Chương trình Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước: Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:135

Thêm vào BST

Báo xấu

200
lượt xem 62
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung Tài liệu Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước trình bày các nội dung: Tổ chức và kiểm soát quyền lực trong nhà nước phong kiến VN, trong nhà nước tư sản, nhà nước của Nga và một số nước Trung và Đông Âu; tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Tài liệu gồm 2 phần, sau đây là phần 2.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương trình Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước: Phần 2

__ ____ V ^ ^ Chương IIL Tô chức và kiêm soái quyên lực nhà nước của Nga . .. PHẦN 3. MÔ HÌNH Tổ CHỨC VÀ GIÁM SÁT QUYÈN Lự c CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRUNG, ĐÔNG Ầu HIỆN NAY I. MÔ HÌNH TỐ CHỨC VÀ GIÁM SÁT QƯYÈN L ự c CỦA BUNGARY 1. N h ữ n g nguyên tắc chung của chế độ Nhà nước Bungary Nhũng nguyên tắc chung của bộ máy Nhà nước Bungary hiện nay được xây dựng trên cơ sở Hiến pháp năm 1991, cụ thể là: - Nhà nước được xây dựng theo hình thức chính thể Cộng hoà nghị viện; - Tất cả quyền lực Nhà nước xuất phát từ nhân dân; nhân dân thực hiện quyền lực của mình một cách trực tiếp hoặc thông qua các cơ quan nhà nước thành lập theo quy định của Hiến pháp^'; - Chù quyền tối cao của nhân dân không thể bị xâm phạm; - Cộng hoà Bungary là một Nhà nước toàn vẹn với chính quyền địa phương tự quản, không có khu vực tự trị nào được thiết lập trên lãnh thổ; - Lãnh thổ Bungary là toàn vẹn và bất khả xâm phạm; - Cộng hoà Bungary là một Nhà nước pháp quyền; hoạt động theo quy định của Hiến pháp và các luật; The cntire povver o f the State shall derive from the people. The people shall excrcise this povver directly and through the bodies established by Constitution i'Article 1, Bulgaria Constitution 1991). 81
Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nuởc - Nhà nước Cộng hoà Bulgaria đảm bảo cuộc sông, danli dir, nhân phẩm và các quyền của cá nhân và tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển tự do cá nhân và xã hội dân sự; - Hiến pháp là đạo luật có hiệu lực pháp lý cao nhất, không luật nào được trái với Hiến pháp. Các quy định của Hiến pháp được áp dụng trực tiếp; - Không ai bị coi là có tội nếu hành vi của họ được thực hiện trong thời gian mà hành vi đó không được coi là tội phạm; - Các Điều ước quốc tế được phê chuẩn theo thủ tục Hiến pháp quy định sẽ có hiệu lực và được tôn trọng ờ nước Cộng hoà Bungary và được coi là một phần của hệ thống pháp luật của Nhà nước. Các Điều ước quốc tế này có ưu thế so với với các luật trong nước; - Tất cả các luật đều phải được công bố và có hiệu lực sau 3 ngày kể từ ngày công bố trừ trường hợp mà pháp luật có quy định khác; - Quyền lực nhà nước được phân chia thành các nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp và tư pháp (Điều 8); - Các lực lượng vũ trang của Bungary phải đảm bào chủ quyền, an ninh quốc gia và độc lập cùa đất nước và sẵn sàng bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ; - Tất cả các cuộc bầu cừ và trưng cầu dân ý trung ương cũng như địa phương được thực hiện trên nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín (Điều 10); 182
