Đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng, giải phẫu bệnh học của ung thư lưỡi tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC, LÂM SÀNG, GIẢI PHẪU BỆNH HỌC<br /> CỦA UNG THƯ LƯỠI TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Nguyễn Thanh Tùng*, Trần Phan Chung Thủy*, Lý Xuân Quang*, Trần Minh Trường*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng, giải phẫu bệnh học của bệnh nhân ung<br /> thư lưỡi đến khám tại bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: hồi cứu mô tả 33 bệnh nhân bị ung thư lưỡi đến khám tại bệnh<br /> viện Chợ Rẫy từ 01/2009-12/2011.<br /> Kết quả: Tuổi trung bình 56,3 tuổi. Tỉ lệ nam/nữ : 5,6. Triệu chứng lâm sàng thường gặp: loét lưỡi. Bệnh<br /> nhân thường nhập viện ở giai đoạn muộn. Carcinome tế bào gai chiếm tỉ lệ cao nhất.<br /> Kết luận: Ung thư lưỡi là ung thư thường gặp nhất ở vùng miệng. Cần tuyên truyền giáo dục cho người<br /> dân về các yếu tố nguy cơ và dấu hiệu lâm sàng của bệnh.<br /> Từ khóa: Ung thư lưỡi, loét lưỡi, hạch cổ<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EPIDEMIOLOGIC, CLINICAL AND PATHOLOGIC CHARACTERISTICS OF TONGUE CANCER AT<br /> CHORAY HOSPITAL<br /> Nguyen Thanh Tung, Tran Phan Chung Thuy, Ly Xuan Quang, Tran Minh Truong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 1 - 2013: 431 - 434<br /> Objective: Analyze epidemiologic, clinical and pathologic characteristics of tongue cancer cases at Cho ray<br /> Hospital.<br /> Method: retrospective study. Describe 33 tongue carcinomas at Cho ray Hospital from 01/2009 to 12/2011.<br /> Result: Mean age: 56.3. Male/Female: 5.6. Common clinical sign: ulcer. Most cases come at late stage.<br /> Squamous cell carcinoma is the most common.<br /> Conclusion: Tongue cancer is the most common cancer in the oral cavity. We should raise awareness about<br /> the risk factors and clinical signs of tongue cancer.<br /> Keywords: Tongue cancer, tongue ulcer, neck onde<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thư lưỡi là bệnh lý do tăng sinh ác tính<br /> của niêm mạc hoặc mô liên kết của lưỡi. Ung thư<br /> lưỡi là loại ung thư thường gặp nhất (khoảng<br /> 30%) trong các ung thư vùng miệng. Xuất độ của<br /> ung thư lưỡi là khoảng 3/100.000 dân. Lưỡi là cơ<br /> quan nằm ở vị trí dễ quan sát nên có thể chẩn<br /> đoán và điều trị sớm. Tuy nhiên đa số bệnh nhân<br /> đến bệnh viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Để<br /> góp phần tìm hiểu về bệnh, chúng tôi tiến hành<br /> * Khoa Tai Mũi Họng - BV Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: BSCKI Nguyễn Thanh Tùng<br /> <br /> nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng,<br /> giải phẫu bệnh học của bệnh nhân ung thư lưỡi<br /> đến khám và điều trị tại khoa Tai Mũi Họng<br /> bệnh viện Chợ Rẫy từ 01/2009-12/2011.