Đề án Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2024- 2030

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2024- 2030" được hoàn thiện với mục tiêu nhằm làm rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội, đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2024- 2030

2 BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THANH BÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TRỢ GIÚP XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2024-2030 ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THANH BÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TRỢ GIÚP XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2024-2030 ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. NGÔ VĂN TRÂN Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Đề án Thạc sỹ Quản lý công “ Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2024- 2030" là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Ngô Văn Trân. Đã được triển khai nghiên cứu tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định là công trình nghiên cứu độc lập; số liệu và kết quả nghiên cứu trong Đề án này là hoàn toàn trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2024 Học viên Lê Thanh Bình
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Đề án này tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trước hết, Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Ngô Văn Trân người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Đề án. Em xin trân trọng cảm ơn Học viện Hành chính Quốc gia khu vực Miền Trung cùng Các thầy cô giáo của Học viện, Quý thầy cô giáo trong Hội đồng bảo vệ Đề cương Đề án, những người đã trang bị cho em những kiến thức quý báu và giúp đỡ em hoàn thành Đề án này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của các ngành hữu quan, các đơn vị thực hiện chính sách Trợ giúp xã hội trên trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu và kiểm nghiệm những kết quả nghiên cứu. Chân thành cảm ơn các anh chị đồng nghiệp, gia đình và các bạn đã tận tình giúp đỡ, đóng góp ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành Đề án này Học viên Lê Thanh Bình
iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chon đề tài ........................................................................................ 1 2.Tình hình nghiên cứu của đề án ................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 5 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề án .............................................. 5 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .......................................... 6 6. Hiệu quả và ý nghĩa đề án ứng dụng trong thực tiễn ................................... 7 7. Cấu trúc của đề án ...................................................................................... 7 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TRỢ GIÚP XÃ HỘI ......................... 8 1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ..................................................... 8 1.1.1. An sinh xã hội ...................................................................................... 8 1.1.2. Trợ giúp xã hội, người khuyết tật.......................................................... 9 1.1.3. Chính sách trợ giúp xã hội, chính sách trợ giúp xã hội người khuyết tật . 14 1.2. Nội dung chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật ..................... 17 1.2.1. Chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên ........................................... 17 1.2.2. Chính sách trợ giúp xã hội đột xuất .................................................... 19 1.3. Quy trình thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật ..... 20 1.4. Vai trò của nhà nước và cơ sở pháp lý trong thực thi chính sách trợ giúp hội cho người khuyết tật ............................................................................... 24 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc thực hiện chính sách về trợ giúp xã hội cho người khuyết tật. .......................................................................................... 26 1.5.1. Thể chế nhà nước và vai trò của cấp ủy, chính quyền địa phương .......... 26 1.5.2. Nguồn lực tài chính ............................................................................ 27 1.5.3. Trình độ nhận thức của người dân ...................................................... 28 1.5.4. Môi trường thực hiện chính sách ........................................................ 28 1.6. Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật ở một số địa phương và kinh nghiệm rút ra cho huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định................. 29 1.6.1. Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội tại các địa phương .................... 29 1.6.2. Bài học rút ra cho huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định .............................. 33 Tiểu kết Chương 1........................................................................................ 35 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH VỀ TRỢ GIÚP XÃ HỘI CHO NGƯỜI KHUYẾT TẬT TẠI HUYỆN PHÙ MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2020-2024 ........................................................ 37
