Đánh giá hiệu quả điều trị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn bằng thông khí áp lực dương liên tục tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ NGƯNG THỞ KHI NGỦ<br /> DO TẮC NGHẼN BẰNG THÔNG KHÍ ÁP LỰC DƯƠNG LIÊN TỤC<br /> TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Đặng Vũ Thông*, Lâm Quốc Dũng*, Lê Trần Minh Thư*, Nguyễn Thị Hồng Anh*, Vũ Hoài Nam*,<br /> Đậu Nguyễn Anh Thư*, Đặng Thị Mai Khuê*, Đoàn Ngọc Duy*, Đặng Thị Bích Ngân*,<br /> Nguyễn Thị Ngọc Bích*, Nguyễn Xuân Bích Huyên*,Trần Văn Ngọc*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của thông khí áp lực dương (TKALD) liên tục không xâm lấn trong điều trị<br /> ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (NTKNDTN).<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp lâm sàng loạt ca.<br /> Kết quả: Từ tháng 02/2008 đến tháng 7/2010, đã có 31 bệnh nhân bị NTKNDTN mức độ nặng dùng<br /> TKALD liên tục đến nay (lâu nhất là 2 năm, ngắn nhất là 3 tháng). Chỉ số ngưng thở giảm thở (CSNTGT) cải<br /> thiện ngay sau khi điều trị bằng TKALD. Nếu bệnh nhân thở máy được với áp lực hiệu quả, CSNTGT đạt được<br /> tương đương mức bình thường. Điểm rối loạn giấc ngủ và điểm buồn ngủ Epworth cải thiện sau 1 tháng và tiếp<br /> tục cải thiện thêm sau 3 tháng.<br /> Kết luận: Thông khí áp lực dương liên tục là biện pháp điều trị hiệu quả, an toàn cho bệnh nhân<br /> NTKNDTN mức độ nặng.<br /> Từ khóa: Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, thông khí áp lực dương liên tục.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATING THE EFFICACY OF CONTINUOUS POSITIVE AIRWAY PRESSURE TREATMENT IN<br /> OBSTRUCTIVE SLEEP APNEA SYNDROME AT CHO RAY HOSPITAL<br /> Dang Vu Thong, Lam Quoc Dung, Le Tran Minh Thu, Nguyen Thi Hong Anh, Vu Hoai Nam,<br /> Dau Nguyen Anh Thu, Dang Thi Mai Khue, Đoan Ngoc Duy, Dang Thi Bich Ngan,<br /> Nguyen Thi Ngoc Bich, Nguyen Xuan Bich Huyen, Tran Van Ngoc<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 97 - 102<br /> Objective: Evaluating the efficacy of continuous positive airway pressure (CPAP) in the treatment of<br /> obstructive sleep apnea syndrome (OSAS).<br /> Method: Clinical intervention, case series.<br /> Results: From 02/2008 to 7/2010, there were 31 patients with severe OSAS who used CPAP (longest<br /> duration of treatment: 2 years, shortest: 3 months). The apnea hypopnea index (AHI) decreased right after CPAP<br /> treatment and was equal to normal level when patient used CPAP treatment with the effect pressure.<br /> The sleep disturbance scale and Epworth sleepiness scale decreased after 1 month and more after 3 months of<br /> treatment.<br /> Conclusion: CPAP is an effective and safe treatment for patients with severe OSAS.<br /> Key words: continuous positive airway pressure, obstructive sleep apnea syndrome.<br /> * Khoa Hô hấp, BVCR<br /> Tác giả liên lạc: BSCK2 Đặng Vũ Thông<br /> <br /> ĐT: 0903856383<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Email: dvuthong@gmail.com<br /> <br /> 97<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Hội chứng ngưng thở khi ngủ là ngưng hô<br /> hấp lặp đi lặp lại trong khi ngủ, từ đó gây giảm<br /> oxy trong máu và gây ra nhiều hậu quả xấu cho<br /> người bệnh(9,3).<br /> Có 3 dạng ngưng thở khi ngủ: do tắc nghẽn<br /> (thường gặp nhất), do trung ương, và hỗn hợp.