Đánh giá độc tính cấp và bán trường diễn của chế phẩm ergocalciferol 1,2 phần trăm

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ ĐỘC TÍNH CẤP VÀ BÁN TRƢỜNG DIỄN CỦA<br /> CHẾ PHẨM ERGOCALCIFEROL 1,2%<br /> Nguyễn Văn Long*; Chử Văn Mến*<br /> Đặng Trường Giang*; Lê Bạch Mai***<br /> TÓM TẮT<br /> Ergocalciferol là một dạng tiền vitamin của vitamin D hay cũn được gọi là vitamin D2. Khi hấp thu<br /> vào cơ thể, ergocalciferol sẽ giúp cơ thể hấp thu canxi và photsphat. Viện Dinh dưỡng đã chiết xuất<br /> thành công ergocalciferol từ Saccaromyces cerevisiae làm nguyên liệu trong sản xuất thuốc và thực<br /> phẩm chức năng. Trong nghiên cứu này, chúng tôi tiến hành thử nghiệm độc tính cấp và bán trường<br /> diễn của nguyên liệu ergocalciferol để đánh giá độ an toàn của ergocalciferol. Kết quả nghiên cứu<br /> cho thấy: đã xác định được độc tính cấp của ergocalciferol 1,2% do Viện Dinh dưỡng cung cấp trên<br /> chuột nhắt trắng theo đường uống với LD50 = 2.025 mg/kg trọng lượng cơ thể. Với liều dùng 200 mg<br /> và 400 mg/kg/24 giờ, uống liên tục trong 42 ngày, ergocalciferol không ảnh hưởng đến sự phát triển<br /> trọng lượng thỏ, không làm biến đổi điện tim thỏ, không làm biến đổi các chỉ số huyết học (như hồng<br /> cầu, bạch cầu, tiểu cầu và hàm lượng hemoglobin). Các chỉ số đánh giá chức năng gan (hoạt độ<br /> AST, ALT), thận (nồng độ ure, creatinin) trong giới hạn bình thường.<br /> * Từ khãa: Ergocalciferol; LD50; AST; ALT.<br /> <br /> EVALUATION OF THE ACUTE AND SUBCHRONIC TOXICITY OF<br /> ERGOCALCIFEROL 1.2%<br /> SUMMARY<br /> Ergocalciferol is provitamin D or vitamin D2. After being absorbed into the body, ergocalciferol<br /> helps the body absorb calcium and phosphor. Ergocalciferol has been successfully extracted from<br /> Saccaromyces cerevisiae in National Institute of Nutrition as raw material for drug and functional food<br /> production. In this study, the acute and subchronic toxicity of ergocalciferol raw material have been<br /> evaluated. The results showed that the acute toxicity of ergocalciferol 1.2% from National Institute of<br /> Nutrition on mice after oral administration of LD50 = 2.025 mg/kg body weight. At the dosage of 200<br /> mg and 400 mg/kg/24h on rabbit, continuously administrating for 42 days didn’t affect the normal<br /> increment of body weight of rabbit, didn’t change the electrocardiogram, hematological indices such<br /> as red blood cell, white blood cell, platelet and hemoglobin content, hepatic indices (AST, ALT<br /> activity), renal indices (urea, creatinin levels) were within normal limits.<br /> * Key words: Ergocalciferol; LD50; AST; ALT.<br /> * Học viện Quân y<br /> ** Viện Dinh dưỡng<br /> Người phản hồi (Corresponding): Chử Văn Mến (chuvanmen@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 16/11/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 10/12/2013<br /> Ngày bài báo được đăng: 16/12/2013<br /> <br /> 48<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ergocalciferol là một dạng tiền vitamin<br /> của vitamin D, hay còn gọi là vitamin D2,<br /> được sản xuất và lưu hành dưới nhiều biệt<br /> dược như deltalin, drisdol và calcidol.<br /> Ergocalciferol có thể được sử dụng như<br /> một chất bổ sung vitamin D. Ergocalciferol<br /> chuyển hóa trong cơ thể sẽ đẩy mạnh sự<br /> hấp thụ của canxi và phốt pho tại ruột non.<br /> Do đó, nó nâng cao nồng độ canxi huyết và<br /> nồng độ phosphat. Tuy nhiên các chế phẩm<br /> của vitamin D2 trên thị trường còn đắt so<br /> với thu nhập của người Việt Nam. Hiện nay,<br /> Viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế đã chiết xuất<br /> thành công ergocalciferol từ Saccaromyces<br /> cerevisiae góp phần hạ giá thành và đảm<br /> bảo nguồn cung trong nước. Để đánh giá<br /> độ an toàn, chúng tôi tiến hành thử độc tính<br /> cấp và bán trường diễn của sản phẩm này.