Đặc điểm dịch tễ sốt xuất huyết Dengue tại Đắk Lắk giai đoạn 2009 - 2014

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2015<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC SỐT XUẤT HUYẾT DENGE<br /> TẠI ĐẮK LẮK GIAI ĐOẠN 2009 - 2014<br /> Ngô Thị Hải Vân*; Đặng Tuấn Đạt*; Lê Văn Bào**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: mô tả một số đặc điểm dịch tễ học bệnh sốt xuất huyết dengue (SXHD) tại Đắk<br /> Lắk giai đoạn 2009 - 2014. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu hồi cứu mô tả thông tin về<br /> bệnh nhân (BN) mắc SXHD, virut Dengue, vector từ hệ thống báo cáo, thống kê, giám sát của<br /> Dự án Phòng chống SXHD khu vực Tây Nguyên và Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh Đắk Lắk.<br /> Kết quả và kết luận: từ năm 2009 - 2014, ghi nhận 13.645 trƣờng hợp mắc và 03 ca tử vong,<br /> trong đó có 2 năm xảy ra dịch lớn: 2010 với 6.443 ca và năm 2013 với 4.940 ca. Số ca tập<br /> trung chủ yếu ở Thành phố Buôn Ma Thuột, ghi nhận ở tất cả các tháng và đạt đỉnh cao vào<br /> tháng 7, 8 và 9. Các ca bệnh chủ yếu > 15 tuổi (80,6%) và phân bố đều ở cả 2 giới. Thể lâm<br /> sàng nhẹ 99,4%, thể lâm sàng nặng có sốc chiếm tỷ lệ rất thấp. Có sự lƣu hành của cả 4 týp<br /> virut, týp 1 và 2 có xu hƣớng trội hơn, năm 2010 xuất hiện đủ 4 týp virut. Muỗi Aedes aegypti có<br /> mặt ở tất cả các huyện, thị trong tỉnh, xuất hiện quanh năm và phát triển mạnh vào mùa mƣa.<br /> * Từ khóa: Bệnh sốt xuất huyết Dengue; Aedes aegypti; Đắk Lắk.<br /> <br /> Epidemiological Characteristics of Dengue Hemorrhagic Fever in<br /> Daklak (2009 - 2014)<br /> Summary<br /> Objectives: To describe the epidemiological features of dengue hemorrhagic fever in Daklak<br /> from 2009 - 2014. Subjects and methods: Retrospective and descriptive study on patients with<br /> dengue hemorrhagic fever, dengue virus, vectors collected from the reporting, statistics and<br /> control system from the Project of Fighting and Preventing dengue hemorrhagic fever in Central<br /> Highlands. The results indicated that from 2009 to 2014, there were 13,645 cases and 3<br /> mortalities, and two outbreaks in 2010 with 6,443 cases and 4,940 cases in 2013. Most cases<br /> concentrated mainly in Buonmathuot city during the months of the year, but the rate of the<br /> mortality reached the peak from July to September. Patients older than 15 years accounted for<br /> 80.6% and were distributed evenly in both sexes. In clinical cases, mild level occupied 99.4%,<br /> whereas cases with severe clinical shock were very slight. There were 4 serotypes circulating<br /> virus, but mostly dengue type 1 and 2. 4 types D 1, D2, D3, D4 were recorded in 2010. Aedes<br /> aegypti was reported to be present in the all districts of Daklak province and grow rapidly in the<br /> rainy season.<br /> * Key words: Dengue hemorrhagic fever; Aedes aegypti; Daklak.