Chinmg III. Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước của Nga... - Nền chính trị ở Cộng hoà Bungary được thiết lập trên nguyên tắc đa nguyên chính trị, không một đảng phái chính trị nào hay một hệ thống tư tường nào có thổ tuyên bố là đảng hay hệ thống tư tưởng của Nhà nước; - Tất cả các đảng phái chính trị phải tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành và sự thể hiện ý chí chính trị của công dân. Thủ tục áp dụng để thành lập và giải tán các đảng phái chính trị và các điều kiện cho phép các đảng phái chính trị hoạt động được thiết lập theo quy định của luật. Không thừa nhận các Đảng phái chính trị mà tôn chỉ mục đích của nó, có sự phân biệt màu da, tôn giáo, dân tộc hoặc Đảng phái sử dựng bạo lực chống lại quyền lực nhà nước (Điều 11); ' Các hiệp hội của công dân kể cả các liên hiệp thương mại không thể theo đuổi các mục đích chính trị cũng không thể tham gia các hoạt động chính trị mà những hoạt động đó thuộc lĩnh vực cùa các đảng phái chính trị; - Tự do tôn giáo dược đảm bảo. Các thiết chế tôn giáo phảị tách biệt khỏi Nhà nước. Tôn giáo Eastern Orthodox Christianity (Giáo hội chính thống phương Đông) được coi là tôn giáo truyền thống của Cộng hoà Bungary (Diều 13). Các thiết chế tôn giáo, cộng đồng tôn giáo và các niềm tin tôn giáo không được phép sử dụng vì mục đích chính trị (khoản 4 Diều 13); - Gia đình, bà mẹ, trẻ em được Nhà nước và xã hội bảo vệ; - Cộng hoà Bungary bảo vệ và tái tạo môi trường, bảo vệ thiên 183
9 9 \ Tô chức và kiêm soát quvên lực nhà nước nhiên với sự đa dạng của nó và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên; - Lao động được đảm bảo và được pháp luật bảo hộ; - Quyền sở hữu là thiêng liêng được đảm bảo và bảo hộ bàng pháp luật. Quyền sở hữu tư nhân là bất khả xâm phạm. Khi cần thiết vì lợi ích của Nhà nước và xã hội sờ hữu tư nhân phải chuyển thành sở hữu Nhà nước thì phải có sự đền bù thoả đáng. Nhà nước có quyền sở hữu đặc biệt đối với đất đai, rừng núi, sông ngòi, các nguồn nước, các công viên quốc gia, các trung tâm dự trữ, khoáng sản và các tài nguyên thiên nhiên khác; - Nhà nước độc quyền đối với hệ thống đường sắt, bưii điện quốc gia và các đường truyền viễn thông, sử dụng năng lượng nguyên tử, sản xuất các sản phẩm phản ứng hạt nhân, phóng xạ, vũ khí, chất nổ, chất độc. 2. Quốc hội lập pháp (N ational A ssem bly) Theo quy định tại Điều 62 Quốc hội Bungary là cơ quan lập pháp và thực hiện chức năng giám sát. Quốc hội bao gồm 240 đại biểu được bầu theo nhiệm kỳ 4 năm. Quốc hội mới sẽ được bầu trong vòng 2 tháng trước khi Quốc hội hiện hành hết nhiệm kỳ. Tất cả mọi công dân Bungary từ 21 tuổi trở lên đều có quyền ứng cử vào Quốc hội trừ trường hợp những người mất trí, những người đang bị tạm giữ, tạm giam hoặc đang chịu hình phạt tù hoặc những người có hai hoặc nhiều quốc tịch (Điều 65). 184
Chương / / / . Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước của N ga... Các đại biểu Quốc hội không những đại diện cho khu vực mà họ được bầu cử mà đại diện cho toàn thổ dân tộc. Các đại biểu Quốc hội không thể kiêm nhiệm, không thể đồng thời giữ các chức VỊI khác trong bộ máy nhà nước và cũna không thể tham gia các hoạt động không phù hợp với quy chế của đại biểu Quốc hội theo quy định của luật như không thể kinh doanh hoặc tham gia những hoạt động có trả lương trừ hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học và các hoạt động sáng tạo. Nếu một đại biểu Quốc hội được bổ nhiệm làm Bộ trưởng