Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân tràn dịch màng phổi điều trị tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên từ tháng 2 2014 đến tháng 10 2014

Chia sẻ: Thi Thi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu chính của bài báo là: mô tả đặc điểm lâm sàng và một số xét nghiệm của bệnh nhân tràn dịch màng phổi (TDMP). Đối chiếu hình ảnh tổn thương trên X quang với siêu âm màng phổi. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân tràn dịch màng phổi điều trị tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên từ tháng 2 2014 đến tháng 10 2014

Lương Thị Kiều Diễm và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 134(04): 149 - 153 ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN TỪ THÁNG 2/2014 ĐẾN THÁNG 10/2014 Lương Thị Kiều Diễm*, Trần Văn Học Trường Đại học Y Dược - ĐH Thái Nguyên TÓM TẮT Mục tiêu: 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và một số xét nghiệm của bệnh nhân tràn dịch màng phổi (TDMP). 2. Đối chiếu hình ảnh tổn thương trên X quang với siêu âm màng phổi. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu trên 51 bệnh nhân tràn dịch màng phổi điều trị tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên từ tháng 2/2014 đến tháng 10/2014 theo phương pháp mô tả cắt ngang. Kết quả và kết luận: Tuổi trung bình là 57,9 ±16,5. Tỷ lệ nam/nữ: 3/1. Triệu chứng: ho khan 52,9%, khạc đờm 29,4%, đau ngực 25,4%, khó thở 66,7%, sốt, vã mồ hôi đêm 52,9%, gầy sút cân 19,6%, hội chứng (HC) 3 giảm 88,2%. X quang phổi TDMP trung bình và nhiều là 58,8%, ít 41,2%. Tổn thương nhu mô, dày màng phổi: 31,4%. Siêu âm TDMP tự do: 92,2%, khu trú, vách ngăn: 7,8%, dày màng phổi: 27,5%. CT Scanner lồng ngực TDMP tự do: 80,9%, khu trú, vách ngăn: 19,1%, dày màng phổi, tổn thương nhu mô, khoảng kẽ: 66,7%. Từ khóa: Tràn dịch, màng phổi, lao, ung thư, siêu âm màng phổi ĐẶT VẤN ĐỀ* Bình thường mỗi bên khoang màng phổi chứa khoảng 10 ml dịch. Số lượng dịch này là kết quả của sự cân bằng giữa quá trình hình thành và quá trình hấp thu dịch. Khi sự cân bằng này mất đi (tăng hình thành hay giảm hấp thu hay cả hai), hiện tượng tràn dịch màng phổi (TDMP) xảy ra. Tại Mỹ hàng năm có hơn 1 triệu bệnh nhân tràn dịch màng phổi. Nguyên nhân hay gặp là: suy thất trái (500.000 bệnh nhân (BN) /năm); viêm phổi (300.000 BN/năm); ung thư (200.000 BN/năm) [6]. Tại Việt Nam nguyên nhân gây TDMP hàng đầu do lao, thứ 2 do ung thư, còn các nguyên nhân khác ít gặp hơn [4], [5]. Tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên, hàng năm có tỷ lệ không nhỏ BN TDMP được điều trị. Việc nghiên cứu các nguyên nhân gây TDMP cũng đã có nhiều báo cáo, tuy nhiên tỷ lệ các nguyên nhân gây TDMP cũng như đặc điểm về lâm sàng và một số phương pháp chẩn đoán bằng hình ảnh không phải lúc nào cũng hằng định. Bên cạnh đó ngày nay đã có nhiều kỹ thuật cho phép chẩn đoán mức độ TDMP và đánh giá các * Tel: 0945 401898, Email: diemtycb@gmail.com tổn thương phối hợp chính xác hơn. Xuất phát từ những nhận định trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với 2 mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng và một số xét nghiệm của bệnh nhân tràn dịch màng phổi. Đối chiếu hình ảnh tổn thương trên X quang với siêu âm của bệnh nhân tràn dịch màng phổi. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP Đối tượng nghiên cứu Các bệnh nhân (BN) TDMP được điều trị tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên từ tháng 02/2014 đến 10/2014. Tiêu chuẩn chọn BN: Chọc dò màng phổi có dịch, có hình ảnh TDMP trên X quang, siêu âm hoặc chụp CT Scanner lồng ngực có TDMP. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang, khai thác các triệu chứng lâm sàng: Đau ngực, khó thở, ho và triệu chứng toàn thân: Sốt, gầy sút cân..., Hội chứng 3 giảm. Cận lâm sàng: X quang phổi: Hình ảnh mờ đậm đồng đều, góc sườn hoành; Siêu âm và CT scanner lồng ngực: Đánh giá tình trạng màng phổi: Dày dính, viêm màng phổi, ước tính khối lượng dịch trong KMP. Các tổn thương phối hợp ở nhu mô. 149 Lương Thị Kiều Diễm và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ Xét nghiệm dịch màng phổi (DMP): Phản ứng Rivalta, PCR lao, định lượng Protein. Xử lí số liệu: Số liệu thu thập được xử lí bằng phần mềm SPSS 16.0 KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN Đặc điểm chung 134(04): 149 - 153 Trong 51 BN TDMP tuổi thấp nhất là 18, cao nhất là 87, độ tuổi trung bình là 57,9 ±16,5. TDMP gặp ở nam cao hơn nữ với tỷ lệ là 3/1. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Trịnh Thị Hương, Ngô Quý Châu và cộng sự (2007) và Đặng Hùng Minh (2002) [4], [5]. Bảng 1. Nguyên nhân tràn dịch màng phổi Nguyên nhân n 13 4 8 5 12 2 7 51 Do lao Suy tim Xơ gan Viêm phổi, áp xe phổi Suy thận Ung thư Chưa rõ nguyên nhân Tổng % 25,5 7,8 15,7 9,8 23,6 3,9 13,7 100 Nguyên nhân gây TDMP có tỷ lệ cao nhất là do lao: 25,5%; suy thận 23,6%; do ung thư chỉ chiếm 3,9%. Theo Light R.W và cộng sự (1991) TDMP do ung thư đứng hàng thứ 2 trong nhóm TDMP dịch tiết và đứng hàng thứ 3 trong TDMP nói chung [9]. Theo đa số các tác giả thì có các nguyên nhân chính đó là do lao, ung thư, bệnh lí tim mạch, TDMP không rõ nguyên nhân chiếm khoảng 5 – 30% số BN TDMP [4], [6]. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi tương tự với kết quả nghiên cứu của Nguyễn Hải Anh, Trịnh Sơn Khôi (2014), Trương Duy Hưng (2004), Trịnh Thị Hương, Ngô Quý Châu và cộng sự (2007) [1], [3], [4]. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng Đặc điểm lâm sàng Bảng 2. Triệu chứng cơ năng, toàn thân Triệu chứng Khan Khạc đờm Ho máu Ho Cơ năng Toàn thân Đau ngực Khó thở Sốt, vã mô hôi đêm Gày sút cân Hạch ngoại vi n 27 15 1 13 34 27 10 4 % 52,9 29,4 4,5 25,4 66,7 52,9 19,6 7,8 Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy: Ho khan chiếm 52,9%, ho có đờm 29,9%, đau ngực 25,4%, khó thở 66,7%, Sốt vã mồ hôi đêm 52,9%, gầy sút cân 19,6%. Đây là các triệu chứng thường gặp ở các bệnh nhân TDMP mà đã được các y văn mô tả, đồng thời là các triệu chứng có giá trị gợi ý bệnh lí ở phổi, màng phổi. Tuy nhiên các triệu chứng này không có sự khác biệt giữa các nguyên nhân. Bảng 3. Triệu chứng thực thể Hình dạng lồng ngực Khoang liên sườn giãn HC 3 giảm 150 Triệu chứng thực thể Bình thường Vồng Xẹp n 24 25 2 25 45 % 47,1 49,0 3,9 49,0 88,2 Lương Thị Kiều Diễm và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ Triệu chứng thực thể: Khám và phát hiện HC 3 giảm là rất quan trọng và có ý nghĩa trong chẩn đoán TDMP trên lâm sàng. Trong nghiên cứu của chúng tôi cho thấy 88,2% trường hợp có HC 3 giảm, và 11,8% không phát hiện được hội chứng này có thể do TDMP mức độ ít hoặc TDMP khu trú. Tỷ lệ BN TDMP có HC 3 giảm thấp hơn so với một số nghiên cứu khác có thể do số lượng BN trong nghiên cứu của chúng tôi ít hơn. Theo Trịnh Thị Hương, Ngô Quý Châu (2007) chỉ có 6,9% số BN không có HC 3 giảm [4]. Triệu chứng cận lâm sàng Xét nghiệm dịch màng phổi Có 37 bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi được làm phản ứng Rivalta kết quả cho thấy: Phản ứng Rivalta dương tính là 31BN trong đó 02 BN có Protein DMP < 30 g/l; Phản ứng Rivalta âm tính là 6 BN và Protein DMP >30 g/l là 01BN. Xét nghiệm PCR DMP: Trong 32 BN được làm phản ứng PCR tìm kháng nguyên của vi khuẩn lao trong DMP