Công bằng y tế ở Việt Nam phân tích thực trạng và tập trung vào tử vong bà mẹ và trẻ em

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Báo cáo phân tích thực trạng này được thực hiện nhằm ước tính mức độ bất bình đẳng về cả tử vong bà mẹ và trẻ em cũng như các chỉ số sức khoẻ thiết yếu của bà mẹ và trẻ em liên quan mật thiết đến tử vong bà mẹ, trẻ em, tỉ lệ bệnh tật trẻ em, tình trạng dinh dưỡng trẻ em và tỉ suất sinh. Ngoài ra báo cáo còn tính toán một số chỉ số sức khoẻ trung gian quan trọng khác liên quan đến tử vong bà mẹ, trẻ em như kế hoạch hoá...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Công bằng y tế ở Việt Nam phân tích thực trạng và tập trung vào tử vong bà mẹ và trẻ em

COÂNG BAÈNG Y TEÁ ÔÛ VIEÄ T NAM PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG TAÄP TRUNG VAØO TÖÛ VONG BAØ MEÏ VAØ TREÛ EM BACKGROUND PAPER PREPARED FOR UNICEF CONSULTANCY ON "EQUITY IN ACCESS TO QUALITY HEALTHCARE FOR WOMEN AND CHILDREN" (APRIL 8-10, HA LONG CITY, VIETNAM) TAÙC GIAÛ JAMES C. KNOWLES SARAH BALES LEÂ Q UANG CÖÔØNG TRAÀN THÒ MAI OANH DÖÔNG HUY LÖÔNG PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
MUÏC LUÏC TOÙM TAÉT IV EXECUTIVE SUMMARY VIII 1 TÌNH HÌNH, BOÁI CAÛNH 1 Giôùi thieäu chung 1 Ngaønh y teá Vieät Nam 2 Boái caûnh trong nöôùc 2 Heä thoáng y teá 3 2 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 6 Khung khaùi nieäm 6 Tính toaùn möùc ñoä baát bình ñaúng 7 Ñöôøng cong baát bình ñaúng 8 Chæ soá baát bình ñaúng 8 Chæ soá möùc soáng 10 Nguoàn goác cuûa baát bình ñaúng 10 Phaân tích hoài quy 11 Phaân tích chæ soá baát bình ñaúng 12 Decomposition of the concentration index 14 3 NGUOÀN SOÁ LIEÄU 14 Soá lieäu ñieàu tra hoä gia ñình 14 Ñaëc tröng maãu nghieân cöùu 15 Thoâng tin veà chæ soá söùc khoeû thieát yeáu 16 Tính saün coù cuûa caùc chæ soá möùc soáng 16 Thoâng tin veà y teá döï phoøng 17 Thoâng tin veà khaùm chöõa beänh 17 Thoâng tin hoã trôï phaân tích hoài quy 17 Keát luaän veà soá lieäu ñieàu tra hoä gia ñình 18 Soá lieäu haønh chính 18 4 BAÁT BÌNH ÑAÚNG TRONG CAÙC CHÆ SOÁ SÖÙC KHOEÛ THIEÁT YEÁU 19 Töû vong treû em 19 Caùc öôùc tính tröôùc ñaây 20 Öôùc tính vôùi soá lieäu hieän taïi 24 Keát luaän 28 Töû vong baø meï 29 Soá lieäu hieän taiï 29 Soá lieäu hieän taïi 29 Keát luaän 31 Beänh taät ôû treû döôùi 5 tuoåi 31 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
vi MUÏC LUÏC Soá lieäu hieän taïi 32 Öôùc tính töø soá lieäu hieän taïi 35 Keát luaän 41 Tình traïng dinh döôõng ôû treû döôùi 5 tuoåi 42 Soá lieäu hieän taïi 42 Öôùc tính töø soá lieäu hieän taïi 45 Keát luaän 49 Möùc sinh 49 Soá lieäu hieän taïi 50 Öôùc tính töø soá lieäu hieän taïi 52 Keát luaän 56 5 BAÁT BÌNH ÑAÚNG TRONG CAÙC CHÆ SOÁ TRUNG GIAN QUAN TROÏNG 56 Keá hoaïch hoaù gia ñình 55 Soá lieäu hieän taïi 55 Soá lieäu öôùc tính hieän taïi 58 Keát luaän 60 Chaêm soùc thai saûn 61 Soá lieäu hieän taïi 61 Soá lieäu hieän taïi 64 Keát luaän 70 Saûn hoä sinh 70 Soá lieäu hieän taïi 71 Soá lieäu hieän taïi 73 Keát luaän 78 Tieâm chuûng 78 Soá lieäu hieän taïi 79 Soá lieäu hieän taïi 81 Keát luaän 85 Khaùm chöõa beänh 85 Soá lieäu öôùc tính ban ñaàu 85 Keát luaän 96 6 CAN THIEÄP CHÍNH PHUÛ VAØ PHI CHÍNH PHUÛ 96 Haï taàng y teá coâng 96 Caùc bieän phaùp cuï theå nhaèm taêng tyû leä soáng cuûa treû 98 Chöông trình daân soá vaø keá hoaïch hoaù gia ñình 99 Söùc khoeû sinh saûn 100 Chöông trình muïc tieâu quoác gia 101 Chöông trình tieâm chuûng môû roäng 101 Chöông trình dinh döôõng 103 Chöông trình Quaân Daân y keát hôïp 103 Chöông trình y teá hoïc ñöôøng 104 Taøi chính y teá coù troïng ñieåm 104 7 KEÁT LUAÄN 105 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Bieåu ñoà 1 Khung khaùi nieäm cô baûn söû duïng trong phaân tích thöïc traïng 7 Bieåu ñoà 2 Caùc ñöôøng cong baát bình ñaúng veà töû vong ôû treû döôùi 5 tuoåi trong soá treû sinh ra 20 trong 10 naêm tröôùc (1982/83-1992/93) ôû phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 töông öùng vôùi 2 LSM, ÑTMSVN 1992/1993 Bieåu ñoà 3 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà tyû leä treû sinh ra töû vong ôû ñoä tuoåi baát kyø 21 cuûa phuï nuõ trong ñoä tuoåi 15-49 ñaõ sinh con ít nhaát moät laàn töông öùng vôùi caùc LSM khaùc nhau, ÑTMSVN C1992 /93 Bieåu ñoà 4 Phaân tích chæ soá baát bình ñaúng (LSM = chæ soá giaøu ngheøo vaø tieâu duøng tröïc tieáp) 23 cuûa tæ leä treû sinh ra (CEB) ñaõ töû vong ôû ñoä tuoåi baát kyø, ÑTMSVN 1992/93 Bieåu ñoà 5 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà tyû leä treû sinh ra ñaõ töû vong ôû ñoä tuoåi baát kyø so cuûa 24 phuï nöõ trong ñoä tuoåi 19-45 ñaõ sinh ñeû ít nhaát moät laàn, söû duïng caùc LSM khaùc nhau, Ñieàu tra MICS III 2006 Bieåu ñoà 6 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà tyû leä treû em sinh ra ñaõ töû vong ôû löùa tuoåi baát kyø cuûa 24 phuï nöõ trong ñoä tuoåi 15-49 coù ít nhaát moät laàn sinh ñeû, söû duïng chæ soá giaøu ngheøo laøm LSM, ÑTMSVN 1992/93 vaø Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 7 Bieåu ñoà 7. Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM = chæ soá giaøu ngheøo vaø 26 tieâu duøng giaùn tieáp) ñoái vôùi tæ leä treû cheát ôû ñoä tuoåi baát kyø, Ñieàu tra MICS III 2006 Bieåu ñoà 8 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM= thu nhaäp trung vò ñaàu ngöôøi haøng thaùng cuûa hoä 26 gia ñình naêm 2005) veà töû vong sô sinh ôû 64 tænh thaønh, naêm 2004/05 vaø 2005/06 Bieåu ñoà 9 Phaân tích chi tieát CI (LSM = thu nhaäp ñaàu ngöôøi hoä gia ñình haøng thaùng naêm 2005) 27 veà töû vong treû sô sinh naêm 2005 vaø 2006 Bieåu ñoà 10 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà tyû leä chò em cuûa thaønh vieân trong hoä gia ñình coù 29 ñoä tuoåi 15+ töû vong trong quaù trình mang thai, sinh nôû hoaëc trong voøng 6 tuaàn sau sinh theo nhoùm nguõ phaân vò gia quyeàn daân soá tính theo caùc LSM töông öùng (cuûa ñoái töôïng ñieàu tra), Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 11 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà tyû leä treû ñoä tuoåi 0-17 maát meï theo caùc LSM khaùc nhau, 30 Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 12 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà ba chæ soá beänh taät ôû treû 32 döôùi 5 tuoåi, ÑTMSVN 1992/93 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
viii DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Bieåu ñoà 13 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) cuûa hai chæ soá beänh 33 taät ôû treû döôùi 5 tuoåi, ÑTMSVN naêm 1992/93 Bieåu ñoà 14 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tyû leä treû döôùi 5 tuoåi ñöôïc 34 ghi nhaän coù oám ñau caùc loaïi trong 2 tuaàn tröôùc, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 15 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng veà tæ leä beänh taät ôû treû döôùi 5 tuoåi, 35 Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 16. Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=Chæ soá giaøu ngheøo) cuûa 4 chæ soá beänh taät ôû treû 37 döôùi 5 tuoåi, ÑTMSHGÑ naêm 2006. Bieåu ñoà 17 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=Chæ soá giaøu ngheøo) cuûa boán chæ soá beänh 38 taät ôû treû döôùi 5 tuoåi, ÑTMSHGÑ naêm 2006 Bieåu ñoà 18 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi hoä gia ñình haøng 38 thaùng naêm 2005) veà soá ca soát reùt trong daân cö noùi chung ôû 64 tænh thaønh, naêm 2005 Bieåu ñoà 19 Phaân tích chi tieát CI (LSM=thu nhaäp haøng thaùng cuûa hoä gia ñình naêm 2005) veà 39 tyû leä maéc soát reùt, 2005 Bieåu ñoà 20 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà treû döôùi 5 tuoåi bò coøi coïc, 41 thieáu caân, gaày moøn töông ñoái, ÑTMSVN naêm 1992/93 Bieåu ñoà 21 Phaân tích chi tieát CI (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) cuûa ñieåm soá z veà chieàu cao theo tuoåi, 44 caân naëng theo tuoåi vaø caân naëng theo chieàu cao/chieàu daøi ôû treû döôùi 5 tuoåi, ÑTMSVN 1992 -1993 Bieåu ñoà 22 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) cuûa treû em döôùi 5 tuoåi bò 45 thaáp coøi, thieáu caân, coøi coïc töông ñoái vaø thaáp coøi nghieâm troïng, ÑTMSHGÑ naêm 2006 Bieåu ñoà 23 Phaân tích chi tieát CI (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) cuûa ñieåm soá z veà chieàu cao theo tuoåi, 46 caân naëng theo tuoåi, caân naëng theo chieàu cao/chieàu daøi ôû treû döôùi 5 tuoåi, ÑTMSHGÑ 2006 Bieåu ñoà 24 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi naêm 2005) 46 veà thaáp coøi, thieáu caân vaø coøi coïc töông ñoái ôû treû döôùi 5 tuoåi taïi 64 tænh naêm 2005 Bieåu ñoà 25 Phaân tích chi tieát CI (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi haøng thaùng 47 naêm 2005) ba chæ soá nhaân traéc hoïc naêm 2005 Bieåu ñoà 26 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà soá löôïng treû sinh thaønh (CEB) cuûa phuï nöõ hieän ñaõ 49 keát hoân trong ñoä tuoåi 15-49 söû duïng hai LSM khaùc nhau, ÑTMSVN 1992/93 Bieåu ñoà 27 Phaân tích chi tieát CI (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) soá löôïng treû sinh thaønh (CEB) cuûa 50 phuï nöõ hieän ñang keát hoân trong ñoä tuoåi 15-49, ÑTMSVN 1992/93. Bieåu ñoà 28 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà soá löôïng treû sinh thaønh (CEB) cuûa phuï nöõ trong ñoä 51 tuoåi 15-49 söû duïng caùc LSM khaùc nhau, Ñieàu tra MICS III 2006 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ ix Bieåu ñoà 29 Phaân tích chi tieát CI (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) soá löôïng treû sinh thaønh (CEB) 52 cuûa phuï nöõ hieän ñang keát hoân, ñoä tuoåi 15-49, Ñieàu tra MICS III 2006 Bieåu ñoà 30 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình bình quaân ñaàu ngöôøi haøng 53 thaùng trung vò naêm 2005) veà möùc sinh ôû 64 tænh thaønh naêm 2004/05 Bieåu ñoà 31 Phaân tích chi tieát CI (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi haøng thaùng trung 53 vò naêm 2005) veà möùc sinh, 2005 Bieåu ñoà 32 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà möùc söû duïng hieän taïi bieän 56 phaùp phoøng traùnh thai (baát kyø phöông phaùp naøo so vôùi phöông phaùp hieän ñaïi), ÑTMSVN naêm 1992/93 Bieåu ñoà 33 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà möùc söû duïng 57 hieän taïi bieän phaùp keá hoaïch hoaù gia ñình (baát kyø phöông phaùp naøo so vôùi phöông phaùp hieän ñaïi), naêm 1992/93 Bieåu ñoà 34 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà möùc söû duïng hieän taïi bieän 58 phaùp traùnh thai (bieän phaùp baát kyø so vôùi bieän phaùp hieän ñaïi), MICS III 2006 Bieåu ñoà 35 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà möùc söû duïng 60 hieän taïi bieän phaùp traùnh thai baát kyø vaø hieän ñaïi ôû phuï nöõ hieän ñang keát hoân ôû ñoä tuoåi 15-49, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 36 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà ba chæ soá khaùm thai thöïc 62 hieän ñoái vôùi treû sinh gaàn nhaát cuûa phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49, ÑTMSVN 1992/93 Bieåu ñoà 37 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà chaêm soùc 63 thai saûn ñoái vôùi treû sinh gaàn nhaát döôùi 5 tuoåi, ÑTMSVN 1992/93 Bieåu ñoà 38 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà khaùm thai ôû cô sôû y teá coù chuyeân moân cho treû sinh 64 gaàn nhaát döôùi 2 tuoåi söû duïng caùc LSM thay theá, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 39 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà khaùm thai baát kyø trong 65 laàn sinh gaàn nhaát, ÑTMSVN naêm 1992/93 vaø MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 40 Tyû leä phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 sinh con trong hai naêm tröôùc ñöôïc tieâm phoøng uoán vaùn 65 ñaày ñuû trong hoaëc tröôùc thai kyø gaàn nhaát theo nhoùm nguõ phaân vò gia quyeàn daân soá ñöôïc xaùc ñònh theo hai chæ soá möùc soáng khaùc nhau, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 41 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà khaùm thai toaøn dieän ñoái vôùi treû sinh laàn gaàn nhaát 66 döôùi 2 tuoåi söû duïng caùc LSM khaùc nhau, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 42 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) ñoái vôùi moät soá phaàn trong 67 khaùm thai toaøn dieän treû sinh laàn gaàn nhaát döôùi 2 tuoåi, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 43 Phaân tích chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà khaùm thai ôû treû sinh gaàn 68 nhaát döôùi 2 tuoåi, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
x DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Bieåu ñoà 44 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình bình quaân ñaàu ngöôøi 69 haøng thaùng naêm 2005) veà soá laàn khaùm thai 3+ ôû 64 tænh thaønh naêm 2005 Bieåu ñoà 45 Phaân tích chi tieát CI (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi haøng thaùng naêm 70 2005) veà khaùm thai (3+ laàn) naêm 2005 Bieåu ñoà 46 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà sinh ñeû coù nhaân vieân y teá 71 chuyeân moân vaø baùc syõ hoä sinh ôû treû sinh gaàn nhaát döôùi 5 tuoåi, ÑTMSVN naêm 1992/93 Bieåu ñoà 47 Ñöôøng cong baát bình ñaúng veà sinh ñeû taïi cô sôû y teá vaø beänh vieän ñoái vôùi treû sinh gaàn 71 nhaát trong 5 naêm qua, ÑTMSVN naêm 1992/93 Bieåu ñoà 48 Phaân tích chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) ñoái vôùi sinh ñeû coù 73 nhaân vieân y teá chuyeân moân hoä sinh vaø sinh ñeû ôû cô sôû y teá cuûa treû sinh gaàn nhaát döôùi 5 tuoåi, 1992/93. Bieåu ñoà 49 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà soá ca sinh treû sinh gaàn 74 nhaát döôùi 2 tuoåi ñöôïc nhaân vieân y teá chuyeân moân baát kyø hay baùc syõ hoaëc y syõ hoä sinh, Ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 50 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà sinh ñeû taïi cô sôû y teá hoaëc 74 beänh vieän ôû treû sinh gaàn nhaát trong 2 naêm qua, MICSIII naêm 2006 Bieåu ñoà 51 Phaân tích chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà sinh ñeû coù nhaân vieân 76 y teá chuyeân moân hoä sinh vaø sinh ñeû ôû cô sôû y teá ñoái vôùi treû sinh gaàn nhaát döôùi 2 tuoåi, ñieàu tra MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 52 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình ñaàu ngöôøi haøng thaùng 77 naêm 2005) veà sinh ñeû coù hoä sinh chuyeân moân ôû 64 tænh thaønh naêm 2005 Bieåu ñoà 53 Phaân tích chi tieát CI (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi haøng thaùng 77 naêm 2005) ñoái vôùi sinh ñeû coù hoä sinh chuyeân moân treân 64 tænh thaønh naêm 2005 Bieåu ñoà 54 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) cuûa treû döôùi 5 tuoåi ñöôïc tieâm 79 phoøng ñaày ñuû 4 loaïi vaéc xin vaø treû khoâng ñöôïc tieâm phoøng (tröø treû ñaõ töû vong), ÑTMSVN naêm 1992/93 Bieåu ñoà 55 Phaân tích CI (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) ñoái vôùi tieâm phoøng ñaày ñuû vaø khoâng tieâm 80 phoøng ôû treû döôùi 5 tuoåi, ÑTMSVN naêm 1992 /93 Bieåu ñoà 56 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tyû leä treû döôùi 5 tuoåi coøn soáng 81 ñöôïc bieát ñaõ tieâm phoøng ñaày ñuû, söû duïng caùc ñònh nghóa khaùc nhau veà tieâm phoøng ñaày ñuû, MICS III naêm 2006 Bieåu ñoà 57 Phaân tích chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tieâm phoøng ñaày ñuû vaø 83 khoâng tieâm phoøng ôû treû döôùi 5 tuoåi, MICS III naêm 2006 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ xi Bieåu ñoà 58 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi haøng 83 thaùng naêm 2005) ñoái vôùi treû döôùi 1 tuoåi ñöôïc tieâm phoøng ñaày ñuû vaø treû döôùi 1 tuoåi ñöôïc tieâm phoøng sôûi treân 64 tænh thaønh, naêm 2005. Bieåu ñoà 59 Phaân tích CI (LSM=thu nhaäp hoä gia ñình treân ñaàu ngöôøi haøng thaùng naêm 2005) ñoái 84 vôùi hai chæ soá tieâm chuûng ôû treû naêm 2005 Bieåu ñoà 60 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=tieâu duøng ñaàu ngöôøi ño ñaïc tröïc tieáp vaø chæ soá 86 giaøu ngheøo) veà khaùm beänh taïi cô sôû y teá cuûa treû döôùi 5 tuoåi baùo oám hay bò thöông tích trong 4 tuaàn tröôùc Bieåu ñoà 61 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà khaùm beänh ôû 87 cô sôû y teá cuûa treû döôùi 5 tuoåi ñöôïc bieát coù oám ñau, thöông tích trong 4 tuaàn tröôùc Bieåu ñoà 62 Ñöôøng baát bình ñaúng (LSM=tieâu duøng ñaàu ngöôøi tính tröïc tieáp vaø chæ soá giaøu ngheøo) 88 veà khaùm beänh cuûa phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 baùo oám, thöông tích trong 4 tuaàn tröôùc Bieåu ñoà 63 Phaân tích chi tieát chæ soá baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà khaùm beänh ôû 89 cô sôû y teá cuûa phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 baùo oám, thöông tích trong 4 tuaàn tröôùc Bieåu ñoà 64 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo vaø tieâu duøng tröïc tieáp) veà tæ 91 leä treû oám coù khaùm chöõa noäi truù (thôøi gian tham chieáu 12 thaùng) hay khaùm chöõa ngoaïi truù (thôøi gian tham chieáu 4 tuaàn), 2006 Bieåu ñoà 65 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tæ leä treû oám ñöôïc khaùm 91 chöõa ngoaïi truù ôû beänh vieän, TYTX hay cô sôû tö nhaân hay treû ñöôïc “töï ñieàu trò” (thôøi gian tham chieáu 4 tuaàn), 2006 Bieåu ñoà 66 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tæ leä treû oám ñau khaùm 92 chöõa noäi truù ôû TYTX hay beänh vieän (thôøi gian tham chieáu 12 thaùng), 2006 Bieåu ñoà 67 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo vaø tieâu duøng tröïc tieáp) veà tæ leä 93 phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 oám ñau coù khaùm chöõa noäi truù (thôøi gian tham chieáu 12 thaùng) hay khaùm chöõa ngoaïi truù (thôøi gian tham chieáu 4 tuaàn), 2006 Bieåu ñoà 68 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tæ leä phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 94 oám ñau coù khaùm chöõa ngoaïi truù ôû beänh vieän, TYTX, cô sôû tö nhaân hay töï ñieàu trò (thôøi gian tham chieáu 4 tuaàn), 2006 Bieåu ñoà 69 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=chæ soá giaøu ngheøo) veà tæ leä phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 95 oám ñau coù khaùm chöõa noäi truù ôû TYTX hay beänh vieän (thôøi gian tham chieáu 12 thaùng), 2006 Bieåu ñoà 70 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp ñaàu ngöôøi hoä gia ñình haøng thaùng 97 naêm 2005) veà chæ soá khoaûng caùch ñeán cô sôû y teá ôû tuyeán xaõ vaø thoân baûn, 2005 Bieåu ñoà 71 Ñöôøng cong baát bình ñaúng (LSM=thu nhaäp ñaàu ngöôøi hoä gia ñình haøng thaùng 98 naêm 2005) veà chæ soá chi tieâu ngaân saùch ñòa phöông veà y teá, 2005 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
