Đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ của rò động-tĩnh mạch màng cứng nội sọ

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 1 * 2019<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM HÌNH ẢNH CỘNG HƯỞNG TỪ<br /> CỦA RÒ ĐỘNG-TĨNH MẠCH MÀNG CỨNG NỘI SỌ<br /> Bùi Thị Song Hạnh*, Đỗ Hải Thanh Anh**, Phạm Ngọc Hoa***<br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA) luôn là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán và đánh giá rò<br /> động-tĩnh mạch màng cứng nội sọ (DAVFs). Tuy nhiên hiện nay MRI đã được nhiều nghiên cứu cho thấy là một<br /> phương tiện chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn có giá trị trong gợi ý chẩn đoán và đánh giá DAVFs cũng như<br /> tổn thương nhu mô não đi kèm.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Mô tả đặc điểm hình ảnh MRI của DAVFs nội sọ và vai trò của MRI trong chẩn<br /> đoán và đánh giá DAVFs nội sọ.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Mô tả báo cáo loạt ca 59 bệnh nhân được chẩn đoán DAVFs nội<br /> sọ trên DSA và có chụp MRI trước can thiệp tại bệnh viện Đại học Y dược từ 1/2013-8/2018. Khảo sát MRI<br /> bằng máy từ trường cao 1,5 Tesla và 3 Tesla trên các chuỗi xung TOF 3D, CE-MRA và time-resolved CE-MRA,<br /> SWI, T2W, T1 3D CE. Mô tả các đặc điểm hình ảnh MRI của DAVFs trên các chuỗi xung và đánh giá vai trò<br /> của từng chuỗi xung trong chẩn đoán DAVFs, xác định vi trí và kiểu dẫn lưu tĩnh mạch.<br /> Kết quả: Giá trị chẩn đoán DAVFs của các chuỗi xung TOF 3D, CE-MRA, time-resolved CE-MRA<br /> (TWIST), SWI, T2W, T1 3D CE lần lượt là: 90%, 96%, 100%, 88% (ngoài xoang hang), 32% và 39%. Trong<br /> xác định vị trí DAVFs, TOF 3D, CE-MRA và time-resolved CE-MRA (TWIST) có độ đồng thuận rất mạnh với<br /> DSA (k lần lượt = 0,83; 0,86; 1). Trong phân loại kiểu dẫn lưu tĩnh mạch vỏ não theo Cognard, MRI thường qui<br /> có độ đồng thuận mạnh trong khi chuỗi xung time-resolved CE-MRA có độ đồng thuận rất mạnh với DSA (k lần<br /> lượt = 0,71 và 0,88).<br /> Kết luận: Tuy DSA vẫn là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán và đánh giá DAVFs, MRI là phương tiện chẩn<br /> đoán hình ảnh không xâm lấn có giá trị cao trong chẩn đoán, xác định vị trí và kiểu dẫn lưu tĩnh mạch của<br /> DAVFs, cũng như những tổn thương nhu mô não đi kèm.<br /> Từ khóa: DAVFs, dấu hiệu hình ảnh MRI của DAVFs, time-resolved CE-MRA trong DAVFs, SWI trong<br /> phát hiện thông nối động tĩnh mạch…<br /> ABSTRACT<br /> MAGNETIC RESONNANCE FINDINGS OF INTRACRANIAL DURAL ARTERIOVENOUS FISTULAS<br /> Bui Thi Song Hanh, Do Hai Thanh Anh, Pham Ngoc Hoa<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 1- 2019: 22-28<br /> Background: Digital subtraction angiography (DSA) is always considered as the gold standard in diagnosis<br /> and evaluation Intracranial Dural Arteriovenous Fistulas (DAVFs). However, nowadays many studies has<br /> proven that MRI is a valuable non-invasive technique in detection and evaluation of DAVFs as well as the brain<br /> lesion caused by the shunt.<br /> Purpose: Describe MRI findings of intracranial DAVFs and MRI role in detection and evaluation of<br /> intracranial DAVFs.