Cho vay dựa trên tài sản đảm bảo là tài sản trí tuệ - cơ hội, thách thức cho các ngân hàng thương mại Việt Nam

Quản trị ngân hàng & doanh nghiệp<br /> <br /> Cho vay dựa trên tài sản đảm bảo là<br /> tài sản trí tuệ- Cơ hội, thách thức cho<br /> các ngân hàng thương mại Việt Nam<br /> TRẦN THỊ THU HƯỜNG<br /> <br /> Đối với hoạt động tín dụng, tài sản đảm bảo được xem như<br /> “phao cứu sinh” nhằm giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng<br /> (NH), đảm bảo NH có thể thu hồi được một phần hoặc toàn<br /> bộ gốc và lãi khi khách hàng không trả được nợ. Trong<br /> những năm gần đây, tài sản trí tuệ (sau đây gọi tắt là IP)<br /> đã trở nên ngày càng quan trọng. IP đã bắt đầu được công<br /> nhận như giá trị thị trường của các công ty giao dịch công<br /> khai. Việc sử dụng IP như là một tài sản đảm bảo để vay<br /> vốn NH chỉ mới xuất hiện và đang được phát triển thời gian<br /> gần đây trên thế giới. IP được xem là giải pháp hiệu quả<br /> đối với các NHTM, qua đó tạo động lực để thúc đẩy sản<br /> xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp (DN).<br /> <br /> Từ khóa: Tài sản trí tuệ, cho vay<br /> dựa trên tài sản trí tuệ, tín dụng<br /> ngân hàng<br /> 1. Những vấn đề chung về tài<br /> sản trí tuệ<br /> IP được hiểu là những thành quả<br /> do trí tuệ con người tạo ra thông<br /> qua hoạt động sáng tạo được<br /> thừa nhận là tài sản. Giống như<br /> các loại tài sản vật chất khác như<br /> động sản hay bất động sản, IP<br /> có thể được mua, bán, cho phép<br /> sử dụng, trao đổi hoặc biếu tặng.<br /> Điểm khác biệt cơ bản nhất giữa<br /> IP và các loại tài sản vật chất, đó<br /> chính là tính vô hình của IP.<br /> Theo Tổ chức IP Thế giới (World<br /> Intellectual Property Orgnization-<br /> <br /> 46<br /> <br /> WIPO) năm 2013, khái niệm IP<br /> được định nghĩa để chỉ những<br /> sáng tạo của trí tuệ như: Các phát<br /> minh sáng chế, tác phẩm văn học,<br /> nghệ thuật và biểu tượng, tên,<br /> hình ảnh và thiết kế dùng trong<br /> thương mại.<br /> IP là bí quyết riêng có, vô hình,<br /> độc quyền của DN, thường là yếu<br /> tố cốt lõi tạo nên giá trị DN, và<br /> các loại IP phổ biến nhất là bằng<br /> sáng chế, bản quyền, nhãn hiệu,<br /> bí mật kinh doanh và thiết kế bố<br /> trí mạch tích hợp bán dẫn.<br /> Với luật pháp đã ban hành của<br /> nước ta có liên quan đến tài sản<br /> và quyền tài sản, cụ thể về IP,<br /> quyền sở hữu trí tuệ gồm có các<br /> bộ luật: Bộ luật Dân sự năm<br /> <br /> 2005 ban hành ngày 14/6/2005,<br /> Luật Sở hữu Trí tuệ (SHTT) số<br /> 50/2005/QH11 ban hành ngày<br /> 29/11/2005, Luật sửa đổi bổ sung<br /> một số điều của Luật SHTT số<br /> 36/2009/QH12 ban hành ngày<br /> 19/6/2009 và các văn bản luật<br /> liên quan khác, thì cho tới thời<br /> điểm này chưa có một điều luật<br /> nào nhằm giải thích từ ngữ hoặc<br /> định