intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Cộng đồng: Khái niệm, cách tiếp cận và phân loại trong nghiên cứu

Chia sẻ: Học Khoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

242
lượt xem
17
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết đề cập đến những vấn đề cơ bản nhất trong nghiên cứu về cộng đồng, như cách định nghĩa, phân loại và đặc trưng của mỗi loại hình cộng đồng. Bên cạnh việc giới thiệu những quan điểm khác nhau của giới nghiên cứu về cộng đồng, tác giả cũng trình bày những kiến giải riêng của mình và đề xuất những cách tiếp cận cho nghiên cứu về cộng đồng ở Việt Nam.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Cộng đồng: Khái niệm, cách tiếp cận và phân loại trong nghiên cứu

Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn vµ ph©n lo¹i<br /> trong nghiªn cøu<br /> <br /> <br /> ph¹m hång tung(*)<br /> <br /> Bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong nghiªn cøu vÒ<br /> céng ®ång, nh− c¸ch ®Þnh nghÜa, ph©n lo¹i vµ ®Æc tr−ng cña mçi<br /> lo¹i h×nh céng ®ång. Bªn c¹nh viÖc giíi thiÖu nh÷ng quan ®iÓm<br /> kh¸c nhau cña giíi nghiªn cøu vÒ céng ®ång, t¸c gi¶ còng tr×nh bµy<br /> nh÷ng kiÕn gi¶i riªng cña m×nh vµ ®Ò xuÊt nh÷ng c¸ch tiÕp cËn cho<br /> nghiªn cøu vÒ céng ®ång ë ViÖt Nam.<br /> <br /> <br /> I. Kh¸i niÖm “céng ®ång” vµ c¸ch tiÕp cËn nay, thuËt ng÷ nµy ®−îc sö dông phæ<br /> biÕn trong c¸c ng«n ng÷ ¢u – Mü, nh−<br /> “Céng ®ång” lµ mét kh¸i niÖm ®· vµ trong tiÕng Ph¸p lµ “communitД, tiÕng<br /> ®ang ®−îc sö dông kh¸ réng r·i trªn Anh lµ “community”, tiÕng §øc lµ<br /> v¨n ®µn khoa häc, trong nhiÒu lÜnh vùc “Gemeinschaft”.<br /> nh− sö häc, v¨n hãa häc, x· héi häc, t©m<br /> Do lµ ®èi t−îng nghiªn cøu cña<br /> lý häc, triÕt häc, nh©n häc, sinh häc,<br /> nhiÒu khoa häc chuyªn ngµnh kh¸c<br /> nghiªn cøu ph¸t triÓn v.v... V× vËy, mét<br /> nhau nªn “céng ®ång” còng ®−îc tiÕp<br /> yªu cÇu kh¸ch quan ®Æt ra lµ ph¶i cã<br /> cËn tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau vµ c¸ch<br /> nh÷ng c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm<br /> thøc ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm nµy còng<br /> “céng ®ång” ®Ó x©y dùng ®−îc mét ®Þnh<br /> kh«ng gièng nhau.(*)<br /> nghÜa võa ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, khoa<br /> häc, võa cã tÝnh c«ng cô hay tÝnh “thao Trong sinh häc vµ sinh th¸i häc,<br /> t¸c luËn” (functionalist) cao, lµm c¬ së “céng ®ång” lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ<br /> vµ lµ c«ng cô cho nh÷ng nghiªn cøu vÒ mét nhãm c¸ thÓ cã c¸c tæ chøc h÷u c¬<br /> céng ®ång vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan t−¬ng t¸c víi nhau cïng tån t¹i trong<br /> ®Õn céng ®ång. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®· mét m«i tr−êng x¸c ®Þnh (1).<br /> ®−îc bµn th¶o kh¸ nhiÒu ë n−íc ngoµi, Trong lÜnh vùc x· héi häc, “céng<br /> song cßn ch−a ®−îc quan t©m tháa ®¸ng ®ång” lµ mét trong nh÷ng thuËt ng÷<br /> ë ViÖt Nam. c«ng cô quan träng ®· ®−îc tiÕp cËn vµ<br /> ®Þnh nghÜa theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau.<br /> ThuËt ng÷ “céng ®ång” vèn b¾t Tõ ®iÓn b¸ch khoa më Wikipedia cho<br /> nguån tõ tõ gèc tiÕng Latin lµ biÕt: ®Õn gi÷a thËp niªn 50 cña thÕ kû<br /> “cummunitas”, víi nghÜa lµ toµn bé tÝn<br /> ®å cña mét t«n gi¸o hay toµn bé nh÷ng<br /> ng−êi ®i theo mét thñ lÜnh nµo ®ã. Ngµy (*)<br /> PGS., TS., §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2009<br /> <br /> tr−íc ®· cã tíi 94 ®Þnh nghÜa kh¸c nhau ®ã lµ ng«i nhµ (cña céng ®ång huyÕt<br /> vÒ “céng ®ång” ®−îc nªu ra (1). Tuy tiÕp thèng), ng«i lµng (cña céng ®ång l¸ng<br /> cËn vµ ®Þnh nghÜa theo nh÷ng c¸ch kh¸c giÒng) vµ nhµ n−íc (cña céng ®ång tinh<br /> nhau, nh−ng nh×n chung giíi nghiªn thÇn) (2, tr.5-6).