Chú giải về chuyên luận "Giới thiệu Kịch Hình Thể" của Bonnie Marranca

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khi viết chuyên luận "The Theatre of Images: An Introduction", Bonnie Marranca nhắm vào đối tượng là giới nghiên cứu về kịch nghệ đương đại nên đã sử dụng nhiều thuật ngữ chuyên biệt. Trong khi đó, nền kịch nghệ Việt Nam còn quá non nớt nên từ vựng thuật ngữ còn rất hạn chế. Việc dịch thuật sang Việt ngữ, do đó, phải đương đầu với rất nhiều khó khăn. (Chẳng hạn, có thể tạm dịch thuật ngữ "Theatre of Images" là "Sân Khấu Hình Ảnh" hoặc "Kịch Hình Thể", nhưng tôi xin chọn cách gọi "Kịch Hình Thể"...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chú giải về chuyên luận "Giới thiệu Kịch Hình Thể" của Bonnie Marranca

Chú gi i v chuyên lu n "Gi i thi u K ch Hình Th " c a Bonnie Marranca Khi vi t chuyên lu n "The Theatre of Images: An Introduction", Bonnie Marranca nh m vào i tư ng là gi i nghiên c u v k ch ngh ương i nên ã s d ng nhi u thu t ng chuyên bi t. Trong khi ó, n n k ch ngh Vi t Nam còn quá non n t nên t v ng thu t ng còn r t h n ch . Vi c d ch thu t sang Vi t ng , do ó, ph i ương u v i r t nhi u khó khăn. (Ch ng h n, có th t m d ch thu t ng "Theatre of Images" là "Sân Kh u Hình nh" ho c "K ch Hình Th ", nhưng tôi xin ch n cách g i "K ch Hình Th " gi s nh t quán v thu t ng trang Sân Kh u c a website Ti n V này). B i các t i n ti ng Vi t thông d ng không th cung ng và chính xác các t ng chuyên môn, tôi ã ph i t ch tác các thu t ng tương ương d a trên kinh nghi m cá nhân trong ho t ng sân kh u. Hy v ng nh ng chú gi i dư i ây s làm sáng t thêm ôi ph n v ý nghĩa căn b n c a chuyên lu n. Bên c nh ó, m t s ý ni m v m h c và ngh thu t trình di n ương i cũng ư c gi i thích và minh h a b ng các ví d c th . {1} Richard Kostelanetz vi t: ... n n k ch ngh m i óng góp vào s n i d y c a văn hóa ương i nh m ch ng l i v trí t i ưu c a văn t ; vì nó chính là n n k ch ngh c a m t th i ih u văn t [post-literate] (ch này không có nghĩa là mù ch )...
L i tuyên b mang rõ nh hư ng c a Marshall McLuhan này ư c Marranca trích ra t Richard Kostelanetz, The Theatre of Mixed Means: An Introduction to Happenings, Kinetic Environments, and Other Mixed-means Performance (New York: Dial Press, 1968). Tri t lý c a Marshall McLuhan (1911 - 1980) ã gây nhi u nh hư ng quan tr ng trong gi i lý lu n và sáng tác ngh thu t Hoa Kỳ ương i. Tác ph m c a McLuhan bao g m nhi u tài và khó có th tóm lư c quá ơn gi n. ây, chúng tôi ch xin nêu lên vài i m chính ã nh hư ng n tư duy c a Kostelanetz và Cage. Trư c h t, McLuhan xem t t c phương ti n khoa h c k thu t không t n t i c l p hay bên ngoài con ngư i, mà ch như s n i dài hay m r ng c a cơ th con ngư i (ví d : bánh xe ch là s n i dài c a ôi chân). Theo ông, nh ng phương ti n truy n thông i n t ương i nên ư c hi u như là s n i dài và m r ng c a các giác quan và h th ng th n kinh trung ương. McLuhan cho r ng nh ng thay i trong phương ti n truy n thông và khoa h c k thu t, b t k nh m n m c ích ng d ng nào, u có kh năng làm thay i con