Đánh giá hiệu quả của botulinum toxin a trong điều trị xóa nếp nhăn quanh mắt

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA BOTULINUM TOXIN A<br /> TRONG ĐIỀU TRỊ XÓA NẾP NHĂN QUANH MẮT<br /> Trần Thanh Danh*, Lê Minh Thông**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của botulinum Toxin A trong điều trị xóa nếp nhăn quanh mắt và các yếu tố<br /> ảnh hưởng đến kết quả điều trị.<br /> Phương pháp: Những bệnh nhân có nếp chân chim và nếp gian mày đến điều trị tại Bệnh viện mắt TP. Hồ<br /> Chí Minh từ tháng 3 /2010 đến tháng 3 /2011. - Nếp chân chim mỗi bên tiêm 3 mũi, mỗiđmũi 10đv/0,05ml<br /> (Dysport). - Nếp gian mày được tiêm 5 mũi, mỗi mũi 10đv/0,05ml(Dysport). Đáp ứng điều trị được đánh giá<br /> sau khi tiêm thuốc 1 tháng. Ngoài ra, còn xem xét độ an toàn và mức độ hài lòng của bệnh nhân.<br /> Kết quả: Có 34 bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu với kết quả đáp ứng điều trị như sau: (1) Nếp chân<br /> chim: sau 1 tháng 95,7%, sau 3 tháng là 87%, sau 6 tháng 13,1%; (2) Nếp gian mày: sau 1 đến 3 tháng là<br /> 90,9%, sau 6 tháng 9,1%. Tác dụng phụ: nhức đầu tỷ lệ 5,9%, bầm nơi tiêm 2,9%, khô mắt 2,9%. Mức độ hài<br /> lòng: rất hài lòng chiếm 70,6%, hài lòng 29,4%. Các yếu tố làm giảm hiệu quả điều trị bao gồm: bệnh nhân lớn<br /> tuổi,mức độ nếp nhăn quá nặng, thời gian xuất hiện nếp nhăn lâu. Những bệnh nhân chưa tiêm BTA đáp ứng<br /> điều trị kém hơn những người đã tiêm nhiều lần.<br /> Kết luận: Qua nghiên cứu, thấy rằng botulinum toxin A có hiệu quả rất cao với nếp nhăn chân chim và nếp<br /> gian mày. Đây là một phương pháp điều trị ít tác dụng phụ và mang lại mức độ hài lòng cao.<br /> Từ khóa: nếp chân chim, nếp gian mày, botilunum toxin A.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION OF EFFICACY OF BOTULINUM TOXIN A FOR THE TREAMENT OF WRINKLES<br /> AROUND THE EYES<br /> Tran Thanh Danh, Le Minh Thong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 ­ Supplement of No 1 ­ 2012: 48 ­ 53<br /> Purpose: Evaluation of efficacy of botulinum toxin A for the treament of wrinkles around the eyes and<br /> factors affecting treatment results.<br /> Method: The patients with crow’s feet and glabellar lines to treat at HCMC Eye Hospital from 3/2010 to<br /> 3/2011. Each of the patients had received 5 intramuscular injections of BTA (Dysport) on the glabellar area for<br /> glabellar frown lines and 3 intramuscular injections on each lateral corner of the eyes for "crow's feet". Each had<br /> received 10UI/0.05ml in each of the injection sites. Patient treatment response was assessed subjectively by<br /> patient 1 month after injection, and also considering the safety and satisfaction of patients.<br /> Results: There were 34 patients entered the study with the results of treatment response as follows: (1)<br /> crow's feet: after a month 95.7%, after 3 months 87%, 6 months 13.1%; (2) glabellar lines: after 1 to 3 months<br /> was 90.9%, after 6 months 9.1%. Adverse events include headaches (5.9%), bruising at the injection (9%), dry<br /> eyes (2.9%). Satisfaction of patients are very satisfied (70.6%), satisfied (29.4%). These factors reduce the<br /> effectiveness of treatment includes: older patients, the level of severe wrinkles, the time for wrinkles appear so long.<br />  Khoa Mắt, BV. Nguyễn Trãi; ** Bộ môn Mắt, Đại học Y Dược TP.HCM.