<br /> cøu x· héi häc ph−¬ng T©y ®Òu ghi<br /> MÆc dï sau nµy nh÷ng luËn ®iÓm<br /> nhËn ¶nh h−ëng to lín, cã tÝnh ph−¬ng<br /> cña Toennies ®· bÞ kh«ng Ýt häc gi¶ phª<br /> ph¸p luËn cña nh÷ng luËn ®iÓm ®−îc<br /> ph¸n, chØ ra nh÷ng khÝa c¹nh bÊt cËp,<br /> nhµ x· héi häc ng−êi §øc Ferdinand<br /> nh−ng nh×n chung nh÷ng g× «ng nªu ra<br /> Toennies nªu ra trong c«ng tr×nh<br /> trong c«ng tr×nh nµy ®Òu ®−îc thõa<br /> “Gemeinschaft und Gesellschaft” (Céng<br /> nhËn nh− lµ nh÷ng viªn ®¸ t¶ng ®Çu<br /> ®ång vµ hiÖp héi –Leipzig, 1887.) Theo<br /> tiªn cña c¸c lý thuyÕt x· héi häc vÒ<br /> Toennies, “céng ®ång” lµ mét thùc thÓ<br /> “céng ®ång”. Cho ®Õn nay, tuy tiÕp cËn<br /> x· héi cã ®é g¾n kÕt vµ bÒn v÷ng h¬n so<br /> vµ ®Þnh nghÜa “céng ®ång” rÊt kh¸c<br /> víi “hiÖp héi” v× “céng ®ång” ®−îc ®Æc<br /> nhau, nh−ng giíi nghiªn cøu x· héi häc<br /> tr−ng bëi “sù ®ång thuËn vÒ ý chÝ” cña<br /> ®Òu cho r»ng céng ®ång tr−íc hÕt lµ<br /> c¸c thµnh viªn cña céng ®ång (2, tr.2).<br /> nh÷ng nhãm x· héi cña con ng−êi cã<br /> Toennies còng nhÊn m¹nh vai trß nh÷ng t−¬ng t¸c víi nhau vµ cïng chia<br /> cña ý chÝ céng ®ång. Theo «ng, ý thøc sÎ nh÷ng c¸i chung nµo ®ã, cã thÓ lµ ®Þa<br /> céng ®ång ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së bµn c− tró, nh÷ng gi¸ trÞ chung, quy t¾c<br /> cña viÖc mçi thµnh viªn cña céng ®ång øng xö chung v.v... t¹o nªn sù g¾n kÕt<br /> c¶m nhËn ®−îc r»ng m×nh lµ mét bé x· héi.<br /> phËn cña céng ®ång. Toennies chØ ra<br /> TiÕp cËn tõ gãc ®é kinh tÕ häc, “céng<br /> r»ng h×nh th¸i céng ®ång phæ biÕn vµ<br /> ®ång” ®−îc xem nh− mét lo¹i “vèn x·<br /> nhá nhÊt chÝnh lµ gia ®×nh, trong ®ã ba<br /> héi”. Tiªu biÓu cho c¸ch tiÕp cËn nµy lµ<br /> lo¹i quan hÖ cho thÊy sù h×nh thµnh<br /> c¸c luËn ®iÓm cña Robert D. Putnam<br /> t×nh c¶m vµ ý chÝ céng ®ång gia ®×nh.<br /> ®−îc tr×nh bµy trong c«ng tr×nh<br /> §ã lµ: 1) mèi quan hÖ gi÷a mÑ vµ con; 2)<br /> “Bowling alone: the Collapse and Revival<br /> mèi quan hÖ gi÷a vî vµ chång; vµ 3) mèi<br /> of American Community” (2000). Theo<br /> quan hÖ gi÷a c¸c anh chÞ em. Theo<br /> «ng, hai yÕu tè ®· t¹o nªn céng ®ång víi<br /> Tonnies th× mèi quan hÖ gi÷a c¸c anh chÞ<br /> tÝnh c¸ch lµ mét nguån vèn x· héi chÝnh<br /> em ë cÊp ®é cao h¬n, bëi ®©y lµ mèi quan<br /> lµ tinh thÇn g¾n kÕt vµ sù h×nh thµnh<br /> hÖ Ýt tÝnh b¶n n¨ng h¬n, chñ yÕu ®−îc x©y<br /> c¸c m¹ng l−íi x· héi, trong ®ã tõng<br /> dùng dùa trªn ký øc vµ t−¬ng t¸c t×nh<br /> ng−êi c¶m thÊy yªn t©m, an toµn khi hä<br /> c¶m h»ng ngµy. TiÕp cËn theo h−íng nµy,<br /> ë trong céng ®ång, trong m¹ng l−íi vµ<br /> Toennies cho r»ng cã ba lo¹i céng ®ång c¬<br /> do ®ã s½n sµng ®ãng gãp, hy sinh v× céng<br /> b¶n lµ: 1) céng ®ång dùa trªn quan hÖ<br /> ®ång, b¶o vÖ lîi Ých cña céng ®ång trong<br /> huyÕt thèng (gia ®×nh, hä téc); 2) céng<br /> m«i tr−êng c¹nh tranh khèc liÖt. §©y<br /> ®ång dùa trªn quan hÖ l¸ng giÒng (cã<br /> chÝnh lµ nh÷ng luËn ®iÓm gèc x©y dùng<br /> chung mét n¬i c− tró); vµ 3) céng ®ång<br /> nªn c¸i gäi lµ “v¨n hãa tæ chøc” hay “v¨n<br /> dùa trªn sù g¾n kÕt vÒ tinh thÇn. Lo¹i<br /> hãa c«ng ty” hiÖn nay (1).<br /> céng ®ång thø ba ®−îc Toennies ®¸nh gi¸<br /> lµ cã tÝnh nh©n b¶n nhÊt v× nã Ýt tÝnh b¶n C¸c nhµ kh¶o cæ häc còng cã c¸ch<br /> n¨ng nhÊt. T−¬ng øng víi ba lo¹i céng tiÕp cËn riªng cña m×nh ®èi víi céng<br /> ®ång trªn lµ ba kh«ng gian lÞch sö ®ång. Theo nghÜa chung nhÊt th× “céng<br /> (historische raumtlichkeiten) ®iÓn h×nh, ®ång” ®−îc c¸c nhµ kh¶o cæ häc xem<br /> Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn,... 23<br /> <br /> nh− lµ thuËt ng÷ chØ c¸c nhãm c− d©n céng ®ång nãi chung vµ vai trß cña hä<br /> cæ ®¹i kh¸c nhau c− tró trªn mét ®Þa víi tÝnh c¸ch lµ mét bé phËn hîp thµnh<br /> bµn nµo ®ã. C¸c nhµ kh¶o cæ häc còng cña céng ®ång Êy (3, tr.3-5; 4, tr.117-<br /> rÊt quan t©m ®Õn c¸c mèi t−¬ng t¸c néi 121). §©y lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu<br /> sinh cña c¸c céng ®ång d©n c− nµy, chñ quan träng nhÊt trong nghiªn cøu vÒ<br /> yÕu ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua nh÷ng céng ®ång cña giíi khoa häc x· héi ë<br /> t−¬ng ®ång hay nh÷ng chøng cø cña sù n−íc ngoµi.<br /> giao l−u v¨n hãa vËt thÓ.