nghĩa chính xác cho cụm<br /> từ tài sản trí tuệ. Đối tượng quan<br /> tâm chính là quyền sở hữu trí<br /> tuệ, cũng như các đối tượng của<br /> quyền sở hữu trí tuệ. Theo đó,<br /> các đối tượng này được quy định<br /> tại Điều 3 Luật sửa đổi bổ sung<br /> một số điều của Luật SHTT số<br /> 36/2009/QH12 ban hành ngày<br /> 19/6/2009 bao gồm ba nhóm:<br /> (1) Quyền tác giả và quyền liên<br /> quan<br /> + Quyền tác giả: Quyền tác giả<br /> (hay còn gọi là bản quyền) là<br /> một thuật ngữ pháp lý mô tả<br /> quyền lợi của người sáng tác ra<br /> các tác phẩm văn học, nghệ thuật<br /> và khoa học được thể hiện dưới<br /> dạng hữu hình, trong đó bao gồm<br /> quyền tái bản, in ấn và trình diễn<br /> trưng bày tác phẩm của mình<br /> trước công chúng.<br /> + Quyền liên quan: Đó là quyền<br /> của tổ chức, cá nhân đối với các<br /> cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi<br /> SOÁ 170 - THAÙNG 7.2016<br /> <br /> hình và chương trình phát sóng,<br /> tín hiệu vệ tinh mang tính chương<br /> trình được mã hóa.<br /> (2) Quyền sở hữu công nghiệp:<br /> Theo Luật SHTT 2005, quyền<br /> sở hữu công nghiệp là quyền của<br /> các tổ chức, cá nhân đối với bằng<br /> sáng chế- các sáng chế/sự sáng<br /> tạo được pháp luật bảo hộ; nhãn<br /> hiệu hàng hóa/ nhãn hiệu dịch vụtừ, cụm từ và biểu tượng dùng để<br /> nhận diện hoặc phân biệt hàng<br /> hóa, dịch vụ; bí mật kinh doanh<br /> như các thông tin độc quyền được<br /> giữ bí mật; thiết kế bố trí mạch<br /> tích hợp như thiết kế bố trí ba<br /> chiều của chip máy tính.<br /> (3) Quyền đối với giống cây<br /> trồng: Giống cây trồng và vật<br /> liệu nhân giống đã trở thành đối<br /> tượng của quyền SHTT được bảo<br /> vệ theo Công ước bảo vệ giống<br /> cây trồng năm 1961. Theo Luật<br /> SHTT, quyền đối với cây trồng<br /> là quyền của tổ chức, cá nhân đối<br /> với giống cây trồng mới do chính<br /> mình chọn hoặc phát triển hoặc<br /> được hưởng quyền sở hữu.<br /> Tuy nhiên, ở một số tài liệu nước<br /> ngoài, chúng ta có thể thu thập<br /> được những khái niệm được định<br /> <br /> nghĩa một cách cụ thể, trực tiếp<br /> đến IP hơn. Theo WIPO năm<br /> 2013, tài sản trí tuệ được chia<br /> thành hai loại:<br /> - Sở hữu công nghiệp bao gồm<br /> bằng sáng chế, phát minh, nhãn<br /> hiệu, thiết kế công nghiệp, chỉ<br /> dẫn địa lý.<br /> - Bản quyền bao gồm tác phẩm<br /> văn học và nghệ thuật như tiểu<br /> thuyết, các bài thơ, kịch, phim,<br /> tác phẩm âm nhạc, tác phẩm nghệ<br /> thuật như tranh vẽ, ảnh, tác phẩm<br /> điêu khắc và thiết kế kiến trúc.<br /> 2. Lợi ích từ việc cho vay đảm<br /> bảo bằng tài sản trí tuệ<br /> Thứ nhất, giúp doanh nghiệp tiếp<br /> cận được nguồn vốn vay<br /> Nguồn tài trợ truyền thống từ<br /> ngân hàng hiếm khi đến được với<br /> doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nếu<br /> tiếp cận được, những công ty này<br /> phải chấp nhận vay với giá cao,<br /> do ít có tài sản cố định có giá trị,<br /> nhất là công ty khởi nghiệp. Vì<br /> thế, sử dụng IP như một loại tài<br /> sản thế chấp cho các khoản vay<br /> NH có thể là giải pháp tìm vốn<br /> thay thế.