<br /> Tác giả liên lạc: BS. Trần Thanh Danh<br /> <br /> Mắt<br /> <br /> ĐT: 0918877877<br /> <br /> Email: tranthanhdanh61@yahoo.com<br /> <br /> 47<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> The patients haven’t been injected BTA respond less than those who have injected several times.<br /> Conclusions: Through the study found that botulinum toxin A is highly effective for crow's feet and<br /> glabellar lines. This is a method of treatment has few Adverse event and provide a high level of satisfaction.<br /> Keywords: crow’s feet, glabellar lines, botilinum toxin A.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Thành công trong việc xóa nếp nhăn bằng<br /> cách tiêm botulinum toxin A (BTA) đã được<br /> thực hiện ngày càng nhiều và là một trong<br /> những cách được lựa chọn đầu tiên hiện<br /> nay(1,2,6,10).<br /> BTA tác dụng vào nơi tiếp hợp thần kinh­ cơ<br /> dẫn đến ngừng hoạt động co cơ tạm thời(2). Tiêm<br /> BTA vào cơ được chọn ở vùng mặt để điều trị<br /> nếp nhăn là một phương pháp dể thực hiện,<br /> hiệu quả cao, ít biến chứng, đã được nhiều<br /> nghiên cứu trên thế giới công nhận(6,8,10).<br /> Tại Việt Nam, trong những năm gần đây,<br /> nhiều bác sĩ đã sử dụng BTA trong điều trị nếp<br /> nhăn vùng quanh mắt nhưng chưa có đề tài nào<br /> được công bố. Vì thế nên chúng tôi tiến hành<br /> nghiên cứu đánh giá hiệu quả của Botulinum<br /> toxin A trong điều trị xóa nếp nhăn quanh mắt<br /> và các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị.<br /> <br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> Nếp chân chim liên quan đến cơ vòng mắt,<br /> nếp nhăn gian mày liên quan đến 4 cơ gồm cơ<br /> mảnh khảnh, cơ hạ mày, cơ cau mày và một<br /> phần cơ vòng mắt(6,4).<br /> <br /> Cơ chế tác dụng của BTA (Dysport): khi tiêm<br /> BTA vào cơ độc tố tác dụng ức chế sự dẫn<br /> truyền thần kinh cơ qua ba giai đoạn gồm gắn<br /> kết, xâm nhập và ức chế sự phóng thích Ach(2).<br /> <br /> Nếp nhăn vùng quanh mắt<br /> Theo thời gian da sẽ bị lão hóa. Sự lão hóa<br /> do hai quá trình nội sinh và ngoại sinh. Quá<br /> trình nội sinh do sự tăng lên của tuổi tác,di<br /> truyền. Quá trình ngoại sinh là do ảnh hưởng<br /> của các tác động bên ngoài như: tâm lý (stress),<br /> dinh dưỡng,thuốc lá, tia nắng mặt trời,... làm<br /> biến đổi một số cấu trúc da, dưới da, lớp bì giảm<br /> bề dày, sợi keo, sợi chun giảm và yếu đi, không<br /> còn xếp song song với mặt da, mô mỡ teo,<br /> khung xương sụn cũng giảm thể tích. Nhưng sự<br /> bám của cơ vào da vẫn được duy trì và quá trình<br /> co cơ vẫn lập đi lập lại vì thế nếp nhăn tất yếu<br /> phải xuất hiện và có hướng vuông góc với các<br /> thớ cơ mặt bên dưới còn gọi là nếp nhăn động.<br /> Quá trình lão hóa cứ xảy ra, cấu trúc mô da<br /> cứ tổn thương tăng dần đến một lúc nào đó thì<br /> nếp nhăn cũng xuất hiện ngay trong lúc nghỉ<br /> ngơi hay là nếp nhăn tĩnh(4,9,10).<br /> <br /> Phân độ nếp nhăn<br /> Không có một hệ thống phân loại thích<br /> nào hợp được thống nhất về nếp nhăn trong y<br /> văn cũng như trong thực hành hiện tại, tuy<br /> nhiên vẫn có những cách phân chia rất xác<br /> thực và cần thiết nhằm đánh giá hiệu quả<br /> điều trị của nếp nhăn.<br /> Eugene J và cộng sự phân độ theo nếp nhăn<br /> động, ưu điểm của cách phân chia này là thể<br /> hiện được tình trạng của nếp nhăn khi nghỉ ngơi<br /> và lúc biểu lộ cảm xúc (Bảng 1).