<br /> * Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên<br /> ** Học viện Quân y<br /> Người phản hồi (Corresponding): Ngô Thị Hải Vân (ngovan57@yahoo.com.vn)<br /> Ngày nhận bài: 10/05/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 25/06/2015<br /> Ngày bài báo được đăng: 25/07/2015<br /> <br /> 86<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2015<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sốt xuất huyết Dengue là một bệnh<br /> truyền nhiễm cấp tính, có thể gây thành<br /> dịch do virut Dengue gây ra. Vector<br /> truyền bệnh chính là muỗi Aedes aegypti<br /> [1]. Ƣớc tính hiện nay ít nhất 100 quốc<br /> gia đang có mắc SXHD lƣu hành, với<br /> khoảng 50 triệu ngƣời mắc mỗi năm [4].<br /> Việt Nam cũng là nƣớc có virut Dengue<br /> lƣu hành, chiếm tỷ lệ cao trong các bệnh<br /> truyền nhiễm và là vấn đề y tế công cộng<br /> ở nƣớc ta [5]. Tây Nguyên là khu vực có<br /> đặc điểm sinh thái đặc thù với nhiều yếu<br /> tố liên quan đến lƣu hành của bệnh<br /> SXHD, đặc biệt là các loài muỗi Aedes,<br /> trong đó, đáng chú ý nhất là Ae. aegypti.<br /> Đắk Lắk là tỉnh có số mắc cao và diễn<br /> biến phức tạp. Từ năm 1995 - 1997, dịch<br /> xảy ra hàng năm, bệnh thƣờng gặp ở trẻ<br /> em từ 1 - 14 tuổi, cao nhất nhóm 5 - 9 tuổi,<br /> týp virut chủ yếu là D 2 và D3 [2]. Năm<br /> 1998 - 2004, dịch chủ yếu tập trung ở<br /> Thành phố Buôn Ma Thuột [3]. Giữa<br /> những năm có dịch, bệnh xảy ra rải rác<br /> và chƣa có chu kỳ rõ rệt. Báo cáo này<br /> nhằm: Tổng hợp, phân tích số liệu để xác<br /> <br /> định một số đặc điểm dịch tễ SXHD góp<br /> phần làm cơ sở cho việc xây dựng kế<br /> hoạch, biện pháp phòng, chống hiệu quả<br /> bệnh dịch này.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Thông tin về BN mắc SXHD, virut<br /> Dengue, vector từ hệ thống báo cáo,<br /> thống kê, giám sát của Dự án Phòng<br /> chống SXHD khu vực Tây Nguyên và<br /> Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh Đắk Lắk.<br /> - Địa điểm nghiên cứu: tỉnh Đ¾k L¾k.<br /> - Thời gian: năm 2014.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu mô tả hồi cứu.<br /> - Nội dung nghiên cứu: tình hình SXHD<br /> tại tỉnh Đắk Lắk trong 6 năm (2009 - 2014):<br /> số lƣợng mắc, tử vong theo tháng, theo<br /> tuổi, thể lâm sàng, theo huyện/thành phố;<br /> kết quả xét nghiệm huyết thanh, phân lập<br /> virut dengue và phân bố muỗi Aedes<br /> aegypti tại các huyện/thành phố.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Phân bố SXHD tại Đắk Lắk giai đoạn 2009 - 2014.<br /> Bảng 1: Tình hình mắc, tử vong do SXHD tại Đắk Lắk.<br /> NĂM<br /> 2009<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 2011<br /> <br /> 2012<br /> <br /> 2013<br /> <br /> 2014<br /> <br /> 14<br /> <br /> 35/1<br /> <br /> 11<br /> <br /> 4<br /> <br /> 63<br /> <br /> 15<br /> <br /> 2<br /> <br /> 8<br /> <br /> 15<br /> <br /> 9<br /> <br /> 5<br /> <br /> 16<br /> <br /> 18<br /> <br /> 3<br /> <br /> 11<br /> <br /> 32<br /> <br /> 6<br /> <br /> 4<br /> <br /> 11<br /> <br /> 18<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10<br /> <br /> 14<br /> <br /> 9<br /> <br /> 8<br /> <br /> 116<br /> <br /> 31<br /> <br /> 5<br /> <br /> 22<br /> <br /> 43<br /> <br /> 7<br /> <br /> 4<br /> <br /> 361<br /> <br /> 20<br /> <br /> 6<br /> <br /> 46<br /> <br /> 227<br /> <br /> 13<br /> <br /> 18<br /> <br /> 638<br /> <br /> 16<br /> <br /> 7<br /> <br /> 104<br /> <br /> 750<br /> <br /> 33<br /> <br /> 53<br /> <br /> 1.134<br /> <br /> 27<br /> <br /> 8<br /> <br /> 94<br /> <br /> 2.059/1<br /> <br /> 33<br /> <br /> 105<br /> <br /> 930<br /> <br /> 29<br /> <br /> THÁNG<br /> 1<br /> <br /> 87<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2015<br /> 9<br /> <br /> 210<br /> <br /> 1.559/1<br /> <br /> 45<br /> <br /> 181<br /> <br /> 924<br /> <br /> 64<br /> <br /> 10<br /> <br /> 130<br /> <br /> 1.115<br /> <br /> 37<br /> <br /> 218<br /> <br /> 416<br /> <br /> 53<br /> <br /> 11<br /> <br /> 78<br /> <br /> 500<br /> <br /> 15<br /> <br /> 164<br /> <br /> 234<br /> <br /> 41<br /> <br /> 12<br /> <br /> 44<br /> <br /> 94<br /> <br /> 7<br /> <br /> 137<br /> <br /> 97<br /> <br /> 34<br /> <br /> 771<br /> <br /> 6.443/3<br /> <br /> 225<br /> <br /> 901<br /> <br /> 4.940<br /> <br /> 366<br /> <br /> 44,48<br /> <br /> 367,25<br /> <br /> 12,69<br /> <br /> 50,14<br /> <br /> 270,27<br /> <br /> 20,02<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,046<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Cộng<br /> Tỷ lệ mắc/100.000 dân<br /> Tỷ lệ chết/mắc (%)<br /> <br /> Từ 2009 - 2014 ghi nhận BN SXHD và xuất hiện ở tất cả các tháng. Năm 2010, dịch<br /> xảy ra với số mắc 367,25/100.000 dân và 03 trƣờng hợp tử vong, năm 2013 số mắc<br /> tƣơng đối cao 270,27/100.000 dân.<br /> Bảng 2: Số ca mắc SXHD phân theo thể lâm sàng và theo tuổi.<br /> NĂM<br /> <br /> TỔNG<br /> SỐ MẮC<br /> <br /> TỔNG<br /> SỐ<br /> CHẾT<br /> <br /> SXHD NẶNG<br /> <br /> SỐ MẮC > 15 TUỔ<br /> <br /> SXHD VÀ SXHD CÓ<br /> DẤU HIỆU CẢNH BÁO<br /> <br /> Số mắc<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Số mắc<br /> <br /> (%)<br /> <br /> Số mắc<br /> <br /> (%)<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 771<br /> <br /> 00<br /> <br /> 537<br /> <br /> 69,6<br /> <br /> 753<br /> <br /> 97,6<br /> <br /> 18<br /> <br /> 2,3<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 6.443<br /> <br /> 03<br /> <br /> 5.253<br /> <br /> 81,5<br /> <br /> 6.390<br /> <br /> 99,2<br /> <br /> 53<br /> <br /> 0,8<br /> <br /> 2011<br /> <br /> 225<br /> <br /> 00<br /> <br /> 193<br /> <br /> 85,8<br /> <br /> 225<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2012<br /> <br /> 900<br /> <br /> 00<br /> <br /> 757<br /> <br /> 84,1<br /> <br /> 900<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2013<br /> <br /> 4.940<br /> <br /> 00<br /> <br /> 3.982<br /> <br /> 80,6<br /> <br /> 4.926<br /> <br /> 99,8<br /> <br /> 14<br /> <br /> 0,3<br /> <br /> 2014<br /> <br /> 366<br /> <br /> 00<br /> <br /> 280<br /> <br /> 76,5<br /> <br /> 366<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 13.645<br /> <br /> 03<br /> <br /> 11.002<br /> <br /> 80,6<br /> <br /> 13.560<br /> <br /> 99,4<br /> <br /> 85<br /> <br /> 0,6<br /> <br /> Hầu hết số ca mắc đều > 15 tuổi (80,6%). Trong số BN đƣợc ghi nhận, có tới 13.560<br /> (99,4%) là SXHD nhẹ và SXHD có dấu hiệu cảnh báo, chỉ có 85 trƣờng hợp SXHD<br /> nặng (0,6%).