<br /> Với các doanh nghiệp mới khởi<br /> <br /> Hình 1. Cơ cấu IP theo giá trị thị trường của 500 công ty S&P<br /> <br /> Nguồn: Ocean Tomo<br /> <br /> THAÙNG 7.2016 - SOÁ 170<br /> <br /> nghiệp, IP thường là tài sản chính<br /> và có giá trị cao nhất của bên vay.<br /> Theo số liệu thống kê về cơ cấu<br /> tài sản theo giá trị thị trường của<br /> 500 công ty S&P, tài sản IP tăng<br /> nhanh qua từng năm.<br /> Theo Hình 1, năm 1975, tài sản<br /> vô hình của nhóm công ty là<br /> 17%, hữu hình 83%. Đến năm<br /> 2010, tài sản vô hình tăng lên<br /> 80%, trong khi tài sản hữu hình<br /> chỉ còn lại 20% và ước tính tháng<br /> 01/2015, tài sản vô hình đã tăng<br /> lên 84%, trong kho tài sản hữu<br /> hình chỉ còn lại 16%. Như vậy,<br /> việc mở rộng cho vay thế chấp<br /> theo tài sản vô hình là xu hướng<br /> tất yếu mà NH sẽ thực hiện.<br /> Trên thực tế các nước có nền kinh<br /> tế thị trường phát triển, giá trị của<br /> doanh nghiệp ngày càng chiếm<br /> tỷ lệ lớn các IP. Trong danh<br /> sách 100 thương hiệu mạnh nhất<br /> thế giới năm 2002 do tuần báo<br /> Business Hoa kỳ công bố, nhãn<br /> hiệu Coca- Cola được định giá<br /> tới 69,6 tỷ USD, Microsoft 64 tỷ<br /> USD, INM 51,1 tỷ USD, GE 41,3<br /> tỷ USD, Intel 30,8 tỷ USD, Nokia<br /> 29,9 tỷ USD. Còn đối với một<br /> số sản phẩm có tên tuổi ở Việt<br /> Nam, như nhãn hiệu Kem đánh<br /> răng P/S được chuyển nhượng<br /> với giá 7,5 triệu USD, kem đánh<br /> răng Dạ Lan 2,5 triệu USD. Sự<br /> gia tăng IP trong tổng giá trị sổ<br /> sách đồng nghĩa với việc giảm<br /> giá trị của các loại tài sản hữu<br /> hình. Điều này phù hợp với định<br /> hướng chuyển dịch từ nền kinh tế<br /> dựa trên sản xuất sang nền kinh tế<br /> dựa trên tri thức toàn thế giới. Do<br /> đó, dần dần các tài sản khác sẽ bị<br /> thay thế bởi tài sản vô hình nói<br /> chung và IP nói riêng, dẫn tới tất<br /> yếu việc chuyển dịch thị trường<br /> <br /> 47<br /> <br /> vay có bảo đảm bằng các tài sản<br /> thông thường khác sang cho vay<br /> có bảo đảm bằng IP.<br /> Những năm gần đây, những<br /> người cho vay nợ đã tăng sự quan<br /> tâm đối với IP. Nghiên cứu của<br /> Bruce, Emma và Candice (2014)<br /> chỉ ra rằng tại thị trường chứng<br /> khoán bằng sáng chế của Mỹ,<br /> đã có 16% tài sản loại này được<br /> sử dụng làm tài sản đảm bảo.