<br /> Materials and methods: A case series of 59 patients diagnosed with intracranial DAVFs by DSA and<br /> <br /> <br /> *BM Chẩn Đoán Hình Ảnh, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> **Hội Chẩn Đoán Hình Ảnh TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. Bùi Thị Song Hạnh ĐT: 0909147523 Email: drsonghanh@gmail.com<br /> <br /> 22 Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 1 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> underwent MRI examinations before intervention in University Medical Center from 1/2013 to 8/2018. The<br /> patients were evaluated by 1.5 Tesla and 3 Tesla magnetic field with TOF 3D, CE-MRA, time-resolved CE-<br /> MRA, SWI, T2W and T1 3D CE. Describe MRI findings of intracranial DAVFs on each sequences and<br /> calculate the role of each sequences in detection and localization of DAVFs, as well as in identification the<br /> venous drainage patterns.<br /> Results: TOF 3D, CE-MRA, time-resolved CE-MRA (TWIST), SWI, T2W, T1 3D CE detect<br /> intracranial DAVFs by 90%, 96%, 100%, 88% (exclude the cavernous sinus), 32% and 39% consecutively.<br /> About fistula site, TOF 3D, CE-MRA and time-resolved CE-MRA (TWIST) all have excellent intermodality<br /> agreements with DSA (k = 0.83; 0.86; 1 consecutively). In identification venous drainage patterns,<br /> convetional MRI has good agreements with DSA while time-resolved CE-MRA has excellent agreements (k<br /> = 0.71 và 0.88 by consecutively).<br /> Conclusion: DSA remains as the gold standard for diagnosis and evaluation intracranial DAVFs. However<br /> MRI is a non-invasive imaging technique with high value in detection, localization and identification venous<br /> drainage patterns of intracranial DAVFs, as well as the brain damage.<br /> Key words: DAVFs, MRI findings of DAVFs, radiological patterns of intracranial DAVFs, time-resolved<br /> CE-MRA in DAVFs, SWI in high-flow detection.<br /> ĐẶTVẤNĐỀ MRI) có thể khảo sát hệ thống mạch máu não và<br /> đặc biệt là các tổn thương nhu mô não đi kèm, là<br /> Rò động-tĩnh mạch màng cứng nội sọ<br /> phương tiện chẩn đoán hình ảnh được lựa chọn.<br /> (Intracranial Dural Arteriovenous Fistulas:<br /> DAVFs) là sự thông nối bất thường giữa các Hiện nay trên thế giới đã có nhiều nghiên<br /> nhánh động mạch màng cứng với các xoang tĩnh cứu về hình ảnh MRI trong DAVFs, tuy nhiên<br /> mạch màng cứng và/hoặc các tĩnh mạch vỏ não. các nghiên cứu này chỉ khảo sát hình ảnh MRI<br /> DAVFs chiếm khoảng 10-15% các trường hợp trên một hoặc hai kỹ thuật. Tại Việt Nam cho<br /> bất thường động-tĩnh mạch não(10,14). DAVFs gây đến thời điểm này chưa có công trình nghiên<br /> ứ trệ tuần hoàn tĩnh mạch bị rò và từ đó gây ra cứu nào về cộng hưởng từ rò động tĩnh mạch<br /> triệu chứng của các cơ quan mà tĩnh mạch đó màng cứng nội sọ. Trên cơ sở đó chúng tôi tiến<br /> dẫn lưu. Lâm sàng DAVFs có thể thay đổi từ hành nghiên cứu “Mô tả đặc điểm hình ảnh cộng<br /> hoàn toàn không triệu chứng hoặc gây xuất hưởng từ của rò động tĩnh mạch màng cứng nội<br /> huyết nặng đe dọa tính mạng. Vì vậy việc chẩn sọ” với mục tiêu: Mô tả đặc điểm hình ảnh<br /> đoán và đánh giá DAVFs là hết sức cần thiết. cộng hưởng từ của rò động-tĩnh mạch màng<br /> Cho đến nay chụp mạch máu số hóa xóa nền cứng nội sọ, đồng thời đánh giá vai trò của<br /> (Digital subtraction angiography: DSA) là tiêu cộng hưởng từ trong chẩn đoán rò động-tĩnh<br /> chuẩn vàng trong chẩn đoán và đánh giá mạch màng cứng nội sọ, xác định vị trí rò và<br /> DAVFs. Tuy nhiên đây là một kĩ thuật xâm lấn, kiểu dẫn lưu tĩnh mạch.<br /> có thể gây ra những biến chứng thần kinh ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU<br /> nghiêm trọng. Bệnh nhân còn phải phơi nhiễm Thiết kế nghiên cứu<br /> với một lượng lớn tia X. Vì vậy việc chọn lọc Mô tả báo cáo loạt ca.