iv 2.1. Đặc điểm tự nhiên, tình hình kinh tế-xã hội tác động đến thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định..................................................................................................... 37 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội ................................... 37 2.1.2. Sự tác động điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội đến thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định..................................................................................................... 38 2.2. Thực trạng người khuyết tật tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............ 39 2.3. Thực tiễn thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ........................................................ 46 2.3.1. Thể chế hóa chính sách và tuyên truyền thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật .......................................................................... 46 2.3.2. Chính quyền địa phương và công tác phối hợp thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật .................................................................. 48 2.3.3. Thực hiện quy trình thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật...................................................................................................... 48 2.3.4. Nguồn lực và xã hội hóa nguồn lực trong thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật. ......................................................................... 52 2.3.5. Kiểm tra, thanh tra và đánh gia thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật ........................................................................................... 54 2.3.6. Nội dung cụ thể trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............................................................................... 55 2.4. Đánh giá thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............................................................... 67 2.4.1. Kết quả đạt được................................................................................. 67 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế...................................... 68 Tiểu kết Chương 2........................................................................................ 71 Chương 3. CƠ SỞ PHÁP LÝ, GIẢI PHÁP, LỘ TRÌNH, NGUỒN LỰC NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH VỀ TRỢ GIÚP XÃ HỘI NGƯỜI KHUYẾT TẬT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN PHÙ MỸ, TỈNH BÌNH ĐỊNH GIAI ĐOẠN 2024-2025 VÀ ĐỊNH HƯỚNG 2030 .. 72 3.1. Cơ sở pháp lý thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. ................................................ 72 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính trợ giúp người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ................................................. 73
v 3.2.1. Thể chế hóa chính sách và tăng cường công tác tuyên truyền thực hiện chính sách trợ giúp người khuyết tật............................................................. 73 3.2.2. Phát huy vai trò của chính quyền địa phường đẩy mạnh công tác phối hợp thực hiện chính sách trợ giúp người khuyết tật ...................................... 75 3.2.3. Tăng cường huy động nguồn lực và xã hội hóa thực hiện chính sách trợ giúp người khuyết tật.................................................................................... 76 3.2.4. Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thực hiện chính sách đối với người khuyết tật ................................ 77 3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát thực hiện chính sách trợ giúp người khuyết tật ............................................................................................ 78 3.3. Phân công trách nhiệm thực hiện đề án.................................................. 80 3.4. Tiến độ và nguồn lực thực hiện ............................................................. 80 3.5. Đối tượng hưởng lợi và những khó khăn khi thực hiện đề án ................ 84 3.5.1. Đối tượng hưởng lợi khi thực hiện đề án ............................................ 84 3.5.2. Những khó khăn khi thực hiện đề án .................................................. 84 3.6. Kiến nghị ............................................................................................... 84 Tiểu kết Chương 3........................................................................................ 85 KẾT LUẬN ................................................................................................. 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 88