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng<br /> Đối tượng nghiên cứu gồm 33 bệnh nhân<br /> ung thư lưỡi điều trị tại khoa Tai Mũi Họng<br /> bệnh viện Chợ Rẫy từ 2009-2011.<br /> <br /> ĐT: 0903127902<br /> <br /> email: thanhtungng@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 431<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Phương pháp hồi cứu mô tả dựa vào hồ sơ<br /> bệnh án.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Giai đoạn thường gặp là T3 chiếm 36,3%.<br /> <br /> Dịch tễ học<br /> Bảng 1: Tần suất ung thư lưỡi dựa theo tuổi, giới<br /> Nhóm tuổi<br /> <br /> 0-39<br /> 40-49<br /> 50-59<br /> 60-69<br /> >70<br /> Tổng<br /> <br /> Hạch cổ sờ được trên lâm sàng trong 45,5%<br /> trường hợp. Kích thước hạch dưới 3cm (78,3%),<br /> cùng bên với sang thương nguyên phát chiếm<br /> 86,7%, nhiều nhất là nhóm I chiếm 55,7%.<br /> <br /> Nam<br /> Số trường<br /> hợp<br /> 1<br /> 5<br /> 8<br /> 13<br /> 1<br /> <br /> %<br /> 3<br /> 15,1<br /> 24,2<br /> 39,3<br /> 3<br /> <br /> Nữ<br /> Số trường<br /> hợp<br /> 0<br /> 1<br /> 2<br /> 2<br /> 0<br /> <br /> %<br /> <br /> Giải phẫu bệnh học<br /> Thường gặp nhất là carcinome tế bào gai<br /> chiếm 97% trong đó chủ yếu là biệt hóa cao<br /> (54,5%), biệt hóa vừa (30,3%).<br /> <br /> 3<br /> 6<br /> 6<br /> 0<br /> <br /> Tuổi trung bình 56,3 tuổi. Tuổi thường gặp:<br /> 60-69 tuổi. Nam: 28 trường hợp (85%). Tỉ lệ<br /> nam/nữ: 5,6.<br /> 76,3% nam giới có hút thuốc. 60,2 % nam giới<br /> có uống rượu. 52,6% nam giới vừa hút thuốc vừa<br /> uống rượu.<br /> <br /> Hình 2: Giải phẫu bệnh vi thể K lưỡi<br /> <br /> Lâm sàng<br /> <br /> Bảng 2: Các đặc điểm của ung thư lưỡi<br /> <br /> Đa số bệnh nhân đến khám trong vòng 6<br /> tháng, chiếm 79,6%. Thời gian khởi bệnh trung<br /> bình là 4,8 tháng.<br /> <br /> Đặc điểm<br /> Số trường<br /> ung thư<br /> hợp<br /> Loại ung thư Carcinome tế bào gai<br /> 31<br /> Loại khác<br /> 2<br /> Vị trí<br /> Bờ lưỡi<br /> 26<br /> Bụng lưỡi<br /> 5<br /> Lưng lưỡi<br /> 1<br /> Đầu lưỡi<br /> 1<br /> Triệu chứng<br /> Loét<br /> 20<br /> chính<br /> U<br /> 9<br /> Đau<br /> 2<br /> Hạch cổ<br /> 2<br /> Phân loại mô<br /> Biệt hóa Cao<br /> 18<br /> học<br /> Vừa<br /> 10<br /> Kém<br /> 5<br /> <br /> Triệu chứng thường gặp nhất là vết loét<br /> không lành chiếm 60,6%.<br /> 78,7% bướu ở bờ lưỡi. 44,8% trường hợp<br /> bướu xâm lấn sang các vị trí xung quanh trong<br /> đó sàn miệng thường gặp nhất chiếm 33,3%.