Đề tài nghiên cứu khoa học: Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học (Nghiên cứu từ thực tiễn Trường Đại học Nội vụ Hà Nội)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học (Nghiên cứu từ thực tiễn Trường Đại học Nội vụ Hà Nội)" nhằm phân tích thực trạng năng lực QTRR của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội và các cơ sở giáo dục đại học, đề xuất giải pháp nhằm tăng cường năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nói riêng và các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học: Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học (Nghiên cứu từ thực tiễn Trường Đại học Nội vụ Hà Nội)

BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG NĂNG LỰC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC (NGHIÊN CỨU TỪ THỰC TIỄN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI) Mã số: ĐTCT.2022.140 Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lê Thị Tố Nga Hà Nội, tháng 7/2022
BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG NĂNG LỰC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC (NGHIÊN CỨU TỪ THỰC TIỄN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI) Mã số: ĐTCT.2022.140 Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lê Thị Tố Nga Thành viên đề tài: 1. ThS. Hồ Phan Lâm Trường 2. ThS. Nông Hoàng Anh 3. Nguyễn Thị Kim Phượng 4. ThS. Nguyễn Thị Hồng Luyến Hà Nội, tháng 7/2022
LỜI CAM ĐOAN Nhóm tác giả xin cam đoan đề tài: “Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học (Nghiên cứu từ thực tiễn Trường Đại học Nội vụ Hà Nội)” là kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài là trung thực và hoàn toàn không sao chép hoặc sử dụng kết quả nghiên cứu của đề tài nào tương tự. Nếu có sự sao chép kết quả nghiên cứu của đề tài khác, chúng tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm./. Hà Nội, ngày 06 tháng 10 năm 2022 Nhóm tác giả
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ DANH MỤC BIỂU ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu ........................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài................................. 4 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ................................................ 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................ 9 5. Giả thuyết nghiên cứu .................................................................................... 9 6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài .............................................................. 9 7. Bố cục của đề tài ........................................................................................... 11 Chương 1 ........................................................................................................... 13 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NĂNG LỰC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC...................................................................................... 13 1.1. Một số khái niệm có liên quan .................................................................. 13 1.1.1. Rủi ro ........................................................................................................ 13 1.1.2. Quản trị rủi ro .......................................................................................... 14 1.1.3. Cơ sở giáo dục đại học ............................................................................. 15 1.1.4. Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học ............................. 16 1.2. Các loại rủi ro và nguy cơ rủi ro trong cơ sở giáo dục đại học.............. 16 1.2.1. Đặc điểm của các cơ sở giáo dục đại học ............................................... 16 1.2.2. Các loại rủi ro trong cơ sở giáo dục đại học........................................... 18 1.2.3. Nguy cơ rủi ro trong cơ sở giáo dục đại học .......................................... 24 1.3. Quản trị rủi ro trong cơ sở giáo dục đại học ........................................... 25 1.3.1. Quản trị rủi ro bị động ............................................................................ 25 1.3.2. Quản trị rủi ro chủ động ......................................................................... 26 1.4. Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học ............................... 27
