Đề cương nghiên cứu:Phân tích và đánh giá mức độ ô nhiễm nước tại kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP HỒ CHÍ MINH<br /> KHOA MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN<br /> <br /> ĐỀ CƯƠNG NGHIÊN CỨU<br /> PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ Ô NHIỄM NƯỚC<br /> TẠI KÊNH NHIÊU LỘC - THỊ NGHÈ<br /> <br /> Người thực hiện:<br /> <br /> Nguyễn Thị Hảo<br /> Huỳnh Thị Huệ<br /> Trương Thị Thùy Trinh<br /> Lương Thị Minh<br /> Đặng Văn Hưng.<br /> <br /> Tháng 09 năm 2011<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> I.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI<br /> Nước là nguồn tài nguyên vô cùng quan trọng và có vai trò quyết định trong<br /> việc bảo đảm đời sống đối với con người. Mặc dù nước có vai trò rất quan trọng<br /> nhưng do nhận thức còn hạn chế, con người chỉ chú ý đến việc khai thác và sử dụng<br /> mà không quan tâm đến việc bảo vệ môi trường nước. Hậu quả tất yếu là nguồn<br /> nước tại nhiều nơi bị ô nhiễm nghiêm trọng.<br /> Trong giai đoạn hiện nay các vấn đề về ô nhiễm môi trường đặc biệt là môi<br /> trường nước đáng được xã hôi đặc biệt quan tâm. Thành phố Hồ Chí Minh vốn có<br /> rất nhiều kênh rạch, sông ngòi nhưng không được sự quan tâm bảo vệ đúng mức<br /> nên các kênh rạch, sông ngòi này ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng gây mất vẻ mỹ<br /> quan và làm tổn thất rất lớn về tài nguyên nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của người<br /> dân.<br /> Vùng kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè nằm trên địa bàn thành phố cũng là một<br /> trong những con kênh hiện đang ô nhiễm nặng nề. Đã có dự án cải tạo kênh Nhiêu<br /> Lộc – Thị Nghè nhưng dự án này vẫn nhiều sai phạm, chậm trễ. Do vậy việc nghiên<br /> cứu đánh giá thực trạng ô nhiễm nguồn nước tại kênh Thị Nghè là việc làm cần thiết<br /> nhằm phục vụ quá trình thi công dự án.<br /> I.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI<br /> Phân tích thực trạng ô nhiễm tại kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.<br /> Đánh giá mức độ ô nhiễm tại vùng kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.<br /> Xây dựng các biện pháp khắc phục và hỗ trợ dự án môi trường tại kênh<br /> Nhiêu Lộc - Thị Nghè.<br /> I.3. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI<br /> Làm sáng tỏ chất lượng nước ở khu vực kênh Thị Nghè hiện nay trên cơ sở<br /> khảo sát hiện trạng, phân tích đánh giá chất lượng nước ở khu vực này. Từ đó nêu<br /> lên nguyên nhân gây ra biến đổi chất lượng nước ở khu vực.<br /> I.4. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI<br /> Cơ sở khoa học: qua kết quả nghiên cứu những chỉ tiêu về hóa học, sinh<br /> học, làm sáng tỏ hiện trạng về chất lượng nước tại khu vực kênh Nhiêu Lộc<br /> – Thị Nghè.<br /> Thực tiễn: những kết quả của đề tài sẽ giúp đề ra các biện pháp làm sạch và<br /> bảo vệ nguồn nước cũng như khai thác hợp lý nguồn tài nguyên nước,<br /> đồng thời hỗ trợ các quá trình thi công dự án môi trường của khu vực kênh<br /> Nhiêu Lộc - Thị Nghè.<br /> I.5. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI<br /> Do thời gian thực hiện đề tài không cho phép nên người thực hiện không thể<br /> đánh giá toàn bộ chất lượng nước ở kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè mà chỉ khoanh<br /> <br /> vùng và đánh giá một số điểm mà khả năng cho phép, từ cầu Kiệu, phường 8, quận<br /> 3 đến cầu Trần Khánh Dư mới, Tân Định, quận 1.<br /> Về mặt nội dung đề tài chủ yếu nghiên cứu về thực trạng ô nhiễm trên kênh<br /> Nhiêu Lộc –Thị Nghè bằng các chỉ tiêu hóa lí và một số chỉ tiêu khác.<br /> Dự án cải tạo kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè được Ngân hàng thế giới gia hạn<br /> đến tháng 9 năm 2011. Nhằm nắm được hiện trạng cùa vùng kênh thời gian qua,<br /> nhóm quyết định chọn và nghiên cứu đề tài: “Phân tích và đánh giá mức độ ô<br /> nhiễm nước tại kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè”.<br /> II. TỒNG QUAN TÀI LIỆU<br /> II.1.<br /> <br /> Hệ thống kênh rạch tiêu thoát nước của Tp. HCM<br /> <br /> Khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí Minh có 5 hệ thống kênh rạch chính<br /> với tổng chiều dài khoảng 55 km đảm nhận chức năng tiêu thoát nước cho khu vực<br /> nội thành, bao gồm:<br /> Hệ thống kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè.<br /> Hệ thống kênh Tân Hoá – Lò Gốm.<br /> Hệ thống kênh Tàu Hũ – kênh Đôi – kênh Tẻ.<br /> Hệ thống kênh Bến Nghé.<br /> Hệ thống kênh Tham Lương – Bến Cát – Vàm Thuật.<br /> Độ dốc của phần lớn các kênh rạch này là rất nhỏ, đáy kênh thì bị lấp đầy bởi<br /> các vật chất lắng đọng từ nước thải đô thị và rác rưởi ném từ các hộ dân cư sinh<br /> sống trên và ven kênh rạch cũng như các ghe xuồng buôn bán trên sông, do đó khả<br /> năng thoát nước rất kém. Nét đặc trưng của hệ thống kênh rạch thành phố là bị ảnh<br /> hưởng mạnh bởi thuỷ triều, một vài kênh còn bị ảnh hưởng bởi nhiều hướng. Kết<br /> quả là các chất ô nhiễm tồn đọng lại trong kênh và đang bị tích tụ dần. Sự ô nhiễm<br /> nước và tích tụ bùn lắng trên các kênh rạch này không chỉ làm xấu cảnh quan đô thị,<br /> đặc biệt khu vực gần phía trung tâm thành phố, mà còn ảnh hưởng không tốt đối với<br /> sức khoẻ cộng đồng.<br /> II.2.<br /> <br /> Hệ thống kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè<br /> <br /> Kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè chảy trên vùng trũng thấp của khối đất xám<br /> phát triển trên phù sa cổ có độ cao khoảng 8m, sa cấu là cát pha sét. Đây là hệ thống<br /> thoát nước chính tự nhiên cho nhiều lưư vực thuộc các quận nội thành Thành phố<br /> Hồ Chí Minh (Tân Bình, Gò Vấp, Phú Nhuận, Bình Thạnh, quận 10, quận 3 và<br /> quận 1) đổ ra sông Sài Gòn. Hệ thống này có lưu vực khoảng gần 3000ha, chiều dài<br /> dòng chính của kênh là 9470m, các chi lưu có chiều dài tổng cộng 8716m. Khi chưa<br /> nạo vét, ở đầu nguồn , kênh chỉ rộng từ 3 –5m, nhưng đến gần cửa sông, chiều rộng<br /> mở ra đến 60 – 80m và sâu 4 –5m. Dọc theo kênh có 52 cửa xả. Mặc dù có chiều<br /> dài khá xa nhưng độ chênh lệch giữa cao độ địa hình đầu nguồn (Tân Bình) và cuối<br /> nguồn (sông Sài Gòn) quá thấp, chỉ khoảng 1m. Mặt khác, dòng kênh phải qua<br /> nhiều khúc uốn từ đoạn cầu Lê Văn Sỹ đến cầu Bông nên mức độ chuyển tải các<br /> chất thải ra sông Sài Gòn rất kém.