Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và biến đổi gia đình - Hà Việt Hùng

40 Xã hội học, số 3(111), 2010<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ biÕn ®æi gia ®×nh<br /> <br /> <br /> Hµ ViÖt Hïng*<br /> <br /> <br /> Giíi thiÖu<br /> H¬n 20 n¨m qua, tõ khi §¶ng ta khëi x­íng c«ng cuéc §æi míi vµ ®Èy m¹nh sù<br /> nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nh÷ng biÕn ®æi kinh tÕ - x· héi to<br /> lín ®· vµ ®ang diÔn ra trong ®êi sèng x· héi. Lµ mét thiÕt chÕ chñ yÕu cña x· héi, gia<br /> ®×nh kh«ng thÓ kh«ng biÕn ®æi phï hîp víi nh÷ng thay ®æi tõng ngµy cña x· héi hiÖn<br /> ®¹i. CÊu tróc gia ®×nh vµ nh÷ng chøc n¨ng cña nã ®· chÞu t¸c ®éng nh­ thÕ nµo cña<br /> qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸? Vai trß cña gia ®×nh t¨ng lªn hay suy yÕu<br /> ®i trong ®êi sèng cña x· héi hiÖn ®¹i? Sù biÕn ®æi cña gia ®×nh ViÖt Nam cã thÓ cã<br /> nh÷ng kh¸c biÖt nµo so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ThÕ giíi nãi chung?<br /> BiÕn ®æi kinh tÕ - x· héi<br /> Nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ - x· héi ®· vµ ®ang diÔn ra ®Æc biÖt nhanh chãng<br /> trong h¬n 20 n¨m võa qua. C¬ së h¹ tÇng giao th«ng ph¸t triÓn nhanh cïng víi quyÒn<br /> tù do ®i l¹i vµ c­ tró cña c«ng d©n ®­îc b¶o ®¶m ®· thóc ®Èy lµn sãng di c­ gi÷a c¸c<br /> vïng miÒn, ®Æc biÖt tõ n«ng th«n ra ®« thÞ, ngµy cµng t¨ng. So víi nh÷ng n¨m tr­íc<br /> ®©y, hÖ thèng qu¶n lý hé khÈu vµ ®¨ng ký t¹m tró ®· ®­îc níi láng rÊt nhiÒu. Cã thÓ<br /> thÊy mét sè l­îng lín ng­êi lao ®éng tõ n«ng th«n ra thµnh phè lµm viÖc mµ kh«ng cã<br /> ®¨ng ký t¹m tró. N¨m 2009, sè ng­êi di c­ tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ t¨ng gÊp ®«i so<br /> víi n¨m 1999. B×nh qu©n møc nhËp c­ ®· ®ãng gãp 57 % cho møc t¨ng d©n sè cña khu<br /> vùc thµnh thÞ (Tæng côc Thèng kª, 2010).<br /> Møc ®é di chuyÓn cña d©n c­ kh«ng chØ t¨ng lªn gi÷a c¸c vïng miÒn ë trong n­íc<br /> mµ c¶ trªn ph¹m vi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ ThÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh héi<br /> nhËp quèc tÕ hiÖn nay, víi cuèn hé chiÕu trong tay, bÊt cø ng­êi d©n nµo còng cã thÓ<br /> dÔ dµng ®i ®Õn nhiÒu n­íc trong khèi ASEAN nh­ In®«nªxia, Malaixia, Lµo, Philippin<br /> hay Th¸i Lan. Do nhu cÇu cÇn lao ®éng phæ th«ng ë mét sè n­íc trong khu vùc, viÖc<br /> qu¶n lý nh©n khÈu kÓ c¶ víi ng­êi n­íc ngoµi ë nh÷ng n­íc nµy còng ®­îc níi láng.