1.4.1. Năng lực xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược quản trị rủi ro .... 27 1.4.2. Năng lực về tổ chức bộ máy quản trị rủi ro ............................................ 28 1.4.3. Năng lực về nguồn nhân lực quản trị rủi ro .......................................... 29 1.4.4. Năng lực về tài chính trong quản trị rủi ro ............................................ 29 1.4.5. Năng lực hệ thống thông tin quản lý và cơ sở hạ tầng tin học trong quản trị rủi ro .............................................................................................................. 30 1.4.6. Năng lực vận hành quy trình và các công cụ quản trị rủi ro ................ 30 1.5. Kinh nghiệm xây dựng và tăng cường năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học ....................................................................................... 34 1.5.1. Chính sách quản trị rủi ro của Trường Đại học Greenwich, Anh ........ 34 1.5.2. Đại học Auburn, Alabama, Hoa Kỳ ........................................................ 35 1.5.3. Đại học Edge Hill, Vương quốc Anh ...................................................... 36 1.5.4. Một số bài học rút ra trong xây dựng năng lực QTRR cho các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam ..................................................................................... 36 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ................................................................................... 37 Chương 2. NĂNG LỰC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI ....................................................................................................... 38 2.1. Tổng quan về Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ........................................ 38 2.1.1. Giới thiệu chung ...................................................................................... 38 2.1.2. Cơ cấu tổ chức ......................................................................................... 39 2.1.3. Nguồn nhân lực ....................................................................................... 39 2.1.4. Bối cảnh đặt ra yêu cầu phải quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ................................................................................................................ 40 2.2. Các loại rủi ro và nguy cơ rủi ro đối với Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ............................................................................................................................ 42 2.2.1. Thực trạng hoạt động của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội và những rủi ro thường xảy ra ................................................................................................ 42 2.2.2. Nguy cơ rủi ro đối với Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ......................... 51 2.3. Thực trạng năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ............................................................................................................................ 52 2.3.1. Năng lực xây dựng và thực hiện chiến lược quản trị rủi ro .................. 53
2.3.2. Năng lực về tổ chức bộ máy quản trị rủi ro ............................................ 60 2.3.3. Năng lực xây dựng nguồn nhân lực quản trị rủi ro .............................. 63 2.3.4. Năng lực tài chính cho quản trị rủi ro.................................................... 69 2.3.5. Năng lực hệ thống thông tin quản lý và cơ sở hạ tầng tin học trong quản trị rủi ro .............................................................................................................. 72 2.3.6. Năng lực vận hành quy trình và các công cụ quản trị rủi ro ................ 73 2.4. Đánh giá năng lực quản trị rủi ro tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội . 73 2.4.1. Về ưu điểm ............................................................................................... 73 2.4.2. Về hạn chế ................................................................................................ 75 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế........................................................... 77 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ................................................................................... 79 Chương 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI VÀ ĐỊNH HƯỚNG CHO CÁC ... 80 CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VIỆT NAM ................................................... 80 3.1. Căn cứ xây dựng giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học ............................................................................................ 80 3.1.1. Căn cứ xây dựng giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro đối với các cơ sở giáo dục đại học nói chung ...................................................................... 