TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br />
<br />
ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ CỦA CÁC TYP DENGUE GÂY BỆNH<br />
TRONG GIAI ĐOẠN 8/2011 - 7/2012<br />
Đặng Thị Thúy1, Annette Fox2, Bùi Vũ Huy3, Nguyễn Văn Kính1<br />
1<br />
<br />
Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương,<br />
Đơn vị nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford; 3Trường Đại Học Y Hà Nội<br />
<br />
2<br />
<br />
Nghiên cứu nhằm tìm hiểu một số đặc điểm dịch tễ của các typ Dengue gây bệnh trên bệnh nhân sốt<br />
xuất huyết dengue điều trị tại bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương trong giai đoạn từ 8/2011 - 7/2012. Kết<br />
quả cho thấy cả bốn typ Dengue được xác định cùng gây bệnh, typ 2 chiếm ưu thế (64,4%), tiếp theo là typ<br />
1 (25,4%), typ 3 (3,4%), typ 4 (3,4%), đồng nhiễm typ 1&2 (3,4%). Vi rút Dengue phân lập được từ tháng 4 11 trong năm, cao điểm tháng 7 - 10 cả 4 typ Dengue cùng gây bệnh. Bệnh nhân mắc bệnh không khác biệt<br />
về giới tính (p > 0,05), nhóm tuổi 20 - 39 mắc bệnh nhiều nhất (71,2%), hầu hết bệnh nhân đến từ Hà Nội<br />
(91,5%). Kết luận: Trên địa bàn Hà Nội cả 4 typ vi rút Dengue đều tham gia gây bệnh và bệnh đang có xu<br />
hướng lan rộng, cần theo dõi dịch sốt xuất huyết dengue trong những năm tiếp theo.<br />
Từ khóa: Dengue, dịch tễ virus Dengue<br />
<br />
I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
<br />
năm và luôn diễn biến phức tạp [3; 4]. Cả 4<br />
<br />
hiện nay bệnh sốt xuất huyết dengue đã trở<br />
<br />
typ Dengue đã được xác định cùng gây bệnh,<br />
nhưng có tần xuất xuất hiện khác nhau giữa<br />
<br />
thành vấn đề sức khỏe toàn cầu với khoảng<br />
2,5 - 3 tỷ người sống trong vùng dịch tễ của<br />
<br />
các vụ dịch [3; 5]. Để hỗ trợ cho việc dự báo<br />
quy mô và mức độ dịch sốt xuất huyết dengue<br />
<br />
bệnh [1]. Tuy căn nguyên đã được xác định<br />
do 4 typ vi rút Dengue, nhưng sự phân bố các<br />
<br />
hằng năm, chúng tôi tiến hành đề tài này với<br />
<br />
Theo thông báo của Tổ chức Y tế Thế giới,<br />
<br />
typ vi rút gây bệnh có khác nhau giữa các<br />
vùng địa lý và trong cùng một khu vực địa lý<br />
vai trò gây bệnh của 4 căn nguyên này cũng<br />
thay đổi theo thời gian. Vì vậy diễn biến của<br />
các vụ dịch sốt xuất huyết dengue thường<br />
phức tạp và khó tiên lượng [1; 2]. Về mặt lâm<br />
sàng, các kết quả nghiên cứu cho thấy mặc<br />
<br />
mục tiêu: tìm hiểu một số đặc điểm dịch tễ<br />
của các typ vi rút Dengue gây bệnh, trên bệnh<br />
nhân sốt xuất huyết dengue nhập viện tại<br />
bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương trong<br />
giai đoạn 2011 - 2012.<br />
<br />
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br />
1. Đối tượng<br />
<br />
dù biểu hiện lâm sàng tương đối giống nhau,<br />
<br />
Gồm 59 bệnh nhân được chẩn đoán xác<br />
<br />
nhưng diễn biến và tiên lượng bệnh có liên<br />
quan với dịch tễ của các typ vi rút Dengue gây<br />
<br />
định sốt xuất huyết dengue đã điều trị nội trú<br />
tại bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương từ<br />
<br />
bệnh tại mỗi khu vực [1]. Tại Việt Nam, sốt<br />
xuất huyết dengue đã trở thành dịch hàng<br />
<br />