<br /> Có nhiều biện pháp điều trị ngưng thở khi<br /> ngủ, trong đó ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn<br /> mức độ nặng có đáp ứng rất tốt với điều trị bằng<br /> thông khí áp lực dương và khả năng thích ứng<br /> lâu dài của bệnh nhân cao.<br /> Thông khí áp lực dương (TKALD) liên tục<br /> qua mặt nạ là phương pháp điều trị không xâm<br /> lấn (không xâm lấn do không phải đặt nội khí<br /> quản) thông dụng và hiệu quả nhất trong điều<br /> trị NTKNDTN. TKALD đòi hỏi bệnh nhân phải<br /> đeo mặt nạ nối với một ống máy thở và gắn vào<br /> máy thở. Máy thở sẽ bơm ra một luồng áp lực<br /> dương vào đường hô hấp trên. Áp lực dương<br /> này đủ lớn để giữ cho đường hô hấp trên mở ra,<br /> ngăn ngừa hiện tượng ngưng và giảm thở, ngáy,<br /> giảm độ bão hòa oxy trong máu và vi thức giấc.<br /> Nói cách khác, máy thở giúp đường thở mở ra<br /> để bệnh nhân có thể thở bình thường.<br /> NTKNDTN:<br /> <br /> thiện chất lượng giấc ngủ, bình thường hoá nhịp<br /> thở khi ngủ, dẫn đến giải quyết các tình trạng<br /> ngưng thở, giảm bão hoà oxy và tình trạng buồn<br /> ngủ ban ngày. Điều trị có thể giúp ngăn ngừa các<br /> biến chứng tim mạch của ngưng thở khi ngủ nhờ<br /> vào việc giúp ổn định huyết áp, nhịp tim, giảm tỷ<br /> lệ bệnh tật, tăng cường chất lượng cuộc sống.<br /> Đến nay, tại Việt Nam chưa có nghiên cứu<br /> nào về vấn đề này. Vì vậy chúng tôi thực hiện<br /> nghiên cứu này để có đánh giá ban đầu về hiệu<br /> quả của thông khí áp lực dương trong điều trị<br /> ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn ở bệnh nhân<br /> Việt nam, tìm hiểu những khó khăn khi thực<br /> hiện thông khí áp lực dương và biện pháp khắc<br /> phục những khó khăn này để giúp bệnh nhân<br /> dung nạp và đạt được hiệu quả điều trị cao nhất.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả các bệnh nhân bị hội chứng NTKN do<br /> tắc nghẽn mức độ nặng đồng ý điều trị bằng<br /> thông khí áp lực dương đến khám tại khoa Hô<br /> hấp bệnh viện Chợ Rẫy trong thời gian nghiên<br /> cứu (02/2008 – 7/2010).<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán NTKNDTN mức<br /> độ nặng (CSNTGT>30).<br /> Đồng ý điều trị bằng thông khí áp lực dương.<br /> <br /> Không có thông<br /> khí do đường thở<br /> bị xẹp<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Có những bất thường gây tắc nghẽn đường hô<br /> hấp trên có chỉ định nhưng chưa được phẫu thuật.<br /> Không đồng ý điều trị bằng thông khí áp lực<br /> dương.<br /> <br /> TKALD:<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Áp lực dương làm<br /> mở rộng đường<br /> thở giúp không khí<br /> đi vào phổi<br /> <br /> Hình 1.1: Hiệu quả của TKALD đối với NTKNDTN<br /> Hiệu quả tích cực của TKALD trong điều trị<br /> NTKNDTN có thể chứng minh được bằng sự cải<br /> <br /> 98<br /> <br /> Nghiên cứu can thiệp, mô tả loạt ca.<br /> <br /> Phương pháp tiến hành<br /> Bệnh nhân trả lời bảng câu hỏi tầm soát để<br /> đánh giá khả năng bị NTKN.<br /> Nếu nghi ngờ có khả năng bị NTKN, bệnh<br /> nhân được đo đa ký hô hấp (bằng phần mềm<br /> Cidelec) hoặc đa ký giấc ngủ (bằng phần mềm<br /> Medatec) và làm bệnh án ghi nhận tiền căn bệnh<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> lý và những dữ liệu để đánh giá nghiên cứu<br /> theo mẫu chung (xem bệnh án minh họa ở phần<br /> phụ lục), bao gồm các câu hỏi đánh giá chất<br /> lượng giấc ngủ, chất lượng cuộc sống ban ngày<br /> dựa theo chỉ số chất lượng giấc ngủ Pittsburgh<br /> và bảng điểm buồn ngủ Epworth.