<br /> Tuy vậy, thị trường cho loại tài<br /> sản này được phục vụ chủ yếu<br /> bởi một số nhà cho vay đặc biệt,<br /> chưa phổ biến, nhưng tín hiệu<br /> cho thấy một số NH truyền thống<br /> và công ty tài chính đang dần<br /> nóng lên với chiến lược tài chính<br /> này (Bruce, Emma và Candice,<br /> 2014). Cùng với sự gia tăng giá<br /> trị sổ sách của IP trong tổng giá<br /> trị doanh nghiệp, việc sử dụng<br /> IP làm tài sản đảm bảo sẽ là một<br /> nguồn mới để thu hút được nhiều<br /> vốn hơn.<br /> Thứ hai, cải thiện sự cân bằng<br /> giữa rủi ro và lợi nhuận<br /> Maria Loumioti (2011) đã tiến<br /> hành nghiên cứu về vấn đề sử<br /> dụng IP làm tài sản đảm bảo,<br /> trong đó, ông có đặt ra một giả<br /> thiết về hiệu suất cho vay của<br /> IP khi sử dụng làm tài sản đảm<br /> bảo. Ông sử dụng mô hình hồi<br /> quy bình phương nhỏ nhất với<br /> biến phụ thuộc là hiệu suất vay<br /> trong suốt thời gian của khoản<br /> vay, biến độc lập thứ nhất là chỉ<br /> số sự tụt hạng mức xếp hạng<br /> tín dụng tác giả trích xuất từ dữ<br /> liệu của S&P 500 hoặc Moody’s<br /> đối với độ dài thời gian khoản<br /> vay, có điều chỉnh kì hạn vay.<br /> Biến độc lập thứ hai là chỉ số<br /> về số lần vi phạm giao ước bảo<br /> đảm trong suốt thời gian khoản<br /> <br /> 48<br /> <br /> vay từ dữ liệu của Nini, Smith<br /> và Sufi, điều chỉnh kì hạn vay.<br /> Biến độc lập thứ ba là chỉ số số<br /> năm mà Z-score của khoản vay<br /> (Z-Score) giảm xuống dưới 0,3<br /> (tức là Z-score trung bình trong<br /> hai kì thấp nhất trong thời gian<br /> 1996- 2010), điều chỉnh kỳ hạn<br /> vay. Kết quả của mô hình này chỉ<br /> ra rằng thế chấp một khoản vay<br /> bằng IP không làm suy giảm xếp<br /> hạng tín dụng. Sử dụng chỉ số<br /> Z-score của khoản vay, chỉ số sự<br /> tụt hạng xếp hạng tín dụng, hoặc<br /> chỉ số vi phạm giao ước như các<br /> biến độc lập ước tính cho hiệu<br /> suất cho vay cho thấy không có<br /> sự khác biệt đáng kể giữa các<br /> khoản cho vay có bảo đảm bằng<br /> hữu hình và tài sản vô hình bao<br /> gồm các khoản cho vay thế chấp.<br /> Thêm vào đó, sử dụng tỷ lệ phá<br /> sản như một biến ước lượng hiệu<br /> suất cho vay thấy rằng khả năng<br /> nộp đơn xin phá sản của trường<br /> hợp sử dụng IP làm tài sản bảo<br /> đảm thấp hơn 4% so với trường<br /> hợp sử dụng các tài sản khác. Do<br /> đó, đây là một bằng chứng thiết<br /> thực cho việc sử dụng IP làm tài<br /> sản đảm bảo thì không rủi ro hơn<br /> so với các tài sản đảm bảo thông<br /> thường khác.<br /> Thứ ba, giảm khả năng bị mất<br /> vốn<br /> IP khi sử dụng như một tài sản<br /> bổ sung cho khoản vay giúp làm<br /> giảm rủi ro bị xiết nợ, qua đó cải<br /> thiện hồ sơ tín dụng tổng thể, gia<br /> tăng khả năng vay nợ của người<br /> đi vay, và có thể làm giảm lãi<br /> suất yêu cầu của người cho vay.<br /> Trên thực tế, các ngân hàng nói<br /> chung không xem xét IP như một<br /> tài sản mà có thể được sử dụng<br /> như tài sản thế chấp, nhưng họ<br /> <br /> vẫn sẽ đưa nó vào trong các quyết<br /> định cho vay của mình và sẽ tìm<br /> cách kiểm soát nó, làm cho nó<br /> trở thành một phần của “mạng<br /> lưới bảo đảm» của khoản vay. Sử<br /> dụng IP như một tài sản bổ sung<br /> của giao dịch cho vay thì dễ dàng<br /> hơn là sử dụng chính nó để bảo<br /> đảm cho khoản vay.