08/2011 đến 07/2012.<br />
2. Phương pháp<br />
Thiết kế nghiên cứu mô tả tiến cứu. Đối<br />
tượng nghiên cứu được chọn vào nghiên cứu<br />
<br />
Địa chỉ liên hệ: Đặng Thị Thúy; Khoa Nhi; Bệnh viện Bệnh<br />
Nhiệt đới Trung ương<br />
Email thuysuny@yahoo.com<br />
Ngày nhận: 27/02/2013<br />
<br />
theo phương pháp thuận tiện có chủ đích.<br />
Bệnh nhân có triệu chứng lâm sàng nghi<br />
<br />
Ngày được chấp thuận: 20/6/2013<br />
<br />
ngờ nhiễm vi rút Dengue, nhập viện trong 4<br />
<br />
138<br />
<br />
TCNCYH 83 (3) - 2013<br />
<br />
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br />
ngày đầu của bệnh, không phân biệt tuổi, giới<br />
<br />
Xét nghiệm RT - PCR được làm tại phòng<br />
<br />
tính, được chọn vào để sàng lọc và đánh giá.<br />
Các chỉ số được đánh giá gồm:<br />
<br />
xét nghiệm sinh học phân tử, thuộc đơn vị<br />
Nghiên cứu lâm sàng Trường Đại học Oxford<br />
<br />
- Về dịch tễ: Tuổi, giới tính, tháng mắc<br />
bệnh, nơi sinh sống và làm việc.<br />
<br />
tại Hà Nội. Quy trình xét nghiệp diễn ra qua 2<br />
giai đoạn:<br />
<br />
- Về lâm sàng: Bệnh nhân được khai thác<br />
quá trình diễn biến của bệnh và được theo dõi<br />
lâm sàng hàng ngày cho đến khi bệnh ổn định.<br />
- Về xét nghiệm: Bệnh nhân được lấy máu<br />
làm xét nghiệm RT - PCR xác định typ vi rút<br />
<br />
+ Giai đoạn 1: Tách chiết ARN của vi rút<br />
dengue trong huyết thanh người<br />
+ Giai đoạn 2: Khuyếch đại ARN của vi rút<br />
dengue.<br />
Các xét nghiệm khác được làm tại bệnh<br />
viện Bệnh nhiệt đới Trung ương.<br />
<br />
Dengue gây bệnh và làm huyết thanh chẩn<br />
đoán tìm kháng thể đặc hiệu dengue (IgG/IgM).<br />
Số lượng tiểu cầu và hematocrit cũng được<br />
<br />
3. Thu thập và xử lý số liệu: Bằng mẫu<br />
bệnh án nghiên cứu thiết kế sẵn bằng phần<br />
<br />
theo dõi hàng ngày cho đến khi bệnh ổn định.<br />
<br />
mềm SPSS 16.0.<br />
<br />
Chỉ những trường hợp có kết quả PCR<br />
dương tính với vi rút Dengue được chọn vào<br />
<br />
4. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu này<br />
có sự hợp tác với Đơn vị Nghiên cứu lâm<br />
sàng Trường Đại học Oxford tại Hà Nội và<br />
<br />
nghiên cứu [2]. Tiêu chuẩn loại trừ: Khi nghi<br />
ngờ bệnh nhân có bội nhiễm thêm các bệnh<br />
cấp tính khác.<br />
<br />
được thông qua Hội đồng Đạo đức bệnh viện<br />
Bệnh nhiệt đới Trung ương.<br />
<br />
III. KẾT LUẬN<br />
Trong thời gian nghiên cứu, 59 bệnh nhân có đủ tiêu chuẩn đã được chọn vào nghiên cứu.<br />
Kết quả như sau:<br />
Bảng 1. Tỷ lệ các typ vi rút Dengue được xác định<br />
Týp Dengue<br />
<br />
n<br />
<br />
%<br />
<br />
Týp 2<br />
<br />
38<br />
<br />
64,4<br />
<br />
Týp 1<br />
<br />
15<br />
<br />
25,4<br />
<br />
Týp 3<br />
<br />
2<br />
<br />
3,4<br />
<br />
Týp 4<br />
<br />
2<br />
<br />
3,4<br />
<br />
Đồng nhiễm typ 1& 2<br />
<br />
2<br />
<br />
3,4<br />
<br />
Tổng số<br />
<br />
59<br />
<br />
100,0<br />
<br />
Trong giai đoạn nghiên cứu cả 4 typ Dengue cùng gây bệnh, typ 2 chiếm ưu thế, tiếp theo là<br />
typ 1, ngoài ra còn gặp typ 3 và 4. Đặc biệt có 2 trường hợp đồng nhiễm typ 1 và 2 (Bảng 1).<br />
<br />
TCNCYH 83 (3) - 2013<br />
<br />
139<br />
<br />