vi DANH MỤC VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa ASXH An sinh xã hội BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm Y tế HĐND Hội đồng nhân dân NKT Người khuyết tật TGXH Trợ giúp xã hội UBND Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1. Số liệu người khuyết tật và kinh phí trợ giúp tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 - 2024.................................................................. 40 Biểu đồ 2.1. Số người khuyết tật ở các dạng khuyết tật tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 - 2024.................................................................. 40 Biểu đồ 2.2. Người khuyết tật theo độ tuổi tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 - 2024 ................................................................................... 42 Biểu đồ 2.3. Nguyên nhân khuyết tật tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 - 2024.......................................................................................... 43 Biểu đồ 2.4. Mức độ khuyết tật tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 - 2024 .................................................................................................. 44 Biểu 2.6. Kinh phí vận động từ các nguồn lực tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 – 2024 ......................................................................... 53
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chon đề tài Ở Việt Nam, trong những năm qua, đi cùng với quá trình đổi mới đất nước, xây dựng kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đất nước đã đạt được những thành quả lớn về kinh tế văn hóa xã hội. Tuy nhiên, nước ta vẫn là nước chịu hậu quả nặng nề của chiến tranh, thiên tai thường xuyên xảy ra gây thiệt hại không nhỏ về người và tài sản, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nhân dân và điều kiện phát triển kinh tế văn hoá xã hội. Bên cạnh đó, mặt trái của nền kinh tế thị trường: sự phân hóa giàu nghèo, chạy theo lối sống thực dụng, suy giảm về đạo đức, lối sống, thất nghiệp đang là những nguyên nhân làm tăng đối tượng xã hội như: người già cô đơn, người lang thang, người khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, các tệ nạn xã hội… Chính vì vậy, ngay từ xa xưa đã có những hoạt động cưu mang giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng xã hội. Cùng với sự phát triển của xã hội, hoạt động đó dần trở thành hoạt động có tổ chức hơn. Chính sách trợ giúp xã hội ở nước ta hình thành ngay sau cách mạng tháng 8 năm 1945 với mục đích trợ giúp về đời sống cho bộ phận nhân dân có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Sau nhiều năm phát triển chính sách trợ giúp xã hội, đặc biệt là chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật đã trở thành nội dung quan trọng trong hệ thống chính sách của Nhà nước. Hệ thống chính sách này được hoàn thiện và phát triển theo hướng: thể chế hóa chính sách (Luật Người khuyết tật và các văn bản hướng dẫn dưới luật); mở rộng đối tượng thuộc diện được trợ giúp; đổi mới cơ chế tổ chức thực hiện. Bởi thế, trợ giúp xã hội không thể thiếu được trong mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Trong những năm qua, chính sách trợ giúp xã hội ở nước ta đã góp phần quan trọng trong việc ổn định đời sống vật chất và tinh thần của các đối tượng bảo trợ xã hội. Hàng năm, ngân sách nhà nước đảm bảo kinh phí
2 để chi trả cho các đối tượng bảo trợ xã hội được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng theo chính sách trợ giúp của Nhà nước. Kinh phí thực hiện các chính sách trợ giúp xã hội được bố trí trong dự toán chi thường xuyên của các Bộ, ngành và địa phương theo phân cấp của Luật Ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn Luật. Quán triệt các quan điểm của Đảng, Từ nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm xây dựng và tổ chức thực hiện các chính sách xã hội, coi đây vừa là mục tiêu, vừa là động lực để phát triển bền vững, ổn định chính trị - xã hội, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ ta. Hệ thống pháp luật và chính sách phát triển các lĩnh vực xã hội ngày càng được bổ sung và hoàn thiện. Diện thụ hưởng chính sách ngày càng mở rộng, mức hỗ trợ được nâng lên. Nguồn lực đầu tư phát triển các lĩnh vực xã hội ngày càng lớn, được tăng cường đầu tư từ ngân sách nhà nước và các nguồn lực xã hội khác. Các lĩnh vực xã hội đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhất là giảm nghèo, tạo việc làm, ưu đãi người có công, giáo dục và đào tạo, y tế, trợ giúp người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, công tác gia đình và bình đẳng giới. Đời sống vật chất và tinh thần của người có công, người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số được cải thiện, góp phần củng cố lòng tin của nhân dân và sự ổn định chính trị - xã hội. Tuy nhiên, trong thực hiện các chính sách liên quan đến an sinh xã hội, nhất là chính sách trong thực hiện cũng bộc lộ nhiều hạn chế:……. Phù Mỹ là huyện đồng bằng ven biển của tỉnh Bình Định, trong thời gian qua huyện Phù Mỹ cũng đã có những nỗ lực trong việc thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người dân, đặc biệt là những đối tượng dễ bị tổn thương trong xã hội và đã đạt được những kết quả tích cực; tuy nhiên cùng tình trạng chung của cả nước, vẫn còn những khó khăn, tồn tại như: nhận thức về an sinh xã hội nói chung, trợ giúp xã hội nói riêng chưa đầy đủ; Nhận thức về trợ giúp xã hội vẫn đang nặng nề các hoạt động từ thiện, chưa phải là sự chia sẻ trách nhiệm để góp phần nâng cao đời sống xã hội nhằm