80 3.1.2. Căn cứ xây dựng giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ...................................................................................... 83 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội và đề xuất giải pháp định hướng cho các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam .................................................................................... 84 3.2.1. Giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản trị rủi ro đối với Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ............................................................................................. 84 3.2.2. Đề xuất các định hướng giải pháp hoàn thiện năng lực quản trị rủi ro đối với các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay .................................. 93 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ................................................................................... 95 KẾT LUẬN........................................................................................................ 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 97 PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Từ viết nguyên 1 CNTT Công nghệ thông tin 2 DNNN Doanh nghiệp nhà nước 3 ĐHNV Đại học Nội vụ 4 GDĐH Giáo dục đại học 5 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 6 KHCN Khoa học công nghệ 7 NCKH Nghiên cứu khoa học 8 QTRR Quản trị rủi ro 9 RR Rủi ro
DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang 1 Bảng 2. 1. So sánh tầm nhìn, sứ mạng, giá trị cốt lõi Trường 57 ĐHNV Hà Nội giai đoạn 2014 – 2020 và 2019 – 2025 2 Bảng 2. 2. Kết quả tài chính năm 2017, 2018 71 3 Bảng 2. 3. Dự toán chi phí cho các hoạt động về môi trường, sức 72 khoẻ, an ninh trật tự, phòng cháy, chữa cháy năm 2017 – 2018 4 Bảng 2. 4. Thống kê dữ liệu về QTRR qua website của các cơ 77 sở GDĐH Việt Nam
DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ STT Tên hình vẽ, sơ đồ Trang 1 Hình 0.1. Khung lý thuyết năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo 13 dục đại học 2 Hình 1. 1. Mô hình ma trận SWOT 32 3 Sơ đồ 2. 1. Cơ cấu tổ chức Trường Đại học Nội vụ Hà Nội 61 4 Sơ đồ 2. 2. Cơ cấu tổ chức Phân hiệu Trường ĐHNV Hà Nội tại 62 Quảng Nam 5 Sơ đồ 2. 3. Cơ cấu tổ chức Khoa Hành chính học 62 6 Sơ đồ 3. 1. Đề xuất quy trình quản trị rủi ro của Trường Đại học 90 Nội vụ Hà Nội 7 Sơ đồ 3. 2. Đề xuất khung quản trị rủi ro của Trường Đại học 93 Nội vụ Hà Nội 8 Hình 3.1. Nguyên tắc, khuôn khổ và quy trình quản trị rủi ro 95 theo tiêu chuẩn ISO 31000: 2018
DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Tên biểu đồ Trang 1 Biểu đồ 2. 1. Các loại rủi ro thường xảy ra tại Trường ĐHNV 52 Hà Nội 2 Biểu đồ 2. 2. Nguy cơ rủi ro của Trường ĐHNV Hà Nội 53 3 Biểu đồ 2. 3. Năng lực xây dựng chiến lược quản trị rủi ro của 55 Trường ĐHNV Hà Nội 4 Biểu đồ 2. 4. Đầu mối về quản trị rủi ro ở Trường ĐHNV Hà 63 Nội 5 Biểu đồ 2. 5. Sự quan tâm của viên chức, người lao động đối 68 với vấn đề quản trị rủi ro của Trường ĐHNV Hà Nội 6 Biểu đồ 2. 6. Mức độ nhận biết rủi ro của viên chức, người 69 lao động Trường ĐHNV Hà Nội 7 Biểu đồ 2. 7. Phản ứng của viên chức, người lao động với rủi 69 ro tại Trường ĐHNV Hà Nội 8 Biểu đồ 2. 8. Tần suất tham gia các chương trình tập huấn, bồi dưỡng về QTRR của viên chức, người lao động Trường 70 ĐHNV Hà Nội 9 Biểu đồ 2. 9. Đánh giá năng lực QTRR của Trường ĐHNV 76 Hà Nội
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Chúng ta đang sống trong thời đại của những thành tựu lớn lao của lịch sử loài người nhưng cũng đồng thời ẩn chứa rất nhiều những biến động khó lường một cách bất ngờ và đa chiều. “Sự ra đời của Internet đã thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá, làm cho thế giới trở nên “phẳng” hơn, từ đó thách thức sự tồn tại của các mô hình quản trị truyền thống. Như một giọt nước tràn ly, đại dịch Covid-19 đã làm cho cả thế giới nhận ra rằng, một biến cố xảy ra tại một quốc gia có thể làm cho cả thế giới bị ảnh hưởng, hơn nữa, thế giới cũ sẽ không quay lại mà xuất hiện trạng thái “bình thường mới”” (Hải. H.V. & Anh, Đ.V.P., 2021). Trong bối cảnh đó, tất cả các đối tượng đều bị chi phối và đứng trước những thách thức cấp thiết buộc phải thay đổi để tồn tại và phát triển. Các cơ sở giáo dục đại học cũng không nằm ngoài guồng quay đó. Rủi ro luôn tiềm ẩn để gây ra những tổn thất to lớn và đặc biệt là vô cùng khó khăn trong nhận diện và dự báo. Để có thể tồn tại và phát triển được trong một thế giới “nơi mà sự thay đổi ngày càng lớn hơn, nơi mà tương lai hầu như không thể dự đoán được, nơi mà các lựa chọn tăng