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br />
<br />
25<br />
<br />
20<br />
Ð?ng nhi?m 1 & 2<br />
<br />
15<br />
<br />
Týp 4<br />
Týp 3<br />
Týp 2<br />
<br />
10<br />
<br />
Týp 1<br />
<br />
5<br />
<br />
0<br />
<br />
Biểu đồ 1. Phân bố các typ virus Dengue theo tháng<br />
Các typ Dengue gây bệnh từ tháng 4 đến tháng 11 trong năm, hay gặp do typ 2. Số ca mắc<br />
cao điểm từ tháng 7 đến tháng 10 do cả 4 typ Dengue cùng gây bệnh (biểu đồ 1).<br />
Bảng 2. Phân bố các typ Dengue theo địa phương<br />
<br />
Typ 1<br />
<br />
Typ 2<br />
<br />
Typ 3<br />
<br />
Typ 4<br />
<br />
Đồng nhiễm<br />
typ 1&2<br />
<br />
Hoàng Mai<br />
<br />
4<br />
<br />
12<br />
<br />
1<br />
<br />
1<br />
<br />
0<br />
<br />
18<br />
(30,5%)<br />
<br />
Hai Bà Trưng<br />
<br />
8<br />
<br />
7<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
16<br />
(27,1%)<br />
<br />
Đống Đa<br />
<br />
2<br />
<br />
7<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
10<br />
(16,9%)<br />
<br />
Thanh Xuân<br />
<br />
0<br />
<br />
2<br />
<br />
1<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
3 (5,1%)<br />
<br />
Hoàn Kiếm<br />
<br />
0<br />
<br />
2<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
2 (3,4%)<br />
<br />
Ba Đình<br />
<br />
0<br />
<br />
2<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
2 (3,4%)<br />
<br />
Hà Đông<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
1 (1,7%)<br />
<br />
Từ Liêm<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
1 (1,7%)<br />
<br />
Quốc Oai<br />
<br />
1<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
0<br />
<br />
1 (1,7%)<br />
<br />
Tỉnh khác (a)<br />
<br />
0<br />
<br />
4<br />
<br />
0<br />
<br />
1<br />
<br />
0<br />
<br />
5 (8,5%)<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
15<br />
<br />
38<br />
<br />
2<br />
<br />
2<br />
<br />
2<br />
<br />
59<br />
(100%)<br />
<br />
Typ Dengue<br />
Địa phương<br />
<br />
Hà Nội<br />
<br />
Chung<br />
<br />
(a) Tỉnh khác bao gồm: Đồng Nai, Hải Phòng, Hà Nam, Hưng Yên, Nam Định<br />
Hầu hết bệnh nhân trong nghiên cứu này (91,5%) đến từ 9 trong tổng số 29 quận, huyện và<br />
thị xã của Hà Nội, trong đó 3 quận có số bệnh nhân nhập viện nhiều nhất là Hoàng Mai, Hai Bà<br />
140<br />
<br />
TCNCYH 83 (3) - 2013<br />
<br />
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br />
Trưng và Đống Đa. Ngoài ra cũng gặp 5/59 (8,5%) đến từ một số tỉnh thành khác như Đồng Nai,<br />
Hải Phòng (bảng 2).<br />
Bảng 3. Phân bố ca bệnh theo tuổi và giới tính<br />
Giới<br />
Tuổi<br />
<br />
Chung<br />
Nam<br />
<br />
Nữ<br />
<br />
< 20<br />
<br />
5<br />
<br />
3<br />
<br />
8 (13,6%)<br />
<br />
20 - 29<br />
<br />
13<br />
<br />
15<br />
<br />
28 (47,5%)<br />
<br />
30 - 39<br />
<br />
5<br />
<br />
9<br />
<br />
14 (23,7%)<br />
<br />
40 - 49<br />
<br />
0<br />
<br />
4<br />
<br />
4 (6,8%)<br />
<br />
27 (45,8%)<br />
<br />
32 (54,2%)<br />
<br />
Tổng<br />
<br />
59 (100%)<br />
<br />
Phân bố các ca bệnh không có sự khác nhau về giới tính (p > 0,05). Nhóm tuổi mắc bệnh gặp<br />
nhiều nhất từ 20 - 39 tuổi, nhóm tuổi dưới 20 tuổi và trên 40 tuổi ít gặp hơn, tuổi mắc bệnh thấp<br />