<br /> VÝ dô, ë Lµo vµ Th¸i lan hiÖn nay, ­íc tÝnh cã vµi tr¨m ngµn lao ®éng ViÖt Nam lµm<br /> viÖc theo ®­êng di c­ tù do qua biªn giíi. Ng­îc l¹i, qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ<br /> toµn cÇu ho¸ còng ®· ®­a hµng chôc ngµn lao ®éng n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. ¦íc tÝnh<br /> hiÖn nay cã h¬n 35.000 c«ng nh©n Trung Quèc ®ang lao ®éng ë mét sè khu c«ng<br /> nghiÖp cña n­íc ta (Tuæi trÎ Online, 31/7/2009). Lao ®éng tù do tõ c¸c n­íc Ch©u Phi<br /> ®Õn thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ mét sè tØnh phÝa Nam còng cã thÓ lªn ®Õn hµng ngµn<br /> ng­êi.<br /> <br /> *<br /> TS, ViÖn X· héi häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Hà Việt Hùng 41<br /> <br /> <br /> Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®· thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hµng ngµn<br /> khu c«ng nghiÖp tËp trung, thu hót hµng triÖu lao ®éng ®Õn chñ yÕu tõ c¸c vïng n«ng<br /> th«n. Sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®· tõng b­íc thu hÑp diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng<br /> nghiÖp ë nhiÒu vïng n«ng th«n. §iÒu nµy gãp phÇn t¸c ®éng lµm cho hµng tr¨m ngµn<br /> n«ng d©n ph¶i chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp sang khu vùc c«ng nghiÖp hay dÞch vô. C«ng<br /> nghiÖp hãa còng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ë n­íc ta. Tû träng d©n c­ ®« thÞ ®·<br /> t¨ng lªn kh¸ nhanh trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y. HiÖn nay, tû lÖ nµy lµ 29,6 % vµ dù<br /> kiÕn t¨ng lªn ®Õn 40 % vµo n¨m 2020 (Tæng côc Thèng kª, 2010). Nh­ vËy, c¬ cÊu x·<br /> héi - nghÒ nghiÖp còng nh­ c¬ cÊu d©n c­ n«ng th«n - ®« thÞ ®ang cã nh÷ng thay ®æi<br /> lín.<br /> Kinh tÕ cña ®Êt n­íc tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 ®· cã tèc ®é ph¸t triÓn kh¸ cao víi<br /> tû lÖ trung b×nh hµng n¨m trªn 7%. Tû lÖ hé nghÌo trªn ph¹m vi c¶ n­íc ®· gi¶m m¹nh<br /> tõ kho¶ng 60 % trong nh÷ng n¨m ®Çu 1990 xuèng d­íi 30 %. Kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t<br /> triÓn ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc l­u th«ng hµng hãa dÔ dµng tíi tÊt c¶<br /> c¸c x·/th«n vïng s©u, vïng xa trong c¶ n­íc. §êi sèng cña mét bé ph©n d©n c­, ®Æc biÖt<br /> ë c¸c khu vùc ®« thÞ ®· ®­îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu. C¸c dÞp nghØ lÔ dµi ngµy, cã thÓ thÊy<br /> hµng triÖu ng­êi tham gia c¸c chuyÕn ®i du lÞch ë c¶ trong vµ ngoµi n­íc.<br /> Mét sù thay ®æi to lín n÷a lµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña truyÒn th«ng vµ c¸c<br /> ph­¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c. HÇu hÕt c¸c vïng trong c¶ n­íc cã thÓ xem ®­îc sãng<br /> truyÒn h×nh cña hµng tr¨m ch­¬ng tr×nh trong vµ ngoµi n­íc. Nh÷ng diÔn biÕn trong<br /> ®êi sèng v¨n hãa x· héi trªn ThÕ giíi ®­îc cËp nhËt liªn tôc. Mét ng­êi d©n b×nh<br /> th­êng cã thÓ liªn l¹c ®­îc víi ng­êi th©n cña hä ë kh¾p n¬i trong n­íc còng nh­ ë<br /> n­íc ngoµi víi chi phÝ chÊp nhËn ®­îc. Nh÷ng thay ®æi nh­ trªn ch¾c ch¾n cã ¶nh<br /> h­ëng tíi nh÷ng biÕn ®æi gia ®×nh trong x· héi cña chóng ta.