ngư i. B t k con ngư i mu n truy n t n i dung gì, chính m i quan h h u cơ và h tương gi a con ngư i và phương ti n truy n t s làm thay i b n ch t c a n i dung ó. i u này ư c th hi n qua câu tuyên b n i danh c a ông thư ng ư c nhi u ngư i nh c l i: "The medium is the message" (phương ti n truy n t chính là n i dung truy n t), và ông ã gi i thích i u này trong cu n Understanding Media r ng: "T t c m i phương ti n k thu t d n d n t o nên m t môi trư ng s ng hoàn toàn m i cho con ngư i. Nh ng môi trư ng s ng không ph i ch là nh ng mi ng gi y gói mang tính th ng, mà là nh ng ti n trình y tính năng ng." [Marshall McLuhan, Understanding Media: The Extensions of Man (New York: The New American Library, 1964), viii]. McLuhan nh n th y r ng nhi u s i thay v xã h i trong th k 20 xu t phát t s thoái b c a môi trư ng cơ khí cũ (v n ư c t o nên b i k thu t n loát), và s l n m nh c a môi trư ng i n t m i ( ư c t o nên b i n n tân k thu t v i n tho i, truy n thanh và truy n hình vi n liên). N n văn hóa n loát cũ ư c xây d ng trên tư duy tuy n tính, trong ó, m i s vi c ư c ti n hành theo t ng bư c,
và qua t ng khâu, trong m t di n trình ráp n i theo chi u d c. Trong n n văn hóa n loát cũ, văn t óng vai trò chính; con ngư i ngày trư c ch y u dùng ch vi t và l i nói di n t và lĩnh h i tư tư ng. N n văn hóa i n t m i ư c xây d ng trên tư duy a t ng, a phương, ng chuy n và ph c h p. Trong n n văn hoá i n t m i, văn t không còn óng vai trò chính, mà âm thanh, hình nh, màu s c, và chuy n ng trong không gian ba chi u dư i d ng các c u trúc phi văn t óng vai trò chính trong vi c truy n t tư tư ng. Như chúng ta th y, t các m u qu ng cáo, cho n thông tin trên Internet, cho n sân kh u ngh thu t, càng ngày vai trò c a văn t càng y u i, như ng l i cho các c u trúc phi văn t t ơn gi n n ph c t p; và ng th i, co ngư i càng ngày càng có kh năng di n t và lĩnh h i tư tư ng không c n văn t . Kostelanetz v n d ng quan i m này c a McLuhan g i th i i tân i n t là th i i "h u văn t '" (post-literate age); và ông nh n m nh r ng "h u văn t " không ph i là "mù ch " (illiterate). ây, ta l i th y thêm r ng trong th i i "h u văn t " con ngư i càng ngày càng th c nh ng kh năng truy n t và c m nh n mà con ngư i c a n n văn hóa n loát không th có ư c. Theo McLuhan, chính phương ti n truy n thông i n t ương i ã bi n th gi i hôm nay thành m t "global village" (làng toàn c u), trong ó kh năng truy n t c a con ngư i ang ư c n i dài và m r ng t i a v m i phương di n, và chính kh năng truy n t m i này t o nên s bi n thái nh t nh trong n i dung truy n t (t n i dung xây d ng trên văn t , n n i dung xây d ng trên nh ng c u trúc phi văn t ). Tuy nhiên, t c phát tri n nhanh chóng c a nh ng phương ti n truy n thông i n t ương i có th t o ra nh ng s m t thăng b ng trong i s ng xã h i (con ngư i có th không t thích ng k p th i v i t c phát tri n c a nh ng phương ti n này, như th sau m t êm ng chúng ta th c d y và h t s c lúng túng, v ng v , khi th y tay, chân, tai, m t ã ư c kéo dài ra và m r ng ra m t cách nhanh chóng b t ng ).