lên theo cấp số nhân và cách chúng ta suy nghĩ về những lựa chọn này chắc chắn đã thay đổi” (CRG Global, 2018), các cơ sở giáo dục đại học càng phải tăng cường hơn nữa năng lực nhận diện rủi ro và thích ứng với các rủi ro bất thường và không thể dự báo trước. Brewer và Walker (2011) trong bài viết Quản trị rủi ro trong môi trường đại học đã lập luận về bối cảnh giáo dục đại học phức tạp trong một môi trường toàn cầu cạnh tranh. Theo ông, những thay đổi đáng kể trong bối cảnh hiện đại đã ảnh hưởng đến các hoạt động của trường đại học và làm phát sinh nhiều RR hơn. Các tác nhân gây rủi ro đang gia tăng áp lực lên các cơ sở giáo dục đại học và đòi hỏi họ phải quản trị rủi ro một cách hiệu quả. Ở Việt Nam, cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước theo cơ chế thị trường định hướng XHCN, quản trị đại học liên tục được đổi mới và từ năm 2013 đến nay được đổi mới “căn bản, toàn diện” từ hệ thống giáo dục đại học đến các thành phần, cấu trúc của nó, từ cơ chế lãnh đạo, quản lý đến các hoạt động giáo dục đại học. Quản trị đại học của Việt Nam đang phát triển theo mô hình hiện đại, chuyên nghiệp đặc trưng bởi sự phối hợp các loại quyền lực đa dạng có sự phân quyền, tản quyền giữa các cơ quan nhà nước, trao quyền tự chủ cho các trường đại học và sự tham gia công bằng, dân chủ, sáng tạo của các bên liên quan; một mặt phải chấp hành pháp luật của nhà 1
nước, mặt khác phải tính đến các tín hiệu thị trường cung, cầu và phải huy động sự tham gia của giảng viên, nhà khoa học, người học, người lao động và các thành phần khác nhằm nâng cao chất lượng và mở rộng cơ hội giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh hội nhập thế giới. Những thách thức đó ngày càng gia tăng áp lực lên các cơ sở GDĐH và đòi hỏi họ phải QTRR hiệu quả. Trong phạm vi cơ sở GDĐH, sự cạnh tranh gay gắt về giảng viên, sinh viên, nhân viên và nguồn lực tài chính; áp lực tăng năng suất, khả năng đáp ứng, trách nhiệm giải trình trong điều kiện giảm chi phí; tăng cường giám sát từ bên ngoài từ Chính phủ, xã hội và các đoàn thể; các công nghệ mới mạnh mẽ đòi hỏi đầu tư đáng kể cả nguồn lực tài chính và nhân lực; gia tăng cạnh tranh trên thương trường; và gia tăng mức độ kiện tụng nói chung và trong nội bộ, với mức độ ngày càng tăng về hậu quả tài chính. Bên cạnh đó, những tiến bộ của công nghệ thông tin cũng ảnh hưởng đến giáo dục đại học trong hai lĩnh vực chính: thứ nhất, với sự ra đời của điện tử hoặc e-learning, dẫn đến những thay đổi đáng kể trong cách học và dạy truyền thống, dẫn đến tăng tính linh hoạt để đổi lấy giảm liên hệ hướng dẫn trực tiếp; thứ hai, tự động hóa các dịch vụ hỗ trợ sinh viên như tuyển sinh và ghi danh, và cung cấp một nền tảng chung cho phép hợp nhất các chức năng tài chính và quản trị khác. Do đó mà, QTRR trong cơ sở GDĐH ngày càng trở nên cấp thiết và quan trọng đối với tất cả các cơ sở GDĐH nhằm quản lý hiệu quả về chi phí đối với tất cả các nguồn lực; hiệu quả hơn trong việc sử dụng các nguồn lực hạn chế, duy trì lợi thế cạnh tranh, tăng cường sử dụng các nguồn lực hiện có; loại bỏ việc trả tiền phạt cho việc không tuân thủ quy định; tăng cường vốn và giảm tổn thất tài sản; tăng doanh thu; giảm chi phí pháp lý, tăng cường thông tin liên lạc giữa các bộ phận, quản lý rủi ro khép kín; và giảm các khiếu nại hoặc tổn thất hoạt động bằng cách tăng cường ngăn ngừa tổn thất. Theo khảo sát sơ bộ của nhóm nghiên cứu, hầu hết các cơ sở GDĐH ở Việt Nam hiện nay đều không vận dụng một quy trình QTRR nào trong hệ thống hoặc nếu có thì cũng không coi đó là một hoạt động cơ bản trong các chu trình quản lý của mình. Trong 20 cơ sở GDĐH được lựa chọn ngẫu nhiên (bao gồm cả cơ sở GDĐH công lập, tư thục) để khảo sát trang web chính thức của Trường về việc họ có áp dụng bất cứ một chương trình hay chính sách QTRR nào trong tổ chức hay không, kết quả cho thấy 20/20 trường đều không có bất cứ một thông tin nào về QTRR, trong đó kể cả những trường đã được cấp chứng nhận kiểm định 2