<br /> <br /> Trong suốt quá trình phát triển của Thành phố, hệ thống kênh Nhiêu Lộc –<br /> Thị Nghè đã từng (và vẫn tiếp tục) là nguồn tiếp nhận chất thải nói chung của mọi<br /> hoạt động dân sinh, dịch vụ, thương mại, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp trên<br /> lưu vực. Thế nhưng tất cả các chất thải đó đến nay hầu như vẫn chưa được xử lý mà<br /> thải trực tiếp vào kênh rạch gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường trầm trọng. Hơn<br /> thế nữa, nạn lấn chiếm lòng kênh rạch để xây cất nhà ở (hệ quả của quá trình đô thị<br /> hoá và phát triển dân số thiếu quy hoạch) của hàng vạn căn nhà ổ chuột trên hệ<br /> thống này hằng ngày đã thải trực tiếp các loại rác như phân, rác, xác súc vật xuống<br /> mặt nước càng làm tăng thêm mức độ ô nhiễm nguồn nước, thu hẹp dòng chảy gây<br /> bít tắt dòng chảy và làm mất vẻ mỹ quan đô thị một cách trầm trọng . Ngoài ra do<br /> các yếu tố khách quan, hệ thống kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè còn chịu ảnh hưởng<br /> của chế độ bán nhật triều không đều của biển Đông. Nên khi nước lớn, nuớc thải<br /> trên kênh rạch chưa kịp thoát ra sông Sài Gòn đã bị thuỷ triều dồn ứ đọng vào sâu<br /> trong rạch và trong đường cống, tạo điều kiện thuận lợi cho sự tích tụ các chất ô<br /> nhiễm và bồi lắng lòng kênh rạch, gây khó khăn lớn cho việc thoát nước của hệ<br /> thống này.<br /> Ngoài tuyến kênh chính, hệ thống kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè còn có các<br /> rạch nhánh:<br /> Rạch Văn Thánh: dài 2.200m, nằm trên địa bàn quận Bình Thạnh. Trước<br /> đây, có khả năng lưu thông thuỷ, nay đã bị bồi lấp nhiều, mất dần khả năng<br /> giao thông thuỷ và khả năng thoát nước.<br /> Rạch Cầu Sơn – Cầu Bông: dài 3.950m, cũng nằm trên địa bàn quận Bình<br /> Thạnh và ăn thông với rạch Văn Thánh. Tuyến rạch này hiện nay cũng bị<br /> bồi lấp nhiều.<br /> Rạch Bùi Hữu Nghĩa: là một tuyến rạch nhỏ dọc theo đường Bùi Hữu<br /> Nghĩa, thuộc địa bàn quận Bình Thạnh.<br /> Rạch Phan Văn Hân: nằm trên địa bàn quận Bình Thạnh. Nay đã bị lấp gần<br /> kín.<br /> Rạch Ông Tiêu: thuộc khu quy hoạch Miếu Nổi, thuộc địa bàn quận Phú<br /> Nhuận.<br /> Rạch Miếu Nổi: thuộc khu quy hoạch Miếu Nổi thuộc địa bàn quận Phú<br /> Nhuận.<br /> Rạch bùng binh.<br /> II.3.<br /> <br /> Tiến độ dự án tại kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè<br /> <br /> Ban quản lý dự án vệ sinh môi trường Tp. HCM cho biết đã hoàn thành việc<br /> nối thông tuyến cống bao thoát nước dài 8,5km trên kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Cụ<br /> thể:<br /> Tuyến cống bao thoát nước (đường kính 3m) dọc tuyến kênh Nhiêu Lộc Thị Nghè dài 8,5km, từ đoạn hợp lưu (Q.Tân Bình) về trạm bơm nước ở<br /> Q.Bình Thạnh là hạng mục chính quyết định sự thành công toàn bộ dự án.