McLuhan nh n m nh vai trò c a ngh sĩ sáng t o i v i nh ng i thay này. Ông cho r ng b i ngh sĩti p xúc v i th gi i ch y u qua trung gian c a các giác quan, nên h v n có kh năng nh y bén n m b t nh ng i thay v môi trư ng s ng. Ông nh n th y nh ng ngh sĩ th nghi m ti n phong như John Cage là nh ng nhà tiên tri c a môi trư ng tân i n t , và ông cho r ng nhi m v c a nh ng nhà tiên tri này là dùng ngh thu t (như m t khí c tác ng n c m quan con ngư i) hư ng d n xã h i làm cách nào tái i u ch nh, tái trang b h th ng tâm lý c a mình nh m tiên li u và áp ng k p th i nh ng s kéo dài và m r ng m i c a các phương ti n truy n t (McLuhan, Understading Media, 71). Nói cách c th , nh nh ng th nghi m ngh thu t (v nh c i n t , v sân kh u a phương ti n, v tính a t ng, a phương và b t kh oán trong tư duy m i) c a nh ng nhà ti n phong như Cage t nh ng năm 30, mà con ngư i hôm nay có th s ng hòa h p v i môi trư ng tân i n t và, nh ó, c m quan c a h ư c n i dài và m r ng thư ng th c ngh thu t ương th i. Th c v y, nh ng ngư i chưa t thích ng ư c v i môi trư ng tân i n t là nh ng ngư i còn bám r t ch t vào phương cách tư duy c a n n văn hóa n loát cũ; h ch thư ng th c ư c lo i ngh thu t mang tư duy tuy n tính và ch y u di n t qua trung gian văn t ; h không th hi u n i nh ng lo i ngh thu t mang tư duy a t ng, a phương, ng chuy n, ph c h p và di n t ch y u b ng nh ng c u trúc phi văn t ; và ng th i, h thư ng là nh ng ngư i mang b nh s k thu t (technophobia). {2} Cu n Theatre of Images (New York: Drama Books Specialists, 1977) c a Bonnie Marranca g m m t s chuyên lu n nh m gi i thi u ba k ch b n c a ba k ch tác gia Robert Wilson, Richard Foreman và Lee Breuer. ng th i, cu n này ăng l i nguyên tác ba k ch b n này cùng m t s hình nh minh ho và tài li u liên h . {3}
Nhóm Ontological-Hysteric Theater ư c Richard Foreman thành l p năm 1968. T ó cho n năm 1976 (khi Marranca vi t chuyên lu nnày), Foreman ã sáng tác và dàn d ng 14 v k ch cùng v i nhóm này. Thành công nh t là v The Threepenny Opera, công di n t i Vivian Beaumont Theater Lincoln Center. {4} Nhóm Byrd Hoffman School for Byrds ư c thành l p năm 1970 v i s góp s c c a Robert Wilson. Cho n năm 1976, h ã d ng r t nhi u v , n i b t nh t là các v : Deafman Glance, The King of Spain, The Life and Times of Joseph Stalin và The $ Value of Man. Wilson còn c ng tác v i khúc tác gia Philip Glass th c hi n v nh c k ch Eistein on the Beach. {5} Nhóm Mabou Mines ư c thành l p năm 1970. Lee Breuer làm o di n cho nhóm này trong v Mabou Mines Performs Samuel Beckett (m t v k ch trình di n v s trình di n v k ch c a Beckett). Lee Breuer còn sáng tác và o di n các v khác như The Red Horse Animation, The B Beaver Animation, The Shaggy Dog Animation, và The Saint and the Football Players. {6} Nh ng v di n "spectacles" c a Stuart Sherman: "spectacles" là ki u chơi ch c a Stuart Sherman nh m t o nên hai nghĩa cùng lúc: "nh ng màn di n ngo n m c"/"lăng kính". {7} Hình tư ng ngôn t (verbal imagery) là m t phương cách lo i b tuy n tính th i gian (temporal linearity) ra kh i l i nói, và thay vào ó b ng nh ng tác ng mang không gian tính (spatial effects). Trong k ch cũ l i nói c a nhân v t x y ra