chất lượng GDĐH, nơi mà QTRR được coi như là một trong những tiêu chuẩn cần có của hệ thống quản trị nhà trường. Là một cơ sở GDĐH công lập trong hệ thống giáo dục quốc dân, “năm 2020, Trường Đại học Nội vụ Hà Nội là một trong 50 cơ sở GDĐH đã được cấp Giấy chứng nhận đạt chuẩn CSGD theo quy định của Bộ Giáo dục và đào tạo” (Kha, T., 2022), cơ sở vật chất và chất lượng giáo dục đào tạo ngày càng được nâng cao, cơ bản đáp ứng được nhiệm vụ trong tình hình mới. Tuy nhiên, thực tiễn năng lực và kết quả hoạt động của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội cũng còn nhiều vấn đề cần giải quyết như thời gian đào tạo bậc đại học của Trường còn ngắn (chưa được 10 năm), đến nay mới có 5 khóa tốt nghiệp đại học nên số lượng sinh viên có trình độ đại học do Trường đào tạo và cấp bằng tốt nghiệp chưa nhiều; Trường cũng chưa tổ chức đào tạo trình độ tiến sĩ, chưa đạt ngưỡng đào tạo trình độ cao nhất mà một cơ sở GDĐH cần thực hiện; đội ngũ giảng viên trẻ còn thiếu kinh nghiệm trong thực tiễn; tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ và tỷ lệ viên chức trực tiếp tham gia giảng dạy chưa thực sự cao… Trong khi đó, những tác động của bối cảnh khách quan, môi trường bên trong và bên ngoài ngày càng đem lại nhiều thách thức cho công tác quản lý và vận hành Nhà trường để đạt được tầm nhìn và mục tiêu đã đặt ra. Có thể thấy, RR hiện hữu là rất nhiều và ngày càng khó dự báo cũng như đưa ra các biện pháp ứng phó. Do đó, vấn đề nâng cao năng lực QTRR của Nhà trường nhằm xây dựng được những tiền đề vững chắc để hoạt động QTRR đạt hiệu quả là yêu cầu cần thiết và cấp bách trong bối cảnh hiện tại. Với ý nghĩa đó, nhóm nghiên cứu đã hình thành ý tưởng thực hiện đề tài: “Năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học (nghiên cứu từ thực tiễn Trường Đại học Nội vụ Hà Nội)” nhằm cung cấp những cơ sở lý thuyết về QTRR và năng lực QTRR của các cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh xã hội hiện đại ngày nay. Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn từ Trường Đại học Nội vụ Hà Nội, nhóm tác giả mong muốn sẽ xây dựng được những giải pháp khả thi và hiệu quả trong việc tăng cường năng lực QTRR, đặc biệt là năng lực thích ứng một cách linh hoạt với những RR cho các cơ sở GDĐH trong quá trình thực thi sứ mệnh của mình. Như bất cứ một thiết chế nào trong xã hội, các cơ sở GDĐH luôn hướng đến mục tiêu vững mạnh, phát triển và trường tồn. Muốn làm được những điều đó, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội hiện đại luôn biến động không ngừng, cần gia tăng năng lực một cách toàn diện về cả tổ chức bộ máy, vật chất tài chính; khoa học, công nghệ và đội ngũ, con người. Trong đó, năng lực QTRR là tiền đề đảm bảo cho các năng lực còn lại được củng cố và duy trì. 3
Kết quả của đề tài mong muốn sẽ trở thành một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho các tổ chức, các nhà nghiên cứu muốn tìm hiểu các vấn đề lý luận về RR và năng lực QTRR của các tổ chức nói chung và các cơ sở giáo dục đại học nói riêng. Bên cạnh đó, nhóm tác giả cũng mong muốn đề tài sẽ là nguồn tham khảo quan trọng cho Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nói riêng, các cơ sở giáo dục đại học nói chung trong việc phát triển năng lực quản trị rủi ro của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2.1. Các công trình nghiên cứu về năng lực quản trị rủi ro Năng lực quản trị rủi ro là năng lực xác định, phân tích, đánh giá và phản ứng trước các rủi ro trong quá trình thực hiện mục tiêu công việc. Các công trình nghiên cứu về năng lực quản trị rủi ro chủ yếu về tài chính, tín dụng dành cho đối tượng là tổ chức tư nhân như doanh nghiệp, ngân hàng. Cụ thể là một số công trình sau: Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh (2013), Quản trị rủi ro tài chính, NXB Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh. Cuốn sách bao gồm 8 chương, cung cấp những kiến thức cơ bản về rủi ro, rủi ro tài chính; các giải pháp và công cụ quản lý rủi ro tài chính bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất và rủi ro tỷ giá. Cuốn sách cũng giới thiệu phương pháp xác định giá trị rủi ro (VAR) và ứng dụng của phương pháp VAR trong quản lý đầu tư và rủi ro tài chính. Tiến, Đ.Q. (2021), “Giải pháp nâng cao năng lực quản trị rủi ro tài chính tại các doanh nghiệp nhà nước”, Tạp chí Tài chính định kỳ tháng 4/2021: Bài viết tập trung phân tích các rủi ro về tài chính trong hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, với 2 loại hình rủi ro cụ thể là rủi ro nội tại của doanh nghiệp và rủi ro bên ngoài doanh nghiệp. Tác giả đã phân tích nguyên nhân của các loại rủi ro này trong hoạt động của DNNN cũng như đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản trị rủi ro về tài chính của các doanh nghiệp này. Hiện, N.Q. (2016), “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội”, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện Tài chính. Về mặt lý luận, luận án đã làm rõ những khái niệm liên quan đến quản trị rủi ro về tín dụng của ngân hàng thương mại, sự cần thiết phải quản lý các rủi ro về tín dụng trong ngân hàng và phân tích những kinh nghiệm quản lý rủi ro về tín dụng ở các ngân hàng. Các công trình trên đây đã cung cấp cho nhóm tác giả những cái nhìn cơ bản về rủi ro và nhận diện các loại rủi ro trong các loại hình tổ chức. Đồng thời, thông qua các công trình này, tác giả cũng bước đầu có những định hình về quản 4