<br /> NGUYÊN VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG<br /> PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> được chia ngẫu nhiên thành 10 lô, mỗi lô 12<br /> con. Trước khi cho chuột uống thuốc, chuột<br /> bị bỏ đói trong 16 giờ. Tính liều LD50 theo<br /> phương pháp Behrens - Karber [1, 2, 3].<br /> Chế phẩm nghiên cứu ergocalciferol cho<br /> uống với các mức liều như sau:<br /> - Lô thử 1: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 600 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> - Lô thử 2: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 900 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> - Lô thử 3: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 1.200 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> - Lô thử 4: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 1.500 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> - Lô thử 5: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 1.800 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> - Lô thử 6: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 2.100 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> - Lô thử 7: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 2.400 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> <br /> 1. Nguyên liệu, đối tƣợng nghiên cứu.<br /> <br /> - Lô thử 8: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 2.700 mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> <br /> - Nguyên vật liệu: chế phẩm ergocalciferol<br /> 1,2% đạt tiêu chuẩn cơ sở, do Viện Dinh<br /> dưỡng cung cấp.<br /> <br /> - Lô thử 9: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 3.000mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> <br /> - Đối tượng nghiên cứu: chuột nhắt trắng<br /> có trọng lượng cơ thể từ 20,0 - 22,0 g; thỏ:<br /> 36 con trọng lượng từ 1,8 - 2,2 kg/con. Tất<br /> cả động vật thí nghiệm do Ban Chăn nuôi,<br /> Học viện Quân y cung cấp, được nuôi<br /> dưỡng trong điều kiện phòng thí nghiệm<br /> của Trung tâm Nghiên cứu Y Dược học<br /> quân sự, Học viện Quân y, ăn theo tiêu<br /> chuẩn thức ăn cho động vật nghiên cứu,<br /> nước (đun sôi để nguội) uống tự do.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Độc tính cấp: theo quyết định số<br /> 371/BYT-QĐ ngày 12/3/1996 của Bộ Y tế và<br /> của WHO về xác định độ an toàn cho các<br /> chế phẩm có nguồn gốc thiên nhiên. Chuột<br /> <br /> - Lô thử 10: uống hỗn dịch ergocalciferol<br /> liều 3.300mg/kg trọng lượng cơ thể /24 giờ.<br /> * Độc tính bán trường diễn: theo phương<br /> pháp Abraham, quy định của Tổ chức Y tế Thế<br /> giới và Bộ Y tế về hiệu lực và an toàn thuốc<br /> [1, 3, 5]. Chia thỏ thành 3 lô, mỗi lô 12 con:<br /> - Lô chứng: uống dung dịch natri clorid<br /> 0,9%, liều 2,0 ml/kg/24 giờ, uống liên tục<br /> trong 42 ngày.<br /> - Lô thử liều 1: uống ergocalciferol mức<br /> liều 200 mg/kg/24 giờ, uống liên tục trong<br /> thời gian 42 ngày.<br /> - Lô thử liều 2: uống ergocalciferol mức<br /> liều 400 mg/kg/24 giờ, uống liên tục trong<br /> thời gian 42 ngày.<br /> <br /> 51<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014<br /> Cho tất cả thỏ nghiên cứu uống cùng<br /> <br /> tim, xét nghiệm sinh hóa AST, ALT, ure,<br /> <br /> một thể tích. Thời gian uống liên tục trong<br /> <br /> creatinin. Làm tiêu bản giải phẫu bệnh gan,<br /> <br /> 42 ngày. Sau đó, kiểm tra lại cân nặng, điện<br /> <br /> lách, thận.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Độc tính cấp.<br /> Bảng 1: Kết quả nghiên cứu độc tính cấp.