thì phải chấm dứt hoạt động ở Quốc hội. Các đại biểu Quốc hội không thể bị buộc tội vì ý kiến hoặc sự bỏ phiếu của họ trong Quốc hội. Đại biểu Quốc hội có quyền miễn trừ, họ không thể bị bất, bị giam giữ, bị buộc tội trừ trường hợp phạm pháp quả tang, trường hợp này cần sự đồng ý của Quốc hội trong thời kỳ Quốc hội họp và của Chủ tịch Quốc hội trong thời kỳ Quốc hội không họp. Chế độ tiền lương của các đại biểu Quốc hội do Quốc hội quy định. Theo quy định tại Điều 74 Quốc hội là cơ quan hoạt động thường xuyên. Phiên họp đầu tiên của Quốc hội mới được bầu do Tổng thống triệu tập trong vòng một tháng sau khi bầu cử. Nếu Tổng thống không triệu tập thì Quốc hội sẽ tổ chức họp theo yêu cầu của ít nhất là 1/5 đại biểu. Phiên họp đầu tiên của Quốc hội do người cao tuổi nhất trong Quốc hội khai mạc. Trong kỳ họp đầu tiên các đại biểu Quốc hội phải tuyên thệ: '‘"Nhân danh nước Cộng 185
* 9 \ Tô chức và kiêm soát quyên lực nhà nước hoà Bungary tôi xin tuyên thệ tuân thù Hiển pháp và luật của niỉớc Cộng hoà Bungary, tôi xin nguyện làm hết sífc mình vì lợi ích của nhân dân'\ Trong kỳ họp đầu tiên Quốc hội bầu ra Chủ tịch và Phó Chủ tịch Quốc hội. Theo quy định tại Điều 77 Chủ tịch Quốc hội có các thẩm quyền sau đây: - Đại diện cho Quốc hội; - Dự kiến chương trình nghị sự của các kỳ họp; - Khai mạc, chủ toạ và bế mạc các kỳ họp của Quốc hội, duy trì trật tự các kỳ họp cùa Quốc hội; - Ký chứng thực nội dung văn bản mà Quốc hội thông qua; - Công bố tất cà các nghị quyết, tuyên bố của Quốc hội; - Tổ chức các quan hệ họp tác đối ngoại của Quốc hội; - Triệu tập các kỳ họp của Quốc hội theo yêu cầu của Tổng thống, của Hội đồng Bộ trưỏng, của Chủ tịch Quốc hội hoặc theo yêu cầu không ít hơn 1/5 số đại biểu Quốc hội. Cảc Uỷ ban của Quốc hội lập pháp Quốc hội bầu ra các Uỷ ban thường trực và các ư ỷ ban lâm thời (ad hoc). Các Uỷ ban thường trực là các “công xưởng” làm luật của Quốc hội và thực hiện quyền giảm sát theo lĩnh vực được phân công. Các Uỷ ban lâm thời (ad hoc) được bầu để chủ yếu thực hiện các công việc điều tra. 186
"* '> y Chư
Tô chức và kiêm soát quyên lực nhà nước trưởng các cơ quan khác theo quy định; - Phê chuẩn các hiệp ước, phê chuẩn các thoả ước cho vay chính phủ; - Giải quyết vấn đề tuyên bố chiến tranh và hoà bình, phê chuẩn việc điều quân và sử dụng các lực lượng quân sự ngoài biên giới quốc gia và việc điều quân của nước ngoài trên lãnh thổ Bungary hoặc đi qua lãnh thổ Bungary; - Theo yêu cầu của Tống thống hoặc Hội đồng Bộ trưcVng quyết định thiết quân luật hoặc tình trạng khẩn cấp trên toàn lãnh thổ hay một bộ phận của lãnh thổ quốc gia; - Tuyên bố đại xá; quy định các loại huân huy chương; quy định các ngày nghi chính thức; - Phê chuẩn hoặc bãi bỏ các điều ước quốc tế mà Chính phủ đã ký kết liên quan đến: + Các vấn đề chính trị hoặc quân sự; + Gia nhập của Bungary vào các tổ chức quốc tế; + Xác định biên giới, lãnh thổ của Cộng hoà Bungary; + Nghĩa vụ ngân khố; + Tham gia của Cộng hoà Bungary trong trọng tài quốc tế; + Liên quan đến các quyền cơ bản của con người; + Sửa đổi pháp luật quốc gia. Các điều ước quốc tế của Bungary mà Quốc hội đã phê chuẩn 188