<br /> BiÕn ®æi gia ®×nh<br /> Nh÷ng biÕn ®æi kinh tÕ - x· héi m¹nh mÏ trªn mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng kinh<br /> tÕ - x· héi ®· cã t¸c ®éng nh­ thÕ nµo tíi qu¸ tr×nh kÕt h«n, cÊu tróc gia ®×nh, sù tån<br /> t¹i ph¸t triÓn gia ®×nh, vai trß cña gia ®×nh vµ mèi quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a c¸c thµnh<br /> viªn trong gia ®×nh, gi÷a c¸c thÕ hÖ trong gia ®×nh?<br /> KÕt h«n<br /> Qu¸ tr×nh t¹o lËp gia ®×nh còng ®ang cã nh÷ng biÕn ®æi to lín so víi c¸c quan<br /> niÖm truyÒn thèng. Thø nhÊt, ngµy nay, trong x· héi ViÖt Nam, h«n nh©n dùa trªn tù<br /> do yªu ®­¬ng, do c¸ nh©n tù quyÕt ®Þnh lµ chÝnh. Bè mÑ Ýt can thiÖp vµo viÖc lËp gia<br /> ®×nh cña con c¸i.<br /> Thø hai, xu h­íng lËp gia ®×nh muén hay xu h­íng tuæi kÕt h«n ®ang t¨ng<br /> lªn. Tuæi trung b×nh kÕt h«n cña nam ®· t¨ng tõ 25,4 n¨m 1999 lªn 26,2 n¨m<br /> 2009. Tuæi kÕt h«n trung b×nh cña n÷ kh«ng thay ®æi trong cïng thêi kú vµ ë møc<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 42 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và biến đổi gia đình<br /> <br /> <br /> kh¸ cao lµ 22,8. ë khu vùc thµnh thÞ, tuæi trung b×nh kÕt h«n cña c¶ nam vµ n÷<br /> ®Òu cao h¬n so víi ë n«ng th«n (Tæng côc Thèng kª, 2010). Tuæi trung b×nh kÕt h«n<br /> cña nam vµ n÷ cã thÓ sÏ cßn t¨ng lªn cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ ®« thÞ<br /> hãa ë n­íc ta.<br /> Thø ba, trong mét thÕ giíi mµ c¸c quan niÖm vÒ tù do quan hÖ nam n÷ ngµy<br /> cµng cëi më h¬n, quan hÖ t×nh dôc tr­íc h«n nh©n cã xu h­íng ngµy cµng phæ biÕn th×<br /> viÖc mang thai hay sinh con tr­íc h«n nh©n ngµy cµng nhiÒu. NÕu nh­ tr­íc kia, qu¸<br /> tr×nh h×nh thµnh gia ®×nh chñ yÕu ®i qua tuÇn tù c¸c b­íc lµ c­íi, mang thai vµ sinh<br /> con. Ngµy nay, c¸c b­íc nµy cã thÓ bÞ ®¶o lén nh­ sau: (1) ®Çu tiªn cã thÓ lµ mang<br /> thai, sau ®ã míi ®Õn c­íi vµ sinh con; hoÆc (2) mang thai, sinh con vµ míi tæ chøc c­íi.<br /> Cã mét sè cÆp vî chång, thËm chÝ sau nhiÒu n¨m cã con míi tæ chøc c­íi.<br /> Thø t­, lo¹i h×nh gia ®×nh nam n÷ chung sèng víi nhau nh­ng kh«ng ®¨ng ký<br /> kÕt h«n ®ang xuÊt hiÖn. Theo kÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam 2006, ­íc tÝnh<br /> cã kho¶ng mét triÖu cÆp vî chång ®ang sinh sèng kh«ng cã h«n thó. Lo¹i h×nh gia ®×nh<br /> nµy còng rÊt phæ biÕn ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. C©u hái ®Æt ra lµ c«ng t¸c<br /> qu¶n lý nhµ n­íc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy thÕ nµo? Hä cã vi ph¹m ph¸p luËt kh«ng?