trong th i gian; trong K ch Hình nh, nh ng m nh ch có th ư c phóng chi u lên phông sân kh u hay lên thân th c a di n viên, trong khi ó di n viên th c hi n các công tác t o hình hay t o thanh khác. Như trong o n b t u Màn 3 v A Letter for Queen Victoria c a Robert Wilson, nh ng hình ch CHITTER CHATTER ư c phóng lên tràn ng p phông sân kh u khi các di n viên ang ng, ng i, i l i và nói l m nh m nh ng i u h u như vô nghĩa. M t cách khác lo i b tuy n tính th i gian là cho di n viên làm ra v ang nói i u gì ó, nhưng t t c nh ng âm thanh phát ra u vô nghĩa khi n khán gi không c n ti p t c theo dõi các di n viên ang nói gì (trong th i gian), mà t p trung vào vi c quan sát h ang làm gì (trong không gian). Như trong nhi u màn c a v k ch v a nêu, các di n viên có th phát âm "SPUPS SPUPS SPUPS...", hay "HAP HATH HAT HAP...", hay "AH UN AH UN..." r t nhi u l n và r t lâu, trong khi ang th c hi n nh ng công tác khác. {8} "Stage picture" (k ch chi u) là m t thu t ng ch hình nh c a toàn c nh sân kh u trong m t cu c trình di n. Hình nh này ư c nhìn như m t b c tranh hay m t hình ch p trong ó t t c màu s c, ư ng nét, hình kh i là k t qu t ng h p c a m i chi ti t mang tính t o hình (t y trang, o c , b c nh, ánh sáng, n hình th thân xác c a di n viên. Su t th i gian trình di n, hình nh này không ng ng thay i nh ng m c khác nhau. Trong K ch Hình nh, s thay i này ư c c bi t lưu tâm b i nhà d ng k ch, b i nó ư c s d ng như m t phương ti n di n t phi-ngôn-ng c c kỳ h u hi u. {9} Ba k ch b n c a ba k ch tác gia Robert Wilson, Richard Foreman và Lee Breuer, ư c xu t b n trong cu n The Theatre of Images (xem chú gi i s 2). Bài vi t này c a Bonnie Marranca chính là l i d n nh p c a cu n sách y (xem ph n
"Introduction", trong The Theatre of Images, trang ix-xv); sau này, Marranca cho in l i bài vi t này trong tuy n t p chuyên lu n Theatrewritings (New York: Performing Arts Journal Publications, 1984) dư i nhan "The Theatre of Images: An Introduction" (trang 77-82). B n in l i (chính là nguyên tác c a b n d ch Vi t ng này) hoàn toàn gi úng t ng ch như b n u tiên. Ch có m t i u khác bi t là cu i b n u tiên, Marranca ghi nơi vi t và th i i m hoàn thành chuyên lu n là "New York City, 1976"; nhưng cu i b n in l i, Marranca l i ghi "[1977]" ( ây là năm xu t b n cu n The Theatre of Images). {10} M h c âm nh c c a John Cage ã gây nh hư ng n K ch Hình nh là m h c t cơ s trên ý ni m v s b t nh (indeterminacy). Ý ni m này nói n lo i tác ph m có kh năng làm sinh ra vô s cách trình di n khác nhau, nghĩa là lo i tác ph m hi n h u như m t kh th ngh thu t m r ng, cho phép ngư i trình di n ư c th hi n theo b t kỳ cách th nào. Tác ph m tiêu bi u u tiên c a ý ni m v s b t nh là Winter Music (1957). Tác ph m này g m 20 trang nh c cho 20 dương c m th trình di n. Trên m i trang, Cage ghi t 1 n 61 h p âm không theo b t kỳ th t nào. M i h p âm g m t 1 n 10 n t, ho c là m t chùm bán âm (cluster). M i h p âm i kèm v i 2 b khóa (clef). N u 2 b khóa này gi ng nhau (cùng là khóa cao ho c khóa tr m), thì t t c các n t trong h p âm ư c ánh úng cao ã ghi. N u 2 b khóa này khác nhau (1 khóa cao, 1 khóa tr m), thì m t s n t (b t kỳ) ư c ánh theo khóa cao, m t s n t (b t kỳ) ư c ánh theo khóa tr m. N u h p âm có 2 n t, thì m t n t (b t kỳ) ư c ánh theo khóa cao, m t n t (b t kỳ) ư c ánh theo khóa tr m. i v i h p âm có nhi u hơn 2 n t, thì trên h p âm có ghi s ch t l s lư ng n t ư c ch n ánh theo khóa cao ho c tr m (b t kỳ), v.v... M i dương c m th ư c phát cho m t trang nh c hoàn toàn khác nhau v n i dung h p âm và cách trình bày. M i ngư i s t ý ch n l a m t th t (b t kỳ) nào ó trong kho h p âm ư c cung c p kh i s trình di n,