<br /> Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn<br /> C¸c nhµ sö häc l¹i quan t©m chñ cøu cña c¸c nhµ t©m lý häc vÒ céng ®ång<br /> yÕu ®Õn c¸c d¹ng thøc céng ®ång ng−êi míi chÝnh lµ nh÷ng thµnh tùu cã tÇm<br /> trong qu¸ khø, nh− lµng b¶n, thµnh ¶nh h−ëng s©u réng nhÊt, xÐt c¶ trªn<br /> bang, nhµ n−íc hay mandalas v.v..., ph−¬ng diÖn häc thuËt vµ ph−¬ng diÖn<br /> trong ®ã c¸c mèi t−¬ng t¸c bªn trong thùc tiÔn. Thµnh tùu næi bËt nhÊt cña<br /> céng ®ång vµ gi÷a c¸c céng ®ång ®−îc m«n t©m lý häc céng ®ång lµ nh÷ng<br /> m« t¶ th«ng qua c¸c sù kiÖn vµ qu¸ nghiªn cøu cña D. W. McMillan vµ D.<br /> tr×nh lÞch sö, nh− tæ chøc s¶n xuÊt, M. Chavis vÒ ý thøc céng ®ång (sense of<br /> qu¶n lý nguån n−íc, ®ª ®iÒu, h«n nh©n, community) c«ng bè lÇn ®Çu tiªn vµo<br /> x©y dùng c¸c liªn minh vµ chiÕn tranh, n¨m 1986 (5, tr.6-23). Theo hai «ng, ý<br /> v.v... thøc céng ®ång lµ yÕu tè quan träng<br /> C¸c nhµ triÕt häc d−êng nh− l¹i chó nhÊt t¹o nªn søc bÒn cè kÕt néi t¹i cña<br /> träng h¬n ®Õn c¸c yÕu tè tinh thÇn, t©m céng ®ång. Bèn yÕu tè sau ®©y chÝnh lµ<br /> linh trong quan hÖ céng ®ång. ë ®©y, c¬ së cña ý thøc céng ®ång: 1) t− c¸ch<br /> céng ®ång kh«ng chØ cßn giíi h¹n trong thµnh viªn; 2) ¶nh h−ëng ; 3) sù héi<br /> nh÷ng ®Þa vùc hiÖn h÷u nh− n¬i c− tró, nhËp vµ sù ®¸p øng c¸c yªu cÇu vµ 4) sù<br /> h×nh thøc tæ chøc x· héi v.v..., mµ träng g¾n bã, chia sÎ t×nh c¶m.<br /> sè cña sù cè kÕt l¹i r¬i vµo sù g¾n kÕt,<br /> t−¬ng ®ång vÒ quan niÖm vÒ thÕ giíi tù Chavis vµ c¸c ®ång nghiÖp ®· tËp<br /> nhiªn, x· héi vµ t− duy. trung nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt ra mét bé<br /> tiªu chÝ lµm c«ng cô ®o l−êng ý thøc<br /> C¸c nhµ khoa häc chÝnh trÞ hiÖn ®¹i céng ®ång (Sense of Community Index -<br /> l¹i quan t©m ®Õn céng ®ång nh− mét SCI). Sau mét thêi gian chØnh söa trªn<br /> h×nh thøc tæ chøc trong qu¸ tr×nh chÝnh c¬ së c¸c ý kiÕn phª b×nh, ®ãng gãp cña<br /> trÞ, bao gåm tõ c¸c nhãm lîi Ých ®Õn c¸c giíi nghiªn cøu, Chavis vµ nhãm nghiªn<br /> chÝnh ®¶ng, c¸c d¹ng c«ng x· cho ®Õn cøu cña «ng ®· c«ng bè SCI-2 vµo n¨m<br /> nhµ n−íc – d©n téc. Tõ nöa sau thÕ kû 2008. §©y lµ bé tiªu chÝ cã tÝnh c«ng cô<br /> XX, trong giíi nghiªn cøu chÝnh trÞ häc, cao, hiÖn nay ®ang ®−îc tham kh¶o vµ<br /> ®Æc biÖt lµ v¨n hãa chÝnh trÞ, xuÊt hiÖn ¸p dông réng r·i nhÊt trong c¸c nghiªn<br /> thªm kh¸i niÖm vÒ lo¹i h×nh “céng ®ång cøu vÒ céng ®ång (6).<br /> t−ëng t−îng” (imagined community).<br /> §©y chÝnh lµ c¬ së ®Ó Benedict Dï tiÕp cËn tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c<br /> Anderson ph¸t triÓn thµnh lý thuyÕt nhau, dùa trªn nh÷ng lý thuyÕt khoa<br /> míi vÒ céng ®ång nãi chung vµ quèc gia häc kh¸c nhau vµ h−íng sù quan t©m<br /> – d©n téc nãi riªng, trong ®ã nhÊn m¹nh häc thuËt tíi nh÷ng d¹ng thøc cô thÓ<br /> vai trß chia sÎ gi÷a c¸c thµnh viªn cña kh«ng gièng nhau cña céng ®ång, nh−ng<br /> céng ®ång vÒ c¸ch mµ hä h×nh dung vÒ tùu trung l¹i, cã thÓ coi nh÷ng dÊu hiÖu<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2009<br /> <br /> cèt yÕu nhÊt sau ®©y ®Ó nhËn biÕt hay - Céng ®ång v¨n hãa (Communities<br /> ®Þnh nghÜa mét céng ®ång: of Culture): bao gåm c¸c lo¹i phe ph¸i,<br /> - Céng ®ång ph¶i lµ tËp hîp cña mét tiÓu v¨n hãa, nhãm téc ng−êi, c¸c céng<br /> sè ®«ng ng−êi; ®ång t«n gi¸o, céng ®ång ®a v¨n hãa hay<br /> - Mçi céng ®ång ph¶i cã mét b¶n c¸c nÒn v¨n minh ®a nguyªn cho tíi<br /> s¾c/b¶n thÓ riªng; thËm chÝ lµ céng ®ång v¨n hãa toµn cÇu.<br /> Lo¹i céng ®ång nµy cßn cã thÓ bao gåm<br /> - C¸c thµnh viªn cña céng ®ång ph¶i<br /> c¶ nh÷ng céng ®ång vÒ nhu cÇu hay vÒ<br /> tù c¶m thÊy cã sù g¾n kÕt víi céng ®ång<br /> b¶n s¾c, nh− céng ®ång ng−êi khuyÕt<br /> vµ víi c¸c thµnh viªn kh¸c cña céng<br /> tËt hay céng ®ång ng−êi cao tuæi v.v...<br /> ®ång.<br /> - Cã thÓ cã nhiÒu yÕu tè t¹o nªn b¶n - Céng ®ång tæ chøc (Community of<br /> s¾c vµ søc bÒn g¾n kÕt céng ®ång, Organizations): bao gåm gia ®×nh, dßng<br /> nh−ng quan träng nhÊt chÝnh lµ sù hä, c¸c m¹ng l−íi, cho tíi c¸c tæ chøc<br /> thèng nhÊt vÒ ý chÝ vµ chia sÎ vÒ t×nh chÝnh thøc, kÓ c¶ kÕt cÊu cña hÖ thèng<br /> c¶m, t¹o nªn ý thøc céng ®ång. ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c tËp ®oµn<br /> kinh tÕ, hiÖp héi nghÒ nghiÖp ë c¸c quy<br /> - Mçi céng ®ång ®Òu cã nh÷ng tiªu<br /> m« nhá, d©n téc hay quèc tÕ.<br /> chÝ bªn ngoµi ®Ó nhËn biÕt vÒ céng ®ång<br /> vµ cã nh÷ng quy t¾c chÕ ®Þnh ho¹t ®éng Râ rµng lµ ë ®©y, sù ph©n lo¹i céng<br /> vµ øng xö chung cña céng ®ång. ®ång sÏ trë nªn hÕt søc phøc t¹p nÕu<br /> chóng ta kh«ng chØ ra ®−îc hÖ tiªu chÝ<br /> Trªn c¬ nh÷ng néi hµm nh− trªn, cã<br /> nµo lµm chç dùa cho sù ph©n lo¹i céng<br /> thÓ ®i ®Õn mét ®Þnh nghÜa chung nhÊt<br /> ®ång. Mçi lo¹i céng ®ång trong m« h×nh<br /> nh− sau vÒ “céng ®ång”: “Céng ®ång lµ<br /> ph©n lo¹i trªn ®Òu ®Æt träng sè vµo mét<br /> tËp hîp ng−êi cã søc bÒn cè kÕt néi t¹i<br /> tiªu chÝ nhÊt ®Þnh. Sau ®©y chóng ta sÏ<br /> cao, víi nh÷ng tiªu chÝ nhËn biÕt vµ quy<br /> cïng xem xÐt tõng lo¹i céng ®ång nãi<br /> t¾c ho¹t ®éng, øng xö chung dùa trªn sù<br /> trªn.<br /> ®ång thuËn vÒ ý chÝ, t×nh c¶m, niÒm tin<br /> vµ ý thøc céng ®ång, nhê ®ã c¸c thµnh 1. Céng ®ång ®Þa lý hay céng ®ång<br /> viªn cña céng ®ång c¶m thÊy cã sù g¾n ®Þa vùc<br /> kÕt hä víi céng ®ång vµ víi c¸c thµnh MÉu sè chung hay tiªu chÝ gèc cña<br /> viªn kh¸c cña céng ®ång”. lo¹i céng ®ång nµy lµ sù cã chung hay<br /> cïng chia sÎ ®Þa vùc tån t¹i cña c¸c c¸<br /> II. Mét sè c¸ch ph©n lo¹i céng ®ång<br /> thÓ trong céng ®ång. Trong thùc tiÔn,<br /> Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu c¸ch ph©n ®©y th−êng lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ<br /> lo¹i céng ®ång ®−îc ®Ò xuÊt vµ ¸p dông quan träng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c lo¹i h×nh<br /> trong c¸c nghiªn cøu vÒ céng ®ång, tuy céng ®ång truyÒn thèng, bëi khu vùc c−<br /> nhiªn, phæ biÕn nhÊt vÉn lµ c¸ch chia tró bao giê còng lµ mét trong nh÷ng c¬<br /> céng ®ång thµnh ba lo¹i sau ®©y: së ®Çu tiªn, quan träng, lµm bÖ ®ì cho<br /> - Céng ®ång ®Þa lý (Geographic nh÷ng liªn hÖ, chia sÎ, t−¬ng ®ång vÒ<br /> Communities): bao gåm c¸c céng ®ång kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa vµ t©m linh. Cã<br /> l¸ng giÒng, nh− xãm, phè, lµng x·, thÓ t¹m chia c¸c lo¹i céng ®ång vÒ ®Þa<br /> thµnh phè, vïng, quèc gia, thËm chÝ cho vùc nµy thµnh ba nhãm c¬ b¶n sau:<br /> tíi toµn bé hµnh tinh. Nh÷ng céng ®ång a. Céng ®ång ®¬n vÞ c− tró – hµnh<br /> nµy ®−îc gäi lµ céng ®ång ®Þa vùc chÝnh: H×nh thøc dÔ gÆp nhÊt cña lo¹i<br /> (location). céng ®ång nµy lµ lµng x·, khu phè.<br /> Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn,... 25<br /> <br /> §iÓm chung quan träng nhÊt lµ c¸c céng b¶n s¾c hay nh÷ng ®Æc tr−ng v¨n hãa<br /> ®ång nµy cã mét giíi h¹n vÒ l·nh thæ râ nµo ®ã vµ dï cã thÓ cã hoÆc kh«ng cã ®Þa<br /> rµng, ®−îc quy ®Þnh chÝnh thøc hay bµn quÇn c− chung nh−ng hä vÉn<br /> kh«ng chÝnh thøc, nh−ng ®−îc toµn thÓ th−êng xuyªn cã nh÷ng t−¬ng t¸c nµo<br /> céng ®ång vµ c¸c céng ®ång kh¸c c«ng ®ã vµ cïng dÔ dµng nhËn biÕt vÒ nhau.<br /> nhËn. Nh÷ng ®¬n vÞ c− tró – hµnh chÝnh Mét sè h×nh thøc tiªu biÓu cña lo¹i h×nh<br /> lín h¬n ®«i khi còng ®−îc xem nh− mét céng ®ång nµy lµ:<br /> céng ®ång, nh− tæng, thµnh bang, v.v... a. Céng ®ång nghÒ nghiÖp, lµ<br /> Trªn thùc tÕ, nh÷ng h×nh thøc céng nh÷ng nhãm ng−êi cïng lµm mét nghÒ<br /> ®ång nµy th−êng lµ tËp hîp hay tæ hîp hoÆc cïng liªn quan tíi mét nghÒ. Mét<br /> cña nhiÒu céng ®ång nhá h¬n, vµ th−êng sè céng ®ång lo¹i nµy lËp thµnh hiÖp héi<br /> thuéc c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau. nghÒ nghiÖp, nhê ®ã hä cã liªn kÕt chÆt<br /> b. Céng ®ång l¸ng giÒng, lµ lo¹i chÏ h¬n víi ranh giíi vµ h×nh thøc tæ<br /> h×nh céng ®ång h×nh thµnh trªn c¬ së sù chøc chÆt chÏ, râ rµng h¬n. ë ®©y cã sù<br /> sinh sèng, c− tró gÇn gòi nhau cña c¸c ®an xen, chång lÊp nhÊt ®Þnh gi÷a “céng<br /> c¸ thÓ/c¸c hé gia ®×nh t¹o nªn. §iÓm ®ång” vµ “hiÖp héi” – hai lo¹i kh¸i niÖm<br /> kh¸c biÖt ë ®©y lµ c¸c céng ®ång nµy cã chØ hai thùc thÓ kh¸c nhau mµ Toennies<br /> thÓ n»m trän trong c¸c céng ®ång c− tró cè g¾ng ph©n biÖt trong lý thuyÕt cña<br /> – hµnh chÝnh, nh−ng chóng còng cã thÓ «ng vÒ céng ®ång.<br /> n»m v¾t ngang gi÷a ®−êng ranh giíi b. Céng ®ång ¶o, lµ mét trong<br /> cña c¸c céng ®ång c− tró – hµnh chÝnh. nh÷ng s¶n phÈm x· héi – v¨n hãa ®iÓn<br /> Sù g¾n kÕt cña lo¹i h×nh céng ®ång nµy h×nh cña thêi ®¹i bïng næ c«ng nghÖ<br /> chñ yÕu do sù t−¬ng t¸c, giao l−u, tiÕp th«ng tin trong kû nguyªn toµn cÇu hãa.<br /> xóc th−êng xuyªn, gÇn gòi gi÷a c¸c Céng ®ång ¶o lµ nh÷ng nhãm ng−êi vÒ<br /> thµnh viªn cña céng ®ång mµ h×nh c¨n b¶n vµ chñ yÕu chØ cã t−¬ng t¸c<br /> thµnh nªn. th−êng xuyªn víi nhau th«ng qua<br /> c. Céng ®ång ®−îc kÕ ho¹ch hãa: ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng c«ng nghÖ<br /> §©y lµ lo¹i céng ®ång ®−îc h×nh thµnh cao, trong ®ã phæ biÕn nhÊt lµ th«ng qua<br /> vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së ®· cã tr−íc mét Internet.<br /> sù quy ho¹ch hay kÕ ho¹ch nµo ®ã, c. Céng ®ång téc ng−êi, lµ nh÷ng<br /> ch¼ng h¹n nh− c¸c khu ®Þnh c− hay khu d©n téc – téc ng−êi cã chung b¶n s¾c<br /> d©n c− míi. ë ViÖt Nam cã thÓ xem ®ã v¨n hãa do cã chung nguån gèc s¾c téc,<br /> lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh khai hoang, lËp ng«n ng÷, y phôc vµ sù t−¬ng ®ång vÒ<br /> lµng t¹i c¸c vïng ven biÓn hoÆc qu¸ phong tôc, tËp qu¸n. Nh÷ng céng ®ång<br /> tr×nh Nam tiÕn hay sù h×nh thµnh c¸c téc ng−êi cã thÓ cã chung ®Þa bµn quÇn<br /> khu “kinh tÕ míi” tr−íc ®©y. Ngµy nay, c−, cã thÓ kh«ng, nh−ng dï sinh sèng<br /> nh÷ng lo¹i céng ®ång ®ång nµy h×nh c¸ch xa nhau, nh−ng hä vÉn chia sÎ<br /> thµnh kh¸ phæ biÕn do kÕt qu¶ cña qu¸ nh÷ng ®Æc tr−ng v¨n hãa, phong tôc,<br /> tr×nh ®« thÞ hãa, di d©n cã tæ chøc. tËp qu¸n vµ nhiÒu yÕu tè kh¸c. ý thøc<br /> 2. Céng ®ång v¨n hãa hay céng ®ång céng ®ång cña hä cã thÓ trïng khíp vÒ<br /> b¶n s¾c c¨n b¶n víi ý thøc téc ng−êi.<br /> Träng sè −u tiªn hay tiªu chÝ gèc d. Céng ®ång t«n gi¸o còng lµ mét<br /> cña lo¹i céng ®ång nµy lµ ë chç c¸c lo¹i h×nh céng ®ång ®iÓn h×nh cña x· héi<br /> thµnh viªn cña céng ®ång cã chung mét loµi ng−êi, trong ®ã c¸c thµnh viªn cña<br /> 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2009<br /> <br /> céng ®ång g¾n kÕt víi nhau chñ yÕu dùa trong khu«n khæ cña nghiªn cøu nµy<br /> trªn sù cã chung mét niÒm tin t«n gi¸o chóng t«i ch−a thÓ ®Ò cËp ®Õn ®−îc.<br /> hay tÝn ng−ìng. Céng ®ång t«n gi¸o cã 3. Céng ®ång tæ chøc<br /> thÓ trïng khíp víi céng ®ång c− tró,<br /> nh−ng còng cã thÓ kh«ng, thËm chÝ §©y lµ lo¹i céng ®ång th−êng gÆp<br /> mang tÝnh toµn cÇu. nhÊt trong ®êi sèng x· héi loµi ng−êi,<br /> th−êng dÔ nhËn biÕt bëi nã th−êng lµ<br /> e. Céng ®ång chÝnh trÞ lµ lo¹i céng nh÷ng thùc thÓ x· héi hiÖn h÷u, tån t¹i<br /> ®ång mµ yÕu tè quan träng nhÊt t¹o nªn kh¸ bÒn v÷ng. Mét sè h×nh thøc chñ yÕu<br /> b¶n s¾c cña nã lµ sù t−¬ng ®ång vÒ ý cña lo¹i h×nh céng ®ång nµy lµ:<br /> thøc hÖ, ®Þnh h−íng chÝnh trÞ hoÆc lîi a. Céng ®ång huyÕt thèng, chñ yÕu<br /> Ých chÝnh trÞ ®Ó cã thÓ cã chung hµnh vi lµ gia ®×nh vµ hä téc: §©y lµ mét trong<br /> chÝnh trÞ. Th«ng th−êng, céng ®ång nh÷ng h×nh thøc céng ®ång xuÊt hiÖn<br /> chÝnh trÞ ®Òu cã c¸c h×nh thøc tæ chøc râ sím nhÊt trong lÞch sö loµi ng−êi, vµ do<br /> rµng, ®«i khi rÊt chÆt chÏ, nh− nhãm lîi ®ã ®· trë thµnh ®èi t−îng nghiªn cøu<br /> Ých, nhãm lobby, héi kÝn, chÝnh ®¶ng, phe cña nhiÒu ngµnh khoa häc. Tïy theo<br /> c¸nh, hay liªn minh v.v..., nh−ng còng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau mµ ng−êi ta l¹i<br /> kh«ng hiÕm khi céng ®ång chÝnh trÞ cã nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i gia ®×nh kh¸c<br /> kh«ng hÒ cã mét h×nh thøc tæ chøc bÒn nhau, nh− gia ®×nh mÉu hÖ vµ gia ®×nh<br /> v÷ng nµo, nh−ng l¹i cã søc m¹nh cè kÕt phô hÖ, gia ®×nh h¹t nh©n vµ gia ®×nh<br /> cao, nh− c¸c phong trµo chÝnh trÞ ch¼ng nhiÒu thÕ hÖ, gia ®×nh gia tr−ëng hay<br /> h¹n. Søc m¹nh cè kÕt trong c¸c tr−êng gia ®×nh d©n chñ, v.v... T−¬ng tù nh−<br /> hîp nµy chñ yÕu dùa trªn môc tiªu chung vËy, hä téc còng ®−îc tiÕp cËn, nhËn<br /> hoÆc sù chia sÎ nh÷ng gi¸ trÞ chung. diÖn vµ ph©n lo¹i theo nh÷ng c¸ch kh¸c<br /> nhau. Tuy vËy, víi tÝnh c¸ch lµ céng<br /> f. Céng ®ång t−ëng t−îng. §©y lµ<br /> ®ång th× gia ®×nh vµ téc hä ®−îc ®Æc<br /> lo¹i céng ®ång ®−îc Benedict Anderson<br /> tr−ng bëi mèi liªn hÖ huyÕt thèng. §©y<br /> “ph¸t hiÖn” ra, trong ®ã c¸c thµnh viªn<br /> chÝnh lµ yÕu tè quan träng nhÊt t¹o nªn<br /> g¾n kÕt vµ t−¬ng t¸c víi nhau nhê cã<br /> b¶n chÊt vµ sù bÒn v÷ng còng nh− cÊu<br /> chung h×nh dung v¨n hãa chÝnh trÞ. Theo<br /> tróc ®iÓn h×nh cña gia ®×nh vµ téc hä.<br /> «ng, d©n téc hiÖn ®¹i chÝnh lµ mét h×nh<br /> thøc céng ®ång t−ëng t−îng tiªu biÓu b. C¸c tæ chøc chÝnh trÞ vµ x· héi:<br /> nhÊt. D©n téc “lµ mét céng ®ång t−ëng Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, mét sè tæ chøc<br /> t−îng bëi lÏ c¸c thµnh viªn cña mét d©n chÝnh trÞ vµ x· héi cã thÓ ®−îc xÕp vµo<br /> téc, dï lµ mét d©n téc nhá nhÊt, còng sÏ lo¹i h×nh céng ®ång b¶n s¾c, nh−ng<br /> kh«ng thÓ biÕt hÕt ®−îc phÇn lín c¸c ®ång thêi chóng còng th−êng ®−îc xÕp<br /> thµnh viªn kh¸c cña d©n téc ®ã, gÆp gì vµo lo¹i h×nh céng ®ång tæ chøc, bëi lÏ<br /> hä, hay thËm chÝ nghe nãi vÒ hä, thÕ phÇn lín c¸c tæ chøc chÝnh trÞ vµ x· héi<br /> nh−ng trong t©m thøc cña mçi thµnh ®Òu ®−îc tæ chøc theo nh÷ng khu«n<br /> viªn ®Òu tån t¹i sèng ®éng mét h×nh mÉu, víi nh÷ng nguyªn t¾c vËn hµnh,<br /> dung vÒ sù liªn kÕt cña hä” (3, tr.6). ho¹t ®éng vµ cÊu tróc nµo ®ã. YÕu tè tæ<br /> chøc chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè<br /> Trªn ®©y lµ 6 h×nh thøc cña lo¹i quan träng nhÊt t¹o nªn tÝnh thèng<br /> h×nh céng ®ång b¶n s¾c hay céng ®ång nhÊt vµ bÒn v÷ng cña céng ®ång. Trong<br /> v¨n hãa c¬ b¶n nhÊt. Trªn thùc tÕ cßn cã nhiÒu tr−êng hîp, ý thøc tæ chøc vµ ý<br /> thÓ cã nhiÒu nh÷ng h×nh thøc kh¸c mµ thøc céng ®ång trong nh÷ng tæ chøc nµy<br /> Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn,... 27<br /> <br /> trïng khíp víi nhau. Nh−ng trong nh÷ng céng ®ång tæ chøc (do cã thiÕt chÕ<br /> kh«ng Ýt tr−êng hîp, hai lo¹i ý thøc nµy vµ quy t¾c tæ chøc chÆt chÏ), céng ®ång<br /> cã ®é chªnh nhÊt ®Þnh. Mét tæ chøc nghÒ nghiÖp (râ nhÊt lµ tr−êng hîp c¸c<br /> chÝnh trÞ hay x· héi nµo ®ã chØ thùc sù lµng nghÒ), céng ®ång tÝn ng−ìng (cïng<br /> trë thµnh mét céng ®ång m¹nh nÕu ý thê chung mét Thµnh Hoµng).<br /> thøc tæ chøc vµ ý thøc céng ®ång cña c¸c<br /> Quèc gia – d©n téc l¹i lµ mét vÝ dô<br /> thµnh viªn cña céng ®ång trïng khíp<br /> kh¸c cña h×nh thøc céng ®ång tÝch hîp<br /> hay hç trî cho nhau.<br /> vµ phøc hîp cao, bëi nã hµm chøa trong<br /> c. C¸c tæ chøc kinh tÕ, kinh doanh, b¶n th©n m×nh kh«ng chØ nhiÒu lo¹i<br /> nh− ph−êng héi, c«ng ty, xÝ nghiÖp, tËp céng ®ång kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt, lo¹i<br /> ®oµn kinh tÕ v.v... Tuy thuéc vÒ lo¹i h×nh, mµ cßn bao gåm nhiÒu cÊp ®é céng<br /> h×nh céng ®ång tæ chøc, nh−ng ph−êng ®ång víi nh÷ng quy m« kh¸c nhau.<br /> héi thñ c«ng l¹i kh¸c xa vÒ b¶n chÊt so<br /> víi c¸c c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ hiÖn VÊn ®Ò quan träng h¬n cÇn kh¸m<br /> nay. §iÓm chung cña hai lo¹i tæ chøc ph¸ khi nghiªn cøu vÒ c¸c h×nh thøc<br /> kinh tÕ nµy lµ sù chia sÎ vÒ lîi Ých vµ ë hçn hîp, tÝch hîp hay phøc hîp céng<br /> ®©y, ý thøc céng ®ång ®· ®−îc ph¸t ®ång lµ viÖc c¸c céng ®ång nhá hay céng<br /> triÓn ®Ó trë thµnh mét ph−¬ng tiÖn, mét ®ång thµnh tè quan hÖ vµ t−¬ng t¸c víi<br /> lîi thÕ c¹nh tranh. nhau nh− thÕ nµo? §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò<br /> v« cïng phøc t¹p, bëi c¸c quan hÖ,<br /> Trªn ®©y lµ ba lo¹i h×nh céng ®ång t−¬ng t¸c ®ã th−êng lµ nh÷ng quan hÖ,<br /> c¬ b¶n nhÊt. Trong mçi lo¹i céng ®ång t−¬ng t¸c ®a chiÒu víi nhiÒu biÕn sè<br /> ®ã l¹i cã nhiÒu h×nh thøc céng ®ång kh¸c nhau. Trë l¹i víi vÝ dô vÒ lµng x·<br /> kh¸c nhau mµ ë ®©y chóng t«i míi chØ ViÖt Nam, trong lµng th−êng cã nhiÒu<br /> nh¾c ®Õn mét sè h×nh thøc céng ®ång gia ®×nh, téc hä vµ gi÷a c¸c gia ®×nh, téc<br /> tiªu biÓu. §iÒu cÇn ®−îc nhÊn m¹nh lµ: hä nµy cã thÓ chung sèng hßa thuËn,<br /> sù ph©n lo¹i céng ®ång chØ chñ yÕu ®oµn kÕt, nh−ng còng cã thÓ c¹nh tranh<br /> nh»m cung cÊp c«ng cô ph©n tÝch