<br /> bệnh nhân cho thủ thuật DSA là rất quan trọng,<br /> Dối tượng nghiên cứu<br /> tránh cho bệnh nhân một cuộc chụp DSA không<br /> Những bệnh nhân được chẩn đoán DAVFs<br /> cần thiết. Hơn nữa, DSA không thể đánh giá<br /> nội sọ trên DSA và có chụp MRI trước can<br /> được thương tổn nhu mô não, một trong những<br /> thiệp tại bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí<br /> yếu tố quan trọng để quyết định điều trị. Cộng<br /> Minh từ 1/2013-8/2018, loại trừ những bệnh<br /> hưởng từ sọ não (Magnetic resonance imaging:<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa 23<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 1 * 2019<br /> <br /> nhân có tổn thương mạch máu nội sọ khác đi trình bày dưới đây.<br /> kèm hoặc có tiền căn can thiệp mạch máu nội sọ. Phân tích hình ảnh TOF 3D trên 59 bệnh<br /> Phương tiện nghiên cứu nhân ghi nhận các dấu hiệu: đường hoặc nốt tín<br /> Khảo sát MRI bằng máy từ trường cao 1,5 hiệu cao sát thành cấu trúc tĩnh mạch và tăng tín<br /> Tesla và 3 Tesla trên các chuỗi xung TOF 3D, CE- hiệu trong cấu trúc tĩnh mạch. Mỗi dấu hiệu<br /> MRA và time-resolved CE-MRA, SWI, T2W, T1 chẩn đoán lần lượt hiện diện trong 81,36% và<br /> 3D CE. 89,83% số bệnh nhân, cả hai dấu hiệu đều trên<br /> 80%. Toàn bộ các trường hợp có đường cong<br /> Sơ đồ nghiên cứu<br /> hoặc nốt tín hiệu cao đều có tăng tín hiệu trong<br /> 1. Phòng DSA: Hồi cứu các bệnh nhân đã<br /> cấu trúc tĩnh mạch, trong khi có 5 trường hợp có<br /> được chẩn đoán DAVFs từ 1/1/2013-31/07/2018<br /> tăng tín hiệu trong cấu trúc tĩnh mạch mà không<br /> tại bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh.<br /> thấy các đường cong hoặc nốt tín hiệu cao. Vì<br /> 2. Phòng hồ sơ: Thu thập thông tin từ hồ sơ vậy tỉ lệ chẩn đoán DAVFs của chuỗi xung TOF<br /> bệnh án. Chọn những bệnh nhân có chụp MRI 3D trong nghiên cứu là 89,83%, cũng chính là tỉ<br /> trước can thiệp và thỏa tiêu chí chọn mẫu. lệ chẩn đoán của dấu hiệu tăng tín hiệu trong<br /> 3. Phòng đọc phim: Thu thập dữ liệu hình cấu trúc tĩnh mạch. Có 6 bệnh nhân chuỗi xung<br /> ảnh MRI từ hệ thống PACS, đĩa CD lưu trữ. TOF 3D không thể phát hiện bất cứ DAVFs nào.<br /> 4. Phân tích số liệu: Số liệu được thu thập Trong 28 ca được chụp CE-MRA đúng thì,<br /> bằng bảng thu thập số liệu, nhập và xử lý số liệu dấu hiệu cấu trúc tĩnh mạch bắt thuốc sớm trên<br /> bằng phần mềm SPSS 20. Xác định mối liên quan thì động mạch gợi ý chẩn đoán DAVFs.<br /> bằng phép kiểm Chi bình phương. Nếu có trên Qua 44 ca được chụp với chuỗi xung SWI<br /> 20% số các giá trị vọng trị < 5 hoặc có giá trị vọng ghi nhận 2 dấu hiệu: tăng tín hiệu trong cấu trúc<br /> trị 80%, cao hơn trong chẩn đoán type Cognard, điều<br /> cho thấy giá trị của TR CE-MRA trong phân này khả năng do TWIST còn gặp khó khăn<br /> type Cognard ở bệnh nhân DAVFs. Trong trong chẩn đoán chiều dẫn lưu xoang màng cứng.<br /> nghiên cứu của chúng tôi, chỉ số kappa giữa<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Hình ảnh TWIST rò trực tiếp vào tĩnh mạch vỏ não vùng xoang dọc trên, tương ứng với hình ảnh trên<br /> DSA. “Nguồn: Bệnh nhân Nguyễn Thị Ngọc O., SNV: 18-0050629”<br /> patients with intracranial dural arteriovenous fistulas:<br /> KẾTLUẬN comparison of MR imaging and angiographic findings".<br /> DSA là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán và AJNR Am J Neuroradiol, 26(6):pp. 1532-8.<br /> 8. Meckel S, Maier M, Ruiz DS, Yilmaz H, Scheffler K et al.<br /> đánh giá DAVFs. Tuy nhiên cộng hưởng từ có (2007). "MR angiography of dural arteriovenous fistulas:<br /> điểm ưu việt là tính không xâm lấn, khả năng diagnosis and follow-up after treatment using a time-resolved<br /> 3D contrast-enhanced technique". AJNR Am J Neuroradiol,<br /> chẩn đoán tổn thương nhu mô não, những hậu<br /> 28(5):pp. 877-84.