và t ý ch n l a m t cách gi i quy t (b t kỳ) nào ó th hi n n i dung c a các h p âm. K t qu là m t b n nh c luôn luôn bi n thiên m i l n ư c trình di n; và k t qu này n m ngoài s tư ng tư ng c a chính John Cage, tác gi . T ó cho n năm 1961, Cage vi t liên t c nh ng tác ph m "b t nh" quan tr ng. như: Concert for Piano and Orchestra (1957-58), Fontana Mix (1958), Variations I (1958), Sounds of Venice (1959), Water Walk (1959), Music for Amplified Toy Piano (1960), Solo for Voice 2 (1960), Music for "The Marrying Maiden" (1960), Cartridge Music (1960), Atlas Eclipticalis (1961) và Variations II (1961). John Cage thuy t trình v ý ni m "b t nh" trong tác ph m ngh thu t vào năm 1958. Nh ng bài thuy t trình này ư c in l i trong cu n sách l ng danh c a ông: Silence (Middletown, Connecticut: Wesleyan University Press, 1961). {11} John Cage cũng k t h p v i Merce Cunningham t o d ng nh ng phong cách múa hoàn toàn thoát ra kh i nh ng g c r m h c cũ. {12} T u n cu i v Pandering to the Masses: A Misrepresentation, trong khi các k ch sĩ ang di n trên sân kh u, Foremen c liên t c nói (qua băng thu s n) v c u trúc các phân o n c a v k ch và s ráp n i các phân o n. Ông mu n khán gi th y rõ tâm lý ngh thu t c a b n thân k ch tác gia và o di n trong ti n trình th c hi n v di n. Chúng tôi xin chép l i vài o n làm ví d . T u v di n, khán gi ã nghe gi ng c a Foreman: "Kính thưa quý bà và quý ông. V k ch này t p trung vào vi c k v Rhoda, ngư i v n còn trong h u trư ng, và chuy n cô y gia nh p vào m t h i bí m t, h i này trao truy n cho cô m t lo i ki n th c r t c bi t mà Rhoda c n h c sinh t n, và Max, ngư i ang ng i gi a sân kh u, h c tư duy..." Sau ó: "Sân kh u cũ h n là ã ch ng minh
cho quý v th y Max ang múa theo cách mà chàng ang múa, nghĩa là ch ng minh r ng nh ng d ng t c chuy n ng c a chàng là có th c và úng i u, và quý v b thuy t ph c m t cách thích ng trong tinh th n k ch ngh . Sân kh u m i không thuy t ph c quý v tin b t c i u gì như th c , nhưng chàng v n c ti p t c múa..." R i sau ó: " i u ang di n ra trư c m t quý v là o n giáo u vào v k ch có nhan Pandering to the Masses: A Misrepresentation ... V k ch chính th c, Pandering to the Masses: A Misrepresentation, s b t u trong vòng năm phút n a." R i sau ó: "Kính thưa quý bà và quý ông, tôi xin công b o n giáo u ã ch m d t và bây gi xin b t u v k ch chính th c có nhan Pandering to the Masses: A Misrepresentation..." Và c th , su t v di n, Foreman thuy t minh v cách th hi n c a nh ng s ki n " úng" như chúng x y ra theo ý nh c a k ch tác gia và o di n. {13} T u n cu i v The Red Horse Animation, di n viên c th nh tho ng l ik v " Cương" dàn d ng v k ch. Th nêu vài ví d . ngay màn u, m t di n viên nói: "Tôi nghĩ tôi ang ng di n theo di n bi n c a v k ch..."; m t di n viên khác nói: "Tôi ang m t v trí khác. Hãy oán th i u ó có nghĩa gì. ây ch ng ph i là s kh i u..."; m t di n viên khác nói: "Và tôi v n còn ây c g ng ng di n. Ch c tôi iên m t." Sau ó, m t di n viên nói: "Tôi nghĩ ây là o n gi a". M t di n viên khác nói: "Tôi nghĩ tôi hình dung ra m t Cương. S hai La Mã. Trong ó tôi th y hình th c a tôi. M t Cương..." R i m t di n viên khác nói: "Có ph i tôi vay mư n ý tư ng t phim nh chăng?", v.v... {14} T th i u th k 20, Paul Klee ã ch m th y r ng m t tác ph m không ch hi n h u như m t s n ph m ã hoàn t t. Trong lĩnh v c h i h a, ông mu n m t b c tranh không nên ch ư c nhìn th y như m t cái gì n m b t ng trong