trị rủi ro, sự cần thiết phải quản trị rủi ro trong vận hành hoạt động của một tổ chức. 2.2. Công trình nghiên cứu về năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học 2.2.1. Các công trình của tác giả nước ngoài Rabihah Md.Sum & Zurina Md.Saad (2017), “Risk management in Universities” - “Quản trị rủi ro trong các cơ sở giáo dục đại học”, Hội thảo quốc tế lần thứ 3 về lãnh đạo có hướng dẫn của Qalb trong tổ chức giáo dục đại học. Trong bài viết này, tác giả đã giải thích và thảo luận về những rủi ro trong môi trường đại học ở Malaysia, các yếu tố thúc đẩy sự xuất hiện của rủi ro và lợi ích của hoạt động QTRR. Bài viết cũng xây dựng một quy trình QTRR trong môi trường của các cơ sở giáo dục đại học. Nghiên cứu đã góp phần nâng cao hiểu biết và kiến thức về QTRR với vai trò như là một công cụ quản lý hiệu quả để hỗ trợ các cơ sở GDĐH đạt được các mục tiêu chiến lược của mình. Helsloot and W.Jong (2006), “Risk Management in Higher Education and Research in the Neitherlands”: Công trình này đã nghiên cứu về rủi ro trong giáo dục đại học trên cơ sở phân loại thành ba lĩnh vực. Việc phân chia thành ba lĩnh vực khảo sát giúp cho việc quan sát những loại rủi ro chỉ xuất phát trong khu vực giáo dục đại học (quyền giám hộ tri thức), những loại rủi ro phụ thuộc vào sự phát triển trong xã hội (mô hình thu nhỏ của xã hội) và những rủi ro mà tất cả các loại hình tổ chức đều phải đối mặt. Kết quả khảo sát thực địa (thông qua bảng câu hỏi, họp và phỏng vấn) của nghiên cứu này đã đi đến kết luận rằng các cơ sở giáo dục đại học vẫn chưa thường xuyên có chính sách tổng hợp về an toàn, an ninh và quản lý khủng hoảng. Các tổ chức, nhân viên và sinh viên còn nhận thức hạn chế về phạm vi rủi ro mà họ và môi trường của họ phải đối mặt. Đồng thời, các thành viên có xu hướng không chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực này với người khác trong tổ chức. University of Greenwich (2020), Risk management Policy: Trong văn bản này, Trường Đại học Greenwich đã xây dựng chính sách quản trị rủi ro của mình, thiết kế các mục tiêu, xây dựng khuôn khổ quản trị rủi ro, phân tích vai trò và trách nhiệm của các cơ quan có liên quan trong quá trình xây dựng và thực hiện chính sách QTRR. Văn bản này đã đưa ra được một quy trình QTRR chặt chẽ, thống nhất và cụ thể làm căn cứ để tổ chức thực hiện chính sách QTRR trong nội bộ nhà trường một cách hiệu quả. 5
2.2.2. Các công trình của tác giả trong nước Anh, V.T.L. (2021), “Kinh nghiệm quản trị đại học ở một số nước và gợi ý tiếp tục hoàn thiện pháp luật về quản trị đại học ở Việt Nam”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, truy xuất từ https://tcdcpl.moj.gov.vn/qt/tintuc/Pages/xay-dung- phap-luat.aspx?ItemID=614. Trong bài viết này, tác giả đã phân tích các đặc điểm về quản trị đại học tại Việt Nam và giới thiệu một số mô hình quản trị đại học trên thế giới. Tài, T.A. (2021), “Quản trị đại học theo mô hình doanh nghiệp”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Quản trị thông minh trong môi trường phức hợp toàn cầu: Lý luận và thực tiễn”, Viện Quản trị kinh doanh, Trường Đại học kinh tế, Đại học quốc gia Hà Nội. Trong bài viết này, tác giả đã phân tích bối cảnh của các trường đại học trong môi trường cạnh tranh, tính tất yếu và đặc điểm của quản trị đại học theo mô hình doanh nghiệp cũng như đưa ra một số đề xuất nhằm quản trị đại học theo mô hình doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay. Dương, T.T.T. (2017), “Nhận diện rủi ro trong quản lý nhân sự tại Trường Đại học Dân lập Hải Phòng”, Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Dân lập Hải Phòng. Luận văn đã làm rõ khái niệm rủi ro và quản lý rủi ro, những lợi ích của quản lý rủi ro và chỉ rõ những rủi ro cụ thể trong hoạt động quản trị nhân sự ở các trường đại học. Trong luận văn, tác giả cũng đã đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế các rủi ro trong quản trị nhân sự tại Trường Đại học Dân lập Hải Phòng. Đào, H.T., Quyết, Đ.T., Chi, P.M. & Linh, N.T. (2019), “Giải pháp ứng phó RR của các công ty dầu khí trên thế giới”, Tạp chí Dầu khí số 12 - 2019. Trên thực tế, các công trình nghiên cứu về cả lý luận và thực tiễn về QTRR trong cơ sở GDĐH ở Việt Nam là vô cùng hạn chế. Do đó, để có cơ sở để thực hiện nghiên cứu, nhóm tác giả đã tham khảo các công trình bàn về QTRR cũng như về hoạt động quản trị đại học trong bối cảnh hiện tại để có được những nền tảng cơ bản nhất phục vụ cho việc thực hiện nghiên cứu của mình. Công trình này là một trong số những công trình đã giúp nhóm tác giả có được những cái nhìn khách quan về các loại RR trong hoạt động của các tổ chức nói chung, xem xét bản chất của các loại RR, từ đó liên hệ với các loại RR trong cơ sở GDĐH giúp cho việc xây dựng nền tảng lý thuyết về RR và QTRR trong cơ sở GDĐH. Anh, N.T. & Thuỷ, T.T.T. (2021), “Tác động của quản trị rủi ro đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế. Bài viết nghiên cứu tác động của quản trị rủi ro đến kết quả 6
hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội thông qua khảo sát 181 doanh nghiệp. Qua kết quả phân tích dữ liệu, nhóm tác giả đã đi đến kết luận, có 4 yếu tố QTRR có tác động tích cực đến kết quả hoạt động của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn thành phố Hà Nội, gồm có: Khẩu vị RR và mức độ chấp nhận RR, Thiết lập Chiến lược và mục tiêu, Quy trình QTRR, Báo cáo và công bố thông tin RR. Từ đó, các tác giả đề xuất giải pháp để thực hiện QTRR doanh nghiệp hiệu quả hơn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn thành phố Hà Nội. Công trình này đã giúp nhóm nghiên cứu có được những định hướng cơ bản về RR trong các doanh nghiệp và cách thức tác động của các RR đó đến doanh nghiệp. Các cơ sở GDĐH ngày nay đang hoạt động với những đặc trưng, đặc điểm giống với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, do đó mà đây cũng là một công trình có nhiều gợi ý tham khảo hữu ích cho nhóm nghiên cứu. Đại học Quốc gia Tp. Hồ Chí Minh (2019), Tài liệu hội thảo “Quản lý rủi ro cho các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam trong bối cảnh giáo dục 4.0”, Hội thảo đã tập trung làm rõ các khái niệm quản lý rủi ro (Risk Management), các rủi ro đối với CSGD trong bối cảnh giáo dục 4.0, xây dựng kế hoạch ứng phó (Emergency Plan) các rủi ro cũng như các phương pháp để quản lý rủi ro và khủng hoảng truyền thông (Crisis Communications) ở các CSGD đại học… Các công trình trên đã có những định hướng cơ bản về rủi ro và quản trị rủi ro nói chung cũng như trong tổ chức, vận hành các cơ sở giáo dục đại học nói riêng. Đây là những nguồn tham khảo quý báu cho tác giả khi nghiên cứu, tìm hiểu về quản trị rủi ro ở các cơ sở giáo dục đại học để triển khai đề tài của mình. Tuy nhiên, hầu hết các công trình được liệt kê trên đây chưa có công trình nào đề cập đến khía cạnh về năng lực quản trị rủi ro nói chung và năng lực QTRR của các cơ sở giáo dục đại học nói riêng, làm rõ nội dung năng lực QTRR của các cơ sở GDĐH cũng như chỉ ra những định hướng xây dựng năng lực QTRR của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam. Đây chính là khoảng trống để nhóm nghiên cứu có thể khai thác và triển khai trong đề tài nghiên cứu của mình. Việc thống kê các công trình trên đây mặc dù chưa phản ảnh một cách đầy đủ, toàn diện về những nội dung mà đề tài triển khai. Tuy nhiên, ở những khía cạnh khác nhau, các công trình này đã giúp nhóm tác giả có được những kiến thức nền tảng, những định hướng hữu ích cho việc nghiên cứu thực tiễn QTRR ở các cơ sở GDĐH của Việt Nam, trên cơ sở đó có những đề xuất phù hợp nhằm nâng cao năng lực QTRR của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nói riêng, các cơ sở GDĐH nói chung. Những đóng góp mới của đề tài: 7
- Xây dựng khung lý thuyết về năng lực rủi ro của cơ sở giáo dục đại học nói chung. - Phân loại rủi ro cũng như phân loại các nguy cơ rủi ro dựa trên những đặc thù của cơ sở giáo dục đại học. - Nghiên cứu và đề xuất 2 khuynh hướng quản trị rủi ro phù hợp với cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam, đó là quản trị rủi ro bị động và quản trị rủi ro chủ động. - Xây dựng được khung nội dung về năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học. - Xây dựng được một quy trình quản trị rủi ro thống nhất và phù hợp với các cơ sở giáo dục đại học. - Về thực tiễn, nhóm tác giả đã tiến hành khảo sát thực tế đối với viên chức, người lao động Trường Đại học Nội vụ Hà Nội để thu thập các dữ liệu sơ cấp bên cạnh các dữ liệu thứ cấp về rủi ro và năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. - Đặc biệt là, nhóm tác giả đã có thực hiện một khảo sát sơ bộ về năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học nói chung dựa trên những thông tin thu thập từ website của các tổ chức này. - Trong nội dung chương 3, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được một hệ thống các giải pháp đồng bộ và phù hợp nhằm nâng cao năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội cũng như các cơ sở giáo dục đại học nói chung. Đặc biệt là nhóm tác giả đã đề xuất được quy trình quản trị rủi ro áp dụng cho Trường Đại học Nội vụ Hà Nội và một khung quản trị rủi ro với những phương pháp và công cụ cụ thể cho từng bước trong quy trình quản trị rủi ro. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hoá lý luận về năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học; - Trên cơ sở phân tích thực trạng năng lực QTRR của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội và các cơ sở giáo dục đại học, đề xuất giải pháp nhằm tăng cường năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nói riêng và các cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam nói chung. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản trị rủi ro nói chung, năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học; 8