TOÙM TAÉT Baùo caùo phaân tích thöïc traïng naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm öôùc tính möùc ñoä baát bình ñaúng veà caû töû vong baø meï vaø treû em cuõng nhö caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu cuûa baø meï vaø treû em lieân quan maät thieát ñeán töû vong baø meï, treû em, tæ leä beänh taät treû em, tình traïng dinh döôõng treû em vaø tæ suaát sinh. Ngoaøi ra baùo caùo coøn tính toaùn moät soá chæ soá söùc khoeû trung gian quan troïng khaùc lieân quan ñeán töû vong baø meï, treû em nhö keá hoaïch hoaù gia ñình, chaêm soùc khi mang thai, chaêm soùc sau sinh, tieâm chuûng vaø ñieàu trò. Baùo caùo seõ trình baøy vaø so saùnh caùc keát quaû veà baát bình ñaúng töø nhöõng naêm 1992/93 vaø keát quaû gaàn ñaây trong naêm 2006. Nguoàn döõ lieäu chính ñöôïc söû duïng trong phaân tích thöïc traïng naøy laø ba ñieàu tra hoä gia ñình - Ñieàu tra möùc soáng Vieät Nam 1992/93 (ÑTMSVN), Khaûo saùt cuïm ña chæ soá veà baø meï vaø treû em (MICS) III naêm 2006 vaø Ñieàu tra möùc soáng Hoä gia ñình Vieät Nam 2006 (ÑTMSHGÑ), cuõng nhö soá lieäu caáp tænh töø Heä thoáng Thoâng tin Y teá cuûa Boä Y teá (HTTTYT) vaø caùc nguoàn khaùc. Ngoaøi caùc tính toaùn veà baát bình ñaúng, phaân tích thöïc traïng naøy coøn trình baøy caùc keát quaû phaân tích hoài quy ñöôïc söû duïng nhaèm xaùc ñònh caùc yeáu toá aûnh höôûng nhö tuoåi, giôùi tính, trình ñoä hoïc vaán, thu nhaäp, daân toäc vaø nôi sinh soáng coù quan heä chaët cheõ nhaát vôùi caùc chæ soá treân. Möùc ñoä baát bình ñaúng quan saùt ñöôïc cuõng ñöôïc phaân tích nhaèm löôïng hoaù vai troø cuûa caùc yeáu toá lieân quan naøy trong möùc ñoä baát bình ñaúng ghi nhaän ñöôïc. Khung khaùi nieäm cuûa baùo caùo naøy taäp trung vaøo boán lónh vöïc: caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu (töû vong, beänh taät, dinh döôõng meï vaø treû em vaø tæ suaát sinh), caùc chæ soá trung gian quan troïng coù lieân heä nhaân quaû vôùi nhöõng chæ soá söùc khoeû thieát yeáu (chaúng haïn nhö keá hoaïch hoaù gia ñình, chaêm soùc tieàn saûn, saûn hoä sinh vaø tieâm chuûng), caùc dòch vuï y teá lieân quan (nhö khoaûng caùch ñòa lyù, chaát löôïng vaø chi phí), vaø caùc yeáu toá lieân quan ôû caû caáp ñoä coäng ñoàng vaø caù nhaân/hoä gia ñình (keå caû caùc ñaëc tröng quan saùt ñöôïc nhö tuoåi, giôùi tính, hoïc vaán, daân toäc, thu nhaäp vaø ñòa ñieåm, cuõng nhö nhöõng yeáu toá khoâng quan saùt ñöôïc nhö kinh nghieäm, caùc yeáu toá di truyeàn vaø öu tieân cuûa caù nhaân) coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán möùc söû duïng dòch vuï y teá vaø caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu. Vieäc tính toaùn möùc ñoä baát bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc khoeû laø moät phaàn quan troïng cuûa phaân tích thöïc traïng naøy, trong ñoù tuaân thuû chaët cheõ höôùng daãn veà phaân tích möùc bình ñaúng trong y teá môùi coâng boá cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.1 Coâng cuï phaân tích chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn baát bình ñaúng y teá trong baùo caùo laø phöông phaùp nguõ phaân vò gia quyeàn veà daân soá, ñöôøng cong baát bình ñaúng, chæ soá baát bình ñaúng (CI) vaø chæ soá möùc soáng (LSM). Caùc keát quaû chính cuûa phaân tích thöïc traïng goàm: Qua phaân tích cho thaáy toàn taïi möùc ñoä baát bình ñaúng trung bình veà töû vong treû em ôû Vieät Nam, chuû yeáu ôû phuï nöõ ngheøo vaø con caùi cuûa hoï, keùo daøi töø ít nhaát nhöõng naêm 1992/93 (theå hieän toång möùc töû vong treû em trong moät soá naêm) tuy tæ leä töû vong sô sinh chung ñaõ giaûm ñöôïc ñaùng keå trong thôøi kyø naøy. Tuy nhieân, keát luaän naøy chöa ñöôïc khaúng ñònh do baûn chaát cuûa söï baát bình ñaúng veà töû vong treû em quan saùt ñöôïc ôû caùc naêm 1992/93 (nghieâng veà ngöôøi ngheøo hay ngöôøi giaøu) laø phuï thuoäc vaøo LSM ñöôïc choïn söû duïng ñeå xeáp haïng caù nhaân. Nhöõng yeáu toá goùp phaàn vaøo söï baát bình ñaúng quan saùt ñöôïc veà töû vong treû em ôû caû caùc naêm 1992/93 vaø 2006 bao goàm: trình ñoä hoïc vaán (keå caû trình ñoä hoïc vaán cao nhaát cuûa baát keå ngöôøi lôùn naøo trong hoä gia ñình vaø daàn daàn laø trình ñoä hoïc vaán cuûa phuï nöõ), yeáu toá daân toäc vaø chæ soá giaøu ngheøo. Möùc ñoùng goùp töông ñoái cuûa chæ soá 1 Owen O'Donnell, Eddy van Doorslaer, Adam Wagstaff vaø Magnus Lindelow, Phaân tích möùc Bình ñaúng Y teá Söû duïng Soá lieäu Khaûo saùt Hoä gia ñình, boä taøi lieäu ñaøo taïo cuûa Vieän Ngaân haøng Theá giôùi. Ngaân haøng Theá giôùi, Oasinhtôn (2007). PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
TOÙM TAÉT xiii giaøu ngheøo vaøo söï baát bình ñaúng veà töû vong treû em khoâng baét nguoàn töø vieäc noù lieân quan chaët cheõ ñeán töû vong treû em (heä soá öôùc tính cuûa chæ soá naøy veà thoáng keâ laø khoâng ñaùng keå trong taát caû caùc moâ hình hoài quy ñöôïc tính toaùn baèng caùc soá lieäu cuûa caû khaûo saùt naêm 1992/93 vaø 2006) maø ñuùng hôn laø möùc ñoä baát bình ñaéng (CI) khaù cao trong noäi taïi cuûa noù (do vai troø cuûa moät tham soá trong CI ñoái vôùi moïi tham soá söùc khoeû laø saûn phaåm cuûa ñoä co giaõn öôùc tính cuûa tham soá ñoù vôùi tham soá söùc khoeû naøy vaø CI cuûa chính noù). Möùc phaân boå caùc soá lieäu caáp tænh veà töû vong sô sinh (laø nhöõng tính toaùn tröïc tieáp döïa treân caùc khaûo saùt quy moâ lôùn haøng naêm veà Thay ñoåi trong Daân soá vaø Keá hoaïch hoaù Gia ñình) cho thaáy möùc baát bình ñaúng veà töû vong treû em cao hôn so vôùi caùc soá lieäu ñieàu tra hoä gia ñình. Thu nhaäp hoä gia ñình, daân toäc vaø tæ leä maéc soát reùt chieám tæ troïng phaàn lôùn trong möùc baát bình ñaúng quan saùt ñöôïc veà töû vong sô sinh ôû caùc tænh. Ñaùng tieác laø hieän thoâng tin veà möùc baát bình ñaúng trong töû vong baø meï ôû Vieät nam vaãn coøn raát haïn cheá, thaäm chí thoâng tin veà söï bieán ñoäng cuûa chæ soá naøy trong töøng thôøi kyø coøn hieám hoi hôn. Tuy nhieân, nhöõng soá lieäu ít oûi ñöôïc phaân tích trong baùo caùo thöïc traïng naøy cho thaáy möùc töû vong baø meï coù söï phaân boå khoâng ñoàng ñeàu vaø thaáp hôn ôû ngöôøi giaøu, cuõng gioáng nhö trong tröôøng hôïp töû vong treû em. Soá lieäu hieän coù veà töû vong ôû treû döôùi 5 tuoåi naêm 1992/93 cho thaáy haàu nhö khoâng coù söï baát bình ñaúng naøo trong tæ leä beänh taät noùi chung (oám ñau, thöông taät trong 4 tuaàn tröôùc hay 12 thaùng tröôùc) vaø chæ coù moät möùc ñoä baát bình ñaúng nhoû vaø khoâng ñaùng keå trong tæ leä maéc tieâu chaûy trong voøng 4 tuaàn tröôùc ñieàu tra. Tuy vaäy, soá lieäu naêm 2006 laïi cho thaáy coù söï baát bình ñaúng ñaùng keå, nhaát laø ôû ngöôøi ngheøo trong tæ leä maéc tieâu chaûy ôû treû döôùi 5 tuoåi, maø khoâng phaûi ôû caùc daïng beänh taät treû em thoâng thöôøng khaùc. Trình ñoä hoïc vaán cuûa ngöôøi lôùn trong hoä gia ñình laø moät nhaân toá quan troïng thöôøng xuyeân ñoùng goùp vaøo söï baát bình ñaúng veà tæ leä beänh taät ôû treû quan saùt thaáy trong naêm 2006 trong khi trình ñoä hoïc vaán cuûa baø meï lieân tuïc buø tröø möùc ñoùng goùp naøy. Ñaùng tieác laø do soá lieäu veà tæ leä beänh taät ôû treû döôùi 5 tuoåi trong caùc ñieàu tra hoä gia ñình thieáu nghieâm troïng neân khoâng theå keát luaän ñöôïc lieäu ñaõ coù thay ñoåi naøo trong caùc thôøi kyø veà möùc ñoä baát bình ñaúng trong tæ leä beänh taät ôû treû döôùi 5 tuoåi. Phaân tích ôû tuyeán tænh veà tæ leä maéc soát reùt trong daân cö noùi chung cho thaáy coù moät möùc ñoä baát bình ñaúng cao veà tæ leä maéc soát reùt, nhaát laø ôû caùc tænh ngheøo, ñoàng thôøi caùc taùc nhaân chính cuûa söï baát bình ñaúng quan saùt thaáy naøy laø thu nhaäp vaø daân toäc cuûa hoä gia ñình. Maëc duø vieäc ñoâ thò hoaù coù buø tröø phaàn naøo hai yeáu toá naøy nhöng coù khaû naêng hieän töôïng naøy laø do baùo