không gian, mà nên ư c nhìn như m t cái gì ã ư c hình thành qua th i gian. Năm 1920, ông vi t: "T t c nh ng s thành t u u t căn b n trên s chuy n ng ... Khi m t i m bi n thành chuy n ng và ư ng nét, nó ph i x y ra trong th i gian." [trong Jurg Spiller (ed.), Paul Klee: Das Bildnerische Denken (Basel & Stuttart) 1956), 78]. T nh ng năm 50, John Cage ã ưa ra quan ni m r ng giá tr th c s c a ngh thu t âm nh c n m trong ti n trình th c hi n (process) ch không ph i trong s n ph m (product). Ông cho r ng m t tác ph m dư i d ng ã hoàn t t, không th thay i, ch còn là m t th v t th (artifact, hay object) ch t c ng. Ông nói: "Tôi không thích vi c thu băng vì nó bi n âm nh c thành m t v t th , trong khi âm nh c th c s là m t ti n trình th c hi n không bao gi l p l i gi ng như trư c n a." [trong Richard Kostelanetz, Conversing with Cage (New York: Limelight Editions, 1994), 237]. Quan ni m này là xu t phát i m c a m h c v ý ni m "b t nh" trong âm nh c c a Cage. Dư i nh hư ng c a Cage, các ngh thu t trình di n như múa và k ch b t u nh n m nh vào ti n trình th c hi n và t o i u ki n cho khán gi nhìn th y ti n trình này ngay trong khi ang thư ng th c bu i trình di n. {15} Ch t lư ng c a k thu t n i k t các phân o n (seams-showing quality) là m t trong nh ng i u mà các k ch tác gia và o di n c a K ch Hình Th luôn luôn mu n nh c nh khán gi lưu ý. Hành ng thuy t trình c a Foreman trong v Pandering to the Masses: A Misrepresentation (xem chú gi i 11) và hành ng k v các " Cương" (ví d : S M t La Mã, S Hai La Mã...) trong v The Red Horse Animation (xem chú gi i 12) là nh ng phương cách b c l nh ng ư ng n i (seams) gi a các phân o n trong v k ch. Thái tương t cũng có th ư c tìm th y trong ti u thuy t h u hi n i qua th pháp siêu hư c u (metafiction): k thu t vi t và c u trúc c a tác ph m ư c bàn b c và phân tích ngay trong tác ph m.
{16} Motivational acting (di n xu t tương kích c m) là m t trong nh ng k thu t chính c a ngh thu t ng di n t p th trong K ch Hình Th . Các di n viên ng bi n ng tác d a trên s kích c m l n nhau v c phương di n chuy n ng và c m xúc. Trong ti n trình dàn d ng, di n viên ư c cho nhi u thì gi thông c m t v ng hình th và thái bi u l c m xúc c a nhau. Trong lúc trình di n, h s t o ư c s hài hòa t p th n khán gi khó có th nh n ra s ng di n c a h . {17} Trong lúc nhân v t Max ang múa, Foreman trình bày quan ni m riêng c a ông v s khác bi t gi a sân kh u cũ và sân kh u m i i v i vũ o c a nhân v t và tác d ng tâm lý c a nó i v i khán gi (xem chú gi i 11). {18} Tính trưng bày (presentation) là c tính căn b n c a h i h a và iêu kh c. Các tác ph m ư c treo lên tư ng hay t trên b c và gi m t v trí th ng trư c nhãn quan c a khán gi . Trong phòng tri n lãm, tranh và tư ng n m b t ng và khán gi i l i, ng m nghía, bàn b c. Tính di n c m (expression) là c tính căn b n c a k ch ngh . K ch sĩ dùng ngôn ng và hành ng th hi n c m nghĩ c a nhân v t trư c s ch ng ki n c a khán gi . Trong r p di n, k ch sĩ i l i, ăn nói, và khán gi ng i b t ng xem. Tuy nhiên, trong K ch Hình Th , tính trưng bày ư c th c hi n thư ng xuyên vì di n viên thư ng bi n thân xác mình thành nh ng tác ph m h i h a hay iêu kh c b t ng tư th t nh v (xem chú gi i 25), hay tư th ti m chuy n (chuy n ng r t ch m v i r t ít bi n thiên trong c ch , như m t b c iêu kh c n m trên b c xoay). {19}