- Xây dựng khung lý thuyết về năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học; - Tìm hiểu cơ sở thực tiễn về năng lực quản trị rủi ro ở một số cơ sở giáo dục đại học trong và ngoài nước; - Khảo sát thực tiễn năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội; - Đánh giá năng lực quản trị rủi ro của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội dựa trên dữ liệu đã thu thập, phân tích những ưu, nhược điểm và chỉ ra hạn chế của các nhược điểm; - Trên cơ sở những bối cảnh về quản trị rủi ro ở các cơ sở giáo dục đại học nói chung, Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nói riêng, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học này. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu được xác định của đề tài là năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian: nghiên cứu ở các cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam. Số liệu điều tra, khảo sát chủ yếu thực hiện tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu, nhận diện năng lực quản trị rủi ro của cơ sở giáo dục đại học trong thời gian từ năm 2017 đến 2021. 5. Giả thuyết nghiên cứu Từ nền tảng cơ sở lý luận, nhóm tác giả xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu gồm có 6 nội dung: Năng lực xây dựng và thực hiện chiến lược QTRR, năng lực về tổ chức bộ máy QTRR, năng lực về nhân sự QTRR, năng lực về tài chính cho QTRR, năng lực về hệ thống thông tin quản lý và cơ sở hạ tầng tin học trong QTRR, năng lực về vận hành quy trình và các công cụ QTRR. Từ cơ sở lý luận và khung lý thuyết, nhóm tác giả đặt ra giả thuyết nghiên cứu như sau: Năng lực quản trị rủi ro của các cơ sở giáo dục đại học, trong đó có Trường Đại học Nội vụ Hà Nội còn nhiều hạn chế. 6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài 6.1. Phương pháp thu thập dữ liệu 9
Nguồn dữ liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài bao gồm cả nguồn dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Đối với mỗi loại dữ liệu trên, tác giả lại có phương pháp thu thập riêng để có được nguồn dữ liệu trung thực, đáng tin cậy nhất phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. - Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: Để có được dữ liệu thứ cấp, tác giả thu thập nhiều công trình nghiên cứu trong nước và nước ngoài đi trước có liên quan đến RR, QTRR, quản trị đại học, quản trị doanh nghiệp như sách tham khảo, công trình nghiên cứu có liên quan trên các tạp chí khoa học chuyên ngành, bài viết mang tính nghiên cứu và trao đổi trên các diễn đàn internet, văn bản pháp luật, văn bản nội bộ của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội, v.v. Sau khi thu thập các tài liệu trên, tác giả thực hiện việc sắp xếp, phân loại theo thời gian, theo từng nội dung cụ thể có liên quan đến các phần, mục trong đề tài để thuận tiện cho việc mã hóa các dữ liệu này. - Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp: Để thu thập dữ liệu sơ cấp, tác giả sử dụng phương pháp thu thập thông tin qua điều tra bảng hỏi qua google doc. Đối tượng phỏng vấn bao gồm 170 viên chức, người lao động được lựa chọn ngẫu nhiên tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ở cả 3 cơ sở: trụ sở Hà Nội, Phân hiệu Quảng Nam và Phân hiệu Thành phố Hồ Chí Minh. Các câu hỏi trong bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế có liên quan đến các RR cũng như việc thực hiện QTRR tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội dựa trên cơ sở mục tiêu nghiên cứu đã đề ra. Quy mô mẫu và nội dung bảng phỏng vấn được trình bày dưới đây: Bảng câu hỏi: gồm có 2 phần: phần thông tin cá nhân và phần nội dung câu hỏi gồm có 16 câu. Nội dung khảo sát về các vấn đề sau: - Những RR thường xảy ra trong tổ chức và hoạt động của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội; - Tần suất xảy ra của các loại RR đó; - Những tổn thất gây ra do các loại RR ở Trường ĐHNV Hà Nội; - Thực tiễn hoạt động QTRR ở Trường ĐHNV Hà Nội trên các mặt: Chiến lược, Tổ chức bộ máy, Nguồn nhân lực, Tài chính, Khoa học công 10