caùo thieáu veà caùc ca maéc soát reùt ôû noâng thoân. Veà tæ leä suy dinh döôõng ôû treû döôùi 5 tuoåi naêm 1992/93 coù söï baát bình ñaúng töông ñoái, vaø ñaõ taêng leân ñaùng keå trong naêm 2006, maëc duø tæ leä suy dinh döôõng bình quaân ôû treû giaûm trong cuøng thôøi kyø. Baát bình ñaúng ngaøy caøng taêng neáu tính theo thu nhaäp hoä gia ñình coù theå laø moät taùc nhaân chính goùp phaàn laøm taêng söï baát bình ñaúng veà tæ leä suy dinh döôõng ôû treû trong caùc thôøi kyø tuy raèng caùc yeáu toá khoâng ñöôïc quan saùt ôû tuyeán xaõ cuõng goùp phaàn ñaùng keå vaøo tæ leä suy dinh döôõng nheï caân vaø coøi coïc. Phaân tích soá lieäu tuyeán tænh cho thaáy söï cheânh leäch veà thu nhaäp giöõa caùc tænh laø nguyeân nhaân cuûa phaàn lôùn söï baát bình ñaúng quan saùt thaáy trong naêm 2005 veà caû tæ leä thaáp coøi töông ñoái vaø tình traïng thieáu caân töông ñoái ôû treû döôùi 5 tuoåi. Veà tæ suaát sinh vaãn toàn taïi moät möùc ñoä baát bình ñaúng töông ñoái, nhaát laø ôû ngöôøi ngheøo vaø chöa thaáy coù thay ñoåi naøo töø thôøi kyø 1992/93 ñeán 2006. Tuy nhieân, trong cuøng thôøi kyø naøy, toång tæ suaát sinh ñaõ lieân tuïc giaûm töø 3,3 con moät phuï nöõ trong caùc naêm 1989-1994 xuoáng gaàn möùc sinh thay theá trong naêm 2004. Vieäc möùc baát bình ñaúng trong möùc sinh haàu nhö khoâng thay ñoåi qua caùc giai ñoaïn naøy laø ñieàu ñaùng ngaïc nhieân vì Vieät Nam ñaõ coù moät chöông trình keá hoaïch hoaù gia ñình saâu roäng vaø ñaït hieäu quaû roõ trong cuøng thôøi kyø. Caùc nhaân toá chính lyù giaûi söï baát bình ñaúng cuûa möùc sinh goäp quan saùt ñöôïc trong naêm 1992/93 laø hoïc vaán cuûa phuï nöõ vaø caùc "nhaân toá coá ñònh caáp xaõ", nhöng theo soá lieäu naêm 2006, ngoaøi söï ñoùng goùp cuûa hai nhaân toá naøy coøn coù nhaân toá hoïc vaán cuûa moïi ngöôøi lôùn trong hoä gia ñình vaø chæ soá giaøu ngheøo (thay theá cho "thu nhaäp thöôøng PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
xiv TOÙM TAÉT xuyeân" cuûa hoä gia ñình). Caùc "nhaân toá coá ñònh caáp xaõ" trong naêm 1992/93 chuû yeáu theå hieän söï thay ñoåi ôû tuyeán xaõ trong "thu nhaäp" bình quaân hoä gia ñình. Tuy vaäy, ñeán naêm 2006, "thu nhaäp" bình quaân hoä gia ñình ôû tuyeán xaõ khoâng coøn ñöôïc coi laø moät yeáu toá quan troïng aûnh höôûng ñeán "hieäu öùng coá ñònh caáp xaõ" tính toaùn ñöôïc. Thay vaøo ñoù, tæ leä ngöôøi Coâng giaùo vaø tæ leä ngöôøi daân toäc ôû ngöôøi Kinh vaø ngöôøi Hoa trong coäng ñoàng ñöôïc coi laø caùc nhaân toá chính aûnh höôûng ñeán "hieäu öùng coá ñònh caáp xaõ", sau ñoù laø möùc daân trí bình quaân cuûa coäng ñoàng vaø tæ leä tieâm chuûng bình quaân cuûa coäng ñoàng (ñöôïc coi laø chæ soá hieäu quaû trung gian cuûa caùc can thieäp y teá coâng). Vuøng cö truù cuõng laø moät yeáu toá quan troïng giaûi thích hieäu öùng coá ñònh caáp xaõ tính ñöôïc trong naêm 2006, cho thaáy nhöõng möùc ñoï hieäu quaû khaùc nhau trong trieån khai chính saùch keá hoaïch hoaù gia ñình ôû nhieàu khu vöïc. Ñeán naêm 2004/05, caùc taùc nhaân chính gaây baát bình ñaúng trong möùc sinh ôû tuyeán tænh laø thu nhaäp vaø töû vong sô sinh. Ñaõ coù nhöõng thay ñoåi ñaùng keå theo thôøi gian veà caû baûn chaát vaø möùc ñoä baát bình ñaúng trong möùc söû duïng phöông tieän traùnh thai trong thôøi kyø töø 1992/93 ñeán 2006, ñaëc bieät laø caùc phöông tieän traùnh thai hieän ñaïi. Neáu tröôùc ñaây toàn taïi söï baát bình ñaúng ôû möùc vöøa phaûi maø nhoùm phuï nöõ giaøu söû duïng caùc phöông tieän traùnh thai hieän ñaïi nhieàu hôn thì giôø ñaây ñaõ trôû thaønh baát bình ñaúng maø phuï nöõ ngheøo söû duïng nhieàu hôn nhoùm phuï nöõ giaøu (tuy ôû möùc ñoä baát bình ñaúng hieän taïi nhoû hôn möùc ñoä baát bình ñaúng trong quaù khöù). Vai troø cuûa caùc yeáu toá kinh teá xaõ hoäi goùp phaàn gaây baát bình ñaúng trong söû duïng phöông tieän traùnh thai cuõng ñang giaûm daàn. Nhöõng thay ñoåi naøy coù theå thaáy tröôùc nhôø chöông trình keá hoaïch hoaù gia ñình saâu roäng vaø hieäu quaû. Ñaõ coù nhöõng chuyeån bieán ñaùng keå veà möùc ñoä tieáp caän bình quaân cuûa phuï nöõ ít nhaát laø dòch vuï chaêm soùc tieàn saûn taïi cô sôû chính quy trong thôøi kyø 1992/93 ñeán 2006, cuõng nhö ñaõ giaûm ñöôïc baát bình ñaèng trong chæ soá naøy (ví duï ñieàu tra naêm 2006 cho thaáy coù 91% phuï nöõ coù thai ñöôïc chaêm soùc tieàn saûn taïi cô sôû y teá chính quy, ñoàng thôøi CI cuûa chæ soá naøy ñaõ giaûm töø 0,125 naêm 1992/93 xuoáng 0,059 naêm 2006). Tuy nhieân, khoâng roõ coù hay khoâng caùc tieán boä töông töï trong chæ soá taêng soá laàn khaùm thai cuûa phuï nöõ coù thai trong thôøi kyø naøy (vì MICS III naêm 2006 khoâng thu thaäp thoâng tin naøy). Vieäc vaãn toàn taïi söï baát bình ñaúng ñaùng keå trong tæ leä phuï nöõ môùi sinh con ñöôïc tieâm chuûng uoán vaùn ñaày ñuû cho thaáy coù theå vaãn coøn baát bình ñaúng ñaùng keå veà soá laàn khaùm thai. Veà chaát löôïng khaùm thai ñoái vôùi phuï nöõ coù thai cuõng coù möùc baát bình ñaúng cao. Chaúng haïn, CI trong thöû maùu laø +0,331 (cao hôn möùc baát bình ñaúng trong tieâu duøng ñaàu ngöôøi), trong khi CI trong thöû nöôùc tieåu laø +0,267 (ñeå so saùnh, möùc CI trong sieâu aâm laø 0,168). "Thu nhaäp coá ñònh" cuûa hoä gia ñình laø nguyeân nhaân gaây phaàn lôùn söï baát bình ñaúng trong chaát löôïng khaùm thai. Söï baát bình ñaúng ñaù ng keå vaãn toà n taïi trong möù c phaân boå cuûa haà u heá t caùc chæ soá saû n hoä sinh, keå caû "hoä sinh chuyeân khoa." Maë c duø ñaõ giaû m ñöôï c ñaù ng keå möù c baát bình ñaè ng trong moät soá chæ soá töø naê m 1992/93 (chaúng haï n, veà sinh ñeû ôû baá t kyø cô sôû y teá naø o hay sinh ñeå ôû beänh vieän), möù c giaû m baá t bình ñaú ng trong "hoä sinh chuyeân khoa" laø raá t thaáp. Hieä u öùng coá ñònh caáp xaõ (coù theå phaû n aù nh caùc hieäu öù ng coá ñònh caù c caá p cao hôn) chieá m phaà n lôù n nguyeân nhaâ n gaâ y baá t bình ñaú ng quan saùt ñöôïc trong caùc chæ soá saû n hoä sinh (bao goàm gaàn moät nöû a möù c baát bình ñaú ng trong "hoä sinh chuyeâ n khoa"). Phaân tích ôû tuyeá n xaõ veà caùc hieä u öù ng coá ñònh cho thaáy hieäu öù ng naøy coù theå phaûn aùnh söï bieán ñoä ng trong möù c tieá p caä n vaø chaá t löôï ng cuûa caùc dòch vuï y teá ôû ñòa phöông. Keá t quaû phoûng vaá n caù c ñoá i töôïng lieâ n quan khaú ng ñònh raèng khoaû ng caù ch ñòa lyù, söï thieáu hieå u bieát veà thôø i ñieåm caà n ñi khaù m, chi phí khaùm chöõ a vaø chaá t löôïng dòch vuï sinh saû n ñeà u goù p phaàn gaâ y baá t bình ñaú ng trong tieáp caän dòch vuï y teá sinh saû n, nhaát laø ôû ngöôøi ngheøo. Tuy ñaõ coù nhöõ ng caûi thieä n ñaù ng keå theo thôø i gian ñöôï c ghi nhaä n ôû moät soá chæ soá bình quaân caù c dòch vuï tieâ m chuû ng chuû yeá u nhöng vaã n toà n taï i moät möùc baá t bình ñaú ng lôùn trong caù c chæ soá naøy theo soá lieäu ñieà u tra hoä gia ñình. Veà phía caà u, thu nhaä p, daâ n toä c vaø hoïc vaá n cuû a ngöôøi lôù n (tuy ôû möù c ñoä thaá p hôn ñoái vôù i yeá u toá hoïc vaá n trong naê m 2006 so vôù i 1992/93) vaã n goù p phaàn ñaù ng keå gaâ y baá t bình ñaúng quan PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
TOÙM TAÉT xv saù t thaáy trong caù c chæ soá tieâ m chuûng chính, trong khi veà phía cung, phaân tích thöïc traï ng naø y ñaõ phaù t hieä n ñöôïc moät soá baè ng chöùng cho thaá y khoù khaê n trong tieá p caä n ñeá n cô sôû y teá vaø thaøy thuoá c cuõ ng laø yeáu toá quan troï ng. Soá lieäu veà khaùm chöõa beänh ôû caû ñoái töôïng treû döôùi 5 tuoåi vaø phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 cho thaáy möùc baát bình ñaúng raát thaáp ôû caû nhöõng ngöôøi bò oám hay thöông tích ñöôïc khaùm chöõa noäi truù hay ngoaïi truù döôùi baát kyø hình thöùc naøo. Tuy nhieân, veà loaïi hình chaêm soùc ôû caû phuï nöõ vaø treû em vaãn coøn baát bình ñaúng. Khaùm chöõa ngoaïi truù vaø noäi truù ôû caùc traïm y teá xaõ (TYTX) vaø caùc phoøng khaùm ña khoa khu vöïc chuû yeáu phuïc vuï ngöôøi ngheøo (tuy TYTX vaø Phoøng khaùm ña khoa khu vöïc chæ chieám khoaûng 2% soá ca nhaäp vieän noäi truù). Ñieàu ngaïc nhieân laø coù raát ít baát bình ñaúng trong vieäc söû duïng dòch vuï khaùm chöõa noäi truù ôû beänh vieän cho caû naêm 1992/93 vaø 2006. Töï ñieàu trò phoå bieán hôn ôû ñoái töôïng phuï nöõ vaø treû em giaøu. Töông töï, nhoùm naøy cuõng söû duïng caùc dòch vuï khaùm chöõa beänh ngoaïi truù ôû caû beänh vieän vaø cô sôû tö nhaân nhieàu hôn ñaùng keå so vôùi nhoùm ngheøo. Keát luaän chính cuûa baùo caùo phaân tích thöïc traïng naøy laø: Thöù nhaát, möù c ñoä baá t bình ñaú ng trong caù c chæ soá y teá quan troï ng cuûa baø meï vaø treû em ôû Vieät Nam cheâ nh leäch nhieàu, caû vaøo naêm 1992/93 vaø 2006. Moä t soá chæ soá theå hieä n raá t ít baá t bình ñaúng nhö chæ soá veà tình traï ng dinh döôõ ng cuû a phuï nöõ naê m 1992/93, chæ soá veà möù c söû duïng caù c bieä n