<br /> Bởi vì khi có tuyến cống này, toàn bộ nước thải của bảy quận trung tâm TP<br /> sẽ chảy vào đây về trạm bơm nước công suất 64.000 m3/giờ, để trạm này<br /> <br /> bơm nước ra sông Sài Gòn (giai đoạn 1 của dự án) thay vì hiện nay nước<br /> thải đổ trực tiếp vào kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.<br /> Bên cạnh tuyến cống bao nói trên, công trình còn một hạng mục quan trọng<br /> là lắp đặt tuyến cống bao có đường kính 3m từ trạm bơm nước Q.Bình<br /> Thạnh băng dưới đáy sông Sài Gòn qua quận 2 (dài 400m) để bơm nước<br /> thải được pha loãng ra sông. Khi hoàn thành hạng mục này, sẽ bít tất cả<br /> miệng cống hiện đang xả nước thải trực tiếp ra kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.<br /> Đồng thời sẽ nạo vét hơn 1 triệu m3 bùn đất ở lòng kênh để nước kênh<br /> trong xanh và không còn mùi hôi thối.<br /> Đến nay công trình đã thi công đạt hơn 90% khối lượng, trong đó đã hoàn<br /> thành nhiều hạng mục chính như đào hơn 70km các tuyến cống bao, các<br /> tuyến cống giữa đường, xây dựng nhà máy xử lý nước thải công suất<br /> 64.000m3, kè bờ hai bên kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè... Hiện các nhà thầu<br /> đang thi công kết nối các tuyến cống ở giữa đường vào tuyến cống ở hai<br /> bên đường. Một số tuyến đường sẽ thi công trở lại như đường Bùi Hữu<br /> Nghĩa (quận Bình Thạnh). Đường Nguyễn Kiệm (quận Phú Nhuận), đồng<br /> thời thi công đặt cống thoát nước băng dưới đường ray xe lửa nhằm kết nối<br /> tuyến cống thoát nước từ khu vực quận Gò Vấp vềquận Phú Nhuận để đưa<br /> nước thải vào tuyến cống bao.<br /> Ngoài ra, việc thi công lắp đặt cống thoát nước ở giao lộ Hoàng Văn Thụ Phan Đăng Lưu - Nguyễn Kiệm - Phan Đình Phùng để kết nối tuyến cống<br /> thoát nước từ các quận Bình Thạnh, Gò Vấp và Phú Nhuận vào tuyến cống<br /> bao trên kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè cũng sắp hoàn thành. Công trình này<br /> có tiến độ chậm do vướng nhiều công trình ngầm, dự kiến hoàn thành vào<br /> cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 năm 2011.<br /> Dự án vệ sinh môi trường TP đã thiết kế xây dựng kè hai bên kênh theo<br /> mặt đường hiện hữu và công trình đã được thực hiện cách đây nhiều năm.<br /> Trong khi đó, dự án mở rộng đường ven kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè mới<br /> được thiết kế và thi công (do Khu Quản lý giao thông đô thị số 1 làm chủ<br /> đầu tư), nên có sự chênh lệch về cao độ mặt đường và mặt bờ kè ven kênh.<br /> Tuy nhiên, khi hoàn thành các hạng mục trồng cây xanh, chiếu sáng, lắp<br /> hàng rào ven kênh... cảnh quan toàn bộ tuyến đường Nhiêu Lộc - Thị Nghè<br /> sẽ rất đẹp.<br /> Theo kế hoạch, công trình sẽ hoàn thành cơ bản vào cuối năm 2011. Tuy<br /> nhiên, sẽ có một số ít công việc phải tiếp tục thi công vào đầu năm 2012.<br /> Nhà tài trợ - Ngân hàng thế giới (WB) - đã chấp nhận hoàn thành giải ngân<br /> toàn bộ dự án trị giá 314triệu USD (vốn vay WB và vốn đối ứng của Nhà<br /> nước) vào giữa năm 2012.<br /> (trích dẫn theo Ngọc Ẩn, “Dự án kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè bao giờ<br /> xong?”, Tuoitreonline, ngày 16/08/2011).<br /> <br />