<br /> Nh÷ng ®øa trÎ sinh ra lµ con ngoµi gi¸ thó hay kh«ng?<br /> Thø n¨m, sè phô n÷ kh«ng cã ®iÒu kiÖn lËp gia ®×nh (lo¹i cã h«n thó hay chung<br /> sèng kh«ng ®¨ng ký) nh­ng muèn thùc hiÖn quyÒn lµm mÑ vµ cã con còng cã xu h­íng<br /> t¨ng lªn. Cã nªn coi nh÷ng ®øa trÎ sinh ra cña nh÷ng ng­êi phô n÷ nµy lµ ngoµi gi¸<br /> thó.<br /> Thø s¸u, h«n nh©n quèc tÕ cã xu h­íng ph¸t triÓn m¹nh. Hµng n¨m cã hµng<br /> chôc ngµn ng­êi ViÖt Nam lÊy vî hoÆc chång ng­êi n­íc ngoµi. §Õn nay, ë Hµn Quèc<br /> cã kho¶ng 40.000 c« d©u ViÖt Nam (www.zing.vn, 5/8/2010). ViÖc ®i l¹i xuÊt nhËp<br /> c¶nh cña c«ng d©n ViÖt Nam còng nh­ cña c¸c n­íc kh¸c ®ang trë nªn hÕt søc thuËn<br /> tiÖn, ®· lµm t¨ng nh÷ng c¬ héi tiÕp xóc, giao l­u víi ng­êi n­íc ngoµi. §©y lµ mét yÕu<br /> tè quan träng lµm t¨ng tû lÖ h«n nh©n cã yÕu tè n­íc ngoµi.<br /> CÊu tróc gia ®×nh<br /> VÒ cÊu tróc gia ®×nh, cã nh÷ng biÕn ®æi ®ang diÔn ra nh­ sau:<br /> Thø nhÊt, tû träng m« h×nh gia ®×nh h¹t nh©n víi hai thÕ hÖ ngµy cµng t¨ng lªn<br /> so víi m« h×nh gia ®×nh më réng cã nhiÒu thÕ hÖ kiÓu truyÒn thèng. H¬n n÷a m« h×nh<br /> gia ®×nh chØ cã mét thÕ hÖ, thËm chÝ chØ cã mét ng­êi ®ang xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu.<br /> §êi sèng kinh tÕ ®­îc n©ng cao cïng víi nh÷ng gi¸ trÞ míi trong ®êi sèng x· héi hµng<br /> ngµy nh­ tù do c¸ nh©n, quan niÖm vÒ h­ëng thô, sù kh¸c biÖt vÒ nhu cÇu trong sinh<br /> ho¹t hµng ngµy, ®· thóc ®Èy phÇn lín c¸c cÆp vî chång trÎ t¸ch ngay ra sèng riªng<br /> hoÆc trong vßng mét vµi n¨m sau khi c­íi.<br /> Thø hai lµ, qui m« gia ®×nh cã xu h­íng gi¶m kh¸ nhanh. Møc sinh ë n­íc ta<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Hà Việt Hùng 43<br /> <br /> <br /> trong gÇn hai m­¬i n¨m qua ®· gi¶m rÊt nhanh. Tû suÊt sinh th« ®· gi¶m tõ trªn 30<br /> phÇn ngµn, n¨m 1989, xuèng cßn 17,6 phÇn ngµn, n¨m 2009 (Tæng côc Thèng kª,<br /> 2010). PhÇn lín c¸c cÆp vî chång trÎ, nhÊt lµ ë ®« thÞ chØ cã 1 - 2 con, thËm chÝ nhiÒu<br /> cÆp kh«ng muèn cã con. Møc sinh gi¶m liªn tôc, cïng víi tuæi thä ®­îc n©ng lªn, ®·<br /> lµm cho tû lÖ ng­êi giµ ®ang t¨ng nhanh. Tû lÖ c¸c hé gia ®×nh chØ cã hai «ng bµ giµ víi<br /> nhau hay thËm chÝ chØ cã mét ng­êi giµ, do con c¸i sèng riªng hay ®i lµm ¨n xa, ®ang<br /> t¨ng lªn.<br /> <br /> <br /> S¬ ®å 1: BiÕn ®éng møc sinh 1999 - 2009 ë ViÖt nam<br /> (Tæng tû suÊt sinh TFR - sè con /phô n÷)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguån: Tæng côc Thèng kª, 2010.