cho quyÕt liÖt, thËm chÝ dÉn tíi thï h»n tõ<br /> nhµ nghiªn cøu mµ th«i, bëi lÏ trong ®êi nµy qua ®êi kh¸c. Trong lµng l¹i cßn<br /> thùc tÕ, ng−êi ta khã cã thÓ t×m ®−îc cã nhiÒu phe, gi¸p võa ®ång thuËn, ®oµn<br /> mét céng ®ång nµo chØ thuéc vÒ mét kÕt víi nhau trong khu«n khæ cña lµng,<br /> h×nh thøc hay mét lo¹i h×nh céng ®ång cïng thê chung mét vÞ Thµnh Hoµng,<br /> ®· ®−îc tr×nh bµy ë trªn, mµ ng−îc l¹i cïng chia sÎ nhiÒu gi¸ trÞ v¨n hãa vµ<br /> d−êng nh− tÊt c¶ c¸c céng ®ång ®Òu ë phong tôc, tËp qu¸n, cïng canh t¸c trªn<br /> d¹ng hçn hîp hay lµ phøc hîp cña mét mét diÖn tÝch c«ng ®iÒn nµo ®ã v.v...,<br /> vµi kiÓu lo¹i kh¸c nhau. Cã thÓ nªu ra nh−ng còng kh«ng ngõng c¹nh tranh lóc<br /> ®©y mét sè tr−êng hîp ®iÓn h×nh: ngÊm ngÇm, khi c«ng khai trong nhiÒu<br /> Lµng x· ViÖt Nam truyÒn thèng c«ng viÖc, vµ mçi phe, gi¸p l¹i cã “ranh<br /> ch¼ng h¹n, vÒ c¨n b¶n ®ã lµ mét céng giíi” vµ quy −íc riªng cña m×nh. Tuy<br /> ®ång ®Þa vùc c− tró, nh−ng ®ång thêi, nh÷ng gia ®×nh, téc hä, phe gi¸p v.v… cã<br /> bªn trong mçi lµng l¹i th−êng tån t¹i nh÷ng kh¸c biÖt, thËm chÝ m©u thuÉn<br /> nhiÒu gia ®×nh, hä téc (lµ nh÷ng céng xung ®ét gay g¾t, nh−ng l¹i hßa ®ång,<br /> ®ång huyÕt thèng), phe, gi¸p, héi, v.v... cïng chia sÎ nh÷ng “mÉu sè chung” t¹o<br /> (lµ nh÷ng céng ®ång b¶n s¾c). H¬n n÷a, nªn sù g¾n kÕt bÒn v÷ng cña céng ®ång<br /> chÝnh b¶n th©n mçi lµng cßn cã thÓ lµ lµng x· suèt hµng chôc thÕ kû.<br /> 28 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2009<br /> <br /> Trë l¹i víi tr−êng hîp céng ®ång céng ®ång, c¸c thµnh viªn vµ c¸c nhãm<br /> quèc gia – d©n téc, ®é phøc t¹p cña vÊn thµnh viªn th−êng kh«ng bao giê cã<br /> ®Ò cßn t¨ng lªn gÊp nhiÒu lÇn so víi nh÷ng vai trß vµ vÞ trÝ nh− nhau, ngang<br /> tr−êng hîp céng ®ång lµng x·. Tr−íc b»ng nhau. Tr¸i l¹i, hiÖn t−îng th−êng<br /> hÕt, quèc gia – d©n téc lµ lo¹i h×nh céng dÔ thÊy nhÊt lµ trong céng ®ång nµo<br /> ®ång tÝch hîp cña rÊt nhiÒu lo¹i h×nh vµ còng cã nh÷ng c¸ nh©n vµ nh÷ng nhãm<br /> d¹ng thøc céng ®ång kh¸c nhau, cã b¶n gi÷ vai trß then chèt, quan träng nhÊt.<br /> chÊt, quy m«, cÊp ®é vµ ®Æc ®iÓm kh¸c Mçi céng ®ång kh¸c nhau th× thµnh<br /> nhau. H¬n n÷a, quèc gia – d©n téc l¹i lµ phÇn, cÊu tróc, vai trß cña nhãm h¹t<br /> mét lo¹i h×nh céng ®ång mang tÝnh phøc nh©n còng kh¸c nhau, nh−ng ®iÓm<br /> hîp còng rÊt cao, bëi lÏ c¸c quan hÖ, chung nhÊt chÝnh lµ ë chç, nh÷ng nhãm<br /> t−¬ng t¸c gi÷a c¸c céng ®ång mµ nã hµm h¹t nh©n nµy bao giê còng tiªu biÓu<br /> chøa trong m×nh lµ hÕt søc phøc t¹p, ®a nhÊt cho gi¸ trÞ cèt lâi, b¶n s¾c vµ lîi Ých<br /> chiÒu, rÊt kh«ng æn ®Þnh vµ ®«i khi hÕt cña céng ®ång, lµ trung t©m cña ý chÝ/ý<br /> søc quyÕt liÖt. thøc céng ®ång, ®¶m b¶o cho sù cè kÕt<br /> Tuy nh÷ng liªn hÖ vµ t−¬ng t¸c vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña céng ®ång,<br /> trong c¸c céng ®ång tÝch hîp vµ phøc duy tr× quy t¾c vµ thÕ øng xö cña céng<br /> hîp (t¹m gäi lµ céng ®ång lín) nh×n ®ång. Tuy nhiªn, trong nh÷ng céng<br /> chung lµ phøc t¹p, ®a chiÒu vµ kh«ng æn ®ång cã tÝnh hçn hîp, tÝch hîp vµ phøc<br /> ®Þnh, nh−ng nÕu lÊy sù cè kÕt cña céng hîp cao th× cã thÓ cã nhiÒu h¬n mét<br /> ®ång lín lµm tiªu chÝ xuÊt ph¸t th× c¸c nhãm h¹t nh©n, vµ thËm chÝ nh÷ng<br /> t−¬ng t¸c vµ liªn hÖ ®ã ®Òu cã thÓ quy vÒ nhãm h¹t nh©n nµy cã thÓ c¹nh tranh<br /> hai chiÒu: chiÒu thuËn vµ chiÒu nghÞch. vµ ho¸n ®æi vÞ trÝ cña nhau trong céng<br /> ®ång. Trong nghiªn cøu vÒ céng ®ång<br /> Nh÷ng liªn hÖ vµ t−¬ng t¸c thuËn<br /> th× thao t¸c vµ nhiÖm vô quan träng<br /> chiÒu lµ nh÷ng liªn hÖ vµ t−¬ng t¸c<br /> hµng ®Çu lµ ®Þnh vÞ ®−îc nh÷ng nhãm<br /> nh»m h−íng tíi sù ®ång thuËn víi b¶n<br /> h¹t nh©n gi÷ vai trß nßng cèt trong céng<br /> s¾c cña céng ®ång lín vµ lµm gia t¨ng<br /> ®ång ®ã.<br /> sù cè kÕt cña céng ®ång lín.