ChmntỊỉ III. Tồ chức và kiểm soái (Ịuyền lực nhà mtớc của N ga... cũng có thề được Quốc hội bồ sung, sửa dôi hoặc bãi bỏ theo các thù lục mà pháp luật quốc tế hoặc thông lệ quốc tế quy định. Các loại văn bản mà Quốc hội ban hanh bao gồm luật, nghị quyết, tuyên ngôn và lời kêu gọi (law, rcsolution, declaration, and address). Các luật và nghị quyết của Quốc hội mang tính bắt buộc thực hiện đối với tất cả các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và công dân. ờ nước Cộng hoà Bungary sáng kiến pháp luật thuộc về các đại biểu Quốc hội và Hội đồng Bộ trưởng, Các dự luật về ngân sách nhà nước phải do Chính phủ soạn thảo và trình Quốc hội. Các dự luật được đọc và biếu quyết hai lần trong các kỳ họp khác nhau, trong trường hợp dặc biệt, Quốc hội có thể thảo luận và thông qua trong một kỳ họp và bicu quvếl chỉ một lần. Đối với các văn bản khác Quốc hội chỉ cần biểu quyết một lần. Các văn bản do Quốc hội thông qua phải được đăng trong công báo (The National Gazette) trong vòng 15 ngày, kể từ khi thông qua. Nếu có ít nhất 1/5 số đại biếu Quốc hội đề nghị bỏ phiếu không tín nhiệm Chính phủ, thì vấn đề bỏ phiếu bất tín nhiệm phải được đưa ra tại phiên họp của Quốc hội. Trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm nếu có trên 50% số đại biểu Quốc hội bỏ phiếu thuận Chính phủ buộc phải từ chức. Quốc hội có thể bỏ phiếu bất tín nhiệm Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ, trong trường hợp bỏ phiếu bất tín nhiệm Thủ tưóng Chính phủ nếu trên 50% số đại biểu Quốc hội bỏ phiếu thuận thi Thủ tướng phải từ chức. Neu cuộc bỏ 189
JỊ ^ Tô chức và kiêm so á t quyên lực nhà nước phiếu thứ nhất của Quốc hội về vấn đề không tín nhiệm Chính phủ không đủ 50% số phiếu thuận thì cuộc bỏ phiếu lần thứ hai không thể sớm hơn 6 tháng kể từ lần bỏ phiếu bất tín nhiệm thứ nhất. Các đại biểu Quốc hội có quyền chất vấn Hội đồng Bộ trưởng và cá nhân các Bộ trưỏng, Chính phủ và các Bộ trưởng có nghĩa vụ trả lời chất vấn. Quốc hội có quyền tự do trong việc sửa đổi các quy định của Hiến pháp trừ những trường hợp thuộc đặc quyền của Quốc hội lập hiến (Grand National Assembly). Sáng kiến sửa đổi Hiến pháp theo quy định tại Điều 154 Hiến pháp thuộc về Tổng thống hoặc ít nhất 1/4 số Đại biểu Quốc hội đề nghị. Dự thảo về sửa đổi Hiến pháp được đưa ra xem xét ở Quốc hội không thể sóm hơn 1 tháng hoặc muộn hơn 3 tháng khi sáng kiến đó được đề xuất. Hiến pháp chỉ có thể được sửa đổi khi có ít nhất 3/4 số phiếu nhất trí tán thành. Cuộc bỏ phiếu đó sẽ được tiến hành 3 lần trong 3 ngày khác nhau. Một dự Luật nếu nhận được hơn 2/3 số phiếu thuận nhưng chưa đủ 3/4 số phiếu sẽ được đưa ra thảo luận lại không sớm hơn 2 tháng và không muộn hơn 5 tháng sau lần bỏ phiếu đầu tiên. Dự luật này sẽ được thông qua nếu trong lần bỏ phiếu thứ 2 đạt ít nhất lừ 2/3 Irở lên số phiếu thuận của các thành viên Quốc hội. Các sửa đổi Hiến pháp được chủ tịch Quốc hội ký và công bố trên công báo trong vòng 7 ngày kể từ ngày thông qua. 3. Quốc hội lập hiến - Q uốc hội lớn (Grand National Assemhly) Quốc hội lập hiển được gọi là Quốc hội lớn gồm 400 thành 190
Chưímg III. Tổ chức và hiểm soát quyền lụv nhà nước của N ga... viên được thành lập bàng bầu cử theo nguyỏn tắc tự do, phổ thông, bình đẳng, trực tiếp, bỏ phiếu kín. Quốc hội lớn có các thẩm quyền sau đây: - Thông qua Hiến pháp; - Quyết định thay đổi biên giới, lãnh thổ của Cộng hoà Bungary và thông qua hiệp ước quốc tế về sự thay đối đó; - Quyết định sự thay đổi hình thức cấu trúc nhà nước và hình thức chính thể; - Quyết định sứa đổi khoản 2 Điều 5 (quy định Hiến pháp có hiệu lực trực tiếp); khoản 1, khoản 3 Điều 57 (Các quyền cơ bản của công dân; tuyên bố chiến tranh, thiết quân luật, tình trạng khẩn cấp); - Quyết định bổ sung, sửa đối Chương 9 Hiến pháp (bổ sung, sứa đối Hiến pháp, thông qua I liến pháp mới). 