Tính trì d n (static) trong K ch Hình Th ư c th c hi n b ng nh ng phương pháp làm cư ng k ch tính bi n i m t cách r t ch m khi n th i gian tâm lý c a khán gi tr nên dài hơn. Phương pháp thông thư ng nh t là vi c ng d ng tư th ti m chuy n (xem chú gi i 17), và nh ng mô th c b t-chuy n- i u (xem chú gi i 24). {20} Principle of duration (nguyên t c trư ng ) là nguyên t c i u ch nh và tái i u ch nh th i gian tính b ng nh ng phương pháp làm cư ng k ch tính bi n i nhanh hay ch m khi n th i gian tâm lý c a khán gi tr nên ng n hơn hay dài hơn. Trong Letter for Queen Victoria c a Wilson, và trong Pandering to the Masses: A Misrepresentation c a Foreman, các di n viên ng d ng tư th t c chuy n (chuy n ng r t nhanh v i r t nhi u bi n thiên trong c ch ) hay ti m chuy n (xem chú gi i 17 và 18), và nh ng mô th c chuy n i u (là nh ng mô th c tái i p v i nhi u bi n thiên) và b t-chuy n- i u (xem chú gi i 23) th c hi n nguyên t c trư ng . Chuy n ng c a h có v tương t như nh ng s vi c x y ra trong nh ng o n phim chi u nhanh hay chi u ch m. {21} Thân th c a di n viên ư c xem như m t kh i v t li u dùng iêu kh c. Khán gi nhìn th y di n viên như b c iêu kh c di ng. {22} H i h a ương i h u h t có khuynh hư ng tri t tiêu lu t ph i c nh có chi u sâu không gian. Hình tư ng ư c th hi n b ng nh ng m ng màu d p. {23}
Ngh thu t múa ương i, kh i t Merce Cunningham, ã lo i b vi c rèn luy n theo t v ng hình th căn b n c a truy n th ng múa c i n (ballet). Thay vào ó, di n viên k ch ương i ư c rèn luy n khai thác t t c nh ng kh năng chuy n ng t nhiên c a thân th mình nh m t o nên m t t v ng hình th cá nhân phù h p v i nhân dáng và tính cách c a mình. M t v múa ương i g m nhi u di n viên là s t ng h p c c kỳ phong phú, ph c t p và c áo c a nh ng b t v ng hình th cá nhân. {24} Noninflectional patterns (nh ng mô th c b t-chuy n- i u) trong l i nói và ng tác là nh ng mô th c tái i p (repetition) không bi n thiên. Trong âm nh c, ó là nh ng ostinati. Trong múa và k ch, ó là s l p l i ơn thu n mang tính cơ gi i. Ví d : trong v A Letter for Queen Victoria c a Robert Wilson, nhân v t Chris xu t hi n nhi u l n ch ng i trư c máy thu băng và l p i l p l i nh ng ch "PIRUP BIRUP PIRUP BIRUP..." (trong Act II, Section 1B1; và Act II, Section 1B2). {25} Tableau (t nh v ) là m t hình th c di n xu t qua ó cá nhân ho c t p th di n viên gi tư th b t ng và im l ng như m t b c tư ng hay m t v t. Tableau thư ng b hi u l m trong Vi t ng là "ho t c nh", trong ó di n viên ho t ng t o c nh tư ng. {26} K ch Hình Th không s d ng bi n pháp kéo màn chuy n c nh, nên t nh v là i m phân cách các c nh k ch. T nh v thư ng x y ra cu i m i c nh, trư c khi chuy n sang c nh khác. Nhi u khi t nh v ư c t vào gi a m t c nh (ví d : di n viên ang chuy n ng d d i ch t d ng l i, b t ng và im l ng trong ch c
lát), tác d ng c a nó là làm gi m cư ng k ch tính, t o s chuy n hư ng v ý tư ng, hay t o nên m t nghi v n trong ti n trình phát tri n ý tư ng. {27} Trong k thu t t nh v , y u t ng d ch (kinetic element) có hai lo i: 1/ Y u t ng d ch xác nh (defined kinetic element) là y u t ư c quy nh và t p dư t trư c, y u t này t o mâu thu n n i t i cho di n xu t t nh v . Ví d : M t di n viên ang tư th t nh v nhưng ôi m t v n ch p và li c; và i u này làm m c lên nh ng ng ý mang tính tương ph n và có tác d ng ánh l a c m quan ngư i xem (ngư i theo dõi ôi m t c a di n viên s hi u cách khác v i ngư i ch theo dõi chuy n ng c a cơ th di n viên; ch có ngư i theo dõi ư c c ôi m t l n cơ th m i có cơ h i hi u úng ý c a v k ch). 