phaù p traù nh thai naê m 2006 (baát kyø phöông phaùp naøo hay laø phöông phaù p traù nh thai hieä n ñaïi), haà u heát caù c chæ soá lieâ n quan ñeá n nuoâi con baè ng söõ a meï cuû a naê m 2006 (ngoaïi tröø buù meï ôû treû 20-23 thaù ng tuoå i laø coù möùc baá t bình ñaúng ñaù ng keå , thieân veà höôù ng toát hôn ôû nhoù m ngheø o), vaø tình hình treû döôùi 5 tuoå i ñöôï c cung caá p boå sung vitamin A naê m 2006. Caù c chæ soá khaù c cho thaá y möù c baá t bình ñaúng töông ñoá i baá t lôïi cho ngöôøi ngheø o, bao goà m töû vong treû em ôû caû caùc naê m 1992/93 vaø 2006, töû vong meï (nhöng chæ döï a treâ n soá lieäu haï n cheá thu ñöôï c naê m 2006), tình traïng dinh döôõ ng treû em ôû caû caùc naêm 1992/93 vaø 2006, möù c sinh goäp (CEB) ôû caû caù c naê m 1992/93 vaø 2006, khaùm chöõ a beänh ôû phuï nöõ 15-49 tuoåi naê m 1992/93 vaø treû döôùi 5 tuoå i bò oá m hay thöông tích trong 4 tuaàn tröôùc naê m 1992/93 vaø tæ leä treû döôùi 5 tuoå i ñöôï c tieâ m chuû ng ñaà y ñuû 4 loaï i vaéc-xin cô baûn (DPT, sôû i, baï i lieät vaø BCG) ôû caû caùc naê m 1992/93 vaø 2006. Tuy nhieân, moät soá chæ soá veà söùc khoeû baø meï vaø treû em cho thaáy möùc baát bình ñaúng cao baát lôïi cho ngöôøi ngheøo, gaàn baèng (hoaëc thaäm chí vöôït quaù) möùc baát bình ñaúng trong baûn thaân chæ soá möùc soáng (LSM). Nhoùm naøy goàm moät soá chæ soá veà khaùm thai, saûn hoä sinh vaø chaêm soùc haäu sinh (keå caû soá laàn khaùm thai naêm 1992/93, tæ leä phuï nöõ coù thai ñöôïc khaùm thai ñaày ñuû naêm 2006, tæ leä ca sinh coù baùc syõ naêm 1992/93, tæ leä ca sinh thöïc hieän taïi beänh vieän naêm 1992/93 vaø 2006 vaø tæ leä phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 ñöôïc cung caáp boå sung vitamin A trong voøng hai thaùng sau sinh naêm 2006), moät soá chæ soá tieâm chuûng ñöôïc xaùc ñònh nghieâm ngaët hôn (nhö tæ leä treû ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû trong naêm tuoåi ñaàu tieân), treû döôùi 5 tuoåi coù caùc trieäu chöùng vieâm phoåi trong hai tuaàn tröôùc coù ñöôïc khaùm chöõa taïi cô sôû y teá hay khoâng naêm 2006. Thöù hai, theo nhöõng chæ soá coù soá lieäu so saùnh ñöôïc trong caùc naêm 1992/93 vaø 2006, ñaõ coù söï caûi thieän ñaùng keå trong giaûm möùc ñoä baát bình ñaúng ôû moät soá chæ soá, nhö möùc söû duïng caùc bieän phaùp traùnh thai hieän ñaïi (töø möùc baát bình ñaúng töông ñoái coù lôïi cho ngöôøi giaøu naêm 1992/93 xuoáng möùc baát bình ñaúng coù lôïi cho ngöôøi ngheøo naêm 2006), khaùm thai taïi cô sôû chính quy, thai saûn taïi baát kyø loaïi hình cô sôû y teá naøo hay ôû beänh vieän vaø tæ leä treû döôùi naêm tuoåi ñöôïc tieâm chuûng ñaày ñuû 4 loaïi vaéc-xin cô baûn. Tuy nhieân, trong möùc baát bình ñaúng quan saùt ñöôïc ôû moät soá chæ soá chính khaùc chæ coù raát ít hoaëc khoâng coù söï thay ñoåi naøo, nhö töû vong treû em, toång möùc sinh hay tæ leä ca sinh coù nhaân vieân y teá hoã trôï, maëc duø ñaõ coù söï caûi thieän ñaùng keå trong giaù trò bình quaân cuûa caùc chæ soá naøy trong cuøng kyø. Ñaùng tieác laø möùc ñoä baát bình ñaúng trong tình traïng dinh döôõng cuûa treû döôùi 5 tuoåi ñaõ taêng töø naêm 1992/93 ñeán 2006. Ñoàng thôøi cuõng coù nhöõng haïn cheá veà soá lieäu khoâng cho pheùp ñaùnh giaù nhöõng thay ñoåi qua caùc giai ñoaïn veà möùc ñoä baát bình ñaúng trong töû vong meï hay soá laàn ñöôïc PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
xvi TOÙM TAÉT khaùm thai. Ngoaøi ra, vieäc thoáng keâ khoâng ñaày ñuû tæ leä beänh taät meï vaø treû em trong ÑTMSVN naêm 1992/93 khieán vieäc ñaùnh giaù caùc thay ñoåi qua caùc giai ñoaïn veà möùc ñoä baát bình ñaúng veà töû vong meï vaø treû em khoâng thöïc hieän ñöôïc. Thöù ba, keát quaû töø phaân tích hoài quy cho thaáy caùc yeáu toá lieân quan chính cuûa caùc chæ soá söùc khoeû baø meï vaø treû em laø möùc soáng cuûa hoä gia ñình, trình ñoä hoïc vaán, tình traïng dinh döôõng, daân toäc vaø nôi cö truù. Moät phaùt hieän quan troïng vaø khaúng ñònh laø chæ soá baát bình ñaúng theo giôùi tính cuûa treû coù lieân heä ñaùng keå chæ vôùi moät trong nhieàu chæ soá ñöôïc phaân tích, ñoù laø tæ leä maéc tieâu chaûy ôû treû döôùi 5 tuoåi trong 4 tuaàn tröôùc thôøi ñieåm naêm 1992/93 (vaø chæ ôû möùc yù nghóa 0,1). Tuy hoïc vaán laø moät yeáu toá lieân quan quan troïng ñoái vôùi haàu heát caùc chæ soá söùc khoeû baø meï vaø treû em nhöng qua phaân tích nhaän thaáy raèng trình ñoä hoïc vaán rieâng cuûa phuï nöõ/baø meï khoâng coù lieân heä nhieàu vôùi caùc chæ soá söùc khoeû cuûa baø meï vaø treû em maø trình ñoä hoïc vaán noùi chung cuûa gia ñình (hoaëc laø möùc hoïc vaán cao nhaát cuûa baát kyø ngöôøi lôùn naøo trong hoä gia ñình hay trong moät soá tröôøng hôïp laø möùc hoïc vaán trung vò cuûa moïi ngöôøi lôùn trong gia ñình, keå caû phuï nöõ) môùi ñoùng vai troø quan troïng. Keát quaû naøy tuy baát ngôø nhöng caùc keát quaû phaân tích ñeàu khaúng ñònh roõ raøng ñieàu naøy. Qua phaân tích hoàì quy cuõng phaùt hieän thaáy haàu heát caùc chæ soá söùc khoeû baø meï vaø treû em thieát yeáu ñeàu coù lieân heä nhieàu vôùi tình traïng dinh döôõng trong ÑTMSVN 1992/93. Chaúng haïn, möùc töû vong treû em coù lieân quan nhieàu vôùi chieàu cao cuûa baø meï (ngöôïc chieàu), trong khi tæ leä beänh taät ôû phuï nöõ ñoä tuoåi 15-49 coù lieân quan nhieàu ñeán chæ soá troïng löôïng cô theå BMI (ngöôïc chieàu). Coù leõ ñaùng chuù yù nhaát laø caùc chæ soá veà tình traïng dinh döôõng cuûa treû em (chaúng haïn ñieåm soá z veà chieàu cao theo tuoåi vaø troïng löôïng theo tuoåi) coù lieân heä maät thieát vôùi tình traïng dinh döôõng cuûa baø meï (thuaän chieàu, caû veà chieàu cao vaø BMI cuûa meï) vaø vôùi tình traïng dinh döôõng cuûa boá (thuaän chieàu vôùi chieàu cao nhöng ngöôïc chieàu vôùi BMI cuûa boá), cho thaáy trong thôøi kyø 1987/88-1992/93, ngöôøi boá coù theå ñaõ caïnh tranh giaønh nguoàn thöïc phaåm khan hieám trong gia ñình vôùi treû döôùi 5 tuoåi. Nhöõng keát quaû naøy cuûng coá nhaän thöùc naøy caøng taêng veà taàm quan troïng cuûa dinh döôõng baø meï vaø treû em nhö laø moät nhaân toá aûnh höôûng ñeán töû vong ôû treû. Phaân tích hoài quy cuõng phaùt hieän thaáy raèng taát caû caùc chæ soá söùc khoeû baø meï vaø treû em ñöôïc phaân tích coù lieân heä nhieàu vôùi xaõ cö truù, ngay caû khi caùc ñaëc tröng kinh teá xaõ hoäi lieân quan cuûa hoä gia ñình vaø caù nhaân khoâng ñoåi. Phaân tích boå sung ôû tuyeán xaõ cho thaáy nôi cö truù coù aûnh höôûng ñoái vôùi caû caùc yeáu toá phía cung nhö khoaûng caùch ñòa lyù tôùi cô sôû y teá vaø caùc taùc nhaân phía caàu nhö möùc thu nhaäp vaø hoïc vaán bình quaân cuûa coäng ñoàng (coù theå xem nhö laø chæ soá ñaïi dieän trung gian cho chaát löôïng vaø chi phí cuûa caùc dòch vuï y teá saün coù ôû ñòa phöông). Thöù tö, vieäc phaân tích boùc taùch caùc yeáu toá baát bình ñaúng khoâng nhöõng phaûn aùnh moái quan heä öôùc tính ñöôïc trong phaân tích hoài quy maø coøn chæ ra caû möùc ñoä baát bình ñaúng trong chính caùc taùc nhaân lieân quan. Caùc phaân tích boùc taùch cho thaáy caùc taùc nhaân chính goùp phaàn gaây baát bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc khoeû baø meï vaø treû em chính laø chæ soá veà möùc soáng vaø caû caùc taùc nhaân quan saùt vaø khoâng quan saùt ñöôïc lieân quan tôùi nôi cö nguï. Caùc nhaân toá lieân quan khaùc goùp phaàn ñaùng keå gaây baát bình ñaúng trong moät soá chæ soá laø trình ñoä hoïc vaán vaø daân toäc. Sau cuøng, coøn coù nhieàu haïn cheá veà maët soá lieäu caàn ñöôïc khaéc phuïc nhaèm taïo cô sôû cho vieäc giaùm saùt baát bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc khoeû baø meï vaø treû em ôû Vieät Nam moät caùch hieäu quaû. Moät haïn cheá lôùn laø veà töû vong ôû treû. Hieän nay, ñieàu tra hoä gia ñình duy nhaát ñang tieán haønh thu thaäp soá lieäu veà tieàn söû sinh ñeû hoaøn chænh laø Khaûo saùt Nhaân khaåu vaø Y teá - DHS (caùc öôùc tính môùi nhaát döïa treân ÑTNKYT 2002 vaø coù ñoái töôïng laø treû em sinh trong thôøi kyø 1992-2002). Soá lieäu goäp veà töû vong treû em thu thaäp ñöôïc trong MICS phuø hôïp vôùi caùc tính toaùn giaùn tieáp ôû möùc coäng doàn (chaúng haïn, ôû caáp quoác gia hay theo khu vöïc thaønh thò - noâng thoân), nhöng khoâng phuø hôïp vôùi caùc tính toaùn coù theå tin caäy ñöôïc veà möùc ñoä baát bình ñaúng trong tæ leä töû vong treû gaàn ñaây. Moät haïn cheá lôùn khaùc veà soá lieäu lieân quan ñeán tình traïng dinh döôõng cuûa phuï nöõ/baø meï. Ñieàu tra hoä PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