<br /> Đối với các khoản vay có tài sản<br /> bảo đảm thông thường, người cho<br /> vay quan tâm đến các tài sản vật<br /> chất thông thường để sử dụng cho<br /> bảo đảm, chẳng hạn như hàng<br /> tồn kho, máy móc, hay bất động<br /> sản, trong việc xác định quy mô<br /> khoản vay và các điều khoản.<br /> Bên đi vay cung cấp những lợi<br /> ích bí mật các tài sản này để cho<br /> vay thế chấp đối với khoản vay.<br /> Và cho vay sử dụng IP làm tài<br /> sản bảo đảm thì cũng tương tự<br /> như các khoản vay có tài sản đảm<br /> bảo là tài sản hữu hình. Rõ ràng<br /> khi sử dụng tài sản trí tuệ là tài<br /> sản bổ sung hay tài sản chính để<br /> đảm bảo khoản vay thì đó đều<br /> được coi là nguồn thu nợ thứ hai<br /> của ngân hàng, ngân hàng có thể<br /> bán đi để giảm thiểu khả năng bị<br /> mất vốn.<br /> Thứ tư, tài sản trí tuệ giúp cung<br /> cấp vốn nhanh chóng trở lại vào<br /> nghiên cứu và phát triển<br /> Sử dụng IP là tài sản thế chấp<br /> giúp tăng đòn bẩy tài chính. Điều<br /> này xảy ra bởi vì, hiện nay, nhiều<br /> dòng tiền bản quyền được thu<br /> về một lần duy nhất chứ không<br /> phải trả dần qua từng năm. Khoản<br /> tiền trọn gói nhận được này sau<br /> đó có thể được dùng đầu tư vào<br /> các dự án trong tương lai, hoặc<br /> dự án hiện tại mà có lợi nhuận<br /> cao hơn so với chi phí tài chính.<br /> Bằng cách đảm bảo các IP từ các<br /> SOÁ 170 - THAÙNG 7.2016<br /> <br /> nghiên cứu và phát triển đã thành<br /> công trước đó để vay vốn, các<br /> doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ có<br /> nguồn vốn này để tiếp tục đầu tư<br /> vào nghiên cứu và phát triển, với<br /> điều kiện họ có khả năng chuyển<br /> đổi các nghiên cứu và phát triển<br /> trở thành những tài sản thực sự<br /> như bằng sáng chế, nhãn hiệu,<br /> bản quyền mà có khả năng đảm<br /> bảo vay vốn.<br /> 3. Rủi ro của việc sử dụng tài<br /> sản trí tuệ làm tài sản đảm bảo<br /> <br /> lai, thay vì định giá dựa trên giá<br /> trị thị trường như các loại tài sản<br /> khác. Thêm vào đó, đối thủ cạnh<br /> tranh có thể tấn công vào IP được<br /> bảo hộ làm mất đòn bẩy thực thi<br /> quyền của chủ sở hữu IP hoặc thị<br /> trường có thể nhận định giá trị sử<br /> dụng mà IP mang lại là rất nhỏ.<br /> Đây chính là lý do tại sao các nhà<br /> đầu tư tiềm năng và NH chưa sẵn<br /> sàng đầu tư vào IP.<br /> Trên thực tế hiện nay có 3<br /> phương pháp định giá tài sản.