<br /> <br /> <br /> Thø ba lµ, sè l­îng gia ®×nh khuyÕt t¹m thêi ngµy cµng t¨ng lªn, nhÊt lµ ë c¸c<br /> vïng n«ng th«n do mét trong hai vî chång chñ hé ph¶i th­êng xuyªn ®i lµm ¨n ë xa<br /> nhµ. Hä ph¶i tíi lµm viÖc ë c¸c khu c«ng nghiÖp, ra thµnh phè hay ®i lao ®éng ë n­íc<br /> ngoµi. Tû lÖ ly h«n cã xu h­íng t¨ng còng gãp phÇn lµm t¨ng tû lÖ c¸c gia ®×nh mµ ë<br /> ®ã con c¸i chØ cã mÑ hoÆc bè.<br /> Thø t­, lµn sãng di c­ ra thµnh phè lao ®éng cña thanh niªn ®· lµm cho nhiÒu<br /> th«n xãm c¸c vïng quª mµ ë ®ã trong c¸c hé gia ®×nh chØ cßn l¹i «ng bµ giµ vµ trÎ em<br /> ch­a ®Õn tuæi lao ®éng.<br /> Ly h«n<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 44 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và biến đổi gia đình<br /> <br /> <br /> T­¬ng tù nh­ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, tû lÖ ly h«n còng cã xu h­íng<br /> ngµy cµng t¨ng lªn ë n­íc ta. Theo c¸c sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, tû lÖ nh÷ng<br /> ng­êi ®ang sèng ly h«n ®· t¨ng tõ 0,9 %, n¨m 2004, lªn 1,0%, n¨m 2009. Tû lÖ sè<br /> ng­êi ly h«n lµ n÷ nhiÒu gÊp 2,3 lÇn tû lÖ sè ng­êi ly h«n lµ nam. Sè ng­êi sèng ly h«n<br /> hoÆc ly th©n ë n­íc ta n¨m 2009 cã h¬n mét triÖu ng­êi (Tæng côc Thèng kª, 2010).<br /> Cßn theo kÕt qu¶ cña cuéc Tæng ®iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam 2006, tû lÖ ly h«n ë n­íc<br /> ta ë møc trªn 3 %. Nh­ trªn ®· nªu, tû lÖ ly h«n t¨ng ®· gãp phÇn lµm t¨ng sè l­îng<br /> c¸c gia ®×nh khuyÕt, chØ cã bè hoÆc mÑ, ë trong x· héi.<br /> Vai trß gia ®×nh<br /> Trong mét x· héi ®ang ph¸t triÓn, ®ang thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i<br /> hãa nh­ n­íc ta, còng nh­ nhiÒu n­íc ®· vµ ®ang ph¸t triÓn kh¸c, vai trß cña gia<br /> ®×nh ®ang cã nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n.<br /> Vai trß gia ®×nh trong tæ chøc lao ®éng ë c¸c vïng n«ng th«n ngµy cµng bÞ h¹n<br /> chÕ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn d©n sè ngµy cµng ®«ng, ®Êt ®ai canh t¸c ngµy cµng bÞ thu<br /> hÑp. Sù d«i d­ lao ®éng ngµy cµng nhiÒu ®· ®Èy mét tû lÖ lín nh÷ng ng­êi trong ®é<br /> tuæi lao ®éng ®i t×m kiÕm c«ng viÖc ë bªn ngoµi, ®i tíi c¸c khu c«ng nghiÖp hay ra<br /> thµnh phè. ë thµnh phè Hµ Néi hiÖn nay, ­íc tÝnh cã kho¶ng 80 - 85.000 phô n÷ tõ<br /> c¸c vïng n«ng th«n ra lµm nghÒ gióp viÖc gia ®×nh (Ng« ThÞ Ngäc Anh, 2010).