nhất là 6 tuổi và cao nhất là 56 tuổi (bảng 3).<br />
<br />
IV. BÀN LUẬN<br />
<br />
khác chưa xác định được [4]. Trong vụ dịch<br />
<br />
Trong nghiên cứu này, 59 bệnh nhân được<br />
<br />
2009 typ 1 được phát hiện chiếm ưu thế<br />
<br />
khẳng định chẩn đoán sốt xuất huyết dengue<br />
<br />
(51%) [6] thì trong nghiên cứu này của chúng<br />
<br />
bằng xét nghiệm RT - PCR, nhập viện trong 4<br />
<br />
tôi, typ 2 lại chiếm ưu thế (64,4%). Như vậy<br />
<br />
ngày đầu của bệnh, đã được chọn vào nghiên<br />
<br />
qua các vụ dịch hằng năm, vai trò của các typ<br />
<br />
cứu. Kết quả nghiên cứu cho thấy cả 4 typ vi<br />
rút Dengue đã được xác định cùng gây bệnh<br />
trong giai đoạn này, trong đó typ 2 chiếm ưu<br />
thế (64,4%), tiếp theo là typ 1 (25,4%), typ 3<br />
<br />
Dengue gây bệnh trên địa bàn Hà Nội luôn có<br />
sự thay đổi. Hơn nữa tại Hà Nội, nếu như<br />
trong các vụ dịch trước đây các typ Dengue<br />
gây bệnh thường gặp là typ 1 và typ 2, các typ<br />
<br />
và typ 4 (mỗi typ chiếm 3,4%). Đặc biệt có hai<br />
<br />
khác chủ yếu được thông báo tại các tỉnh phía<br />
<br />
trường hợp đồng nhiễm typ 1 và 2 cũng được<br />
<br />
Nam, thì trong nghiên cứu này chúng tôi ghi<br />
<br />
xác định (chiếm 3,4%) (biểu đồ 1). Các kết<br />
<br />
nhận cả 4 typ Dengue cùng gây bệnh. Ngoài<br />
<br />
quả nghiên cứu trước đây tại Việt Nam trong<br />
<br />
ra, năm 2011 - 2012 tại Hà Nội nếu như typ 2<br />
<br />
các vụ dịch sốt xuất huyết dengue đã cho thấy<br />
cả 4 typ Dengue đang lưu hành gây bệnh [3;<br />
5]. Tuy nhiên do hầu hết bệnh nhân trong<br />
<br />
đóng vai trò gây bệnh chính thì mức độ nặng<br />
của bệnh về mặt lâm sàng cũng cần được tìm<br />
hiểu để có một hình ảnh đầy đủ về bệnh sốt<br />
<br />
nghiên cứu này (91,5%) đến từ Hà Nội (bảng<br />
<br />
xuất huyết dengue và bệnh sinh [1; 2].<br />
<br />
1), nên chúng tôi đi sâu phân tích sự phân bố<br />
gây bệnh của các typ Dengue tại khu vực này.<br />
<br />
Đáng chú ý là 91,5% số bệnh nhân trong<br />
nghiên cứu của chúng tôi đến từ 9 trong tổng<br />
<br />
Chỉ tính riêng tại khu vực Hà Nội, nếu trong vụ<br />
<br />
số 29 quận, huyện của Hà Nội, trong đó 3<br />
<br />
dịch 2008 tỷ lệ nhiễm typ 1 và 2 là tương<br />
<br />
quận nội thành Hà Nội vẫn có số bệnh nhân<br />
nhập viện nhiều nhất là Hoàng Mai, Hai Bà<br />
<br />
đương nhau (32% và 30%), ngoài ra các typ<br />
TCNCYH 83 (3) - 2013<br />
<br />
141<br />
<br />
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br />
Trưng, và Đống Đa [6; 7]. Điều này được giải<br />
<br />
của chúng tôi đã cho thấy dịch có xu hướng<br />
<br />
thích, một phần, do bệnh viên Bệnh nhiệt đới<br />
Trung ương được đóng trên địa bàn gần 3<br />
<br />
xuất hiện sớm hơn (từ tháng 4), bệnh nhân<br />
mắc sốt xuất huyết dengue không còn sự<br />
<br />
quận trên. Tuy nhiên trên địa bàn 3 quận này,<br />
ngoài số lượng bệnh nhân đông, thì kết quả<br />
<br />
khác biệt về giới tính (p > 0,05) và các lứa tuổi<br />
mắc bệnh cũng rộng hơn từ 20 - 39 tuổi (bảng<br />
<br />
nghiên cứu còn cho thấy cả 4 typ Dengue<br />
cùng gây bệnh, trong đó có 2 trường hợp<br />
<br />
3). Như vậy tại phía Bắc dịch sốt xuất huyết<br />