<br /> <br /> %<br /> 94<br /> 6<br /> 78,7<br /> 15,3<br /> 3<br /> 3<br /> 60,6<br /> 27,4<br /> 6<br /> 6<br /> 54,5<br /> 30,3<br /> 15,2<br /> <br /> Bảng 3: Xếp hạng theo giai đoạn TNM<br /> T<br /> <br /> N<br /> <br /> Hình 1: Đại thể K lưỡi<br /> <br /> 432<br /> <br /> T1<br /> T2<br /> T3<br /> T4<br /> N0<br /> <br /> Số trường hợp<br /> 8<br /> 10<br /> 12<br /> 3<br /> 18<br /> <br /> %<br /> 24,2<br /> 30,3<br /> 36,3<br /> 8,9<br /> 54,5<br /> <br /> N1<br /> <br /> 9<br /> <br /> 27,2<br /> <br /> N2<br /> N3<br /> <br /> 5<br /> 1<br /> <br /> 15,1<br /> 3,2<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> M<br /> Giai đoạn<br /> <br /> M0<br /> M1<br /> I<br /> II<br /> III<br /> IV<br /> <br /> Số trường hợp<br /> 32<br /> 1<br /> 6<br /> 6<br /> 13<br /> 8<br /> <br /> %<br /> 97<br /> 3<br /> 18,2<br /> 18,2<br /> 39,4<br /> 24,2<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Dịch tễ<br /> Ung thư lưỡi thường xảy ra ở người lớn tuổi,<br /> hiếm gặp dưới 40 tuổi(6). Tuổi trung bình trong<br /> nghiên cứu của chúng tôi 56,3 tuổi, cũng phù<br /> hợp với các tác giả khác(4,5). Theo tác giả<br /> Kantola(2), tuổi trung bình là 64 (26-90 tuổi).<br /> Tỉ lệ nam/nữ là 5,6. Ở Việt Nam, ung thư<br /> lưỡi xảy ra ở nam nhiều có thể giải thích vì yếu<br /> tố nguy cơ đối với ung thư lưỡi bao gồm thuốc lá<br /> và uống rượu. Tỷ lệ của chúng tôi phù hợp với<br /> các tác giả trong nước nhưng khác các tác giả<br /> nước ngoài. Ở nước ngoài, tỉ lệ hút thuốc lá ở<br /> phụ nữ trẻ ngày càng gia tăng. Theo Kantola(2),<br /> bệnh nhân nữ ung thư lưỡi chiếm 55%.<br /> 76,3% bệnh nhân hút thuốc lá, 60,2% bệnh<br /> nhân uống rượu, số người vừa hút thuốc lá<br /> vừa uống rượu chiếm 52,6%. Theo tác giả Trần<br /> Văn Công, số người vừa hút thuốc lá vừa<br /> uống rượu chiếm 25,2%. Theo Kantola(2), trên<br /> 50% bệnh nhân hút thuốc, 22% bệnh nhân<br /> uống rượu.<br /> <br /> Lâm sàng<br /> Trong nghiên cứu này, thời gian khởi bệnh<br /> trung bình là 4,8 tháng, phần lớn bệnh nhân đến<br /> khám bệnh trong vòng 6 tháng đầu chiếm 79,6%<br /> cũng phù hợp với các tác giả khác. Loét lưỡi<br /> (60,6%) và u lưỡi (27,4%) là triệu chứng thường<br /> gặp nhất. Theo Razmpa(6), loét lưỡi chiếm 62,1%,<br /> u lưỡi chiếm 24,2%.<br /> Vị trí tổn thương thường gặp là bờ lưỡi<br /> (78,7%), kế đến là bụng lưỡi. U ở lưng lưỡi và<br /> đầu lưỡi hiếm gặp hơn. Theo tác giả NH Phúc(4),<br /> tỉ lệ u ở bờ lưỡi chiếm 80,6%. 50% bệnh nhân có<br /> bướu đã lan rộng sang cấu trúc xung quanh.<br /> Theo Kantola(2), 41% trường hợp di căn hạch<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ở thời điểm chẩn đoán.<br /> Một triệu chứng lâm sàng quan trọng khác<br /> khi thăm khám là phát hiện hạch cổ. Theo tác giả<br /> Trần Đức Lợi, hạch cổ trên lâm sàng chiếm<br /> 45,5%, vị trí thường gặp nhất là hạch nhóm I<br /> chiếm 48,8%, hạch nhóm II chiếm 41,3%. Nghiên<br /> cứu của chúng tôi ghi nhận hạch sờ thấy trên<br /> lâm sàng chiếm 45,5%, hạch nhóm I chiếm<br /> 55,7%, hạch nhóm II chiếm 45,7%, hạch nhóm III<br /> chiếm 16,4%. Phần lớn kích thước hạch