3 đáp ứng nhu cầu, quyền của đối tượng và đảm bảo an toàn cho mọi thành viên trong xã hội khi gặp rủi rocần tiếp tục được xem xét, đánh giá nhằm rút ra bài học kinh nghiệm để có định hướng và giải pháp tích cực cụ thể trong thời gian đến. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống, đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách trợ giúp xã hội, đề xuất những giải pháp khả thi nhằm thực hiện có hiệu quả hơn về chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện phù Mỹ vừa có ý nghĩa thực tiễn, vừa mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ những lý do đó, học viên lựa chọn đề tài: “Thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2024 - 2030 ” với mong muốn được mang những kiến thức học tập của mình góp phần nhỏ trong việc thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an sinh xã hội nói chung và trợ giúp xã hội nói riêng trên địa bàn huyện Phù Mỹ trong thời gian tới. 2.Tình hình nghiên cứu của đề án Nghiên cứu về thực hiện chính sách ASXH, trợ giúp xã hội đã được các nhà khoa học, nhà quản lý nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu có thể kể đến các công trình sau: Nguyễn Thị Thu Ngân (2017), “Thực hiện chính sách an sinh xã hội từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”. Luận văn Thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội Việt Nam, đã tập trung làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về thực thi chính sách ASXH; phân tích thực trạng và đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm góp phần nâng cao chất lượng việc thực thi chính sách ASXH ở thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới [18]. Nguyễn Bá Minh (2017), “Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình”. Luận văn Thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia. Qua quá trình thực hiện nghiên cứu tác giả đã phân tích rõ chỉ ra được cơ sở quan trọng trong hệ thống lý luận về chính sách an
4 sinh xã hội và vai trò của chính sách an sinh xã hội. Tác giả còn đánh giá thực trạng thực hiện chính sách an sinh xã hội tại huyện Lệ Thủy trong thời gian từ năm 2011 đến năm 2015 từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện các chính sách an sinh xã hội tại huyện Lệ Thủy trong thời gian tới [14]. Thái Vũ Hải Đăng, “An sinh xã hội ở Hoa Kỳ và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam đăng trên tạp chí tòa án (2022)”.Tạp chí Tòa án nhân dân – Điện tử năm 2022. Tác giả đi sâu phân tích những ưu điểm, nhược điểm trong các chương trình an sinh xã hội chủ yếu của Hoa Kỳ dưới góc nhìn so sánh với Việt Nam, từ đó đề xuất một số bài học kinh nghiệm phù hợp với đặc điểm về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của Việt Nam [11]. Nguyễn Văn Hồi, Cục trưởng Cục Bảo trợ xã hội, “Một số giải pháp thực hiện đổi mới chính sách trợ giúp xã hội ở Việt Nam”. Tạp chí Lao động và Xã hội năm 2020. Nội dung về thực hiện tốt công tác chỉ đạo phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, nắm chắc tình hình thiệt hại; bảo đảm ổn định đời sống nhân dân khi có thiên tai xảy ra; chủ động rà soát tình thiệt hại thiên tai để có giải pháp hỗ trợ kịp thời; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thực hiện trợ giúp đột xuất ở địa phương. Đảm bảo 100% người dân gặp khó khăn do hậu quả của thiên tai, hỏa hoạn, hoặc các lý do bất khả kháng khác được hỗ trợ các điều kiện sống tối thiểu về lương thực, thực phẩm, nhà ở, đất ở, công cụ sản xuất, dạy nghề, giới thiệu việc làm [13]. Mai Ngọc Cường, Chính sách xã hội nông thôn: “Chính sách xã hội đối với di dân nông thôn - thành thị ở Việt Nam”. Nxb Chính trị Quốc gia, năm 2021. Nội dung cuốn sách nêu tổng quan chính sách xã hội đối với di dân nông thôn - thành thị nói chung, chính sách đối với di dân nông thôn - thành thị ở Việt Nam nói riêng và kinh nghiệm của Hàn Quốc về việc thực hiện chính sách di dân nông thôn - thành thị. Cuốn sách đã tập trung phân tích thực trạng tình hình di dân nông thôn - thành thị ở Việt Nam hiện nay cũng như
5 thực trạng việc làm, thu nhập, đời sống, an sinh xã hội đối với người lao động trong điều kiện di dân nông thôn - thành thị, tác động của môi trường pháp luật, chính sách và tổ chức vấn đề này; phương hướng, giải pháp hoàn thiện chính sách đối với vấn đề di dân từ nông thôn ra thành thị ở Việt Nam trong thời gian tới [1]. An sinh xã hội nói chung và trợ giúp xã hội là vấn đề không mới, được quan tâm nghiên cứu và công bố. Các công trình này là những tư liệu cần thiết cho tác giả kế thừa, bổ sung trong quá trình nghiên cứu. Tuy vậy, những vấn đề nghiên cứu chuyên biệt về trợ giúp xã hội một cách hệ thống và toàn diện thì vẫn còn ít, đặc biệt nghiên cứu vấn đề này trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Đề tài không trùng lặp với những công trình đã được công bố. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Để đề án đáp ứng thực tiễn tại địa phương, tác giả tập trung xác định giới hạn nghiên cứu là quá trình thực hiện chính sách về trợ giúp xã hội cho các đối tượng là người khuyết. - Về thời gian: Giai đoạn 2020 - 2024 và định hướng đến năm 2030 - Về không gian: Trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề án 4.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội, đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định trong thời gian tới.