<br /> n<br /> (mg/kg träng l-îng c¬ thÓ/24 giê)<br /> <br /> 600<br /> <br /> 12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 12<br /> <br /> 900<br /> <br /> 12<br /> <br /> 1<br /> <br /> 11<br /> <br /> 1.200<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10<br /> <br /> 1.500<br /> <br /> 12<br /> <br /> 3<br /> <br /> 9<br /> <br /> 1.800<br /> <br /> 12<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8<br /> <br /> 2.100<br /> <br /> 12<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> 2.400<br /> <br /> 12<br /> <br /> 8<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2.700<br /> <br /> 12<br /> <br /> 10<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3.000<br /> <br /> 12<br /> <br /> 11<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3.300<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> 0<br /> <br /> Sau 72 giờ uống chế phẩm, không thấy chuột thí nghiệm nào chết ở tất cả lô nghiên<br /> cứu. Tuy nhiên, chuột có biểu hiện xù lông, có hiện tượng đi ngoài, phân bết lại ở hậu<br /> môn. Đến ngày thứ tư trở đi thấy xuất hiện chuột chết (ở liều cao nhất 3.300 mg/kg/24 giờ<br /> sau 3 ngày kể từ khi uống thuốc, chuột chết hoàn toàn). Toàn bộ gan, lách, thận xung<br /> huyết nhẹ, dạ dày có hơi, đọng lại thức ăn và xung huyết. Từ kết quả nghiên cứu trên,<br /> chúng tôi tính được LD50 của chế phẩm trên chuột nhắt trắng là 2.025 mg/kg trọng lượng<br /> cơ thể/24 giờ.<br /> 2. Độc tính bán trƣờng diễn.<br /> Bảng 2: Trọng lượng cơ thể thỏ trước và sau khi uống thuốc.<br /> <br /> Chøng<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu<br /> 1 (2)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu<br /> 2 (3)<br /> <br /> (1)<br /> <br /> (2)<br /> <br /> (3)<br /> <br /> n<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> X<br /> <br /> 2,00<br /> <br /> 1,99<br /> <br /> 1,98<br /> <br /> SD<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> 0,13<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> (kg)<br /> <br /> Tr-íc thÝ nghiÖm (a)<br /> <br /> p<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> p3-2 > 0,05<br /> p3-1 > 0,05<br /> <br /> 52<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014<br /> <br /> (1)<br /> <br /> Sau 3 tuần (b)<br /> <br /> (2)<br /> <br /> (3)<br /> <br /> (4)<br /> <br /> (5)<br /> <br /> n<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> x<br /> <br /> 2,10<br /> <br /> 2,09<br /> <br /> 2,08<br /> <br /> SD<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> 0,13<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> n<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12<br /> <br /> x<br /> <br /> 2,22<br /> <br /> 2,21<br /> <br /> 2,20<br /> <br /> SD<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> 0,11<br /> <br /> 0,10<br /> <br /> (6)<br /> p2-1 > 0,05<br /> p3-2 > 0,05<br /> p3-1 > 0,05<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> Sau 6 tuần (c)<br /> <br /> p<br /> <br /> p3-2 > 0,05<br /> p3-1 > 0,05<br /> <br /> pb-a < 0,05; pc-b < 0,05; pc-a < 0,05<br /> <br /> So sánh trọng lượng cơ thể của thỏ ở hai lô dùng ergocalciferol với lô chứng sinh học<br /> tại các thời điểm thấy thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). So sánh giữa các thời<br /> điểm sau so với trước thấy trọng lượng cơ thể thỏ của ba lô tăng, sự thay đổi có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,05). Kết quả trên chứng tỏ chế phẩm ergocalciferol ở cả 2 mức liều không<br /> ảnh hưởng đến phát triển cân nặng bình thường của thỏ.<br /> Bảng 3: Điện tim thỏ sau khi dùng ergocalciferol.<br /> T h ê i<br /> x Ð t<br /> <br /> L «<br /> <br /> E r g o c a l c i fE er rg oo lc a l c i f e r o<br /> p<br /> l iÒ u<br /> l iÒ u<br /> <br /> ( )<br /> <br /> Tần số tim (CK/phút,<br /> <br /> x ± SD)<br /> <br /> t0 (a)<br /> <br /> 265,88 ± 37,62<br /> <br /> 260, 38 ± 50, 37<br /> <br /> 270,00 ± 33,82<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> t3 (b)<br /> <br /> 264,00 ± 36,02<br /> <br /> 260,75 ± 49,29<br /> <br /> 270,63 ± 22,07<br /> <br /> p3-2 > 0,05<br /> <br /> t6 (c)<br /> <br /> 264,88 ± 37,10<br /> <br /> 259,50 ± 49,07<br /> <br /> 265,38 ± 33,50<br /> <br /> p3-1 > 0,05<br /> -<br /> <br /> pb-a > 0,05; pc-b > 0,05; pc-a > 0,05<br /> QRS (mV)<br /> t0 (a)<br /> <br /> 0,354 ± 0,063<br /> <br /> 0,356 ± 0,092<br /> <br /> 0.363 ± 0,066<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> t3 (b)<br /> <br /> 0,355 ± 0,061<br /> <br /> 0,358 ± 0,089<br /> <br /> 0,361 ± 0,064<br /> <br /> p3-2 > 0,05<br /> <br /> t6 (c)<br /> <br /> 0,356 ± 0,061<br /> <br /> 0,359 ± 0,097<br /> <br /> 0,360 ± 0,052<br /> <br /> p 3-1 > 0,05<br /> <br /> pb-a > 0,05; pc-b > 0,05; pc-a > 0,05<br /> Sóng bất thường<br /> <br /> Không<br /> <br /> Không<br /> <br /> Không<br /> <br /> -<br /> <br /> So sánh trong từng lô giữa các thời điểm thí nghiệm và so sánh giữa các lô ở cùng một<br /> thời điểm, tần số và biên độ của điện tim thỏ thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> Không có sóng bất thường trên điện tim của các lô thỏ tại thời điểm nghiên cứu. Kết quả<br /> trên chứng tỏ chế phẩm ergocalciferol ở cả 2 mức liều không ảnh hưởng tới điện tim thỏ.<br /> Bảng 4: Số lượng hồng cầu thỏ ở các lô nghiên cứu (n = 12).<br /> <br /> 52<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2014<br /> <br /> T h ê i<br /> x Ð t<br /> <br /> (x1012/l,<br /> <br /> S è<br /> <br /> x ± SD)<br /> <br /> L« chøng (1)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu 1 (2)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu 2 (3)<br /> <br /> p<br /> <br /> t0 (a)<br /> <br /> 4,64 ± 0,41<br /> <br /> 4,94 ± 0,71<br /> <br /> 5,22 ± 0,75<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> t3 (b)<br /> <br /> 5,06 ± 0,57<br /> <br /> 4,83 ± 0,59<br /> <br /> 5,24 ± 0,26<br /> <br /> p3-2 > 0,05<br /> <br /> t6 (c)<br /> <br /> 4,92 ± 0,50<br /> <br /> 4,80 ± 0,19<br /> <br /> 5,05 ± 0,24<br /> <br /> p3-1 > 0,05<br /> <br /> p<br /> <br /> pc-a > 0,05; pb-a > 0,05; pc-b > 0,05<br /> <br /> So sánh trong từng lô giữa các thời điểm thí nghiệm và so sánh giữa các lô ở cùng một<br /> thời điểm, số lượng hồng cầu thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> Bảng 5: Ảnh hưởng của ergocalciferol đối với huyết sắc tố thỏ (n = 12).<br /> H µ m<br /> <br /> t è<br /> <br /> T h ê i<br /> <br /> L« chøng (1)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu 1 (2)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu 2 (3)<br /> <br /> n = 12<br /> <br /> n = 12<br /> <br /> n = 12<br /> <br /> t0 (a)<br /> <br /> 107,38 ± 7,35<br /> <br /> 110,00 ± 10,47<br /> <br /> 115,50 ± 14,37<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> t3 (b)<br /> <br /> 115,63 ± 12, 12<br /> <br /> 109,13 ± 10,99<br /> <br /> 114,38 ± 8,09<br /> <br /> p3-2 > 0,05<br /> <br /> t6 (c)<br /> <br /> 111,63 ± 8,63<br /> <br /> 112,13 ± 6,38<br /> <br /> 113,75 ± 7,50<br /> <br /> p3-1 > 0,05<br /> <br /> p<br /> <br /> x Ð t<br /> <br /> p<br /> <br /> pc-a > 0,05; pb-a > 0,05; pc-b > 0,05<br /> <br /> So sánh trong từng lô giữa các thời điểm thí nghiệm và giữa các lô ở cùng một thời<br /> điểm, hàm lượng huyết sắc tố thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> Bảng 6: Ảnh hưởng của ergocalciferol đối với số lượng bạch cầu thỏ.<br /> S è<br /> <br /> G/l)<br /> <br /> T h ê i<br /> <br /> L« chøng (1)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu 1 (2)<br /> <br /> Ergocalciferol liÒu 2 (3)<br /> <br /> n = 12<br /> <br /> n = 12<br /> <br /> n = 12<br /> <br /> Trước thí nghiệm<br /> (a)<br /> <br /> 5,99 ± 2,10<br /> <br /> 5,91 ± 2,50<br /> <br /> 6,99 ± 0,82<br /> <br /> Sau 3 tuần (b)<br /> <br /> 6,29 ± 1,87<br /> <br /> 6,19 ± 1,96<br /> <br /> 6,91 ± 0,97<br /> <br /> Sau 6 tuần (c)<br /> <br /> 6,44 ± 1,80<br /> <br /> 6,05 ± 1,45<br /> <br /> 7,01 ± 0,71<br /> <br /> p<br /> <br /> x Ð t<br /> <br /> p<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> p3-2 > 0,05<br /> p3-1 > 0,05<br /> <br /> pc-a > 0,05; pb-a > 0,05; pc-b > 0,05<br /> <br /> So sánh trong từng lô giữa các thời điểm thí nghiệm và so sánh giữa các lô ở cùng một<br /> thời điểm, số lượng bạch cầu thay đổi không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> <br /> 53<br /> <br />