TOÙM TAÉT xvii gia ñình môùi nhaát thu thaäp caùc thoâng tin naøy laø Ñieàu tra Y teá Quoác gia Vieät Nam naêm 2001/02. Thöù ba, soá lieäu veà tæ leä töû vong lieân quan ñeán thai saûn cuûa anh/chò cuûa treû ñeû soáng laø moät coâng cuï quan troïng ñeå giaùm saùt töû vong baø meï. Maëc duø soá lieäu veà tæ leä töû vong cuûa anh chò em ñöôïc thu thaäp trong MICS nhöng neáu thu thaäp ñöôïc caùc soá lieäu naøy trong caùc khaûo saùt quy moâ hôn thì seõ raát höõu ích (chaúng haïn, trong caùc khaûo saùt veà bieán ñoäng daân soá haøng naêm). Ngoaøi ba daãn chöùng chính treân coøn coù caùc haïn cheá veà soá lieäu ñoái vôùi moät soá chæ soá rieâng leû khaùc nhö soá laàn khaùm thai hay ca sinh coù baùc syõ hoã trôï, laø nhöõng haïn cheá caàn khaéc phuïc (MICS). Cuoái cuøng, phaân tích soá lieäu tuyeán tænh cho thaáy coù haïn cheá trong thu thaäp soá lieäu cuûa heä thoáng thoâng tin y teá thöôøng quy ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä coâng baèng trong y teá (chuû yeáu do khoâng coù ñuû soá lieäu cuûa caùc vuøng saâu, vuøng noâng thoân vaø boû soùt thoâng tin veà y teá tö nhaân). Keát quaû cuûa phaân tích thöïc traïng naøy khaúng ñònh raèng vaãn toàn taïi moät möùc ñoä baát bình ñaúng lôùn vaø dai daúng trong caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu cuûa baø meï vaø treû em vaø nhöõng söï baát bình ñaúng naøy töông öùng vôùi (hay thaäm chí vöôït quaù trong moät soá tröôøng hôïp) möùc ñoä baát bình ñaúng ôû moät soá chæ soá trung gian coù lieân heä nhaân quaû (nhö tieâm chuûng). Caùc yeáu toá goùp phaàn gaây baát bình ñaúng quan saùt ñöôïc bao goàm caû caùc taùc nhaân phía caàu (nhö "thu nhaäp thöôøng xuyeân" cuûa hoä gia ñình, hoïc vaán cuûa ngöôøi lôùn vaø daân toäc) vaø caùc taùc nhaân phía cung (nhö khaû naêng tieáp caän vaø chaát löôïng cuûa caùc dòch vuï y teá taïi ñòa phöông). Bôûi vaäy, keát luaän hôïp lyù laø ñeå coù chieán löôïc hieäu quaû khaéc phuïc söï baát bình ñaúng coøn toàn taïi veà töû vong meï vaø treû em thì caàn coù caùc can thieäp caû ôû phía caàu vaø phía cung vôùi ñoái töôïng laø ngöôøi ngheøo, trong ñoù coù nhieàu coäng ñoàng daân toäc thieåu soá ôû vuøng saâu, vuøng xa. Beân caïnh caùc can thieäp hieän coù ôû phía caàu (nhö khaùm chöõa beänh mieãn phí cho treû em döôùi 6 tuoåi, cho ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi daân toäc thieåu soá soáng ôû mieàn nuùi), coøn coù moät khaû naêng nöõa laø trôï caáp baèng tieàn coù ñieàu kieän cho ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi daân toäc thieåu soá soáng ôû vuøng saâu, vuøng xa ñeå khuyeán khích hoï thöïc hieän caùc bieän phaùp y teá döï phoøng chi phí thaáp cho chính baûn thaân hoï vaø con caùi hoï, ñoàng thôøi thanh toaùn caùc chi phí ñi laïi vaø chi phí khaùc khi chuyeån tuyeán leân beänh vieän ñeå khaùm chöõa ngoaïi truù hay noäi truù. Veà phía cung, caàn boå sung moät loaït caùc can thieäp quan troïng khoâng keùm nhö taêng cöôøng ñaàu tö vaøo cô sôû y teá tuyeán xaõ vaø tuyeán huyeän ôû caùc huyeän ngheøo, keát hôïp vôùi hoã trôï taøi chính ñaày ñuû veà chi phí hoaït ñoäng ôû caùc tuyeán naøy (coù theå ñoøi hoûi phaân boå nguoàn voán Ngaân saùch Nhaø nöôùc theo höôùng uûng hoä ngöôøi ngheøo nhieàu hôn, cuøng vôùi vieäc quy ñònh caùc bieän phaùp khuyeán khích phuø hôïp ñeå baûo ñaûm caùc tænh phaân boå theâm nguoàn voán cho caùc tuyeán naøy) vaø ñoåi môùi caùc bieän phaùp can thieäp veà nguoàn nhaân löïc treân cuøng ñòa baøn nhaèm baûo ñaûm coù ñuû soá löôïng nhaân vieân y teá ñöôïc ñaøo taïo cho caùc tuyeán thoân baûn, xaõ vaø huyeän cuõng nhö baûo ñaûm oån ñònh vaø khuyeán khích caùn boä thoâng qua cheá ñoä khen thöôûng döïa treân chaát löôïng vaø hieäu quaû cung caáp dòch vuï. Quaù trình chuyeån bieán töø baát bình ñaúng trung bình coù lôïi cho ngöôøi giaøu sang möùc ñoä baát bình ñaúng thaáp coù lôïi cho ngöôøi ngheøo veà söû duïng bieän phaùp traùnh thai hieän ñaïi töø naêm 1992/93 ñeán 2006 cho thaáy nhöõng gì coù theå laøm ñöôïc ôû Vieät Nam neáu caùc bieän phaùp can thieäp hieäu quaû phía caàu ñöôïc keát hôïp vôùi caùc can thieäp hieäu quaû phía cung. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
TÖØ VIEÁT TAÉT BCG Vaéc xin phoøng choáng lao BMI Chæ soá troïng löôïng cô theå BTC Boä Taøi Chính BYT Boä Y teá CEB Soá treû ñöôïc sinh CI Chæ soá baát bình ñaúng DPT Vaéc xin Baïch haàu Ho gaø Uoán vaùn ÑTYTQG Ñieàu tra y teá quoác gia EPI Chöông trình tieâm chuûng môû roäng GDP Toång thu nhaäp quoác noäi HTTTYT Heä thoáng thoâng tin y teá IEC Thoâng tin giaùo duïc vaø truyeàn thoâng IMR Tyû leä töû vong treû sô sinh IUD Voøng traùnh thai KSDSKHH Khaûo saùt bieán ñoäng daân soá vaø keá hoaïch hoaù gia ñình ÑTMSVN Ñieàu tra möùc soáng taïi Vieät Nam ÑTMSHGÑ Ñieàu tra möùc soáng hoä gia ñình Vieät nam ÑTNKYT Khaûo saùt nhaân khaåu vaø y teá LSM Chæ soá möùc soáng MCH Söùc khoeû baø meï vaø treû em MDG Muïc tieâu phaùt trieån thieân nieân kyû MICS Khaûo saùt cuïm ña chæ soá NVYTTB Nhaân vieân y teá thoân baûn NZAID Toå chöùc Vieän trôï Phaùt trieån Quoác teá Niu Dilaân OLS Phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát thoâng thöôøng PYTH Phoøng Y teá huyeän SYT Sôû Y teá TB Beänh lao TCTK Toång cuïc thoáng keâ TDS Khaûo saùt ôû 10 huyeän TFR Toång tyû suaát sinh TTYTH Trung taâm y teá huyeän TYTX Traïm y teá xaõ UBND Uyû ban nhaân daân tænh VND Ñoàng Vieät Nam WHO Toå chöùc Y teá Theá giôùi WHS Ñieàu tra y teá theá giôùi PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
PHAÀN 1 TÌNH HÌNH, BOÁI CAÛNH Giôùi thieäu chung Vieät Nam ñaõ vaø ñang phaùt trieån raát nhanh trong suoát naøy trong 10-15 naêm qua nhaèm laøm roõ taïi sao baát bình hai thaäp kyû qua cuøng vôùi söï tin töôûng ngaøy caøng taêng ñaúng vaãn toàn taïi trong caùc chæ soá y teá quan troïng naøy vaøo cô cheá thò tröôøng. Ña soá caùc chæ soá xaõ hoäi, trong ñoù vaø coù theå laøm gì ñeå khaéc phuïc. Nhieàu chæ soá söùc khoeû coù tyû leä ñoùi ngheøo vaø caùc chæ soá söùc khoeû quan troïng töông töï ñöôïc theå hieän roõ trong Caùc Muïc tieâu phaùt trieån ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå trong suoát giai ñoaïn naøy. Tuy cuûa Vieät Nam.2 Tuy nhieân, khoâng gioáng nhö caùc Muïc nhieân, quaù trình phaùt trieån nhanh cuõng keùo theo söï gia tieâu Phaùt trieån cuûa Vieät Nam (vaø caû Muïc tieâu Phaùt trieån taêng baát bình ñaúng trong thu nhaäp cuûa hoä gia ñình, keå Thieân nieân kyû) thöôøng chuù troïng caùc chæ soá bình quaân caû baát bình ñaúng ngaøy caøng taêng giöõa ngöôøi daân khu quoác gia, phaân tích thöïc traïng naøy seõ taäp trung vaøo baát vöïc thaønh thò vaø noâng thoân trong soá nhieàu baát bình bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc khoeû quan troïng coù theå ñaúng khaùc. Baát bình ñaúng cuõng coøn toàn taïi trong caùc ñaõ bò che khuaát ñaèng sau nhöõng tieán boä lieân tuïc cuûa caùc chæ soá söùc khoeû quan troïng nhö töû vong treû em vaø treû chæ soá bình quaân quoác gia. Dó nhieân ñeán moät möùc ñoä sô sinh; dinh döôõng vaø möùc ñoä söû duïng dòch vuï y teá, naøo ñoù, söï baát bình ñaúng toàn taïi dai daúng coù theå seõ thaäm chí taêng trong moät soá tröôøng hôïp trong voøng 10- thöïc söï gaây caûn trôû ñoái vôùi böôùc tieán khoâng ngöøng cuûa 15 naêm qua. caùc chæ soá bình quaân cuûa quoác gia, maø treân thöïc teá ñaõ xaûy ra trong moät soá lónh vöïc nhö töû vong baø meï vaø dinh Caùc nghieân cöùu veà bình ñaúng trong y teá ñaõ ñeà caäp khaù döôõng cuûa treû döôùi 5 tuoåi. Song baát bình ñaúng dai daúng nhieàu ñeán hieän töôïng baát bình ñaúng trong töï chi traû cuûa (thaäm chí taêng ôû moät soá tröôøng hôïp) trong caùc chæ soá ngöôøi beänh trong khaùm chöõa beänh ôû Vieät Nam cuõng söùc khoeû quan troïng ôû baø meï vaø treû em cuõng cho thaáy nhö baát bình ñaúng trong tæ leä töû vong ôû treû vaø tình traïng ngöôøi ngheøo khoâng ñöôïc höôûng moät caùch bình ñaúng lôïi dinh döôõng cuûa treû. Tuy vaäy, caùc nghieân cöùu naøy coøn ít ích töø söï phaùt trieån nhanh choùng naøy vaø ñaây chính laø lyù chuù yù ñeán baát bình ñaúng trong caùc chæ soá y teá thieát yeáu do chính thuùc ñaåy chuùng toâi thöïc hieän baùo caùo phaân lieân quan ñeán töû vong baø meï vaø treû em (ví duï nhö töû tích thöïc traïng naøy. vong baø meï, tæ leä beänh taät ôû baø meï vaø treû em, tình traïng dinh döôõng vaø möùc sinh cuûa baø meï) hay baát bình ñaúng Phaàn chính cuûa baùo caùo phaân tích thöïc traïng ñöôïc boá trong caùc chæ soá trung gian laø nguyeân nhaân cuûa caùc chæ cuïc nhö sau: phaàn môû ñaàu giôùi thieäu ngaén goïn veà heä soá thieát yeáu treân nhö tieâm chuûng, khaùm thai, saûn hoä thoáng y teá Vieät Nam. Phaàn hai baøn veà phöông phaùp sinh vaø keá hoaïch hoaù gia ñình. ñöôïc söû duïng trong phaân tích thöïc traïng, trong ñoù coù khung khaùi nieäm. Phaàn ba thaûo luaän veà caùc nguoàn soá Muïc ñích cuûa baùo caùo phaân tích thöïc traïng naøy laø ñaùnh lieäu hieän coù ôû Vieät nam ñöôïc söû duïng trong phaân tích giaù möùc ñoä baát bình ñaúng veà tæ leä töû vong baø meï vaø treû baát bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc khoeû. Phaàn boán em vaø caùc chæ soá söùc khoeû quan troïng khaùc laø nguyeân phaân tích baát bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc khoeû thieát nhaân daãn ñeán töû vong baø meï vaø treû em, trong ñoù tìm yeáu nhö töû vong ôû baø meï vaø treû em, tæ leä beänh taät, dinh hieåu quaù trình phaùt trieån cuûa tình traïng baát bình ñaúng döôõng vaø möùc sinh. Phaàn naêm phaân tích baát bình ñaúng 2 Muïc tieâu Phaùt trieån cuûa Vieät Nam (phieân baûn taïi Vieät Nam cuûa Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû) bao goàm caùc chæ soá caàn ñaït ñöôïc veà söùc khoeû vaø moâi tröôøng sau: töû vong treû sô sinh vaø treû döôùi 5 tuoåi, töû vong baø meï, dinh döôõng cuûa treû döôùi 5 tuoåi, troïng löôïng khi sinh cuûa treû, möùc sinh, tieâm chuûng, tieáp caän nöôùc saïch vaø veä sinh an toaøn PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