6 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, Đề án có nhiệm vụ: + Hệ thống hóa lý luận về tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội + Phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện tiêu thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. + Đề xuất những giải pháp, lộ trình, nguồn lực, phân công thực hiện góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định trong thời gian tới. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề án dựa trên phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Triết học Mác – Lê nin, Chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về chính sách an sinh xã hội để làm cơ sở lựa chọn các phương pháp nghiên cứu phù hợp. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật, tài liệu, giáo trình và các công trình, bài viết có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận. Đề án cũng kế thừa các kết quả nghiên cứu đã có, bổ sung và phát triển các luận cứ khoa học và thực tiễn mới phù hợp với mục đích nghiên cứu của đề tài. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: trên cơ sở các tài liệu thống kê, các chính sách hiện có của Đảng, Nhà nước, của tỉnh Bình Định và huyện Phù Mỹ trong việc thực hiện chính sách trợ giúp xã hội. - Phương pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến chuyên gia, nhà quản lý. - Phương pháp xử lý thông tin và xử lý số liệu: Dựa trên các thông tin, số liệu mới nhất mà đề án có thể thu thập được từ các nguồn thông tin đáng tin cậy (từ các cơ quan thống kê, các cuộc điều tra để đưa ra những nhận định
7 khách quan về lý luận và thực trạng thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định). 6. Hiệu quả và ý nghĩa đề án ứng dụng trong thực tiễn Hiệu quả ứng dụng của đề án: đề án đề xuất các giải pháp đáp ứng tính khả thi và hợp pháp khi ứng dụng trên thực tiễn. Các kết quả nghiên cứu của đề án khi được ứng dụng hứa hẹn sẽ đảm bảo tính hiệu quả thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Ý nghĩa tác động trong thực tế của đề án: kết quả nghiên cứu góp phần đảm bảo hiệu quả thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Bên cạnh đó, với các giải pháp được đề xuất trong đề án sẽ là những giải pháp gợi mở quan trọng và có tính ứng dụng cao trong đảm bảo hiệu quả thực hiện chính sách trợ giúp xã hội trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định và các huyện tương đồng trên cả nước. 7. Cấu trúc của đề án Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, đề án được cấu trúc gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về trợ giúp pháp lý đối với người khuyết tật. Chương 2: Thực trạng và kết quả thực hiện chính sách về trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020-2024. Chương 3: Phương hướng, giải pháp, lộ trình, nguồn lực thực hiện nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách trợ giúp xã hội cho người khuyết tật trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định giai đoạn 2024 - 2025 và định hướng 2030.
8 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TRỢ GIÚP XÃ HỘI 1.1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài 1.1.1. An sinh xã hội Theo một số tổ chức của thế giới thì an sinh xã hội (ASXH) được hiểu như sau: Theo tổ chức Lao động quốc tế (ILO): "ASXH là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một số biện pháp được áp dụng rộng rãi để đương đầu với những khó khăn, cú sốc về kinh tế và xã hội làm mất hoặc suy giảm nghiêm trọng nguồn thu nhập do ốm đau, thai sản, thương tật do lao động hoặc tử vong. Cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình có nạn nhân trẻ em" [30]. Định nghĩa nhấn mạnh khía cạnh phân phối phúc lợi, bảo hiểm và mở rộng việc làm cho những đối tượng ở khu vực kinh tế không chính thức. Theo Ngân hàng Thế giới (WB): "ASXH là những biện pháp công cộng nhằm giúp cho các cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng đương đầu và kiềm chế được nguy cơ tác động đến thu nhập nhằm giảm tính dễ bị tổn thương và những bấp bênh thu nhập". Định nghĩa này nhấn mạnh đến các giải pháp nhằm kiềm chế nguy cơ làm giảm thu nhập của các cá nhân, gia đình và cộng đồng [16]. Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB): "ASXH là các chính sách, chương trình giảm nghèo và sự giảm sự yếu thế bởi sự thúc đẩy có hiệu quả thị trường lao động, giảm thiểu rủi ro của người dân và nâng cao năng lực của họ để đối phó với rủi ro và suy giảm hoặc mất thu nhập". Định nghĩa nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc đảm bảo ASXH, giảm nhẹ những tác động bất lợi đến người dân [15].
9 Việt Nam, xung quanh khái niệm ASXH cũng còn có nhiều ý kiến khác nhau. - GS.TS Mai Ngọc Cường trong công trình "Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách ASXH ở Việt Nam lại cho rằng, để thấy hết được bản chất của ASXH cần phải tiếp cận khái niệm này theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, "ASXH là sự đảm bảo thực hiện các quyền để con người được an bình, đảm bảo an ninh, an toàn trong xã hội". Còn khi hiểu ASXH theo nghĩa hẹp thì đó "là sự đảm bảo thu nhập và một số điều kiện thiết yếu khác cho cá nhân, gia đình và cộng đồng khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do họ bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc mất việc làm; cho những người già cô đơn, trẻ em mồ côi, người tàn tật, những người yếu thế, người bị thiên tai địch hoạ"[1]. - Theo Lê Văn Hòa “ASXH là sự an toàn của cuộc sống con người, từ cá nhân đến cộng đồng, tạo tiền đề và động lực phát triển con người và xã hội. ASXH là những đảm bảo cho con người tồn tại (sống) như một con người và phát triển các sức mạnh bản chất người, tức là nhân tính trong hoạt động, trong đời sống hiện thực của nó như một chủ thể mang nhân cách”[12]. An sinh xã hội là những biện pháp kinh tế được thực hiện bởi Nhà nước và xã hội, nhằm giới hạn, phòng ngừa và khắc phục những rủi ro mà các thành viên trong cộng đồng có thể gặp phải khi mất hoặc giảm thu nhập do nhiều nguyên nhân như bệnh tật, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già và cái chết. Ngoài ra, việc đảm bảo chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình có số lượng con lớn cũng được thực hiện.. 1.1.2. Trợ giúp xã hội, người khuyết tật 1.1.2.1.Trợ giúp xã hội Trợ giúp xã hội (TGXH) là một chế định quan trọng trong hệ thống pháp luật an sinh xã hội, điều chỉnh việc trợ giúp vật chất và tinh thần cho nhóm đối tượng có vị thế bất lợi, thiệt thòi, ít có cơ may trong cuộc sống như
10 người bình thường khác và không đủ khả năng tự lo liệu. Ý nghĩa pháp luật của trợ giúp xã hội xuất phát từ quyền cơ bản của con người. Mỗi người sống trong xã hội đều có quyền được sống, được bình đẳng, được thương yêu, đùm bọc, bảo vệ khỏi những biến cố bất lợi, đặc biệt là khi sự sống bị đe dọa. Theo từ điển Tiếng Việt cụm từ “Trợ giúp” có nghĩa giúp đỡ về vật chất cho đỡ khó khăn, thiếu thốn. Cụm từ “Bảo trợ” có nghĩa là giúp đỡ cho tổ chức hoặc cá nhân có khó khăn về vật chất trong cuộc sống. Hai thuật ngữ “bảo trợ xã hội” và “trợ giúp xã hội” có nghĩa gần tương đồng nhau tuy nhiên trong các văn bản, sách báo và giáo trình hiện nay phần lớn sử dụng thuật ngữ “trợ giúp xã hội” [31]. Trợ giúp xã hội được hiểu theo các quan điểm tiếp cận, tính chất, chức năng, hình thức và mô hình khác nhau. Phần lớn các tài liệu nghiên cứu chưa lý giải một cách toàn diện về khái niệm TGXH, nhưng cũng đã giải thích thuật ngữ, từ ngữ gần với TGXH (bảo trợ xã hội, công tác xã hội, phúc lợi xã hội, an sinh xã hội, cứu tế xã hội, cứu trợ xã hội, TGXH, dịch vụ xã hội). Cụ thể: Bộ LĐ-TB&XH (1999) “Bảo trợ xã hội là hệ thống các chính sách, chế độ, hoạt động của chính quyền các cấp và hoạt động của cộng đồng xã hội dưới các hình thức và biện pháp khác nhau, nhằm giúp các đối tượng thiệt thòi, yếu thế hoặc gặp bất hạnh trong cuộc sống có điều kiện tồn tại và có cơ hội hoà nhập với cuộc sống chung góp phần bảo đảm ổn định và công bằng xã hội”. Chuyên gia Unicef (2006) định nghĩa “Công tác xã hội là sự thúc đẩy thay đổi trong xã hội, thúc đẩy việc giải quyết các vấn đề trong quan hệ giữa con người, trao quyền và giải phóng con người đem lại sự bình yên cho xã hội. Vận dụng lý thuyết về hành vi của con người và các hệ thống xã hội, công tác xã hội can thiệp vào các mặt mà ở đó con người tác động trực tiếp tới môi trường sống của họ. Nguyên tắc về quyền con người và công bằng xã hội là cốt lõi của công tác xã hội”.
11 Từ điển Bách khoa Việt Nam (2003) giải thích “Phúc lợi xã hội là một bộ phận thu nhập quốc dân của xã hội được sử dụng nhằm thoả mãn những nhu cầu vật chất và tinh thần của các thành viên trong xã hội, chủ yếu được phân phối ngoài thu nhập theo lao động. Phúc lợi xã hội bao gồm: những chi phí xã hội như trả tiền hưu trí, các loại trợ cấp bảo hiểm xã hội, học bổng cho học sinh, những chi phí cho học tập không mất tiền, những dịch vụ y tế, nghỉ ngơi an dưỡng, nhà trẻ, mẫu giáo”[31]. Nguyễn Hải Hữu (2013) Giáo trình “ Đại cương về chính sách công”. NXB Chính trị quốc gia và sự thật “An sinh xã hội là một hệ thống các cơ chế, chính sách, các giải pháp của Nhà nước và cộng đồng nhằm trợ giúp mọi thành viên trong xã hội đối phó với các rủi ro, các cú sốc về kinh tế - xã hội làm cho họ suy giảm, hoặc mất nguồn thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn, bệnh nghề nghiệp, già cả không còn khả năng lao động, hoặc vì các nguyên nhân khách quan khác rơi vào cảnh nghèo khổ, bần cùng hoá và cung cấp dịch vụ chăm sức khoẻ cho cộng đồng, thông qua các hệ thống chính sách về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, TGXH và trợ giúp đặc biệt” [12]. Nguyễn Văn Định (2008) cho rằng “Cứu trợ xã hội là sự giúp đỡ của xã hội bằng nguồn tài chính của Nhà nước và của cộng đồng đối với các thành viên gặp khó khăn, bất hạnh và gặp rủi ro trong cuộc sống như thiên tai, hỏa hoạn, bị tàn tật, già yếu... dẫn đến mức sống quá thấp, lâm vào cảnh neo đơn túng quẫn nhằm giúp họ bảo đảm được điều kiện sống tối thiểu, vượt qua cơn nghèo khốn và vươn lên cuộc sống bình thường”. Đồng thời giải thích “ Cứu tế xã hội là sự giúp đỡ của cộng đồng và xã hội bằng tiền hoặc hiện vật, có tính tức thời, khẩn cấp và ở mức độ tối cần thiết cho người được trợ cấp khi họ bị rơi vào hoàn cảnh bần cùng, không còn khả năng tự lo liệu cuộc sống thường ngày cho bản thân họ và gia đình”. Cũng với cách tiếp cận này tác giả cũng cho rằng “TGXH là sự giúp đỡ thêm của cộng đồng xã hội bằng tiền hoặc bằng các phương tiện thích hợp để người