không có trường hợp nào cho kết quả dương tính. Trong đó tỷ lệ BN TDMP do lao chiếm tới 13/51 BN. X quang phổi Chụp X quang phổi chuẩn có giá trị đánh giá có hay không có TDMP, qua đó đánh giá được mức độ TDMP, các tổn thương nhu mô, 134(04): 149 - 153 dày màng phổi kèm theo. Trong nghiên cứu này trên phim X quang TDMP tự do là 100% trong đó TDMP mức độ trung bình là 52,9% và mức độ nhiều là 5,9%; Không có trường hợp nào TDMP khu trú. Tổn thương nhu mô, dày màng phổi phối hợp chiếm 31,4%. Kết quả này cũng tương đương với các nghiên cứu của tác giả khác Nguyễn Hải Anh, Trịnh Sơn Khôi (2014), Đặng Hùng Minh (2002), Gryminski J và CS (1994) [1], [5], [7]. Siêu âm màng phổi Đây là một kỹ thuật có giá trị cao trong chẩn đoán xác định TDMP, qua siêu âm cho phép xác định được chính xác vị trí của ổ dịch để từ đó tiến hành chọc hút DMP làm xét nghiệm cũng như để sinh thiết màng phổi dưới hướng dẫn của siêu âm [7], [8]. Kết quả nghiên cứu cho thấy TDMP tự do 92,2%, TDMP khu trú, vách ngăn: 7,8%; Dày màng phổi phối hợp: 23,5% trong số các BN TDMP. Trong khi đó trên X quang không phát hiện được trường hợp nào TDMP khu trú và có vách. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với nghiên cứu của Trương Duy Hưng (2004) [5]. Theo nghiên cứu của Nguyễn Văn Bản (1999) nếu tràn dịch khu trú, chọc hút DMP dựa vào lâm sàng và X quang thì độ nhạy là 28%, còn có sự hướng dẫn của siêu âm thì độ nhạy lên tới 94,7% [2]. Bảng 4. Kết quả chụp X quang phổi Hình ảnh tổn thương mức độ ít TDMP tự do mức độ TB mức độ nhiều TDMP khu trú, vách ngăn Ở nhu mô Tổn thương phối Dày màng phổi hợp Cả tổn thương nhu mô và dày màng phổi n 21 27 3 0 8 4 4 % 41,2 52,9 5,9 0 31,4 Đối chiếu kết quả hình ảnh tổn thương trên X quang và siêu âm màng phổi Bảng 5. Đối chiếu hình ảnh tổn thương trên X quang và siêu âm màng phổi Hình ảnh tổn thương TDMP tự do TDMP khu trú, vách ngăn Ở nhu mô Tổn thương phối Dày màng phổi hợp Cả 2 n 51 0 8 4 4 X quang phổi % 100 0 31,4 n 47 4 0 12 0 Siêu âm màng phổi % 92,2 7,8 23,5 151 Lương Thị Kiều Diễm và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 134(04): 149 - 153 Trên X quang phổi thẳng TDMP tự do 100%, tổn thương nhu mô, dày màng phổi phối hợp 31,4%. Còn trên siêu âm màng phổi TDMP tự do chiếm 92,2%. TDMP khu trú,vách ngăn 7,8%, dày màng phổi 23,5%. CT Scanner lồng ngực Bảng 6. Hình ảnh trên CT Scanner lồng ngực (21 BN) Hình ảnh tổn thương n TDMP tự do 17 TDMP khu trú, vách ngăn 4 Dày màng phổi, tổn thương nhu mô, khoảng kẽ 14 Đây là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh kỹ thuật cao, có giá trị nhất trong chẩn đoán TDMP, nó cho phép phát hiện những trường hợp TDMP ít, khu trú hoặc vách ngăn mà trên lâm sàng và X quang khó phát hiện. Trong nghiên cứu này chúng tôi thực hiện chụp CT Scanner lồng ngực trên 21 BN cho thấy: TDMP tự do chiếm 80,9%, TDMP khu trú, vách ngăn là 19,1%; Tổn thương dày màng phổi, nhu mô, khoảng kẽ 66,7%. Kết quả này cho tỷ lệ chẩn đoán TDMP tương đương với kết quả siêu âm màng phổi nhưng chụp CT Scanner lồng ngực còn cho thầy những tổn thương mà trên siêu âm không phát hiện được như tổn thương nhu mô, khoảng kẽ. KẾT LUẬN Qua nghiên cứu 51 bệnh nhân TDMP điều trị tại Bệnh viện Đa khoa trung ương Thái Nguyên từ tháng 02/2014 đến 10/2014 chúng tôi rút ra những kết luận sau: Đặc điểm lâm sàng Các triệu chứng cơ năng, toàn thân ho khan: 52,9%, khạc đờm: 29,4%, đau ngực: 25,4%, khó thở: 66,7%, sốt, vã mồ hôi đêm: 52,9%, gầy sút cân: 19,6%. Triệu chứng thực thể: HC 3 giảm: 88,2%. Đặc điểm cận lâm sàng Xét nghiệm DMP: Phản ứng Rivalta dương tính: 31 BN trong đó 2 BN có Protein DMP 30g/l:01 BN. Xét nghiệm PCR lao: 32/32 BN âm tính. X quang phổi TDMP tự do mức độ trung bình và nhiều: 58,8%, mức độ ít: 41,2%. Tổn thương nhu mô, khoảng kẽ phối hợp là 31,4%. Siêu âm màng phổi: TDMP tự do: 92,2%, khu trú, vách ngăn: 7,8%, dày màng phổi: 27,5%. 