<br /> Tuy nhiên với cả 3 phương pháp<br /> <br /> hiện li-xăng một quyền sở hữu<br /> trí tuệ cụ thể. Tuy nhiên, nhược<br /> điểm của phương pháp này khi<br /> áp dụng ở Việt Nam chính là sự<br /> phức tạp của nó. Ví dụ như việc<br /> xây dựng mô hình định giá không<br /> phù hợp, không phản ánh đúng<br /> thực tế hoặc có ý kiến chủ quan<br /> của người định giá khi đưa ra các<br /> con số dự đoán hoặc khi dữ liệu<br /> đầu vào không đúng thì kết quả<br /> đầu ra sẽ không chính xác…<br /> - Phương pháp dựa vào chi phí:<br /> Phương pháp này được sử dụng<br /> <br /> R<br /> <br /> ất khó định giá tài sản trí tuệ (IP) do IP thường là tài sản đứng một mình, không có tài sản tương<br /> đương trên thị trường, do vậy cũng rất khó xác định được tỷ lệ chiết khấu cho vay đối với IP. Thông<br /> thường, các nhà đầu tư vào IP nhắm đến thu nhập kỳ vọng trong tương lai, thay vì định giá dựa trên giá<br /> trị thị trường như các loại tài sản khác. Thêm vào đó, đối thủ cạnh tranh có thể tấn công vào IP được bảo<br /> hộ làm mất đòn bẩy thực thi quyền của chủ sở hữu IP hoặc thị trường có thể nhận định giá trị sử dụng<br /> mà IP mang lại là rất nhỏ. Đây chính là lý do tại sao các nhà đầu tư tiềm năng và ngân hàng chưa sẵn<br /> sàng đầu tư vào IP vì họ biết không rõ về cách thức thị trường sẽ phản ứng với các tài sản trong tương lai.<br /> <br /> Thứ nhất, về vấn đề định giá tài<br /> sản trí tuệ<br /> Rất khó định giá IP do IP thường<br /> là tài sản đứng một mình, không<br /> có tài sản tương đương trên thị<br /> trường, do vậy cũng rất khó xác<br /> định được tỷ lệ chiết khấu đối<br /> với IP. Điều này sẽ là trở ngại<br /> lớn nhất của các NHTM Việt<br /> Nam. Hiện nay các NHTM Việt<br /> Nam đang cho vay dựa trên việc<br /> định giá tài sản đảm bảo làm căn<br /> cứ xác định mức cho vay. Nếu<br /> không xác định được giá trị tài<br /> sản đảm bảo thì các NH sẽ không<br /> có căn cứ để xác định được giới<br /> hạn cho vay tối đa theo giá trị<br /> tài sản đảm bảo. Thông thường,<br /> các nhà đầu tư vào IP nhắm đến<br /> thu nhập kỳ vọng trong tương<br /> THAÙNG 7.2016 - SOÁ 170<br /> <br /> định giá này đều có nhược điểm<br /> và việc áp dụng các phương pháp<br /> này ở Việt Nam hiện nay có thể<br /> đem lại kết quả không chính xác<br /> về giá trị tài sản bảo đảm. Cụ thể<br /> như sau:<br /> - Phương pháp dựa vào thu nhập:<br /> Phương pháp này tập trung vào<br /> nguồn thu nhập ước tính mà chủ<br /> thể quyền sở hữu trí tuệ mong<br /> muốn nhận được trong thời gian<br /> hiệu lực của quyền sở hữu trí tuệ.<br /> Vì vậy, phương pháp này sử dụng<br /> khấu hao tiền mặt để tạo ra giá<br /> trị hiện tại cho nguồn thu nhập<br /> trong tương lai. Có thể ước tính<br /> được thu nhập khi nhìn vào số<br /> tiền mà doanh nghiệp thu được từ<br /> li-xăng1 nếu doanh nghiệp thực<br /> 1<br /> <br /> Li- xăng có nguồn gốc từ một danh<br /> <br /> để ước tính các lợi ích trong<br /> tương lai của IP bằng cách tính<br /> số tiền cần để thay thế IP được<br /> đề cập. Nhược điểm của phương<br /> pháp này chính là cơ hội dẫn<br /> đến kết quả nhầm lẫn cao. Sở dĩ<br /> như vậy là do trong hầu hết các<br /> trường hợp, chi phí liên quan đến<br /> phát triển một thứ gì đó không<br /> nhất thiết liên quan trực tiếp đến<br /> giá trị của nó. Điều này đặc biệt<br /> đúng trong hoạt động nghiên cứu<br /> và triển khai đối với IP ở Việt<br /> Nam.