2 COÂNG BAÈN G Y TEÁ ÔÛ VIEÄT NAM : PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG TAÄP TRUNG VAØO TÖÛ VONG BAØ MEÏ VAØ TREÛ EM HÌNH , BOÁI CAÛN H trong moät soá chæ soá trung gian quan troïng laø nguyeân Giaûm ngheøo - song lôïi ích töø caûi caùch kinh teá chöa nhaân daãn ñeán töû vong baø meï vaø treû em nhö keá hoaïch ñöôïc phaân boå ñoàng ñeàu tôùi caùc taàng lôù p nhaân daân. hoaù gia ñình, khaùm thai, saûn hoä sinh, tieâm chuûng vaø Baát bình ñaúng veà kinh teá vaø xaõ hoäi coù xu höôùng taêng. khaùm chöõa beänh. Phaàn saùu thaûo luaän vaø ñaùnh giaù öu Ñoà ng thôøi caùc thaønh quaû y teá maø Vieät Nam ñaõ ñaït nhöôïc ñieåm cuûa caùc chöông trình cuûa chính phuû (keå caû ñöôïc coù nguy cô bò ñaûo ngöôïc neá u heä thoáng y teá hieän 1. TÌNH caùc chöông trình vieän trôï) coù muïc tieâu ít nhaát laø khaéc taï i khoâng ñöôïc taùi ñònh höôù ng ñeå höôùng tôùi cung caáp phuïc phaàn naøo nhöõng baát bình ñaúng treân. Phaàn baûy dòch vuï y teá coù hieäu quaû chi phí, chaát löôïng toát vaø deã trình baøy keát luaän cuûa baùo caùo phaân tích thöïc traïng vaø tieáp caän cho moïi ngöôøi daâ n. xaùc ñònh moät soá lónh vöïc caàn boå sung can thieäp ñeå khaéc phuïc tình traïng baát bình ñaúng toàn taïi dai daúng veà töû Tình traï ng söùc khoeû cuû a 84, 2 trieä u ngöôø i Vieä t Nam5 vong baø meï vaø treû em. Ngoaøi phaàn chính cuûa baùo caùo tieá p tuï c ñöôï c caû i thieä n vaø naâ ng cao trong vaøi naê m coøn coù moät soá phuï luïc keøm theo cung caáp caùc phaân qua maëc duø vaãn toà n taï i moä t soá baá t caä p. Tuoå i thoï döï tích chi tieát hôn veà nhöõng chuû ñeà ñöôïc thaûo luaän trong tính ñaõ taê ng töø 65 tuoåi naê m 1995 leân tôù i 71,3 tuoåi baùo caùo chính, nhö caùc chæ soá möùc soáng (Phuï luïc 1), naê m 2002.6 Töø naêm 1995 ñeán 2006, töû vong sô sinh ñaùnh giaù caùc nguoàn soá lieäu hieän coù (Phuï luïc 2), phaân ñaõ giaûm töø 45,1 xuoá ng coøn 16/1.000 treû ñeû soáng, töû tích keát quaû Ñieàu tra möùc soáng ôû Vieät Nam naêm vong ôû treû döôù i 5 tuoåi giaûm töø 61,6 xuoáng 25/1.000 1992/93 (Phuï luïc 3), phaân tích keát quaû MICS III naêm treû ñeû soáng vaø töû vong baø meï coù theå ñaõ giaûm töø 2006 (Phuï luïc 4), vaø phaân tích soá lieäu tuyeán tænh töø Heä 110/100.000 treû ñeû soáng xuoá ng coø n 75/100.000.7 thoáng Thoâng tin Y teá (Phuï luïc 5). Maë c duø tình traï ng dinh döôõng treû em ñaõ caû i thieä n ñaù ng keå , vaã n coøn tôùi 23,4% treû em döôùi 5 tuoå i bò Ngaønh y teá Vieät Nam3 xaù c ñònh laø thieáu caâ n cuõ ng nhö thieá u vi chaá t dinh döôõng vaã n laø moät vaá n ñeà ñaù ng lo ngaïi. Boái caûnh trong nöôùc Tyû leä maéc caùc beänh truyeàn nhieãm nhìn chung ñaõ giaûm Vieät Nam ñang thay ñoåi nhanh choùng. Taêng tröôûng kinh trong vaøi thaäp kyû qua. Tuy nhieân, tyû leä maéc caùc nhöõng teá trong hôn moät thaäp kyû qua bình quaân ñaït hôn 6% caên beänh môùi hoaëc taùi dieãn nhö lao, HIV/AIDS, soát xuaát moãi naêm, tyû leä ñoùi ngheøo trong caû nöôùc ñaõ giaûm töø huyeát, vieâm naõo Nhaät Baûn laïi ñang taêng. Caùc beänh 58,1% naêm 1993 xuoáng coøn 15,5% trong naêm 2006.4 khoâng truyeàn nhieãm cuõng taêng, töø 39% toång tæ leä beänh Maëc duø Vieät Nam vaãn coøn naèm trong dieän caùc nöôùc taät naêm 1986 leân 61,6% naêm 2006, vaø töø 41,8% toång ngheøo nhaát treân theá giôùi nhöng soá lieäu thoáng keâ veà y teá tæ leä töû vong leân 61,6% trong cuøng kyø. vaø chæ soá keát quaû ñaàu ra cuûa caùc dòch vuï y teá quan troïng vaãn coù theå saùnh ngang vôùi nhöõng nöôùc coù thu nhaäp Heä thoáng y teá trung bình. Nhöõng thaønh töïu khaû quan naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc Vieät Nam ñang ñi ñuùng höôùng ñeå hoaøn thaønh Veà maët haønh chính, heä thoáng y teá ñöôïc chia thaønh ba caùc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû ñeà ra ñeán naêm caáp: tuyeán trung öông (Boä Y teá), tuyeán tænh (Sôû Y teá 2015 - thaäm chí moät soá muïc tieâu naøy hieän nay ñaõ ñaït (SYT) hoaëc ñoâi khi coøn goïi laø ban, ngaønh y teá tænh) vaø ñöôïc, nhö muïc tieâu veà giaûm ngheøo. tuyeán huyeän (Phoøng Y teá Huyeän - PYT). Veà cung öùng dòch vuï, chính thöùc coù boán tuyeán: (a) tuyeán trung öông Tuy nhieân, baá t chaáp cam keát cuûa Chính phuû ñaûm baûo (Beänh vieän Trung öông vaø beänh vieän khu vöïc) do Boä Y taê ng tröôûng coâ ng baèng vaø khoâng phaân bieät - nhö ñaõ teá tröïc tieáp quaûn lyù; (b) cô sôû y teá tuyeán tænh do Sôû Y neâu trong Chieán löôï c Toaøn dieän veà Taêng tröôûng vaø teá quaûn lyù; (c) cô sôû y teá tuyeán huyeän cuõng do Sôû Y teá 3 Phaàn naøy phoûng theo baùo caùo "Ñaùnh giaù nhanh veà y teá Vieät Nam" cuûa WHO, Haø Noäi, thaùng 5/2006. 4 Soá lieäu naêm 2006 laáy töø Keát quaû toùm taét khaûo saùt möùc soáng hoä gia ñình Vieät Nam 2006 , Toång cuïc Thoáng keâ, Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö, 2008. 5 Toång cuïc Thoáng keâ, 2007. Nieân giaùm thoáng keâ Vieät Nam 2006, Nhaø Xuaát baûn Thoáng keâ, Haø Noäi. 6 Öôùc tính môùi nhaát laáy töø Khaûo saùt bieán ñoäng daân soá vaø keá hoaïch hoaù gia ñình 1/4/2002, Toång cuïc Thoáng keâ, 2003. Nhaø xuaát baûn thoáng keâ Haø Noäi 7 Ban Thoâng tin vaø Thoáng keâ Y teá, Vuï Keá hoaïch Taøi chính, Boä Y teá. Nieân giaùm thoáng keâ y teá 2006, Boä Y teá, Haø Noäi. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
COÂNG BAÈNG Y TEÁ ÔÛ VIEÄT NAM: PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏN G TAÄP TRUNG VAØO TÖÛ VONG BAØ MEÏ VAØ TREÛ EM 3 HÌNH , BOÁI CAÛN H quaûn lyù vaø (d) cô sôû y teá tuyeán xaõ do Phoøng Y teá huyeän huyeän. Phoøng Y teá laø cô quan chuyeân moân tröïc thuoäc quaûn lyù. UBND huyeän thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc trong baûo veä, chaêm soùc vaø naâng cao söùc khoeû nhaân Toå chöùc haønh chính daân treân ñòa baøn huyeän. Boä Y teá laø cô quan cuûa chính phuû chòu traùch nhieäm 1. TÌNH quaûn lyù nhaø nöôùc veà chaêm soùc baûo veä söùc khoeû nhaân Phoø ng Y teá Huyeän chòu traù ch nhieäm quaû n lyù taá t caû daân. Phaïm vi chöùc traùch cuûa Boä Y teá goàm y teá döï caùc traïm y teá xaõ (TYTX) trong huyeä n. Beänh vieä n ña phoøng, khaùm chöõa beänh, phuïc hoài chöùc naêng, y hoïc coå khoa cuû a huyeän vaø caù c trung taâm y teá döï phoø ng vaã n truyeàn, thuoác phoøng/chöõa beänh ôû ngöôøi, daân soá vaø keá thuoäc quyeàn quaû n lyù cuûa Sôû Y teá nhöng vaã n tieá p tuïc hoaïch hoaù gia ñình (môùi ñaây ñaõ ñöôïc giao laïi cho ngaønh hoã trôï chuyeâ n moân cho tuyeá n xaõ vaø trong nhieàu y teá), myõ phaåm coù aûnh höôûng ñeán söùc khoeû con ngöôøi, tröôøng hôï p coø n ñaû m nhieäm vieä c thanh quyeá t toaù n an toaøn vaø veä sinh thöïc phaåm, trang thieát bò y teá. Boä Y baû o hieå m y teá cho tuyeá n xaõ. Tröôû ng Phoø ng Y teá teá coøn chòu traùch nhieäm quaûn lyù nhaø nöôùc caùc cô quan huyeän chòu traùch nhieäm tröôù c giaùm ñoá c Sôû Y teá tænh haønh chính söï nghieäp trong ngaønh tröïc thuoäc Boä vaø laø vaø Chuû tòch UBND Huyeä n. ñaïi dieän cho caùc quyeàn lôïi sôû höõu cuûa Nhaø nöôùc veà voán ñaàu tö trong caùc doanh nghieäp lieân quan. Cung caáp dòch vuï Coù khoaûng 50 beänh vieän, Vieän vaø Ñaïi hoïc Y thuoäc quaûn Chính saùch vaø chieán löôïc daøi haïn cuûa ngaønh y teá ñöôïc lyù trung öông cuûa Boä Y teá. Trong ñoù coù 13 beänh vieän ña theå hieän trong caùc keá hoaïch, chieán löôïc 5 naêm vaø 10 khoa vaø 22 beänh vieän chuyeân khoa. naêm, cuõng nhö trong caùc nghò ñònh. Keå töø naêm 2000, Boä Y teá ñaõ tích cöïc tham gia xaây döïng caùc luaät môùi ÔÛ moãi tænh coù ít nhaát moät beänh vieän ña khoa vôùi 200- trong ngaønh y teá nhö Luaät Baûo veä, Chaêm soùc vaø Giaùo 1.000 giöôøng beänh, thöôøng ñöôïc chia thaønh 7 Khoa duïc Treû em, Luaät Döôïc, Luaät Phoøng choáng HIV /AIDS, (noäi, saûn phuï, phaãu thuaät, nhi, khoa laây, y hoïc coå truyeàn Luaät Caáy gheùp, hieán Noäi taïng, Luaät Phoøng choáng Beänh vaø phoøng caáp cöùu). Tuy moâ hình beänh vieän naøy veà Truyeàn nhieãm. Hieän taïi Boä ñang tieán haønh soaïn thaûo nguyeân taéc chæ tieáp nhaän beänh nhaân chuyeån tuyeán Luaät Khaùm chöõa beänh vaø Luaät Phoøng choáng Thuoác laù. nhöng nhieàu beänh nhaân vaãn ñeán thaúng beänh vieän tænh maø khoâng qua tuyeán döôùi. Ña soá caùc tænh ñeàu coù trung Moãi tænh thaønh trong soá 64 tænh thaønh treân caû nöôùc taâm chuyeân khoa hoaëc beänh vieän chuyeân khoa. (goàm 5 thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông) ñeàu coù Sôû Y teá (SYT), laø moät boä phaän trong cô caáu chính quyeàn tænh Tyû leä beänh vieän ña khoa tænh so vôùi beänh vieän huyeän laø tröïc thuoäc Uyû ban Nhaân daân Tænh (UBND), keå caû veà khoaûng 1:5. Tyû leä giöôøng treân ñaàu ngöôøi thuoäc dieän ngaân saùch. ÔÛ caùc tænh ngheøo, Sôû Y teá coøn phuï thuoäc trung bình so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc, cao hôn AÁn nhieàu vaøo ngaân saùch cuûa trung öông. Vì vaäy, caùc tænh Ñoä, Inñoâneâxia vaø Philippin nhöng thaáp hôn Trung Quoác, ngheøo thöôøng keùm linh hoaït hôn trong trieån khai chính Malaysia vaø Thaùi Lan.8 Tæ leä beänh vieän coâng vaø giöôøng saùch cuûa Boä Y teá so vôùi caùc tænh giaøu. Uyû ban Nhaân daân beänh treân ñaàu ngöôøi ôû mieàn Baéc vaø Taây nguyeân cao tænh cuõng coù theå phaân boå ngaân saùch tröïc tieáp tôùi huyeän hôn nhöng möùc tieáp caän dòch vuï beänh vieän xeùt veà thôøi hoaëc xaõ maø khoâng phaûi thoâng qua SYT. gian ñi laïi thaáp hôn so vôùi caùc vuøng khaùc. Sôû Y teá coù traùch nhieäm tham möu cho UBND trong Traï m Y teá xaõ thöï c hieän chaêm soù c ban ñaà u vaø chuû coâng taùc quaûn lyù y teá taïi ñòa phöông. Toå chöùc, bieân cheá yeáu laø caù c dòch vuï y teá cô baûn nhö chaê m soù c söùc vaø hoaït ñoäng cuûa SYT thuoäc thaåm quyeàn giaùm saùt vaø khoeû baø meï treû em (keå caû ñôõ ñeû thoâng thöôøng), keá quaûn lyù cuûa UBND coøn Boä Y teá ôû tuyeán trung öông coù hoaïch hoaù gia ñình, ñieà u trò vieâ m ñöôøng hoâ haá p caá p, traùch nhieäm giaùm saùt vaø quaûn lyù veà chuyeân moân. tieâ m chuû ng vaø chöõ a trò ñau oá m thoâ ng thöôøng. Trong hôn 30 naê m qua, Vieä t Nam ñaõ xaâ y döï ng ñöôï c maï ng Ngoaøi ra ôû moãi huyeän hieän nay coøn coù Phoøng Y teá löôù i roä ng khaé p caù c TYTX treâ n toaø n quoác, döï a treâ n 8 Heä thoáng thoâng tin y teá cuûa WHO 2008, truy caäp taïi http://www.who.int/whosis/en/ ngaøy 17/03/2008. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
4 COÂNG BAÈN G Y TEÁ ÔÛ VIEÄT NAM : PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG TAÄP TRUNG VAØO TÖÛ VONG BAØ MEÏ VAØ TREÛ EM HÌNH , BOÁI CAÛN H caù c tieâ u chuaån daâ n soá vaø ñieà u kieä n ñòa lyù. Caùc khu Khu vöïc y teá tö nhaân vöï c mieàn nuùi coù nhieàu TYTX hôn, tuy moä t soá vuø ng Phaùp leänh veà haønh ngheà y döôïc tö nhaân cho pheùp caùn vaã n thieáu thoá n veà y teá, khoâ ng chæ do khoù khaê n veà boä laøm vieäc ôû caùc cô sôû y teá nhaø nöôùc haønh ngheà tö maë t ñòa lyù maø coø n do khoâ ng thu huùt vaø giöõ ñöôïc caù n nhaân sau giôø laøm vieäc, mieãn laø hoï coù ít nhaát 5 naêm kinh boä y teá. Ñeå cung caá p caù c dòch vuï cô baûn nhaá t cho 1. TÌNH nghieäm laøm vieäc ôû cô sôû y teá coâng. Do vaäy, nhieàu baùc ngöôøi daân vuø ng saâu vuø ng xa, Chính phuû ñaõ taù i aù p syõ laøm vieäc trong khu vöïc coâng ñang toå chöùc khaùm duï ng chieán löôïc söû duï ng nhaâ n vieân y teá thoân baû n chöõa tö vaøo buoåi chieàu hoaëc buoåi toái, chuû yeáu taïi nhaø (ngöôøi daân ñòa phöông coù ñaøo taï o cô baû n veà y teá). rieâng. Baùc syõ ñaõ nghæ höu cuõng ñöôïc caáp pheùp chính thöùc haønh ngheà y döôïc tö nhaân. Baùc syõ ñöôïc pheùp thu Tröôûng TYTX, thoâng thöôøng laø baùc syõ nhöng coù khi chæ phí khaùm chöõa tö nhaân vaø ñöôïc pheùp giöõ laïi khoaûn phí laø y syõ, ñöôïc UBND xaõ vaø Tröôûng Phoøng Y teá huyeän boå thu ñöôïc. Y taù ñöôïc pheùp laøm vieäc trong moät taäp theå nhieäm. Moät nghieân cöùu veà naêng löïc quaûn lyù cuûa tröôûng nhaân vieân theo chæ ñaïo cuûa moät baùc syõ tö nhaân hoaëc TYTX ôû 10 tænh cho thaáy khaû naêng laäp keá hoaïch hoaït ñöôïc pheùp xin caáp pheùp haønh ngheà tö nhaân nhö tieâm ñoäng vaø ngaân saùch coøn chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu. vaø xoa boùp. Caùc phoøng khaùm 'ngoaøi giôø' ngaøy caøng trôû Moät phaàn lyù do cuûa tình traïng naøy laø do caùc tröôûng neân phoå bieán do beänh nhaân muoán traùnh söï baát tieän vaø TYTX haàu nhö khoâng coù quyeàn quaûn lyù nguoàn löïc. thöôøng laø chaát löôïng chaêm soùc keùm ôû caùc cô sôû y teá coâng. Tôùi giöõa thaäp nieân 1990 ñaõ coù khoaûng 80% baùc Ngoaøi caùc cô sôû tröïc thuoäc Boä Y teá coøn coù moät soá cô syõ nhaø nöôùc tham gia haønh ngheà tö nhaân. Caùc cô sôû y sôû khaùm chöõa beänh coâng (41 beänh vieän, trong ñoù coù 2 teá tö nhaân cung caáp chuû yeáu caùc dòch vuï khaùm chöõa beänh vieän ôû nöôùc CHND Laøo, 17 vieän ñieàu döôõng phuïc beänh vaø cuõng nhö caùc cô sôû nhaø nöôùc, phaûi tuaân thuû hoài chöùc naêng vaø 5 trung taâm y teá) thuoäc caùc Boä, ngaønh luaät phaùp hieän haønh. khaùc nhö Boä Coâng an, Boä Quoác phoøng, Boä Noâng nghieäp, Boä Coâng nghieäp, Boä Giao thoâng Vaän taûi; Ngaønh Toång möùc quy moâ cuûa y teá tö nhaân vaãn chöa ñöôïc xaùc than, Ngaønh cao su vaø caø pheâ. Caùc cô sôû y teá naøy bao ñònh roõ, nhaát laø do coù nhieàu cô sôû tö nhaân khoâng ñaêng goàm traïm xaù ôû caùc nhaø maùy, doanh nghieäp vaø noâng kyù. Ngoaøi cöûa haøng thuoác, phoøng khaùm ña khoa chieám tröôøng, cuõng nhö beänh vieän ña khoa, vieän ñieàu döôõng tyû leä lôùn nhaát trong soá caùc cô sôû y teá tö nhaân. Soá löôïng vaø trung taâm phuïc hoài chöùc naêng ñieàu trò beänh ngheà beänh vieän tö ñaõ leân tôùi con soá 62 vôùi 4456 giöôøng beänh nghieäp. Ngoaøi nhöõng cô sôû y teá thuoäc Boä coâng an vaø vaøo naêm 2006 (so vôùi 998 beänh vieän coâng vôùi 136.603 Boä Quoác phoøng, ña soá beänh vieän cuûa caùc ngaønh khaùc giöôøng beänh tröïc thuoäc ngaønh y teá). Öôùc tính khoaûng coù vò trí töông ñöông nhö caùc cô sôû y teá tuyeán huyeän 70% cô sôû y teá tö nhaân naèm ôû khu vöïc ñoâ thò. Tuy cuûa Boä Y teá . Trong 10 naêm qua, nhöõng thay ñoåi veà kinh nhieân, theo moät khaûo saùt taïi coäng ñoàng naêm 2001 ôû teá xaõ hoäi, quaûn lyù doanh nghieäp vaø söï saùt nhaäp cuûa moät Höng Yeân, moät tænh noâng thoân coù tyû leä ñoùi ngheøo vöøa soá Boä ngaønh ñaõ daãn ñeán nhieàu thay ñoåi trong nhoùm phaûi cho thaáy: naøy - trong ñoù coù söï ra ñôøi cuûa moät soá cô sôû y teá lôùn, ñoàng thôøi moät soá cô sôû laïi ñöôïc chuyeån giao veà cho Boä Khu vöïc y teá tö nhaân lôùn hôn nhieàu so vôùi con soá Y teá, trôû thaønh caùc cô sôû töï chuû hoaëc bò ñoùng cöûa hay chính phuû coâng boá (gaáp ñoâi quy moâ heä thoáng chuyeån thaønh phoøng khaùm ña khoa. TYTX), nhöng vaãn taäp trung chuû yeáu vaøo khaùm chöõa beänh vaø baùn thuoác; Löïc löôïng lao ñoäng y teá tö nhaân nhieàu hôn 1,9 laàn so vôùi nhaân löïc TYTX; 25% soá nhaân vieân cô sôû tö nhaân laø caùn boä y teá nhaø nöôùc, trong ñoù coù tôùi 37% caùn boä TYTX. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
PHAÀN 2 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Khung khaùi nieäm Khung khaùi nieäm cuûa baùo caùo taäp trung vaøo 4 lónh vöïc: coù aûnh höôûng ñeán möùc ñoä söû duïng dòch vuï y teá cuõng caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu (töû vong baø meï vaø treû em, nhö caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu. Khung khaùi nieäm tæ leä beänh taät, tình traïng dinh döôõng vaø möùc sinh); caùc ñöôïc minh hoaï trong Bieåu ñoà 1. chæ soá trung gian quan troïng laø nguyeân nhaân daãn ñeán caùc chæ soá söùc khoeû thieát yeáu (ví duï nhö keá hoaïch hoaù Tính toaù n möù c ñoä baá t gia ñình, khaùm thai, saûn hoä sinh vaø tieâm chuûng); caùc dòch vuï y teá lieân quan (nhö khoaûng caùch ñòa lyù, chaát bình ñaú n g löôïng vaø khaû naêng chi traû); caùc yeáu toá lieân quan ôû caû Tính toaùn möùc ñoä baát bình ñaúng trong caùc chæ soá söùc caáp ñoä coäng ñoàng vaø caù nhaân/hoä gia ñình (goàm caû caùc khoeû laø moät phaàn quan troïng trong phaân tích thöïc ñaëc tröng quan saùt ñöôïc nhö tuoåi taùc, giôùi tính, trình ñoä traïng naøy. Caùch tính toaùn trong baùo caùo naøy tuaân thuû hoïc vaán, daân toäc, thu nhaäp vaø vò trí ñòa lyù, cuõng nhö chaët cheõ höôùng daãn veà phaân tích bình ñaúng trong y teá nhöõng ñaëc tröng khoâng quan saùt ñöôïc nhö kinh ñöôïc Ngaân haøng Theá giôùi coâng boá môùi ñaây.9 Caùc coâng nghieäm, caùc yeáu toá di truyeàn vaø löïa choïn cuûa caù nhaân) cuï phaân tích chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh möùc ñoä Bieåu ñoà 1 Khung khaùi nieäm cô baûn söû duïng trong phaân tích thöïc traïng 9 Owen O'Donnell, Eddy van Doorslaer, Adam Wagstaff vaø Magnus Lindelow, Phaân tích möùc Bình ñaúng Y teá Söû duïng Soá lieäu Khaûo saùt Hoä gia ñình, boä taøi lieäu ñaøo taïo cuûa Vieän Ngaân haøng Theá giôùi. Ngaân haøng Theá giôùi, Oasinhtôn (2007). PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com