'Pheo quy định tại Điều 154 Hiến pháp sáng kiến sửa đổi Hiến pháp và xây dựng Miến pháp mới thuộc về Tổng thống và ít nhất 1/3 thành viên của Quốc hội. Dự thảo Hiến pháp mới, dự thảo bổ sung sửa đổi Hiến pháp hiện hành hoặc dự luật về thay đổi lãnh thổ quốc gia theo Điều 158 ĩỉiến pháp được đưa ra thảo luận ở Quốc hội không sớm hơn 2 tháng, không muộn hoTi 5 tháng kể từ ngày được đệ trình. Quyết định của Quốc hội về việc bầu cử lập hiến (Grand National Assembly) được thông qua bởi ít nhất 2/3 số phiếu thuận của các thành viên Quốc hội, Tổng thống có thẩm quyền quyết định lịch trình bầu cử Quốc hội lập hiến trong vòng 3 tháng kể từ ngày 191
Tổ chức và kiểm soát qu\ền lực nhà ntrớc Quốc hội ra nghị quyết. Việc thông qua dự thảo sửa đổi Hiến pháp hoặc dự thảo Hiến pháp mới đòi hỏi phải có ít nhất 2/3 số phiếu thuận của các đại biểu Quốc hội lập hiến trong 3 lần bỏ phiếu trong 3 ngày khác nhau (khoản 1 Điều 155). Chức năng của Quốc hội lập hiến là sửa đổi, bổ sung Hiến pháp hoặc thông qua Hiến pháp mới. Trong trường họp khẩn cấp, Quốc hội lập hiến có thể kéo dài hoạt động của mình và thay thế chức năng của Quốc hội lập pháp. Quốc hội lập hiến sẽ tự giải thể sau khi nhiệm vụ bổ sung sửa đổi Hiến pháp hoặc thông qua Hiến pháp mới đã hoàn thành. Các văn kiện của Quốc hội lập hiến do Chủ tịch Quốc hội (lập pháp) ký và đăng trên công báo trong vòng 7 ngày kể từ ngày thông qua. 4. Tổng thống 4.1. Cách thức bầu cử Tổng íhổng Theo quy định tại Điều 92 Hiến pháp năm 1991^ Tổng thống là người đứng đầu Nhà nước, là người đại diện cho sự thống nhất của dân tộc và thay mặt Nhà nước về mặt đối nội cũng như đối ngoại, tổng thống có một Phó Tổng thống giúp việc. Tổng thống do nhân dân bầu trực tiếp với nhiệm kỳ 5 năm theo nguyên tắc bầu cử, tự do, phổ thông, bình đẳng, trực tiếp bỏ phiếu kín. Yêu cầu đối với ứng cử viên chức vụ Tổng thống là công dân Bungary từ lúc sinh ra, trên 40 tuổi và đáp ứng yêu cầu của một ứng cử viên của đại biểu Quốc hội và phải thường trú tại Bungary ít nhất là 5 năm trước ngày bầu cử. Để trở thành Tổng thống ứng cử viên phải thu được trên 50% số phiếu họp lệ trong một cuộc bầu cừ phải có trên 50% cử tri đi bầu. 192
Chương III. Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước của N ga... N eu không có ứng cử viên nào trúng cử trong cuộc bỏ phiếu đầu tiên, cuộc bầu cử vòng hai sẽ được tiến hành trong vòng 7 ngày kể từ khi luyên bố kết quả bầu cử, 2 ứng cử viên có số phiếu cao nhất sẽ được chọn vào vòng 2. Trong vòng 2 người thắng cứ sẽ là người chiếm đa số phiếu. Cuộc bầu cử Tổng thống không diễn ra sớm hơn 3 tháng và cũng không muộn hơn 2 tháng trước ngày kết thúc nhiệm kỳ của Tống thống đương nhiệm. Toà án Hiến pháp là cơ quan có thẩm quyền xem xét tính hợp pháp của các cuộc bầu cử Tổng thống, việc xem xét tính hợp pháp của cuộc bầu cử Tổng thống sẽ được thực hiện trong vòng một tháng sau khi công bố kết quả bầu cử. Việc bầu cử Phó Tổng thống được diễn ra trong cùng một thời gian, trong cùng một loại phiếu với cùng điều kiện và cùng thủ tục như bầu cứ Tổng thống. Tổng thống và Phó Tổng thống không thể được bầu quá 2 nhiệm kỳ. Tổng thống và Phó Tống thống không thể đồng thời là đại biểu Quốc hội, không thề kiêm nhiệm bất kỳ chức vụ nào trong bộ máy nhà nước, không được thực hiện các hoạt động kinh tế, không đuợc tham gia trong ban lãnh đạo của bất kỳ đảng phái chính trị nào (khoản 2 Diều 95). Tổng thống và Phó Tổng thống phải thực hiện lễ tuyên thệ trước khi nhậm chức, với lời thề sau: "'Nhân danh nước Cộng hoà Bungary lỏi xin tuyên thệ luân thù Hiến pháp và luật cùa nước Cộng hoà Bungary, tôi xin nguyện làm hết sức m ình vì lợi ích cứa nìiÚN dũ>r. I.