<br /> từ La-tinh là licentia, nghĩa là việc tổ<br /> chức, cá nhân nắm độc quyền sử<br /> dụng một đối tượng sở hữu trí tuệ<br /> (Bên chuyển quyền sử dụng- thường<br /> được gọi là bên giao) cho phép tổ<br /> chức cá nhân tổ chức khác (Bên nhận<br /> quyền sử dụng- thường được gọi là<br /> Bên nhận) sử dụng đối tượng sở hữu<br /> trí tuệ đó.<br /> <br /> 49<br /> <br /> - Phương pháp dựa vào thị<br /> trường: Phương pháp này dựa<br /> vào việc bên thứ ba sẵn sàng chi<br /> để mua hoặc thuê tài sản. Phương<br /> pháp này cũng có thể được sử<br /> dụng bổ sung cho phương pháp<br /> thu nhập. Một số doanh nghiệp<br /> coi đây là phương pháp tốt nhất<br /> vì tính đơn giản và khả năng sử<br /> dụng thông tin thị trường. Tuy<br /> nhiên nhược điểm của phương<br /> pháp này là không cung cấp được<br /> thông tin về cách xử lý các đặc<br /> điểm riêng biệt của từng giao<br /> dịch cụ thể.<br /> Như vậy, với mỗi phương pháp<br /> khác nhau có thể đưa ra kết quả<br /> giá trị của cùng một IP khác<br /> nhau. Việc lựa chọn phương pháp<br /> để định giá của các DN tham<br /> gia định giá cũng rất khác nhau,<br /> cùng một loại tài sản nhưng mỗi<br /> nơi có một phương pháp riêng<br /> và thường sẽ cho ra kết quả khác<br /> nhau. Điều đó phần nào cũng<br /> làm giảm uy tín của các tổ chức<br /> định giá đối với khách hàng. Một<br /> khó khăn nữa là những phương<br /> pháp định giá IP không được<br /> công bố rộng rãi trên các phương<br /> tiện tra cứu thông thường, nên<br /> việc hiểu và áp dụng để định giá<br /> IP càng trở nên phức tạp.<br /> Thứ hai, vấn đề duy trì giá trị<br /> của tài sản trí tuệ<br /> Việc duy trì giá trị này khác nhau<br /> đối với các loại tài sản khác nhau<br /> của IP. Điều này đòi hỏi sự am<br /> hiểu của người quản lý và việc<br /> theo dõi sát sao với từng loại hình<br /> IP cũng trở nên phức tạp hơn các<br /> loại tài sản thông thường khác. Ví<br /> dụ, tên thương mại và bằng sáng<br /> chế cần phải được bảo vệ khỏi sự<br /> xâm phạm. Tương tự bất kỳ tài<br /> sản nào khác, việc duy trì để giữ<br /> <br /> 50<br /> <br /> nguyên giá trị thường bị bỏ qua<br /> khi một công ty hoạt động kém,<br /> do đó làm mất giá trị của IP.<br /> Một khó khăn khác là sự lỗi thời,<br /> nếu có một sản phẩm mới với<br /> công nghệ mới được đưa vào thị<br /> trường, giá trị của tài sản trí tuệ<br /> kết hợp với các sản phẩm của nó<br /> đang giao dịch trên thị trường<br /> sẽ giảm. Đây là một khó khăn<br /> của việc quản lý giá trị IP. Một<br /> sai lầm thường thấy là nhà đầu<br /> tư thường quá lạc quan vào sản<br /> phẩm, cho đến khi thị trường<br /> đánh giá lại.