152 % 80,9 19,1 66,7 Chụp CT Scanner lồng ngực TDMP tự do: 80,9%, khu trú, vách ngăn: 19,1%, dày màng phổi, tổn thương nhu mô, khoảng kẽ: 66,7%. Nguồn bệnh nhân: Tất cả 51 BN chúng tôi thu thập số liệu có bệnh án lưu trữ tại phòng kế hoạch tổng hợp Bệnh viện Đa khoa trung ương Thái Nguyên. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Hải Anh, Trịnh Sơn Khôi (2014), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và typ mô bệnh học của tràn dịch màng phổi do ung thư”. Tạp chí Y học lâm sàng số 78, tr. 115-117 2. Nguyễn Văn Bản (1999), “Nghiên cứu giá trị siêu âm trong chẩn đoán và chọc hút dịch màng phổi”, Luận văn bác sỹ chuyên khoa II, Trường Đại học Y Hà Nội. 3. Trương Duy Hưng (2004) “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và hình ảnh siêu âm màng phổi của tràn dịch màng phổi”, Luận văn thạc sĩ y học, Đại học Y Hà Nội. 4. Trịnh Thị Hương, Ngô Quý Châu và cộng sự (2007), “Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị 768 bệnh nhân tràn dịch màng phổi điều trị tại khoa hô hấp Bệnh viên Bạch Mai”. TCNCYH phụ trương 53 (5). 5. Đặng Hùng Minh (2002) “Hiệu quả của sinh thiết màng phổi bằng kim Castelain dưới hướng dẫn định vị của siêu âm trong chẩn đoán nguyên nhân tràn dịch màng phổi”, Luận văn thạc sĩ y học, Đại học Y Hà Nội. 6. Benaudin J.F et Fleury J (1986) “Histologie et cytopathologie de la plevre” EMC (Pari) Poumon – plevre (9) 6040. 7. Gryminski J, Drygalska A, Viallas JL, et al (1994) “Ultrasonography a noninvasive method of assesment of the character of pleural affussion” Supplement 28th word Cofference of IUATLD/UICTMR Mainz Germany, Tubercle and lung desease, churchill living stone, 75 (1), pp. 142. 8. Heilo A (1996) “US guided transthoracic biopsy” Euro J Ultrasound, 3, pp. 141 – 151. 9. Light R.W 1991), “Management of parapneumonic effusions”, Chest 100,892 - 893. Lương Thị Kiều Diễm và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 134(04): 149 - 153 SUMMARY CLINICAL AND PARACLINICAL CHARACTERISTICS OF PATIENTS PLEURAL EFFUSION IN THAI NGUYEN CENTRAL HOSPITAL Luong Thi Kieu Diem*, Tran Van Hoc College of Medicine and Pharmacy - TNU Objectives: To evaluate the etiologies, clinical, paraclinical characteristics of patients with pleural effusions. Method: This is a cross-sectional descriptive study on 51 patients with pleural effusion, who were treated at the Central Hospital of Thai Nguyen. Results and conclusions: The average age was 57.9 ±16,5. The common symptom: hacking cough: 52.9%, sputum: 29.4%, chest pain: 25.4%, dyspnea: 66.7%, fever or night sweats: 52.9%, weight loss: 19.6 %, pleural effusion syndrome: 88.2% of cases. Chest Xray: freedom of effusion moderate and more 58.8%, the little 41.2%. Parenchymal lesions, interstitial is 31.4%. Pleural ultrasound demonstrated free pleural effusion in 92.2%, loculated pleural effusion and pleural compartmentalization:7.8%, pleural thickening: 27.5%. On chest CT Scanner, free pleural effusion is 80.9%, loculated pleural effusion and pleural compartmentalization: 19.1%, pleural thickening, parenchymal lesions, interstitial: 66.7%. Keywords: Pleural, effusions, Tuberculosis, Cancer, Pleural ultrasound Ngày nhận bài:21/11/2014; Ngày phản biện:09/12/2014; Ngày duyệt đăng: 08/5/2015 Phản biện khoa học: TS. Phạm Kim Liên – Trường Đại học Y Dược - ĐHTN * Tel: 0945 401898, Email: diemtycb@gmail.com 153