ời thề phải được thực hiện trong không khí trang nghiêm với sự có mặt của các đại biểu Quốc hội và các thành viên của Toà án Hiến pháp. 193
9 ^ \ Tô chức và kiểm soát quyên lực nhà nước Tổng thống và Phó Tổng thống cỏ thể từ chức trước thời hạn trong các trưòng hợp sau đây: - Đệ đơn xin từ chức trước Toà án Hiến pháp; - Do bị bệnh nặng không thể thực hiện được nhiệm vụ; - Theo quy định tại Điều 103 (Tổng thống bị xét xử và bị kết tội theo thủ tục đàn hạch (Impeachment). 4.2. Chức năng của Tổng thống Tổng thống có các chức năng sau đây: - Quyết định lịch trình bầu cử Quốc hội, bầu cử các cơ quan chính quyền địa phương và quyết định ngày trưng cầu dân ý theo thủ tục mà luật quy định; - Gửi thông điệp cho Quốc dân và Quốc hội; - Ký các Điều ước quốc tế vói những điều kiện mà luật quy định; - Công bố luật; - Theo đề nghị của Hội đồng Bộ trưởng (Chính phủ) quyết định ranh giới của các đơn vị hành chính lãnh thổ và thủ phủ của các đơn vị hành chính này; - Theo đề nghị của Hội đồng Bộ trường (Chính phủ) bổ nhiệm hoặc miễn nhiệm các đại sứ đặc mệnh toàn quyền và các nhà ngoại giao khác ở nước ngoài và các tổ chức quốc tế. Tiếp nhận các quốc thư và thư triệu hồi các đại diện ngoại giao nước ngoài ở Bungary; 194
Chư(mg III. Tồ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước của N ga... - Bổ nhiệm và miễn nhiệm các chức vự cao cấp trong bộ máy nhà nước theo quy dịnh cúa luật; - Tặng thưởng huân huy chu’ơng; - Quyết định các ván đề về quốc tịch Bungary; - Cho phép cư trú chính trị; - Thực hiện quyền ân xá; - Sau khi nghe tư vấn của các nhóm trong Quốc hội, Tổng thống lựa chọn đại diện của đảng chiếm đa số ghế trong Quốc hội bổ nhiệm vào chức vụ Thủ tướng và theo đề nghị của Thủ tướng bổ nhiệm các thành viên của Chính phủ. Neu sau 3 lần iên tiếp Quốc hội bác bỏ ứng cử viên Thủ tướng do Tổng thống lựa chọn, Tổng thống sẽ bố nhiệm Chính phủ lâm thời đồng thời giái tán Quốc hội và quyết định lịch trình bầu Quốc hội mới, tuy nhiên Tổng thống không thể giải tán Quốc hội trong 3 tháng cuối cùng của nhiệm kỳ Tổng thống. - Tổng tư lệnh tối cao của các lực lưcyng vũ trang của Cộng hoà Bungary, Tổng thống có quyền bổ nhiệm và miễn nhiệm chỉ huy trưỏng các lực lượng vũ trang và theo đề nghị của Chính phủ bồ nhiệm tất cả sĩ quan cao cấp trong quân đội. - Chủ tọa các phiên họp của Hội đồng cố vấn an ninh quốc gia; tổng động vièn hoặc động viên cục bộ theo yêu cầu của Chính phú phù hợp với quy định của Luật; tuyên bố tình trạng chiến tranh, loà bình, có quyền thiết quân luật hoặc tuyên bố tình trạng khẩn cấp; ban hành các sắc lệnh và các Thông điệp; các sắc lệnh của 195
Tổ chức và kiểm soát quyền lự c nhà nước Thống thống phải được Thủ tướng và Bộ trường liên quan tiếp ký. Tuy nhiên các sắc lệnh sau đây không cần phải tiếp ký: + Bổ nhiệm Chính phủ tạm thời; + Chỉ định ứng cử viên Thủ tướng; + Giải tán Quốc hội; + Không phê chuẩn dự luật của Quốc hội và trả lại dự luật cho Quốc hội xem xét lại; + Tổ chức và phương thức hoạt động của Văn phòng Tổng thống, về lịch trình tổ chức bầu cử và trưng cầu dân ý; + Việc công bố Luật. Tổng thống và Phó Tổng thống có quyền miễn Irừ (immunity), không phải chịu trách nhiệm vì những hành vi mà họ thực hiện trong khi làm nhiệm vụ của mình trừ tội phản quốc và vi phạm Hiến pháp. Theo quy định tại Điều 103, nếu có không ít hơn 1/4 số đại biểu Quốc hội đề nghị, vấn đề buộc tội Tổng thống theo thủ tục đàn hạch sẽ được đưa ra Quốc hội. Thủ tục đàn hạch sẽ được tiến hành nếu có 2/3 số đại biểu Quốc hội bỏ phiếu tán thành. Việc xét xử Tổng thống theo thủ tục đàn hạch sẽ do Toà án Hiến pháp thực hiện trong vòng 1 tháng kể từ khi Quốc hội quyết định đàn hạch Tổng thống. Nếu Toà án Hiến pháp tuyên bố Tổng thống hoặc Phó Tổng thống vi phạm Hiến pháp hoặc phản bội Tổ quốc thì chức vụ Tổng thống, Phó Tổng thống sẽ bị bãi miễn, các ưu quyền (quyền miễn trừ) sẽ bị bãi bỏ. 196
Chương III. Tổ chức và kiểm soát quyền lực nhà nước của N ga... 5.Hội đồng Bộ trư ở n g (Chính phu) Theo quy định tại Điều 105 Hội đồng Bộ trưỏng (Council of Ministers) là cơ quan lãnh đạo việc thực hiện các chính sách về đối nội và đối ngoại của Nhà nước. Hội đồng Bộ trưởng đảm bảo trật tự công cộng, an ninh quốc gia và ihực hiện sự lãnh đạo đổi với nền hành chính quốc gia và các lực lượng vũ trang. Hội đồng Bộ trưởng có chức năriR sau đây: - Quản lý việc thực hiện ngân sách nhà nước; - Tổ chức quản lý tài sản quốc gia; - Ký kết và tổ chức thirc hiện các Điều ước quốc tế theo quy định cúa luật (Điều 106). Thành phần Mội đồng Bộ trướng bao gồm Thủ tướng, các Phó rhủ tướng và các Bộ trưởng. Thủ tướng lãnh đạo, điều phối và chịu trách nhiệm về đường lối chính trị của Chính phủ. Thủ tướng là người có quyền đề nghị các ứng cử viên Bộ trưỏng để Tổng thống bổ nhiệm hoặc đề nghị Tống thống miễn nhiệm khỏi các chức vụ Bộ trường. Mỗi thành viên Hội đồng Bộ trưỏng lãnh đạo một Bộ, trường hợp đặc biệt có thể có Bộ trưởng không Bộ, mỗi Bộ trưởng đều phải tự chịu trách nhiệm về hoạt động của Bộ mình. Tất cả các thành viên của Hội đồng Bộ trưởng trước khi nhậm chức đều phải làm lễ tuyên thệ trước Quốc hội theo quy định lại Điều 76 Hiến pháp, riêu chuẩn để có thể được bổ nhiệm làm Bộ trường là công dân Bungary có đủ các điều kiện đế có thể trở thành các Đại biểu Quốc hội. 197
Tô chức và kiêm soát quyên lự c nhà nước Hội đồng Bộ trưởng có thể bị giải thể trong các trường họp sau đây: - Bị Quốc hội bỏ phiếu bất tín nhiệm; - Thủ tướng hoặc Hội đồng Bộ trưởng đệ đơn xin tử chức; - Thủ tưóng qua đời. Các thành viên Hội đồng Bộ trưởng không thể kiêm nhiệm các chức vụ khác cũng không thể tham gia bất kỳ một hoạt động nào có trả lương. Chính phủ có quyền ban hành pháp lệnh, nghị định và nghị quyết (decree, ordinance and resolution). Các Bộ trưởng có quyền ban hành lệnh, quyết định, chỉ thị, thông tư (Order, Instruction, Regulation and Rule). 6. Tổ chức tư pháp Quyền lực tư pháp ở Cộng hoà Bungary có nhiệm vụ bảo vệ các quyền và lọd ích họp pháp của công dân, pháp nhân và Nhà nước. Quyền lực tư pháp độc lập với lập pháp và hành pháp. Khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình các thẩm phán, các bồi thẩm, các công tố viên, các thẩm phán điều tra độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, tổ chức tư pháp được đảm bảo bằng một ngân sách độc lập. Quyền lực tư pháp được thực hiện nhân danh. Hệ thống Toà án cùa Cộng hoà Bungary bao gồm Toà án tối cao (the Supreme Court of Cassation, Toà Hành chính tối cao (the Supreme Administrative Court), Toà phúc thẩm (Court o f appeals), Toà đại hình (Court o f assizes), Toà án quân sự (Court-martial) và 198