<br /> Thứ ba, vấn đề giám sát tài sản<br /> trí tuệ<br /> Nhiều vấn đề khác liên quan<br /> đến IP. Chẳng hạn, ai có quyền<br /> sở hữu tài sản? Loại tài sản này<br /> có được bảo hộ hay không? Khi<br /> nào IP đó phát sinh thu nhập? Lộ<br /> trình phát triển kinh doanh mà<br /> người vay đưa ra liệu có phi thực<br /> tế và thiếu khách quan?<br /> Bên cạnh đó vấn đề giám sát<br /> IP, như mã nguồn của các phần<br /> mềm, đôi khi chỉ thay một vài<br /> dòng lệnh trong số ngàn hàng<br /> dòng lệnh cũng đã có thể được<br /> cấp bản quyền khác. Giống như<br /> những khoản cho vay khác ở<br /> ngân hàng, các khoản cho vay IP<br /> này cũng có nợ xấu, một khi ngân<br /> hàng định giá sai.<br /> Thứ tư, tài sản trí tuệ có thể gặp<br /> khó khăn do vấn đề pháp lý<br /> Hai ví dụ điển hình là (1) Rủi ro<br /> về sự xâm phạm quyền sở hữu trí<br /> tuệ và (2) Hết thời hạn bảo hộ.<br /> Rủi ro về sự xâm phạm quyền<br /> sở hữu trí tuệ thường xảy ra với<br /> những sản phẩm mới, khi nó chưa<br /> được biết đến rộng rãi nhưng có<br /> một sản phẩm tương tự nhái lại<br /> trên thị trường đã được tung ra<br /> <br /> trước với giá thấp hơn giá của IP<br /> này. Lúc này khi IP được đưa ra<br /> thị trường muộn hơn, dù được<br /> bảo hộ bởi Nhà nước nhưng cũng<br /> đã giảm mất giá trị hoặc là không<br /> còn giá trị trên thị trường.<br /> Rủi ro về hết thời hạn bảo hộ đối<br /> với IP xảy ra khi người cho vay<br /> không xác định rõ ràng những<br /> đăng kí bảo hộ hoặc gia hạn bảo<br /> hộ của chủ sở hữu IP với các cơ<br /> quan có thẩm quyền liên quan.<br /> Nếu các IP này không còn thời<br /> hạn bảo hộ, thì sẽ khó khăn trong<br /> việc giao dịch, chuyển nhượng<br /> hoặc thanh lý, dẫn tới giảm giá<br /> trị.<br /> 4. Giải pháp cho việc sử dụng<br /> tài sản trí tuệ làm tài sản đảm<br /> bảo<br /> Thứ nhất, đối với ngân hàng<br /> Các NH cần chấp nhận nó như<br /> một tài sản có thể bảo đảm cho<br /> vay để mở rộng thị trường và<br /> gián tiếp giúp nâng cao nhận<br /> thức đối với IP. Cán bộ tín dụng<br /> phải có cập nhật nhanh chóng<br /> với thị trường IP, cũng như cách<br /> xác định giá trị IP cho mục đích<br /> đảm bảo cho vay phù hợp với thị<br /> trường cho vay của Việt Nam và<br /> sự an toàn của NH.<br /> Cần bổ trợ kiến thức về thẩm<br /> định tài sản vô hình nói chung<br /> và IP nói riêng cho các cán bộ<br /> tín dụng. IP thường có thị trường<br /> giao dịch rất nhỏ và khá đặc thù.<br /> Theo lẽ thường, với loại giao dịch<br /> này, chỉ cần có bên mua và bên<br /> bán đồng ý thì giao dịch sẽ diễn<br /> ra mà không cần hoạt động định<br /> giá độc lập và chuyên nghiệp.<br /> Tuy nhiên, hoạt động định giá<br /> đối với các NH trước khi quyết<br /> định tài trợ vốn cho DN dựa trên<br /> SOÁ 170 - THAÙNG 7.2016<br /> <br />