<br /> quả do ứ trệ tĩnh mạch gây ra bởi DAVFs. 9. Nakagawa I, Taoka T, Wada T, Nakagawa H, Sakamoto M et<br /> 4 chuỗi xung TOF 3D, CE-MRA và TWIST, al. (2013). "The Use of Susceptibility-Weighted Imaging as an<br /> Indicator of Retrograde Leptomeningeal Venous Drainage<br /> SWI đều có giá trị cao trong chẩn đoán, xác định and Venous Congestion With Dural Arteriovenous Fistula:<br /> vị trí và phát hiện tình trạng dẫn lưu tĩnh mạch Diagnosis and Follow-up After Treatment". Neurosurgery,<br /> 72(1):pp. 47-55.<br /> vỏ não, đặc biệt là chuỗi xung TWIST.<br /> 10. Newton TH, Cronqvist S (1969). "Involvement of dural<br /> TÀILIỆUTHAMKHẢO arteries in intracranial arteriovenous malformations".<br /> Radiology, 93(5):pp. 1071-8.<br /> 1. Azuma M, Hirai T, Shigematsu Y, Kitajima M, Kai Y et al<br /> 11. Nishimura S, Hirai T, Sasao A, Kitajima M, Morioka M et al<br /> (2015). "Evaluation of Intracranial Dural Arteriovenous<br /> (2010). "Evaluation of dural arteriovenous fistulas with 4D<br /> Fistulas: Comparison of Unenhanced 3T 3D Time-of-flight<br /> contrast-enhanced MR angiography at 3T". AJNR Am J<br /> MR Angiography with Digital Subtraction Angiography".<br /> Neuroradiol, 31(1):pp. 80-5.<br /> Magn Reson Med Sci, 14(4):pp. 285-93.<br /> 12. Noguchi K, Melhem E R, Kanazawa T, Kubo M, Kuwayama<br /> 2. Chen JC, Tsuruda JS, Halbach VV (1992). "Suspected dural<br /> N et al. (2004). "Intracranial dural arteriovenous fistulas:<br /> arteriovenous fistula: results with screening MR angiography<br /> evaluation with combined 3D time-of-flight MR angiography<br /> in seven patients". Radiology, 183(1):pp. 265-71.<br /> and MR digital subtraction angiography". AJR Am J<br /> 3. Cohen SD, Goins JL, Butler SG, Morris PP, Browne JD (2009).<br /> Roentgenol, 182(1):pp. 183-90.<br /> "Dural arteriovenous fistula: diagnosis, treatment, and<br /> 13. Noguchi K, Kuwayama N, Kubo M, Kamisaki Y, Kameda K<br /> outcomes". Laryngoscope, 119(2):pp. 293-7.<br /> et al. (2010). "Intracranial Dural Arteriovenous Fistula with<br /> 4. Farb RI, Agid R, Willinsky RA, Johnstone DM, Terbrugge KG<br /> Retrograde Cortical Venous Drainage: Use of Susceptibility-<br /> (2009). "Cranial dural arteriovenous fistula: diagnosis and<br /> Weighted Imaging in Combination with Dynamic<br /> classification with time-resolved MR angiography at 3T".<br /> Susceptibility Contrast Imaging". American Journal of<br /> AJNR Am J Neuroradiol, 30(8):pp. 1546-51.<br /> Neuroradiology, 31(10):pp. 1903-1910.<br /> 5. Jagadeesan BD, Delgado Almandoz JE, Moran CJ, Benzinger<br /> 14. Osborn AG, Gary L, Karen L (2017). "CVMs with<br /> TL (2011). "Accuracy of susceptibility-weighted imaging for<br /> Arteriovenous Shunting", In: Osborn's Brain: Imaging,<br /> the detection of arteriovenous shunting in vascular<br /> Pathology, and Anatomy, pp. 165-170.<br /> malformations of the brain". Stroke, 42(1):pp. 87-92.<br /> 6. Jain NK, Kannath SK, Kapilamoorthy TR, Thomas B (2017).<br /> "The application of susceptibility-weighted MRI in pre- Ngày nhận bài báo: 08/11/2018<br /> interventional evaluation of intracranial dural arteriovenous Ngày phản biện nhận xét bài báo: 10/12/2018<br /> fistulas". J Neurointerv Surg, 9(5):pp. 502-507. Ngày bài báo được đăng: 10/03/2019<br /> 7. Kitajima M, Hirai T, Korogi Y, Yamura M, Kawanaka K et al<br /> (2005). "Retrograde cortical and deep venous drainage in<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 28 Chuyên Đề Ngoại Khoa<br />