Cảm nhận về vấn đề nguyên tắc trong Văn học khái luận

Đề bài: Cảm nhận về vấn đề nguyên tắc trong Văn học khái luận<br /> Bài làm<br /> Đặng Thai Mai (1904­1984) là nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học, nhà hoạt động chính trị,  <br /> xã hội rất nổi tiếng, người có công lao to lớn xây dựng và phát triển nền văn học ­ văn  <br /> hóa Cách mạng Việt Nam.<br /> Ông để  lại nhiều công trình, trong đó có cuốn "Văn học khái luận" xuất bản năm 1944.  <br /> Văn bản "Vấn đề nguyên tắc" trích trong Chương II của tác phẩm này.<br /> Nguyên tắc sáng tác, nghiên cứu, phê bình nghệ  thuật là gì? Đặng Thai Mai đã chỉ  rõ:  <br /> "nghệ thuật đã phát triển trên nền sinh hoạt xã hội thì ta có thể đứng về phương diện sinh  <br /> hoạt mà bình phẩm, mà nghiên cứu, mà sáng tác".<br /> Nền sinh hoạt xã hội là kinh tế, chính trị, văn hoá, là chế độ, là cuộc sống sản xuất, chiến <br /> đấu, là đời sống vật chất và tinh thần của các tầng lớp nhân dân trong xã hội. Văn nghệ <br /> sĩ, dù là nhà sáng tác hay nhà phê bình không thể thoát ly mà phải "đứng về phương diện  <br /> sinh hoạt mà bình phẩm, mà nghiên cứu, mà sáng tác" Nguyên tắc đó thể  hiện một quan <br /> điểm nghệ thuật đúng đắn, tiến bộ: nghệ thuật vị nhân sinh.<br /> Từ nguyên tắc trên, Đặng Thai Mai chỉ rõ mỗi một tác phẩm của nhà nghệ sĩ đều hướng <br /> về một đối tượng thưởng thức nghệ thuật nhất định, đó là một người, một giai tầng hay  <br /> cho cả  xã hội. Cũng vì thế, các khuynh hướng nghệ  thuật, các trào lưu nghệ  thuật xưa  <br /> nay sau một thời kỳ toàn thịnh cũng phải chịu luật đào thải của thời gian và đại chúng.<br /> Phần tiếp theo, tác giả đã chứng minh một cách toàn diện và cụ thể nguyên tắc trên.<br /> Ở  Pháp, văn đàn quý phái "La Plê­i­át" trong thế kỉ XVI đã bị  trào lưu văn nghệ  cổ  điển  <br /> (từ thế kỉ XVII đến đầu thế kỉ XIX) thay thế; nhưng rồi trào lưu văn nghệ cổ điển ấy đã  <br /> bị chủ nghĩa lãng mạn (cuối thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX) át hẳn.<br /> Ở  Việt Nam chúng ta cũng vậy, trong vòng trăm năm nay (cuối thế kỉ XIX đến nửa đầu <br /> thế kỉ XX) thì "sự diễn tiến vẫn tuần tự theo công lệ giai tầng". Văn thơ cổ điển của các  <br /> nhà nho viết bằng chữ Hán và chữ Nôm "chỉ  dùng" những danh từ  tao nhã với niêm luật <br /> chặt chẽ, với ý tưởng của văn hoá, đạo đức quý phái (phong kiến) đã bị thay thế bởi thơ <br /> mới, bởi văn học lãng mạn, văn học hiện thực thời tiền chiến, đó là những tác phẩm văn  <br /> chương của tầng lớp tiểu tư sản mang ý thức và tính cách thị dân.<br /> Không chỉ ở hình thức nghệ thuật mà về phần nội dung, tác phẩm nghệ thuật nào cũng bị <br /> chi phối bởi nguyên tắc đó. Chủ  đề  "vĩnh viễn" mà các nhà văn trữ  tình trên văn đàn tư <br /> sản cho rằng thơ văn bao giờ cũng chỉ có thể xoay quanh các lĩnh vực: ái tình, thiên nhiên <br /> và quan niệm người ta đối với sự  chết. Đặng Thai Mai nêu lên câu hỏi: "Nhưng sao họ <br /> không thấy rằng đó cũng là sự  sống mà thôi và vẫn luôn luôn biến hoá. Sao không thấy  <br /> rằng sự sống đó đã cung cấp cho chúng ta những đề tài dồi dào hơn văn học ngày trước: <br /> Mà bấy nhiêu chủ  đề  vĩnh viễn, nhà văn  ở  mỗi giai tầng,  ở  mỗi thời đại cũng vẫn có <br /> những quan điểm riêng?".