2/ Y u t ng d ch b t nh (undefined kinetic element) là y u t không ư c quy nh và t p dư t trư c, y u t này thư ng x y ra trong k ch ng di n (improvised performance). Tuy nhiên, y u t này cũng t o ư c ý nghĩa và v p n u di n viên kh năng ng bi n ánh l a c m quan c a khán gi . Ví d : Trong m t c p di n viên, ngư i th nh t ã vào tư th t nh v nhưng ngư i th hai còn nhúc nhích. Ngư i th hai có th ng bi n t o s mâu thu n (ti p t c chuy n ng), ho c t o s hòa h p (t m chuy n ng như m t v ng âm c a ngư i th nh t trư c khi th c s t nh v ). {28} V The Red Horse Animation c a Lee Breuer u tiên không có m t văn b n c th hoàn ch nh mà ch là nh ng ghi chú r i r c ư c thay i và b sung thư ng xuyên trong su t quá trình dàn d ng v di n. Cũng trong quá trình này, h a sĩ Ann Elizabeth Horton, m t ngư i b n c a Lee Breuer, có sáng ki n v l i nh ng ho t ng c a vi c dàn d ng dư i hình th c m t cu n truy n b ng tranh
(comic book). Cu n sách này ư c hình thành như m t tài li u c th ch a ng nh ng hình nh ph c t p mà Horton ghi nh n ư c. Ph n ch vi t là s t ng h p nh ng m nh i tho i trong khi t p dư t, nh ng ghi chú r i r c c a Breuer, và nh ng ch tư ng thanh mô t ph n âm nh c c a Philip Glass. Ph n hình là s t ng h p nh ng m nh ng tác di n t p và nh ng n tư ng hi n ra trong trí c a h a sĩ. Cu n sách hình này tho t tiên không ư c xem như k ch b n, nhưng vào năm 1977, khi Marranca mu n ăng l i k ch b n c a v di n vào cu n The Theatre of Images, nhóm Mabou Mines giao cu n sách hình tài li u này cho Marranca. T ó, cu n sách hình ư c xem như m t k ch b n có hình. Trong ó, nh ng tư th t nh v c n c nh mang tính i n nh ư c Horton v l i r t chi ti t và c th . Ví d : trang 11 c a sách hình (trang 135 c a The Theatre of Images) có v tư th "How I Hold Me in My Arms and Tell Me A Story", trang 12 (trang 136 c a The Theatre of Images) có tư th "How I Get A Little Drama into My Life", v.v... {29} Trong v A Letter for Queen Victoria (Act II, Section 4), khi t t c di n viên th c hi n các tư th t nh v liên ti p nhau trong lúc bò lê trên sàn di n, thì gi ng c a Richard Foreman c m t o n văn dài ư c thu băng s n phát ra t h u trư ng: "Các m t hi n di n trong t ng t bào th c v t và ng v t..." {30} Ph i c nh b ng ph ng (flat perspective) là c tính c a h i h a ương i (xem chú gi i 21). Ph i c nh tuy n tính (linear perspective) là c tính c a truy n c i n (c t chuy n ư c k t u n cu i theo trình t d c c a th i gian). {31} Aural tableau (t nh v thính giác) là nh ng o n âm thanh ư c duy trì tr ng thái b t chuy n d ch trong m t th i gian. S duy trì này ư c th c hi n ng
th i trên nhi u phương di n như mô th c giai i u, hòa âm, cư ng , cao , và âm s c. Lo i âm nh c c a các khúc tác gia Minimalist (trư ng phái Thi u T ) thư ng ư c s d ng trong K ch Hình Th t o t nh v thính giác. Ví d : Philip Glass, khuôn m t tiêu bi u cho âm nh c thi u t , là ngư i vi t nh c cho v The Red Horse Animation c a Lee Breuer, m t v ch a y nh ng t nh v th giác (xem chú gi i 27). {32} Holography là k thu t ch p nh không dùng ng kính, trong ó m t hình nh ba-chi u (three-dimensional) ư c ghi lên m t b n phim b ng tia laser. Tia laser ư c ch ra làm hai dòng ánh sáng giao thoa v i nhau t o nên m t mô th c nh tư ng d a trên hình dáng l i lõm c a i tư ng ư c ch p. Mô th c này ư c ghi vào b n phim. Khi mô th c này ư c em vào ánh sáng bình thư ng, m t hình nh ba chi u ư c t o nên. Marranca vi t chuyên lu nnày năm 1976, t ó n nay ã có rât nhi u v k ch ng d ng holography vào vi c thi t k c nh d ng. {33} Hai mươi năm sau khi Marranca vi t i u này, th c t còn vư t quá i u bà ã tư ng tư ng lúc y. Tháng 3 năm 1998, Performance Space (Redfern, Sydney) ã t ch c m t cu c trình di n m nh danh là "Environmental Theatre" trong ó toàn b hình nh trên sân kh u là moving holograms và toàn b ngu n âm thanh là 3-D soundscape. Khán gi nhìn th y các di n viên như ang chuy n ng trong m t o nh.