<br /> Nếu bệnh nhân được chẩn đoán hội chứng<br /> NTKN do tắc nghẽn mức độ nặng (chỉ số ngưng<br /> thở giảm thở > 30), có than phiền là buồn ngủ ban<br /> ngày hoặc có ít nhất 1 trong các triệu chứng: ngủ<br /> ngáy, ngộp thở hoặc ngưng thở ban đêm, nhức<br /> đầu buổi sáng, giảm tỉnh thức, bất lực, tiểu đêm,<br /> tăng huyết áp và khám tai mũi họng không có bất<br /> thường có thể điều trị bằng phẫu thuật, hoặc đã<br /> được phẫu thuật những bất thường ở vùng tai<br /> mũi họng sẽ được đo một đêm nữa để:<br /> Thử thông khí áp lực dương không xâm<br /> nhập qua mặt nạ mũi hoặc mũi-miệng (chế độ<br /> áp lực dương đường thở tự động điều chỉnh) để<br /> đánh giá sơ bộ khả năng dung nạp.<br /> Xác định mức áp lực dương cần thiết bằng<br /> phương pháp xác định áp lực bằng áp lực<br /> dương đường thở tự động điều chỉnh.<br /> Đánh giá sơ bộ hiệu quả của TKALD qua chỉ<br /> số ngưng thở giảm thở (khách quan) và chất<br /> lượng giấc ngủ với TKALD (chủ quan của bệnh<br /> nhân). Sau đêm đo này, bệnh nhân sẽ quyết định<br /> có điều trị bằng phương pháp này hay không.<br /> Những bệnh nhân đồnh ý điều trị bằng<br /> TKALD sẽ được hướng dẫn cách sử dụng chiếc<br /> máy thở của mình, một số khó khăn thường gặp<br /> khi thở máy và cách khắc phục.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Những bệnh nhân điều trị bằng thông khí<br /> áp lực dương sẽ được theo dõi, đánh giá lại sau<br /> 1 tuần, 1 tháng, 3 tháng và ghi nhận các dữ liệu<br /> như trước khi điều trị, khả năng dung nạp thông<br /> khí áp lực dương và những tác dụng phụ nếu<br /> có. Ngoài ra, bệnh nhân có thể tái khám bất cứ<br /> lúc nào khi có bất thường hay những khó khăn<br /> gì để có những biện pháp khắc phục hoặc điều<br /> chỉnh kịp thời giúp bệnh nhân tuân thủ và đạt<br /> hiệu quả điều trị tốt nhất.<br /> Nghiên cứu so sánh chỉ số ngưng thở giảm<br /> thở, mức độ buồn ngủ ban ngày, và chất lượng<br /> giấc ngủ trước và sau điều trị bằng thông khí áp<br /> lực dương để đánh giá hiệu quả điều trị.<br /> Đánh giá mức độ buồn ngủ ban ngày được<br /> thực hiện theo thang điểm buồn ngủ Epworth,<br /> và đánh giá chất lượng giấc ngủ dựa vào thang<br /> điểm những rối loạn trong giấc ngủ theo chỉ số<br /> chất lượng giấc ngủ Pittsburgh.<br /> <br /> Xử lý thống kê<br /> Kết quả được mã hóa và xử lý bằng phần<br /> mềm SPSS 11.5.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, BÀN LUẬN<br /> Từ tháng 02/2008 đến tháng 7/2010, đã có 31<br /> bệnh nhân dùng TKALD liên tục đến nay, lâu<br /> nhất là 2 năm, ngắn nhất là 3 tháng.<br /> Có 29 bệnh nhân nam (93,5%) và 2 nữ (6,5%)<br /> thở máy với áp lực hiệu quả = 13±3 cm nước,<br /> thời gian thở máy = 5,3±1,3 giờ/ đêm, tối thiểu =<br /> 2,5, tối đa = 7,5, trung vị = 5,5, số bệnh nhân thở<br /> máy trung bình ≥4 giờ/ đêm = 27.<br /> <br /> Chỉ số ngưng thở giảm thở<br /> Bảng 1: CSNTGT trước và sau điều trị của các bệnh nhân thở máy với áp lực hiệu quả.<br /> Thời điểm<br /> trước điều trị<br /> <br /> CSNTGT<br /> 60,0±23,4<br /> <br /> Ghi chú<br /> <br /> sau thở máy đêm đầu tiên<br /> <br /> có cải thiện so với trước điều trị (p