<br /> Bảng 3: Số ca mắc SXHD phân theo huyện/thành phố.<br /> HUYỆN/THÀNH PHỐ<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 2011<br /> <br /> 2012<br /> <br /> 2013<br /> <br /> 2014<br /> <br /> TP. Buôn Ma Thuột<br /> <br /> 376<br /> <br /> 3.365<br /> <br /> 89<br /> <br /> 392<br /> <br /> 1.613<br /> <br /> 177<br /> <br /> Huyện Lắk<br /> <br /> 83<br /> <br /> 106<br /> <br /> 8<br /> <br /> 16<br /> <br /> 63<br /> <br /> 0<br /> <br /> Huyện Krông Bông<br /> <br /> 89<br /> <br /> 100<br /> <br /> 13<br /> <br /> 4<br /> <br /> 47<br /> <br /> 0<br /> <br /> Huyện Krông Buk<br /> <br /> 4<br /> <br /> 343<br /> <br /> 4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 96<br /> <br /> 12<br /> <br /> Huyện EaH'leo<br /> <br /> 10<br /> <br /> 349<br /> <br /> 6<br /> <br /> 19<br /> <br /> 251<br /> <br /> 3<br /> <br /> Huyện Krông Pắc<br /> <br /> 17<br /> <br /> 269<br /> <br /> 12<br /> <br /> 39<br /> <br /> 300<br /> <br /> 2<br /> <br /> Huyện Krông Ana<br /> <br /> 51<br /> <br /> 106<br /> <br /> 20<br /> <br /> 67<br /> <br /> 120<br /> <br /> 58<br /> <br /> Huyện CƣM'Gar<br /> <br /> 86<br /> <br /> 317<br /> <br /> 21<br /> <br /> 67<br /> <br /> 226<br /> <br /> 24<br /> <br /> Huyện Ea Sóp<br /> <br /> 1<br /> <br /> 19<br /> <br /> 7<br /> <br /> 7<br /> <br /> 102<br /> <br /> 2<br /> <br /> Huyện M'Drăk<br /> <br /> 0<br /> <br /> 312<br /> <br /> 6<br /> <br /> 171<br /> <br /> 134<br /> <br /> 0<br /> <br /> 88<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2015<br /> Huyện Krông Năng<br /> <br /> 4<br /> <br /> 61<br /> <br /> 3<br /> <br /> 12<br /> <br /> 49<br /> <br /> 1<br /> <br /> Huyện Ea Kar<br /> <br /> 3<br /> <br /> 100<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7<br /> <br /> 1.034<br /> <br /> 13<br /> <br /> Huyện Buôn Đôn<br /> <br /> 17<br /> <br /> 156<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 661<br /> <br /> 26<br /> <br /> Huyện Cƣ Kuin<br /> <br /> 20<br /> <br /> 192<br /> <br /> 7<br /> <br /> 21<br /> <br /> 140<br /> <br /> 6<br /> <br /> Thị xã Buôn Hồ<br /> <br /> 10<br /> <br /> 648<br /> <br /> 11<br /> <br /> 40<br /> <br /> 104<br /> <br /> 42<br /> <br /> 771<br /> <br /> 6.443<br /> <br /> 225<br /> <br /> 900<br /> <br /> 4.940<br /> <br /> 366<br /> <br /> TỔNG SỐ<br /> <br /> BN SXHD đƣợc ghi nhận ở hầu hết các huyện/thị xã/thành phố. Tại Thành phố<br /> Buôn Ma Thuột luôn có số mắc cao nhất.