<br /> Vai trß cña gia ®×nh trong tæ chøc sinh ho¹t cuéc sèng hµng ngµy ®ang ngµy<br /> cµng gi¶m ®i. NhÞp sèng c«ng nghiÖp ®· khiÕn cho c¸c thµnh viªn cña nhiÒu gia ®×nh<br /> Ýt khi ngåi cïng víi nhau trong b÷a ¨n hµng ngµy. Hä ph¶i ¨n ë n¬i lµm viÖc, ë ngoµi<br /> c¸c qu¸n ¨n cho kÞp giê lµm. C«ng viÖc bËn rén nªn nhiÒu gia ®×nh Ýt cã thêi gian h¬n<br /> cho viÖc ®i chî, chuÈn bÞ b÷a ¨n. HiÖn t­îng nµy kh¸ phæ biÕn ë c¸c ®« thÞ lín. Cßn ë<br /> nhiÒu vïng n«ng th«n, thanh niªn vµ phÇn lín nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng<br /> th­êng xuyªn ph¶i ®i lµm ¨n xa. Hµng n¨m hä cã rÊt Ýt thêi gian ®Ó sinh ho¹t chung<br /> cïng víi gia ®×nh.<br /> Vai trß gia ®×nh trong viÖc nu«i d¹y con c¸i còng bÞ suy gi¶m. ë thµnh phè,<br /> nhiÒu bËc phô huynh cã rÊt Ýt thêi gian dµnh cho con c¸i. NhiÒu gia ®×nh ph¶i phã<br /> mÆc cho ng­êi gióp viÖc. PhÇn lín c¸c tr­êng tiÓu häc vµ trung häc c¬ së ®· tæ chøc<br /> häc b¸n tró c¶ ngµy, nªn hÇu nh­ viÖc häc hµnh, d¹y dç con c¸i tõ nhµ trÎ, mÉu gi¸o<br /> trë lªn lµ c¸c gia ®×nh d­êng nh­ giao cho nhµ tr­êng vµ x· héi. ë c¸c vïng th«n<br /> quª, nhiÒu bËc cha mÑ ph¶i ®i lµm ¨n xa nªn viÖc nu«i d¹y con c¸i th­êng ph¶i dùa<br /> vµo «ng bµ, bµ con hä hµng hay thËm chÝ con c¸i hä ph¶i tù lo cuéc sèng hµng ngµy.<br /> Vai trß gia ®×nh trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu t×nh dôc râ rµng lµ gi¶m ®i trong bèi<br /> c¶nh x· héi ®ang hµng ngµy thay ®æi, kÓ c¶ trong n­íc vµ trªn ThÕ giíi, khi quan<br /> niÖm vÒ quan hÖ t×nh dôc tr­íc h«n nh©n vµ ngoµi h«n nh©n kh«ng cßn kh¾t khe nh­<br /> trong c¸c x· héi truyÒn thèng. Trong c«ng t¸c phßng chèng HIV/AIDS, c¸c nhµ qu¶n lý<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Hà Việt Hùng 45<br /> <br /> <br /> vµ chuyªn gia ®· ph¶i thõa nhËn thùc tÕ nµy ®Ó cã thÓ ®­a ra nh÷ng th«ng ®iÖp<br /> truyÒn th«ng phï hîp liªn quan ®Õn vÊn ®Ò sö dông bao cao su khi cã nhiÒu b¹n t×nh,<br /> thùc hµnh t×nh dôc an toµn v.v…<br /> T¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tíi biÕn ®æi gia ®×nh<br /> Theo c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ biÕn ®æi gia ®×nh ë c¸c n­íc trong khu vùc nh­<br /> Trung Quèc hay Th¸i Lan, hay nh­ cña mét sè n­íc ch©u ¸ kh¸c cã tr×nh ®é ph¸t<br /> triÓn c«ng nghiÖp vµ møc sèng rÊt cao nh­ NhËt B¶n hay Hµn Quèc, trong nh÷ng<br /> thËp kû võa qua, nh÷ng biÕn ®æi gia ®×nh ë c¸c n­íc vÒ c¬ b¶n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nh­<br /> nhau ®èi víi kÕt h«n, thay ®æi cÊu tróc gia ®×nh hay ly h«n. Tïy thuéc vµo m«i tr­êng<br /> v¨n hãa x· héi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë mçi n­íc, møc ®é cña nh÷ng biÕn<br /> ®æi gia ®×nh cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. ë nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng<br /> nghiÖp cao h¬n hoÆc thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa tr­íc, nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ vÒ gia<br /> ®×nh diÔn ra sím h¬n. VÝ dô, ®é tuæi kÕt h«n trung b×nh cao h¬n; tû träng gia ®×nh h¹t<br /> nh©n t¨ng cao h¬n; qui m« gia ®×nh nhá h¬n; tû lÖ nh÷ng ng­êi ®éc th©n cao h¬n, ®Æc<br /> biÖt ®èi víi ng­êi giµ; vµ ë c¸c quèc gia nµy cã tû lÖ ly h«n rÊt cao. NÕu nh­ ë n­íc ta,<br /> tû lÖ ly h«n hiÖn nay ­íc tÝnh kho¶ng 5 %, th× ë NhËt B¶n, tû lÖ nµy lµ trªn 30 %<br /> (www.divorcereform.org, ngµy 14/8/2010). C¸c nhµ nghiªn cøu vÒ gia ®×nh ®Òu cã<br /> nhËn xÐt lµ biÕn ®æi gia ®×nh lu«n lu«n diÔn ra song hµnh cïng víi biÕn ®æi x· héi.<br /> Tuy nhiªn, khi c¸c n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa th× c¸c biÕn ®æi kinh<br /> tÕ - x· héi diÔn ra nhanh h¬n, vµ hÖ qu¶ tÊt yÕu ®i cïng víi nã lµ nh÷ng biÕn ®æi râ<br /> nÐt cña gia ®×nh víi t­ c¸ch lµ mét thiÕt chÕ chñ yÕu cña x· héi. Nh÷ng biÕn ®æi gia<br /> ®×nh ë ViÖt Nam d­êng nh­ còng n»m trong quÜ ®¹o biÕn ®æi gia ®×nh mµ c¸c n­íc<br /> c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt ®· tr¶i qua.<br /> §Ó c¸c nguån lùc dµnh cho c«ng t¸c gia ®×nh ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶,<br /> viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÒ gia ®×nh cÇn tÝnh tíi sù tån t¹i kh¸ch<br /> quan vµ ®a d¹ng cña c¸c m« h×nh gia ®×nh vµ nh÷ng nhu cÇu cña tõng lo¹i m« h×nh.<br /> Tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu rÊt ®a d¹ng cña c¸c gia ®×nh sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn bÒn<br /> v÷ng cña gia ®×nh vµ gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn<br /> ®¹i ho¸ ®Êt n­íc./.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 46 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và biến đổi gia đình<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> <br /> 1. Ng« ThÞ Ngäc Anh, 2010. Mét sè lo¹i h×nh gióp viÖc gia ®×nh ë Hµ Néi hiÖn nay vµ<br /> c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý. Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng.<br /> 2. Nguån internet: www.divorcereform.org, ngµy 14/8/2010.<br /> 3. Nguån internet: www.zing.vn, 5/8/2010.<br /> 4. Nguån Tuæi trÎ Online, 31/7/2009.<br /> 5. Tæng côc Thèng kª, 2010. Tæng §iÒu tra D©n sè vµ Nhµ ë ViÖt Nam n¨m 2009: C¸c<br /> kÕt qu¶ chñ yÕu.<br /> 6. Tæng côc Thèng kª, 2008. §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh<br /> 2007.<br /> 7. Tæng côc Thèng kª, 2007. §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh<br /> 2006.<br /> 8. Tæng côc Thèng kª, 2007. Tæng §iÒu tra gia ®×nh ViÖt Nam 2006.<br /> 9. Tæng côc Thèng kª, 2005. §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh<br /> 2004.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />