L CH S T T NG VI T NAMỊ Ử Ư ƯỞ Ệ
Câu 1: Quan đi m nhân sinh, b n th th i kỳ B c thu c?ể ả ể ờ ắ ộ
T th k I đ n th k X là th i kỳ hinh thành và phát tri n quan h s n xu t phongừ ế ỉ ế ế ỉ ờ ể ệ ả ấ
ki n. N n kinh t , c b n v n là n n kinh t t nhiên, t cung t c p. Công c s t đ cế ề ế ơ ả ẫ ề ế ự ự ự ấ ụ ắ ượ
s d ng khá ph bi n trong nông nghi p năng su t không ng ng nâng cao.ử ụ ổ ế ệ ấ ừ
Ch đ lien minh b l c b phá v , ch đ l c h u l c t ng b suy s p, ch đ châu,ế ộ ộ ạ ị ỡ ế ộ ạ ầ ạ ướ ị ụ ế ộ
huy n, l thu c đ c hình thành. Trong xã h i có s phân chia giai c p: sĩ nông côngệ ệ ộ ượ ộ ự ấ
th ng.ươ
Trong su t th i kỳ b c thu c các t p đoàn phong ki n trung qu c k ti p nhau th cố ờ ắ ộ ậ ế ố ế ế ự
hi n chính sách đ ng hóa dân t c vi t. Th i kỳ này cũng là th i kỳ truy n bá các h c thuy tệ ồ ộ ệ ờ ờ ề ọ ế
nho, đ o và ph t giáo vào Vi t nam.ạ ậ ệ
Ng i Vi t ti p thu tam giáo có ch n l c, k t h p v i tín ng ng dân gian b n đ a tườ ệ ế ọ ọ ế ợ ớ ưỡ ả ị ừ
đó hình thành quan ni m m i v vũ tr , nhân sinh.ệ ớ ề ụ
V vũ tr , h th ng th n thánh hóa các hi n t ng t nhiên. T t ng th tr i cònề ụ ọ ườ ầ ệ ượ ự ư ưở ờ ờ
khá ph bi n. trong tâm th c c a ng i Vi t tr i là đ ng t i cao. Ti p thu d ch h c Trungổ ế ứ ủ ườ ệ ờ ấ ố ế ị ọ
qu c ng i Vi t g n cho tr i tính d ng, còn đ t mang tính âm, âm d ng hòa h p,ố ườ ệ ắ ờ ươ ấ ươ ợ
chuy n hóa t o ra v n v t. Tr i tuy cao, xa nh ng v n g n gũi v i con ng i, c u giúp conể ạ ạ ậ ờ ư ẫ ầ ớ ườ ứ
ng i lúc nguy lan. Gi a tr i và đ t, tr i và ng i có s giao c m linh ng. Do nh h ngườ ữ ờ ấ ờ ườ ự ả ứ ả ưở
c a nho giáo ng i Vi t tin vào m nh tr i. quan ni m v tr i tuy mang tính duy tâm, th nủ ườ ệ ệ ờ ệ ề ờ ầ
bí song cũng là d hi u b i nó ph n ánh cu c s ng còn ph thu c nhi u vào thiên nhiênễ ể ở ả ộ ố ụ ộ ề
c a c dân nông nghi p và trình đ nh n th c còn h n ch c a ng i vi t th i kỳ này.ủ ư ệ ộ ậ ứ ạ ế ủ ườ ệ ờ
Đ t trong t duy c a ng i Vi t bao gi cũng dày và t i đ c xem là m t th gi iấ ư ủ ườ ệ ờ ố ượ ộ ế ớ
riêng. Đ t còn đ c xem là ng i m sinh ra, nuôi l n con ng i. khi ch t ng i ta l i trấ ượ ườ ẹ ớ ườ ế ườ ạ ở
v v i đ t m . Do nh h ng c a nho giáo nên ng i vi t tin r ng “t t t quy t ”, do đóề ớ ấ ẹ ả ưở ủ ườ ệ ằ ử ấ ổ
khi chon c t th ng tìm n i đ c đ a đ đ t m m .ấ ườ ơ ắ ị ể ặ ồ ả
Ngoài tr i, đ t thì n c cũng là m t y u t quan tr ng trong t duy ng i Vi t. n cờ ấ ướ ộ ế ố ọ ư ườ ệ ướ
cũng mang tính âm, n c là ngu n g c c a m i s sinh sôi, n y n c a các lo i cây tr ng.ướ ồ ố ủ ọ ự ả ở ủ ạ ồ
Tín ng ng th T pháp nói lên vai trò quan tr ng c a n c trong s n xu t nông nghi p. ưỡ ờ ứ ọ ủ ướ ả ấ ệ Ở
nhi u làng xã vi t nam, do nh h ng c a Ph t giáo trong các l h i dân gian có t c r cề ệ ả ưở ủ ậ ễ ộ ụ ướ
n c t m t ng.ướ ắ ượ
Theo quan niêm c a ng i Vi t không gian có ba vùng chính là Tr i, đ t và n c. Đóủ ườ ệ ờ ấ ướ
chính là không gian sinh t n c a con ng i, là h th ng sinh thái nhân văn gi a con ng iồ ủ ườ ệ ố ữ ườ
v i môi tr ng t nhiên. Quan ni m v không gian nh trên mang tính th n bí, duy tâm thớ ườ ự ệ ề ư ầ ể
hi n s nh n th c ch quan c a c dân nông nghi p kém phát tri n.ệ ự ậ ứ ủ ủ ư ệ ể
Cùng v i không gian, th i gian cũng là y u t quan tr ng đ i v i cu c s ng c a ng iớ ờ ế ố ọ ố ớ ộ ố ủ ườ
Vi t. Coi tr ng hi n t i song không bao gi quên quá kh và luôn l c quan tin t ng ệ ọ ệ ạ ờ ứ ạ ưở ở
t ng lai là m t đ c đi m trong t duy c a ng i Vi t. Là c dân nông nghi p ng i vi tươ ộ ặ ể ư ủ ườ ệ ư ệ ườ ệ
chú tr ng t i th i ti t và đã bi t ti p thu âm l ch c a ng i trung qu c vào s n xu t và sinhọ ớ ờ ế ế ế ị ủ ườ ố ả ấ
ho t. H cho r ng có ngày t t và ngày x u, gi t t và gi x u. ngày sóc và ngày v ng hàngạ ọ ằ ố ấ ờ ố ờ ấ ọ
tháng các gia đình th ng làm l cúng th n ph t c u may.ườ ễ ầ ậ ầ
V nhân sinh, n u ng i ph ng Tây thiên v t duy h ng ngo i thì ng i Vi t l iề ế ườ ươ ề ư ướ ạ ườ ệ ạ
thiên v t duy h ng n i, th gi i n i tâm đ c chú tr ng, chiêm nghi m, khám phá. Đề ư ướ ộ ế ớ ộ ượ ọ ệ ể
t n t i và phát tri n m t m t ng i Vi t ph i ti p t c di d ng nh ng giá tr văn hóaồ ạ ể ộ ặ ườ ệ ả ế ụ ưỡ ữ ị
truy n th ng m t khác ph i ti p bi n nh ng giá tr văn hóa bên ngoài b n đ a chúng bề ố ặ ả ế ế ữ ị ả ị ổ
sung vào b ng giá tr truy n th ng.ả ị ề ố
Do nh h ng c a nho giáo ng i Vi t đã r t chú tr ng t i vi c xây d ng gia đinh,ả ưở ủ ườ ệ ấ ọ ớ ệ ự
dòng h . Trong gia đình, dòng h đi u c t lõi là con ng i ph i có đ c hi u. Hi u là bi uọ ọ ề ố ườ ả ứ ế ế ể
hi n c a nhân, là ngu n g c c a trung. V i ng i Vi t hi u kính v i cha m là giá tr tinhệ ủ ồ ố ủ ớ ườ ệ ế ớ ẹ ị
th n, là n i dung đ o đ c trong gia đình, ăn sâu vào n p nghĩ, l i s ng. Hi u kính v i chaầ ộ ạ ứ ế ố ố ế ớ
m không ph i ch là s th hi n tình c m, lòng bi t n còn là trách nhi m, nghĩa v c aẹ ả ỉ ự ể ệ ả ế ơ ệ ụ ủ
ng i con.ườ
Đ o hi u nh c nh con cháu không nh ng ch hi u th o v i ông bà cha m mà còn ph iạ ế ắ ở ữ ỉ ế ả ớ ẹ ả
hi u đ v i anh ch em trong gia t c.ế ễ ớ ị ộ
Nh v y, có th nói th i kỳ B c thu c là th i kỳ hình thành và phát tri n nh ng quanư ậ ể ờ ắ ộ ờ ể ữ
ni m v b n th , nhân sinh c a c ng đ ng ng i Vi t. Nh ng quan ni m y là s ti p n iệ ề ả ể ủ ộ ồ ườ ệ ữ ệ ấ ự ế ố
t t ng th i kỳ Hùng V ng, có s ti p bi n t t ng Tam giáo, ph n ánh cu c s ng xãư ưở ờ ươ ự ế ế ư ưở ả ộ ố
h i c a m t th i kỳ đ u tranh oanh li t ch ng thiên tai và đ ch h a.ộ ủ ộ ờ ấ ệ ố ị ọ
Câu 2: Nh ng n i dung c b n c a t t ng Vi t Nam t th k X – XV?ữ ộ ơ ả ủ ư ưở ệ ừ ế ỷ
1. B i c nh l ch s :ố ả ị ử
Sang th k 10 l ch s Vi t Nam b c sang m t th i kỳ m i – th i kỳ xây d ng và phátế ỷ ị ử ệ ướ ộ ờ ớ ờ ự
tri n qu c gia phong ki n đ c l p, th i kỳ hình thành và phát tri n n n văn hóa Đ i Vi t.ể ố ế ộ ậ ờ ể ề ạ ệ
Nhìn chung các tri u đ i phong ki n th i kỳ này đ c bi t chú ý đ n s n xu t nôngề ạ ế ờ ặ ệ ế ả ấ
nghi p. L c l ng s n xu t đ c phát tri n, các vùng đ t m i đ c m mang, các côngệ ự ượ ả ấ ượ ể ấ ớ ượ ở
trình th y l i đ c ti n hành, c t c các quan ch c trông coi vi c đê đi u, l cày t ch đi nủ ợ ượ ế ắ ử ứ ệ ề ễ ị ể
đ c ti n hành vào d p đ u năm nh m khuy n khích phát tri n nông nghi p. Chính sáchượ ế ị ầ ằ ế ể ệ
ng binh nông có tác d ng b o v và phát tri n l c l ng s n xu t trong th i bình.ụ ư ụ ả ệ ể ự ượ ả ấ ờ
Hình th c s h u ru ng đ t khá phong phú, trong đó s h u nhà n c v ru ng đ tứ ở ữ ộ ấ ở ữ ướ ề ộ ấ
chi m đa s , đó là công di n, công th c a làng xã. Các tri u đ i phong ki n ban hànhế ố ề ổ ủ ề ạ ế
nh ng chính sách khác nhau trong vi c qu n lý đ t đai nh m kích thích s n xu t nôngữ ệ ả ấ ằ ả ấ
nghi p phát tri n m nh m nh chính sách quân đi n, l c đi n d i th i Lê s .ệ ể ạ ẽ ư ề ộ ề ướ ờ ơ
Bên c nh đó, th công nghi p cũng có nh ng b c phát tri n m i, các ngành ngh thạ ủ ệ ữ ướ ể ớ ề ủ
công truy n th ng nh g m, đan lát, m c, … không nh ng có b c phát tri n m i v kề ố ư ố ộ ữ ướ ể ớ ề ỹ
thu t mà cong ngày càng phát tri n r ng kh p trong các vùng nông thôn. T i kinh thànhậ ể ộ ắ ạ
Thăng Long đã hình thành các ph ng th chuyên s n xu t và bán m t m t hàng. Ngoài ra,ườ ợ ả ấ ộ ặ
th ng nghi p cũng đã có nh ng b c phát tri n nh t đ nh. C ng bi n Vân Đ n phát tri nươ ệ ữ ướ ể ấ ị ả ể ồ ể
khá s m u t d i th i Lý.ầ ấ ướ ờ
V m t xã h i, k t c u giai c p có s thay đ i đáng k . giai c p đ a ch quý t c phongề ặ ộ ế ấ ấ ự ổ ể ấ ị ủ ộ
ki n n m quy n th ng tr xã h i. Giai c p đ a ch quý t c ngày càng tăng d n qua các tri uế ắ ề ố ị ộ ấ ị ủ ộ ầ ề
đ i. Giai c p b tr là nông dân, th th công, nông nô, nô tỳ,… trong xã h i t n t i 2 m iạ ấ ị ị ợ ủ ộ ồ ạ ố
mâu thu n xã h i gi a đ a ch phong ki n v i nông dân, và khi đ t n c b xâm l c thìẫ ộ ữ ị ử ế ớ ấ ướ ị ượ
xu t hi n thêm mâu thu n gi a dân t c v i k thù xâm l c. mâu thu n này có lúc gay g tấ ệ ẫ ữ ộ ớ ẻ ượ ẫ ắ
có lúc bình th ng tùy theo s th nh suy c a cà tri u đ i phong ki n.ườ ự ị ủ ề ạ ế
Đ xây d ng và phát tri n các qu c gia phong ki n đ c l p các tri u đ i ti n hành tể ự ể ố ế ộ ậ ề ạ ế ổ
ch c thi c ch n ng i tài b sung vào hàng ngũ quan l i giúp vi c thong qua vi c phátứ ử ọ ườ ổ ạ ệ ệ
tri n giáo d c,ể ụ
2. N i dung t t ng:ộ ư ưở
a. T t ng v xây d ng và phát tri n qu c gia phong ki n đ c l p:ư ưở ề ự ể ố ế ộ ậ
-Chi u d i đô c a Lý Công U n: Th hi n s nh n th c chính tr căn b n và sâu s c.ế ờ ủ ẩ ể ệ ự ậ ứ ị ả ắ
Lý Công U n g n vi c d i đô v i vi c d ng n c nh m c ng c n n đ c l p dân t c.ẩ ắ ệ ờ ớ ệ ự ướ ằ ủ ố ề ộ ậ ộ
D i đô nh m đáp ng nhu c u c a th c ti n ch không ph i vi c làm tùy ti n c a cá nhân.ờ ằ ứ ầ ủ ự ễ ứ ả ệ ệ ủ
V i chi u d i đô Lý Công U n đã kh ng đ nh ý th c, t t ng v vi c xây d ng m t qu cớ ế ờ ẩ ẳ ị ứ ư ưở ề ệ ự ộ ố
gia phong ki n đ c l p. Vi c d i đô v Thăng Long ph n ánh yêu c u phát tri n m i c aế ộ ậ ệ ờ ề ả ầ ể ớ ủ
đ t n c, ch ng t kh năng, lòng tin và quy t tâm c a c dân t c gi v ng n n đ c l p.ấ ướ ứ ỏ ả ế ủ ả ộ ữ ữ ề ộ ậ
- Năm 1054 vua Lý Nhân Tông cho đ i tên n c thành Đ i Vi t, đi u đó th hi n tinhổ ướ ạ ệ ề ể ệ
th n t tôn dân t c và ý th c bình đ ng sâu s cầ ự ộ ứ ẳ ắ
-Bài th th n c a Lý Th ng Ki t: Trong cu c kháng chi n ch ng T ngơ ầ ủ ườ ệ ộ ế ố ố
quy t li t ế ệ
- Nguy n Trãi v i bài Cáo Bình Ngô:ễ ớ
- Lê Thánh Tông v i vi c ý th c v qu c gia dân t c là vi c cho v b n đ đ tớ ệ ứ ề ố ộ ệ ẽ ả ồ ấ
n c Vi t Nam:ướ ệ
b. T t ng yêu n c:ư ưở ướ Tinh th n đ u tranh ch ng gi c ngo i xâm là m t n i dung chầ ấ ố ặ ạ ộ ộ ủ
đ o trong đ i s ng xã h i th i kỳ xây d ng và phát tri n qu c gia phong ki n đ c l p. Nóạ ờ ố ọ ờ ự ể ố ế ộ ậ
đ c bi u hi n r t rõ trong tinh th n đoàn k t c a quân dân ta trong các cu c kháng chi nượ ể ệ ấ ầ ế ủ ộ ế
ch ng quân xâm l c:ố ượ
- Đ u tiên, ph i k đ n chi n th ng c a Lê Hoàn (vua Lê Đ i Hành) đánh tan quân xâmầ ả ể ế ế ắ ủ ạ
l c T ng t i c a sông B ch Đ ng.ượ ố ạ ử ạ ằ
- Ti p đ n là cu c kháng chi n ch ng T ng l n th hai toàn th ng c a nhà Lý d i sế ế ộ ế ố ố ầ ứ ắ ủ ướ ự
lãnh đ o sáng su t và tài tình c a Lý Th ng Ki t cùng v i s đ ng tâm nh t trí c a quânạ ố ủ ườ ệ ớ ự ồ ấ ủ
dân c n c.ả ướ
- Khi nói đ n chi n th ng quân xâm l c th i kỳ này không th không nói t i ba l nế ế ắ ượ ờ ể ớ ầ
chi n th ng quân Nguyên – Mông c a quân dân nhà Tr n v i nh ng chi n th ng đã đi vàoế ắ ủ ầ ớ ữ ế ắ
vào l ch nh B ch Đ ng, Ch ng D ng, Đông B Đ u…ị ư ạ ằ ươ ươ ộ ầ
- Và m t chi n th ng không th không nói t i trong giai đo n này đó là th ng l i c aộ ế ắ ể ớ ạ ắ ợ ủ
cu c kh i nghĩa Lam S n đánh tan quân xâm l c Minh, giành lai đ c l p t do, đ a đ tộ ở ơ ượ ộ ậ ự ư ấ
n c ta b c vào m t giai đo n phát tri n m i. Giai đo n phát tri n c c th nh c a nhàướ ươ ộ ạ ể ớ ạ ể ự ị ủ
n c phong ki n đ c l p Vi t Nam.ướ ế ộ ậ ở ệ
Đây là nh ng b ng ch ng hùng h n nói lên tinh th n yêu n c c a quân dân Đ i Vi t,ữ ằ ứ ồ ầ ướ ủ ạ ệ
nh ng chi n công ch ng gi c ngo i xâm oanh li t khi n cho lòng t hào dân t c đ c b iữ ế ố ặ ạ ệ ế ự ộ ượ ồ
đ p, ni m tin vào t ng lai c a dân t c đ c kh ng đ nh, nh n th c m i v s t n t iắ ề ươ ủ ọ ượ ẳ ị ậ ứ ớ ề ự ồ ạ
phát tri n c a đ t n c đ c nâng lên.ể ủ ấ ướ ượ
c. T t ng thân dânư ưở đ c hình thành và phát tri n là m t y u t góp ph n làm tăngượ ể ộ ế ố ầ
them s c m nh c a các tri u đ i phong ki n Vi t Nam. ứ ạ ủ ề ạ ế ệ
-Chi u d i đô c a Lý Công U n: Ông đã r t chú tr ng đ n ý dân, lòng dân khi ti nế ờ ủ ẩ ấ ọ ế ế
hành các ho t đ ng chính tr . Đ th c hi n vi c d i đô ông nói: trên vâng m nh tr i d iạ ộ ị ể ự ệ ệ ờ ệ ờ ướ
theo ý dân.
-Tr n Qu c Tu n cho r ng: Vi c khoan th s c dân, tranh th s đ ng lòng c a nhânầ ố ấ ằ ệ ư ứ ủ ự ồ ủ
dân là k sâu r b n g c, ph ng châm chi n l c lâu dài đ xây d ng, phát tri n qu c giaế ễ ề ố ươ ế ượ ể ự ể ố
đ c l p.ộ ậ
-Các v vua nhà Tr n: tiêu bi u là vua Tr n Minh Tông “h t th y dân sinh đ u làị ầ ể ầ ế ả ề
đ ng bào c a ta, n lòng nào ta đ cho b n b kh n cùng”. D i tri u Tr n nh ng nôngồ ủ ỡ ể ố ể ố ướ ề ầ ữ
nô, nô tỳ có công đánh gi c nh Y t Kiêu, Dã T ng, Ph m Ngũ Lão… đ u đ c đánh giáặ ư ế ượ ạ ề ượ
r t cao và đ u tr thành nh ng t ng c m quân gi i.ấ ề ở ữ ướ ầ ỏ
-Nguy n Trãi: T t ng thân dân phát tri n và đ t t i đ nh cao Nguy n Trãi. Làễ ư ưở ể ạ ớ ỉ ở ễ
m t nhà Nho ông hi u rõ t t ng c a M nh T : Dân vi b n, quân vi khinh, xã t c th chi.ộ ể ư ưở ủ ạ ử ả ắ ứ
Khi đ t n c b quân xâm l c giày xéo ông ch đau đáu m t đi u là làm sao đ c u dânấ ướ ị ượ ỉ ộ ề ể ứ
c u n c, bình ngô sách c a ông cũng đ c xây d ng trên c s c a t t ng thân dân,ứ ướ ủ ượ ự ơ ở ủ ư ưở
theo ông c u n c ph i c u dân, vi c nhân nghĩa c t yên dân. Khi đ t n c đ c tháiứ ướ ả ứ ệ ố ở ấ ướ ượ
bình th nh tr thì m i vi c ông làm đ u nh m m c đích là cho dân giàu, n c m nh.ị ị ọ ệ ề ằ ụ ướ ạ
Đây là t t ng ti n b mang tính nhân văn sâu s c. Nó ph n ánh s phát tri n c a chư ưở ế ộ ắ ả ự ể ủ ế
đ phong ki n Vi t Nam khi l i ích giai c p th ng tr còn g n v i l i ích qu c gia dân t cộ ế ệ ợ ấ ố ị ắ ớ ợ ố ộ
và không đ i kháng gay g t v i l i ích c a dân chúng. Tuy nhiên, t t ng này v n còn bố ắ ớ ợ ủ ư ưở ẫ ị
h n ch b i th gi i quan c a giai c p đ a ch phong ki n, ng i dân lao đ ng ch a đ cạ ế ở ế ớ ủ ấ ị ủ ế ườ ộ ư ượ