<br /> Bảng 1: Bảng phân độ nếp nhăn động của Eugene J(3)<br /> <br /> Hình 1: Sơ đồ các cơ bám da vùng mặt và các nếp<br /> nhăn hình thành khi co cơ(5)<br /> <br /> 48<br /> <br /> Điểm<br /> 0<br /> 1<br /> <br /> Mô tả<br /> Không có nếp nhăn lúc nghỉ, lúc diễn cảm<br /> Không nếp nhăn lúc nghỉ, nếp nhăn mảnh khi diễn<br /> cảm<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> Điểm<br /> Mô tả<br /> 2<br /> Không nếp nhăn lúc nghỉ, nếp nhăn sâu khi diễn cảm<br /> 3<br /> Nếp nhăn mảnh lúc nghỉ, nếp nhăn sâu khi diễn cảm<br /> 4 Nếp nhăn sâulúc nghỉ, nếp nhăn rất sâu khi diễn cảm.<br /> <br /> Các phương pháp điều trị<br /> Có rất nhiều phương pháp điều trị nếp nhăn<br /> mặt như phẫu thuật, laser, tiêm chất làm đầy,<br /> thuốc thoa mỹ phẩm; trong đó điều trị nếp nhăn<br /> vùng mặt bằng cách tiêm botulinum toxin A,<br /> được thực hiện ngày càng phổ biến và là một<br /> trong những cách được lựa chọn đầu tiên(5,6,10).<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả các bệnh nhân có nếp nhăn quanh mắt<br /> (nếp chân chim và nếp gian mày) đến khám và<br /> điều trị từ tháng 3/ 2010 đến tháng 3/ 2011, tại<br /> khoa Tạo hình thẩm mỹ ­ thần kinh nhãn khoa,<br /> bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí Minh.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Bệnh nhân từ 20 – 60 tuổi.<br /> Đồng ý tiêm thuốc xóa nhăn BTA và theo<br /> dõi.<br /> Bệnh nhân hiểu và tham gia nghiên cứu.<br /> Bệnh nhân người Việt Nam.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Loại các bệnh nhân ra khỏi nghiên cứu khi<br /> có một trong các vấn đề sau:<br /> ­ Bệnh nhân không đồng ý.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ­ Bệnh nhược cơ.<br /> ­ Đang dùng thuốc có ảnh hưởng đến dẫn<br /> truyền thần kinh cơ<br /> ­ Đang bị nhiễm trùng, sưng bầm nơi dự<br /> định tiêm.<br /> ­ Đã phẫu thuật nơi dự định tiêm.<br /> ­ Có thai hoặc đang cho con bú.<br /> <br /> Xác định cỡ mẫu<br /> <br /> Với: - P là tỷ lệ đáp ứng điều trị của tiêm Botulinum<br /> toxin A trong xóa nếp nhăn quanh mắt có nhiều công<br /> trình nghiên cứu gần đây(1,5) có tỷ lệ là 95%. - Z: hằng<br /> số tương ứng với khoảng tin cậy cho phép. Nếu chọn<br /> khoảng 95%, =0,05  Z = 1,96 (khoảng tin cậy<br /> 95%). - d: sai số ước lượng mà người làm nghiên cứu<br /> mong muốn, chọn d = 10%. Như vậy: n = 22.<br /> <br /> Vậy cỡ mẫu ít nhất là 22 người.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Phương pháp thực nghiệm lâm sàng không<br /> nhóm chứng.<br /> Phương tiện, vật liệu nghiên cứu<br /> ­ Chúng tôi sử dụng thuốc BTA (Dysport)<br /> ­ Dung dịch pha: NaCl 0,9%.<br /> ­ Bơm tiêm 1cc, bơm tiêm 3cc, Gạc, cồn 70%.<br /> Liều lượng và kỹ thuật tiêm theo Asher B(1).<br /> Mỗi điểm tiêm là 10 đv/0,05ml.<br /> <br /> ­ Nhạy cảm với các thành phần của BTA.