäu quaû cuûa ñaàu tö seõ döôïc caûi thieän. Ñeå ñaït theâm 1 ñoâ la taêng tröôûng beàn vöõng coù theå chæ caàn 4 ñoâ la ñaàu tö thay vì 5 hay 6 ñoâ la. Toác ñoä taêng tröôûng seõ ñaït gaàn 7% moãi naêm vaø ñaït ñöôïc muïc tieâu taêng gaáp ñoâi GDP thöïc trong 10 naêm. Trong thôøi kyø ñoù, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi seõ taêng töø khoaûng 400 ñoâ la hieän nay leân gaàn 700 ñoâ la, vôùi möùc taêng 25-30 ñoâ la moãi naêm. Nhö vaäy löôïng taêng theâm cuûa GDP bình quaân ñaàìu ngöôøi seõ cao gaáp ñoâi so vôùi tình huoáng 1. Taêng tröôûng vieäc laøm ôû tình huoáng 2: Nhu caàu phaûi coù khu vöïc tö nhaân Hieäu quaû giaûi quyeát vieäc laøm trong tình huoáng naøy nhö theá naøo? Raát coù theå FDI seõ ñaït möùc cao hôn vaø khu vöïc tö nhaân phaùt trieån nhanh hôn. Nhöng seõ taïo ñöôïc bao nhieâu vieäc laøm? Caên cöù theo baùo caùo Khaûo saùt Möùc soáng töø naêm 1992/1993 ñeán naêm 1997/1998, vieäc laøm trong khu vöïc FDI taêng töø 20,000 leân 335,000 ôû nhöõng naêm ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaït möùc cao. (Trong ñoù goàm caû lieân doanh vaø coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi.) Tính ra laø 63 nghìn moãi naêm, chæ töông ñöông 5% phaàn taêng theâm haøng naêm cuûa löïc löôïng lao ñoäng. Voán chaûy vaøo trong giai ñoaïn 1994 - 1997 bình quaân 2 tæ ñoâ la moãi naêm, trong khi möùc hieän taïi coù leõ chæ baèng moät nöûa.11 Ngay caû neáu FDI thieân veà caùc döï aùn höôùng xuaát khaåu vaø thaâm duïng lao ñoäng, ngay caû neáu FDI laáy laïi möùc taêng tröôûng 2 tæ ñoâ la trong giai ñoaïn ñænh cao cuûa thaäp kyû 1990,12 taêng tröôûng vieäc laøm tröïc tieáp cuûa khu vöïc naøy cuõng khoù coù theå vöôït quaù 100 nghìn moãi naêm. Thöïc ra con soá naøy ñaõ theå hieän moät söï nhaûy voït raát maïnh töø möùc hieän nay, do phaàn phaân tích veà hieäp ñònh thöông maïi Vieät - Myõ ñöa ra moät soá lyù do ñeå laïc quan. Cuõng ñuùng laø moät vieäc laøm trong khu vöïc xuaát khaåu thöôøng taïo theâm hai ñeán ba vieäc laøm khaùc trong giao thoâng vaän taûi, dòch vuï, nhaø ôû v.v... (moâ hình naøy ôû caùc nöôùc ASEAN coù theå cuõng ñuùng ôû Vieät Nam.) Nhö vaäy khu vöïc FDI coù theå ñöôïc caûi thieän raát nhieàu töø tình hình hieän taïi, nhöng vaãn chæ coù vai troø töông ñoái nhoû trong taïo vieäc laøm, ít nhaát laø xeùt veà tröïc tieáp taïo vieäc laøm. Khu vöïc tö nhaân chính thöùc cuõng seõ taêng tröôûng, bao goàm caû hôïp taùc xaõ, coâng ty tö nhaân coù ñaêng kyù, vaø khoái “hoãn hôïp”. Theo hai baûn keát quaû Khaûo saùt Möùc soáng noùi treân, khu vöïc naøy chæ taïo theâm 50,000 vieäc laøm moãi naêm. Luaät Doanh nghieäp gaàn ñaây coù theå taïo moâi tröôøng thuaän lôïi hôn cho caùc doanh nghieäp naøy phaùt trieån, maëc duø 11 IMF öôùc tính doøng FDI trong naêm 1998 laø 800 trieäu ñoâ la, trong khi con soá chính thöùc laø 1.84 tæ ñoâ la. 12 Doøng voán FDI 2 tæ ñoâ la moãi naêm trong giai ñoaïn 2001-2005 ñöôïc giaû ñònh theo moät soá döï baùo cuûa Vieät Nam. Giaû ñònh ñaây chæ laø con soá taêng goäp (gross), maëc duø nhieàu döï aùn FDI ñang phaûi thanh toaùn nôï vaø coå töùc trong soá 10-15 tæ ñoâ la ñaàu tö tröôùc ñaây. Nhö vaäy doøng voán tònh seõ thaáp hôn nhieàu so vôùi doøng voán goäp. Öôùc tính gaàn ñaây cuûa IMF cho laø doøng FDI tònh chæ baèng khoaûng moät nöûa doøng voán goäp. David Dapice 13
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2