dengue đang có xu hướng xẩy ra tương tự<br />
<br />
đồng nhiễm typ 1 & typ 2 (bảng 3). Chúng tôi<br />
<br />
phía Nam.<br />
<br />
cho rằng tình trạng trên không chỉ liên quan với<br />
địa bàn mà còn liên quan với vector truyền bệnh<br />
<br />
V. KẾT LUẬN<br />
<br />
và môi trường sống của khu vực này [1; 6]. Kết<br />
quả điều tra này còn cho thấy, nếu phân chia<br />
ca bệnh theo khu vực thành thị và nông thôn,<br />
thì ngoài phần lớn số bệnh nhân đang sinh<br />
sống làm việc tại khu vực thành thị [6], còn có<br />
7/59 số bệnh nhân đang sống tại khu vực<br />
nông thôn mà tác nhân gây bệnh được xác<br />
định là các typ 1, 2 và 4 (bảng 2). Như vậy,<br />
ngoài nguy cơ cả 4 typ Dengue cùng gây<br />
bệnh thì nguy cơ bệnh sốt xuất huyết dengue<br />
lan tràn về khu vực nông thôn là sự hiện hữu.<br />
Hơn nữa 5/59 (8,5%) số bệnh nhân tuy đang<br />
làm việc tại Hà Nội, nhưng dựa vào thời gian<br />
ủ bệnh (từ 3 - 14 ngày) và thời gian lưu trú tại<br />
các địa phương khác trước khi có biểu hiện<br />
bệnh, chúng tôi xác định nguồn lây nhiễm vi<br />
rút Dengue của 5 bệnh nhân này đến từ các<br />
tỉnh khác. Theo ý kiến của chúng tôi, những<br />
biến động cơ học về dân số đã làm tăng nguy<br />
cơ lây nhiễm các typ Dengue trong các cộng<br />
đồng dân cư, đặc biệt là các thành phố lớn<br />
<br />
Qua kết quả nghiên cứu đặc điểm dịch tễ<br />
của các typ vi rút Dengue phân lập được trên<br />
59 bệnh nhân sốt xuất huyết dengue điều trị<br />
tại bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương,<br />
trong giai đoạn 8/2011 - 7/2012, chúng tôi rút<br />
ra kết luận:<br />
Cả bốn typ virus Dengue đang cùng gây<br />
bệnh, trong đó typ 2 chiếm ưu thế (64,4%),<br />
tiếp theo là typ 1 (25,4%), typ 3 (3,4%), typ 4<br />
(3,4%), có tình trạng đồng nhiễm typ 1&2<br />
(3,4%).<br />
Vi rút Dengue phân lập được từ tháng 4<br />
đến tháng 11 trong năm. Từ tháng 7 đến<br />
tháng 10 là thời kỳ cao điểm cả 4 typ virus<br />
Dengue đều gây bệnh.<br />
Bệnh nhân mắc bệnh không khác nhau về<br />
giới tính (p > 0,05), nhóm tuổi mắc bệnh nhiều<br />
nhất là 20 - 39 tuổi (71,2%), hầu hết bệnh<br />
nhân đến từ các quận huyện thuộc Hà Nội<br />
(91,5%), ngoài ra cũng gặp ở các tỉnh thành<br />
khác (8,5%).<br />
<br />
như Hà Nội với các tỉnh thành khác và ngược<br />
lại [1].<br />
<br />
Kiến nghị<br />
<br />
Trong nghiên cứu này, các typ vi rút Dengue phân lập được trên bệnh nhân từ tháng 4<br />
<br />
Bệnh sốt xuất huyết dengue vẫn có xu<br />
hướng phát triển, cần theo dõi sát mức độ<br />
<br />
tới tháng 11, cao điểm từ tháng 7 đến tháng<br />
<br />
dịch sốt xuất huyết dengue trong những năm<br />
tiếp theo, đặc biệt là khu vực Hà Nội.<br />
<br />
10 (biểu đồ 1). Nếu như các nghiên cứu trước<br />
đây tại phía Bắc cho thấy, bệnh sốt xuất huyết<br />
<br />
Lời cảm ơn<br />
<br />
Dengue chủ yếu xuất hiện trong những tháng<br />
mùa mưa, hay gặp ở nam giới và gặp chủ yếu<br />
<br />
Chúng tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban<br />
<br />
ở lứa tuổi 15 - 25 [6; 7] thì kết quả nghiên cứu<br />
<br />
Giám đốc bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung<br />
<br />
142<br />
<br />
TCNCYH 83 (3) - 2013<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