<br /> Ng−îc l¹i, nh÷ng liªn hÖ vµ t−¬ng Trong ®êi sèng cña céng ®ång, vai<br /> t¸c nghÞch chiÒu lµ nh÷ng liªn hÖ vµ trß cña ng−êi l·nh ®¹o hay thñ lÜnh còng<br /> t−¬ng t¸c h−íng tíi sù kh¸c biÖt víi b¶n rÊt quan träng. Mçi lo¹i céng ®ång cã<br /> s¾c cña céng ®ång lín vµ lµm suy gi¶m mét kiÓu nhµ l·nh ®¹o hay thñ lÜnh kh¸c<br /> hay ph¸ vì sù cè kÕt cña céng ®ång lín. nhau, víi tÇm quan träng kh«ng gièng<br /> Trong nghiªn cøu vÒ céng ®ång cßn nhau. C¸ch thøc mµ c¸c céng ®ång lùa<br /> cã ba vÊn ®Ò n÷a còng th−êng trë thµnh chän hay c«ng nhËn vai trß thñ lÜnh cña<br /> chñ ®Ò cho nhiÒu cuéc tranh luËn, ®ã lµ c¸c c¸ nh©n ®ã còng nh− c¸ch thøc mµ<br /> vai trß cña yÕu tè h¹t nh©n, ng−êi l·nh c¸c c¸ nh©n ®ã giµnh ®−îc, duy tr× vÞ trÝ<br /> ®¹o (hay thñ lÜnh) vµ vai trß cña søc Ðp thñ lÜnh, x©y dùng vµ g×n gi÷ h×nh ¶nh,<br /> tõ bªn ngoµi ®èi víi sù cè kÕt vµ ph¸t uy tÝn vµ thùc thi quyÒn lùc cña m×nh<br /> triÓn cña céng ®ång. trong céng ®ång còng rÊt kh¸c nhau.<br /> <br /> VÒ vai trß cña yÕu tè h¹t nh©n, qua §· cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn<br /> quan s¸t hÇu hÕt c¸c lo¹i h×nh céng cøu vÒ vÊn ®Ò nµy, nh−ng ®iÒu cã tÝnh<br /> ®ång ®· vµ ®ang tån t¹i trong lÞch sö, nguyªn t¾c lµ kh«ng ®−îc ¸p nguyªn<br /> chóng ta dÔ dµng nhËn ra r»ng trong mÉu hay tiªu chÝ cña nhµ l·nh ®¹o lo¹i<br /> Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn,... 29<br /> <br /> céng ®ång nµy vµo lo¹i céng ®ång kh¸c ®ã xung ®ét víi b¶n chÊt vµ xu h−íng<br /> ®Ó so s¸nh vµ ®¸nh gi¸. §iÒu quan träng néi t¹i cña céng ®ång, nã lµm cho céng<br /> nhÊt cÇn kh¸m ph¸ vµ cã thÓ so s¸nh ®ång bÞ c« lËp vµ suy yÕu.<br /> l·nh tô hay thñ lÜnh cña c¸c céng ®ång Nh÷ng luËn gi¶i nãi trªn vÒ b¶n<br /> kh¸c lo¹i víi nhau chÝnh lµ c¸ch thøc chÊt, kh¸i niÖm, nh÷ng c¸ch tiÕp cËn,<br /> t−¬ng t¸c gi÷a hä víi bé phËn cßn l¹i ph©n lo¹i vµ kh¸m ph¸ c¸c t−¬ng t¸c<br /> cña céng ®ång. Th«ng qua ®ã cã thÓ céng ®ång chÝnh lµ c¬ së ®Ó chóng ta<br /> kh¸m ph¸ vai trß thùc sù cña c¸c thñ tham kh¶o nh»m nhËn diÖn, kh¸m ph¸<br /> lÜnh víi c¸c céng ®ång. c¸c lo¹i h×nh vµ d¹ng thøc céng ®ång ®·<br /> VÊn ®Ò thø ba lµ vai trß cña søc Ðp vµ ®ang tån t¹i ë ViÖt Nam.<br /> tõ bªn ngoµi ®èi víi sù tån t¹i vµ søc<br /> m¹nh cè kÕt cña céng ®ång.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> §©y còng lµ vÊn ®Ò ®· vµ ®ang g©y<br /> 1. http://en.wikipedia.org/wiki/Com<br /> ra rÊt nhiÒu cuéc tranh luËn. Trªn thùc<br /> munity<br /> tÕ, cã rÊt nhiÒu tr−êng hîp c¸c céng<br /> ®ång do ph¶i ®èi diÖn víi søc Ðp hay 2. Ferdinand Toennies. Gemeinschaft<br /> nguy c¬ tõ bªn ngoµi mµ h×nh thµnh und Gesellschaft. Leipzig: Fues’s<br /> Verlag, 1887.<br /> nªn hoÆc nhê ®ã mµ søc cè kÕt néi bé<br /> ®−îc cñng cè. Nh−ng còng kh«ng hiÕm 3. Benedict Anderson. Imagined<br /> khi c¸c céng ®ång bÞ tan vì hay suy yÕu communities: Reflections on the<br /> do sù can thiÖp hoÆc g©y søc Ðp tõ c¸c Origin and Spread of Nationalism.<br /> Revised Edition ed. London and NY.:<br /> yÕu tè bªn ngoµi. V× vËy, kh«ng thÓ xem<br /> Verso, 1991.<br /> th−êng vai trß cña yÕu tè bªn ngoµi,<br /> 4. Ph¹m Hång Tung. V¨n hãa chÝnh trÞ<br /> nh−ng còng kh«ng ®−îc ®Ò cao qu¸ møc vµ lÞch sö d−íi gãc nh×n v¨n hãa<br /> vai trß cña c¸c yÕu tè nµy, coi céng ®ång chÝnh trÞ. H.: ChÝnh trÞ Quèc gia,<br /> thuÇn tóy chØ lµ “céng ®ång sè phËn” 2008.<br /> nh− quan ®iÓm cña c¸c thñ lÜnh ph¸t xÝt<br /> 5. D. W. McMillan, D. M. Chavis.<br /> ë ch©u ¢u tr−íc ®©y. Søc m¹nh cè kÕt Sense of Community: A Definition<br /> vµ sù tån t¹i bÒn v÷ng cña c¸c céng and Theory. American Journal of<br /> ®ång chñ yÕu phô thuéc vµo c¸c mèi liªn Community Psychology, No.14 (1),<br /> hÖ vµ yÕu tè bªn trong cña céng ®ång vµ 1986.<br /> kh¶ n¨ng øng phã cña céng ®ång ®ã 6. D. M. Chavis, K. S. Lee, J. D. Acosta.<br /> tr−íc sù biÕn ®æi cña m«i tr−êng trong The Sense of Community Index<br /> ®ã c¸c céng ®ång nµy tån t¹i. Khi c¸c t¸c (SCI). Revised: The Reliabiliity and<br /> ®éng cña yÕu tè bªn ngoµi ®ång thuËn Validity of the SCI-2, Paper<br /> víi b¶n chÊt vµ xu h−íng bªn trong cña presented at the 2nd International<br /> céng ®ång, nã gióp cho céng ®ång thªm Community Psychology Conference,<br /> v÷ng m¹nh. Ng−îc l¹i, khi c¸c t¸c ®éng Lisbon, Portugal, 2008.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2