ChuVng III. Tổ chức và kiểm soát quyên lực nhà ước của N ga... i ĩ Toà án quận (district court). Toà án chuvỗn biệt có thể được thành lập iheo quy định của luật, không có Toà án dặc biệt. Toà án có nhiệm vụ giám sát lính hợp hiến, họp pháp của các văn bàn pháp luật và các hành vi cúa các cơ quan hành chính nhà nước. Công dân và các tổ chức pháp nhân có quyền tự do phản biện các quyết định hành chính và hậu quà của nó trừ các trường họp đó à quy định của luật. Toà án phải đảm bào sự bình đẳníi và tranh tụng đối kháng giữa các bên của một vụ án trong tố tụng. Các thủ tục tư pháp phải đảm bảo tính trung thực của sự kiện. Tất cả các Toà án đều tiến hành xét xử công khai ngoài trừ một số trường hợp phải xử kín theo quy định của Luật. Tất cả các công dân và pháp nhân đều có quyền có luật sư trong tất cả các giai đoạn tố tụng. Toà án tối cao thực hiện quyền giám sát tối cao để đảm bảo các Toà án áp dụng pháp uật một cách chính xác và công bàng. Toà hành chính tối cao có nhiệm vụ giám sát tối cao để dảm bảo sự xét xừ công bằng và chính xác của các Toà án hành chính. Toà hành chính tối cao có nhiệm vụ xem xét tính hợp hiến, họp pháp cùa các văn bản của Hội đồng Bộ trưởng và các Bộ trưởng, tổ chức hệ thống các cơ quan công tố phù họp với lổ chức Toà án. Viện trưởng Viện công tố có nhiệm vụ giám sát dảm bảo tính họp hiến họp pháp trong hoạt động của các Uỷ viôn công tố. Theo Điều 127 Hiến pháp Bungary thì Cơ quan công tố có chức năng đảm bảo tính hợp hiến, họp pháp của các hoạt động: ' Trong việc buộc tội hình sự và truy tố trước Toà án; 199
Tồ chức và kiểm so á t quyền iụ~c nhà nước - Trong việc thi hành án hình sự và các biện pháp bồi thường thiệt hại; - Tham gia vào các vụ án dân sự hành chính khi pháp luật yêu cầu; - Ra quyết định bãi bỏ các văn bản vi phạm Hiến pháp và pháp luật cùa các cơ quan nhà nước. Các cơ quan điều tra nằm trong hệ thống cơ quan tư pháp thực hiện việc điều tra sơ bộ các vụ án hình sự. Các thẩm phán, các công tố viên và các thẩm phán điều tra do Hội đồng tư pháp tối cao lựa chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm. Chánh án Toà án tối cao, Chánh án Toà án hành chính tối cao và Viện trưởng Viện công tố do Tổng thống bổ nhiệm và miễn nhiệm theo đề nghị của Hội đồng thẩm phán tối cao với nhiệm kỳ 7 năm và không được tái bổ nhiệm. Các thẩm phán, điều tra viên và các thẩm phán điều tra trong 3 năm đầu tiên của nhiệm kỳ không thể chuyển đổi. Họ chỉ có thể m iễn nhiệm khi về hưu, xin từ chức, hoặc phải thi hành án hinh sự hoặc do không có khả năng thực hiện nhiệm vụ của mình kéo dài hơn 1 năm. Hội đồng thẩm phán tối cao (Supreme iudicial Council) bao gồm 25 thành viên trong đó thành viên đương nhiên là Chánh án toà án tối cao, Chánh án Toà án hành chính tối cao, Viện trưởng viện công tổ. Ngoài các thành viên đương nhiên, các thành viên còn lại là các luật gia có trình độ nghiệp vụ cao và có phẩm chất đạo đức, đồng thời, có thời gian làm việc trong ngành tư pháp không dưới 15 năm. 11 thành viên của Hội đồng thẩm phán tối 200