<br /> <br /> Hình 2: Các vị trí tiêm trong nếp gian mày, nếp chân chim<br /> <br /> Mắt<br /> <br /> 49<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Kết quả điều trị nếp chân chim<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 120<br /> 100<br /> 80<br /> 60<br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> <br /> 95.7<br /> <br /> 73.9<br /> <br /> th<br /> <br /> ùng<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5<br /> <br /> 13.1<br /> <br /> th<br /> a<br /> <br /> aùn<br /> g<br /> <br /> ùng<br /> th<br /> a<br /> <br /> aùn<br /> g<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> th<br /> <br /> th<br /> a<br /> <br /> aàn<br /> <br /> ùng<br /> <br /> 43.5<br /> <br /> tu<br /> 1<br /> <br /> 95.7 87<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ phần trăm điều trị thành công nếp chân chim theo các mốc thời gian sau tiêm<br /> <br /> Hình 3: Trái, trước điều trị; Phải, sau điều trị 1 tháng<br /> <br /> Kết quả điều trị nếp gian mày<br /> <br /> 90.9 90.9 90.9<br /> <br /> 100<br /> 80<br /> 60<br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> <br /> 45.5<br /> <br /> g<br /> th<br /> aùn<br /> <br /> 6<br /> <br /> g<br /> th<br /> aùn<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4<br /> <br /> th<br /> aùn<br /> <br /> g<br /> <br /> g<br /> th<br /> aùn<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1<br /> <br /> th<br /> aùn<br /> <br /> g<br /> <br /> 9.1<br /> <br /> tu<br /> aàn<br /> 1<br /> <br /> 81.8<br /> <br /> Biểu đồ 2: Tỷ lệ phần trăm điều trị thành công của nếp gian mày theo các mốc thời gian sau tiêm<br /> <br /> 50<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 4: Trái, trước điều trị, Phải, sau điều trị1 tháng<br /> <br /> Tác dụng phụ<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> ­ Bầm chổ tiêm: l2,9%.<br /> <br /> Qua nghiên cứu chúng tôi đã rút ra được<br /> một số kết luận sau:<br /> <br /> ­ Nhức đầu: 5,8%.<br /> ­ Khô mắt: l2,9%.<br /> <br /> Sự hài lòng của bệnh nhân sau khi tiêm<br /> thuốc một tháng<br /> 80<br /> <br /> 70.6<br /> <br /> 70<br /> 60<br /> 50<br /> <br /> 29.4<br /> <br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> Raát haøi loøng<br /> <br /> Haøi loøng<br /> <br /> ­ Hiệu quả của BTA (Dysport) trong điều trị<br /> nếp nhăn quanh mắt.<br /> ­ Mức độ điều trị thành công đạt đỉnh cao<br /> nhất sau một tháng với tỷ lệ 95,7% ở nếp chân<br /> chim và 90,9% ở nếp gian mày. Sau đó, giảm<br /> dần đến tháng thứ sáu lần lượt tỷ lệ còn lại là<br /> 13,1% và 9,1%.<br /> ­ Tác dụng phụ xảy ra với tỷ lệ 11,8% trường<br /> hợp gồm nhức đầu, khô mắt và bầm chổ tiêm,<br /> tất cả tự biến mất hoàn toàn sau một tuần mà<br /> không cần can thiệp. Không có tác dụng phụ<br /> toàn thân nào xảy ra.<br /> <br /> Biểu đồ 3: Phân bố tỷ lệ phần trăm sự hài lòng của<br /> bệnh nhân sau khi tiêm thuốc một tháng<br /> <br /> ­ Mức độ hài lòng đạt cao nhất sau một<br /> tháng với tỷ lệ là 70,6% rất hài lòng và 29,4% hài<br /> lòng.<br /> <br /> Những yếu tố ảnh hưởng đến đáp ứng<br /> điều trị<br /> <br /> Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị<br /> gồm:<br /> <br /> ­ Nhóm tuổi ảnh hưởng đến đáp ứng điều<br /> trị.<br /> <br /> ­ Mức độ nếp nhăn càng nặng đáp ứng điều<br /> trị càng kém.<br /> <br /> ­ Mức độ nếp nhăn ảnh hưởng đến đáp ứng<br /> điều trị.<br /> <br /> ­ Tuổi bệnh nhân càng cao hiệu quả điều trị<br /> càng thấp.<br /> <br /> ­ Thời gian xuất hiện nếp nhăn ảnh hưởng<br /> đến đáp ứng điều trị.<br /> <br /> ­ Thời gian xuất hiện nếp nhăn càng lâu, đáp<br /> ứng điều trị càng kém.<br /> <br /> ­ Tiền căn tiêm BTA ảnh hưởng đến đáp ứng<br /> điều trị.<br /> <br /> ­ Những người có tiền căn tiêm BTA nhiều<br /> lần thì đáp ứng điều trị kéo dài hơn người chưa<br /> tiêm.<br /> <br /> Mắt<br /> <br /> 51<br /> <br />