<br /> 2500<br /> <br /> Năm 2009<br /> Năm 2010<br /> Năm 2011<br /> Năm 2012<br /> Năm 2013<br /> Năm 2014<br /> <br /> 2059<br /> <br /> 2000<br /> <br /> 1559<br /> <br /> 1500<br /> <br /> 1134<br /> <br /> 1115<br /> <br /> 1000<br /> <br /> 930<br /> <br /> 924<br /> <br /> 750<br /> 638<br /> 500<br /> <br /> 500<br /> <br /> 416<br /> <br /> 361<br /> <br /> 234<br /> <br /> 227<br /> 63<br /> 35<br /> <br /> 0<br /> 1<br /> <br /> 116<br /> 14<br /> <br /> 32<br /> 11<br /> <br /> 16<br /> 15<br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 94<br /> 97<br /> <br /> 43<br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 11<br /> <br /> Tháng 12<br /> <br /> Biểu đồ 1: Số ca mắc SXHD phân theo tháng.<br /> Bệnh SXHD xuất hiện ë tất cả các tháng trong năm, những tháng đầu năm có số ca<br /> mắc thấp, tăng cao dần vào những tháng mùa mƣa. Trong 2 năm có dịch lớn, số mắc<br /> đạt đỉnh vào tháng 7 - 2013, tháng 8 - 2010, sau đó giảm dần ở những tháng cuối năm.<br /> 2. Kết quả giám sát huyết thanh học, phân lập virut Dengue.<br /> Bảng 4: Kết quả xét nghiệm huyết thanh và phân lập virut Dengue.<br /> CHỈ TIÊU<br /> MacELISA<br /> <br /> Phân lập<br /> <br /> NĂm<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 2011<br /> <br /> 2012<br /> <br /> 2013<br /> <br /> 2014<br /> <br /> TỔNG SỐ<br /> <br /> Số mẫu xét nghiệm<br /> <br /> 69<br /> <br /> 388<br /> <br /> 13<br /> <br /> 253<br /> <br /> 446<br /> <br /> 164<br /> <br /> 1.646<br /> <br /> Số mẫu (+)<br /> <br /> 37<br /> <br /> 217<br /> <br /> 5<br /> <br /> 104<br /> <br /> 218<br /> <br /> 56<br /> <br /> 707<br /> <br /> Tỷ lệ (+)<br /> <br /> 53,62<br /> <br /> 55,92<br /> <br /> 38,46<br /> <br /> 41,11<br /> <br /> 48,88<br /> <br /> 34,15<br /> <br /> 42,95<br /> <br /> Số mẫu<br /> <br /> 31<br /> <br /> 101<br /> <br /> 76<br /> <br /> 73<br /> <br /> 201<br /> <br /> 30<br /> <br /> 512<br /> <br /> Số mẫu (+)<br /> <br /> 8<br /> <br /> 48<br /> <br /> 7<br /> <br /> 17<br /> <br /> 60<br /> <br /> 14<br /> <br /> 154<br /> <br /> Tỷ lệ (+)<br /> <br /> 25,80<br /> <br /> 47,52<br /> <br /> 9,21<br /> <br /> 23,29<br /> <br /> 29,85<br /> <br /> 46,67<br /> <br /> 30,08<br /> <br /> Tỷ lệ huyết thanh và phân lập virut (+) tƣơng đối cao ở các năm 2009, 2012, 2013,<br /> 2014; năm 2010 cao hơn, chiếm 55,92% số mẫu huyết thanh xét nghiệm và 47,52%<br /> số mẫu phân lập virut (+). Riêng năm 2011, tỷ lệ phân lập virut (+) thấp nhất.<br /> 89<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2015<br /> <br /> Biểu đồ 2: Phân bố các týp virut Dengue.<br /> Đã xác định sự có mặt của 4 týp virut trong những năm qua, D1, D2 xuất hiện ở tất<br /> cả các năm; D1 chiếm tỷ lệ cao vào năm 2009, 2011, 2013; D2 vào năm 2010, 2013.<br /> Riêng năm 2010, ghi nhận cả 4 týp D1, D2, D3, D4.<br /> 3. Kết quả điều tra, giám sát muỗi truyền bệnh.<br /> <br /> Bản đồ: Phân bố của muỗi Aedes aegypti tại các huyện/thành phố.<br /> Muỗi Aedes aegypti có mặt ở tất cả các huyện/thị xã/thành phố trong tỉnh, thu thập<br /> đƣợc cả giai đoạn trƣớc trƣởng thành và trƣởng thành.<br /> 90<br /> <br />