<br /> Qua đó, Đặng Thai Mai đã chỉ rõ: chủ  đề  tác phẩm, quan điểm sáng tác của văn nghệ  sĩ  <br /> cũng bị  chi phối bởi nguyên tắc nghệ thuật phát sinh và phát triển trên nền sinh hoạt xã  <br /> hội, và các văn nghệ sĩ chỉ có thể đứng trên phương diện xã hội mà sáng tạo, mà thể hiện <br /> quan điểm nghệ thuật của riêng mình.<br /> Tác giả  "Văn học khái luận" đã lấy chủ  đề  tình yêu để  chứng minh rằng mỗi một tác  <br /> phẩm trong mỗi thời kỳ khác nhau đều có cách thể  hiện riêng, mang dấu  ấn quan điểm <br /> riêng của nghệ sĩ.<br /> "Truyện Kiều" của Nguyễn Du thuộc nền văn học cổ điển, cho nên chữ hiếu được trọng <br /> hơn chữ tình, mặc dù Thúy Kiều đã trải qua bao đau đớn hi sinh. Tiểu thuyết "Tố  Tâm" <br /> của Hoàng Ngọc Phát thuộc xu hướng văn học lãng mạn thì đã có sự khác biệt: Tố Tâm  <br /> yêu Đạm Thủy không cam chịu cảnh "đặt đâu ngồi đấy" mà trái tim thiếu nữ "bỗng đánh  <br /> những nhịp khác rồi...". Và chỉ  mười năm sau "Tố  Tâm", thế  hệ  đàn em, cô Loan trong  <br /> tiểu thuyết "Đoạn tuyệt" của Nhất Linh thuộc Tự lực văn đoàn, không chỉ than vãn khóc  <br /> lóc mà còn "công nhiên tuyên bố  những lời phản đối kịch liệt" đối với "phụ  mẫu chi  <br /> mệnh, mỗi chước chi ngôn". Sự  đòi hỏi được tự  do trong tình yêu phản ánh một quan  <br /> niệm sống, quan niệm nghệ  thuật tiến bộ, một xu hướng tiến bộ  về hạnh phúc và gia  <br /> đình. Hình ảnh cô Loan trong phần cuối tiểu thuyết "Đoạn tuyệt" dấn bước ra đi, không  <br /> biết cô sẽ  đi đến đâu, nhưng Đặng Thai Mai viết một cách hóm hỉnh: "Chúng ta có cái  <br /> cùm chắc chắn là cô Loan sẽ không bao giờ đi giật lùi, là về lối cũ".<br /> Qua sự  thể  hiện chủ  đề  tình yêu trong ba tác phẩm "Truyện Kiều", "Tố  Tâm", "Đoạn  <br /> tuyệt", Đặng Thai Mai đã khẳng định: "văn nghệ luôn luôn diễn tiến theo lịch sử sinh hoạt <br /> của xã hội", "văn học chỉ là một lối biểu hiện các hình thái ý thức của xã hội". Văn học là  <br /> sản phẩm tinh thần, cũng như chính trị, pháp luật... thuộc thượng tầng kiến trúc "đều gây <br /> dựng trên nền tảng sinh hoạt xã hội mà vẫn tiến triển biến hóa luôn, theo khuynh hướng  <br /> sinh hoạt chung, trên cơ thể thực tại của đời sống phong kiến tư bản xã hội". Đó không <br /> chỉ  là nguyên tắc mà còn là quy luật của sự  sống, của văn nghệ. Văn học nghệ  thuật  <br /> không thể  thoát cuộc  sống,  do  đó  "nghệ  thuật vị  nhân sinh". Plê­kha­nốp (Nga) viết:  <br /> "Nghệ thuật vị nghệ thuật phải đi đến con đường trụy lạc và tiêu diệt". Đặng Thai Mai <br /> đã bình luận: câu nói của Plê­kha­nốp "rất dễ hiểu"', quan điểm nghệ thuật ấy "thắp ánh <br /> sáng lịch sử tiến hóa".<br /> "Vấn đề nguyên tắc là một văn bản bình luận văn học nghệ thuật. Tác giả  đã có một lối <br /> viết thâm trầm, uyên bác, kết hợp ba thao tác giải thích, chứng minh và bình luận mối  <br /> quan hệ  giữa văn học với thực tại xã hội, với cuộc sống. Đó là bản chất của văn học  <br /> nghệ thuật.<br />  <br />