Đề cương ôn tập HK1 môn GDCD 10 năm 2017-2018 - Trường THPT Tôn Thất Tùng

ĐỀ CƢƠNG ÔN TẬP LỚP 10. NĂM HỌC 2017 – 2018<br /> MÔN: GIÁO DỤC CÔNG DÂN<br /> Nội dung ôn tập (bài: 1, 3, 4, 5, 6, 7) Tự luận 20% và trắc nghiệm 80%<br /> Lưu ý bài 3, bài 7 ra câu hỏi tự luận<br /> A. TÓM TẮT CÁC KIẾN THỨC CƠ BẢN<br /> Bài 1: THẾ GIỚI QUAN DUY VẬT VÀ PHƢƠNG PHÁP LUẬN BIỆN CHỨNG<br /> 1. Thế giới quan và phƣơng pháp luận:<br /> a/ Vai trò thế giới quan, phƣơng pháp luận của triết học:<br /> - Triết học là hệ thống các quan điểm, lý luận chung nhất về thế giới và vị trí của con<br /> người trong thế giới đó.<br /> - Triết học đóng vai trò là thế giới quan, phương pháp luận chung cho mọi hoạt động<br /> nhận thức và họat động thực tiễn của con người.<br /> b/ Thế giới quan duy vật và thế giới quan duy tâm:<br /> - Thế giới quan: toàn bộ quan điểm, niềm tin định hướng hoạt động của con người trong<br /> cuộc sống.<br /> - 2 vấn đề cơ bản của triết học:<br /> + mối quan hệ giữa vật chất và ý thức.<br /> + Khả năng nhận thức TGKQ của con người.<br /> - Thế giới quan duy vật: vật chất là cái có trước, quyết định ý thức. Thế giới vật chất tồn<br /> tại khách quan, độc lập với ý thức con người, không do ai sáng tạo và không ai có thể tiêu<br /> diệt được.<br /> - Thế giới quan duy tâm: ý thức là cái có trước và là cái sản sinh ra giới tự nhiên.<br /> c- Phƣơng pháp luận biện chứng và phƣơng pháp luận siêu hình:<br /> Phương pháp là cách thức đạt tới mục đích đặt ra.<br /> - Phương pháp luận là khoa học về phương pháp, về những phương pháp nguyên cứu.<br /> _ Phương pháp luận biện chứng: xem xét SVHT trong sự ràng buộc lẫn nhau giữa chúng,<br /> trong sự vận động và phát triển không ngừng của chúng.<br /> _ Phương pháp luận siêu hình: xem xét SVHT một cách phiến diện, chỉ thấy chúng tồn<br /> tại trong trạng thái cô lập, không vận động, không phát triển.<br /> <br /> Bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất<br /> * Khái niệm vận động, các hình thức vận động và phát triển là gì.<br /> * Phát triển là khuynh hướng tất yếu của thế giới vật chất.<br /> + Vận động là mọi sự biến đổi (biến hóa) nói chung của các sự vật, hiện tượng trong<br /> giới tự nhiên và đời sống xã hội.<br /> Có 5 hình thức vận động: cơ học, vật lý, hóa học, sinh học, xã hội.<br /> + Phát triển là khái niệm dùng để khái quát những vận động theo chiều hướng tiến lên<br /> từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Cái<br /> mới ra đời thay thế cái cũ, cái tiến bộ ra đời thay thế cái lạc hậu.<br /> + Thế giới vật chất phát triển theo khuynh hướng tất yếu: cái mới ra đời thay thế cái cũ,<br /> cái tiến bộ thay thế cái lạc hậu.<br /> Bài 4: Nguồn gốc vận động và phát triển của sự vật, hiện tƣợng<br /> - Nguồn gốc: Mỗi sự vật đều có chứa bên trong nó những mặt đối lập và những mặt đối<br /> lập đó tạo nên mâu thuân, khi có mâu thuẫn giữa hai mặt đối lập thì phải tiến hành giải<br /> quyết mâu thuẫn – giải quyết mâu thuân xong thì các hiện tượng, sự vật mới ra đời vì vậy<br /> mà mâu thuẫn chính là nguồn gốc của vận động, phát triển các SV – HT<br /> 1. Khái niệm mâu thuẫn? Mặt đối lập của mâu thuẫn? Sự thống nhất và đấu tranh giữa<br /> các mặt đối lập<br /> - Triết học MLN: Mâu thuẫn là một chỉnh thể, trong đó hai mặt đối lập vừa thống nhất,<br /> vừa đấu tranh với nhau.<br /> a. Mặt đối lập của mâu thuẫn.<br /> Đó là những khuynh hướng, tính chất, đặc điểm…mà trong đó quá trình vận động và phát<br /> triển của sự vật và hiện tượng, chúng phát triển theo những chiều hướng trái ngược<br /> nhau.VD: - Đồng hóa – Dị hóa<br /> - Chăm học – lười học<br /> b. Sự thống nhất giữa các mặt đối lập.<br /> Hai mặt đối lập liên hệ gắn bó với nhau, làm tiến đề tồn tại cho nhau.Triết học gọi đó là<br /> thống nhất giữa các mặt đối lập.<br /> c. Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập.<br /> <br /> Hai mặt đối lập cùng tồn tại bên nhau, vận động và phát triển theo chiều hướng trái<br /> ngược hau. Chúng luôn tác động, bài trừ, gạt bỏ nhau. Triết học gọi đó là sự đấu tranh<br /> giữa các mặt đối lập<br /> 2. Mâu thuẫn là nguồn gốc vân động, phát triển của sự vật và hiện tƣợng<br /> a. Giải quyết mâu thuẫn<br /> Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập chính là nguồn gốc vận động, phát triển của thế giới<br /> các sự vật, hiện tượng<br /> b. Mâu thuẫn chỉ đƣợc giải quyết bằng đấu tranh<br /> Mâu thuẫn chỉ được giải quyết bằng sự đấu tranh giữa các mặt đối lập,không phải bằng<br /> con đường điều hòa mâu thuẫn.<br /> *Bài học:<br /> - Khi giải quyết mâu thuẫn, phải phân tích mâu thuẫn<br /> - Không nên bảo thủ, trì trệ, cải lương<br /> Bài 5: Cách thức vận động, phát triển của sự vật và hiện tƣợng<br /> - Cách thức vận động của các sự vật và hiện tượng là mỗi sự vật luôn có sự tích<br /> lũy về lượng khi đạt tới độ thì đó là giới hạn mà những thay đổi về lượng chưa dẫn tới<br /> những thay đổi về chất chỉ khi nào độ đạt tới điểm nút – tức là lúc đó những thay đổi về<br /> lượng dẫn đến thay đổi về chất. Đó là cách thức vận động và phát triển của các SV –<br /> HT<br /> 1. Khái niệm chất? khái niệm lượng<br /> *Chất chỉ những thuộc tính cơ bản, vốn có của svht, tiêu biểu cho svht đó, phân biệt nó<br /> với các svht khác<br /> *Lượng là khái niệm dùng để chỉ những thuộc tính cơ bản, vốn có của sự vật và hiện<br /> tượng biểu thị quy mô, số lượng, trình độ và tốc độ…vận động, phát triển của sự vật và<br /> hiện tượng.<br /> 2. Quan hệ giữa sự biến đổi về lượng và sự biến đổi về chất<br /> a. sự biến đổi về lƣợng dẫn đến sự biến đổi về chất.<br /> - Độ là khoảng giới hạn mà ở đó sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi về chất của svht.<br /> <br /> - Điểm nút là điểm giới hạn mà tại đó sự biến đổi về lượng đã làm thay đổi chất của svht.<br /> b. chất mới ra đời lại bao hàm một lƣợng mới tƣơng ứng<br /> - Lượng biến đổi đến một giới hạn nhất định làm cho chất biến đổi. Khi chất mới ra đời<br /> lại quy định một lượng mới tương ứng với nó. Do đó, chất và lượng của svht luôn luôn<br /> thống nhất không tách rời nhau.<br /> Bài 6: KHUYNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CỦA SỰ VẬT VÀ HIỆN TƢỢNG<br /> 1. Phủ định biện chứng và phủ định siêu hình:<br /> - Phủ định: xóa bỏ sự tồn tại của một SVHT nào đó.<br /> a/ Phủ định siêu hình:<br /> - Phủ định siêu hình là sự phủ định được diễn ra do sự can thiệp, sự tác động từ bên<br /> ngoài, cản trở hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của SV<br /> b/ Phủ định biện chứng:<br /> - Là sự phủ định được diễn ra do sự phát triển của bản thân SVHT, có kế thừa những yếu<br /> tố tích cực của SVHT cũ để phát triển SVHT mới.<br /> - 2 đặc điểm cơ bản của PĐBC:<br /> + Tính khách quan: nguyên nhân phủ định nằm bên trong bản thân SVHT → PĐBC<br /> mang tính tất yếu khách quan, tạo điều kiện, tiền đề cho sự phát triển.<br /> +Tính kế thừa: cái mới ra đời gạt bỏ những yếu tố tiêu cực, lỗi thời của cái cũ; giữ lại<br /> những yếu tố tích cực còn thích hợp để phát triển→ đảm bảo cho SVHT phát triển liên<br /> tục.<br /> 2. Khuynh hƣớng phát triển của sự vật và hiện tƣợng:<br /> → phủ định của phủ định → khuynh hướng phát triển tất yếu của SVHT.<br /> - Khuynh hướng phát triển của SVHT là vận động đi lên, cái mới ra đời, kế thừa và thay<br /> thế cái cũ nhưng ở trình độ ngày càng cao hơn, hoàn thiện hơn.<br /> Bài 7 : Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức<br /> 1.Nhận thức là gì? Các giai đoạn của nhận thức? Thực tiễn là gì?<br /> <br /> * Nhận thức cảm tính là giai đoạn nhận thức được tạo nên do sự tiếp xúc trực tiếp của các<br /> cơ quan cảm giác với svht, đem lại cho con người hiểu biết về các đặc điểm bên ngoài<br /> của chúng<br /> * Nhận thức lý tính là giai đoạn tiếp theo, dựa trên tài liệu do nhận thức cảm tính đem lại,<br /> nhờ các thao tác của tư duy như phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa… tìm ra bản<br /> chất, quy luật của sự vật, hiện tượng.<br /> * Nhận thức là quá trình phản ánh sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan vào bộ óc<br /> của con người, để tạo nên những hiểu biết về chúng.<br /> * Thực tiễn là toàn bộ những HĐVC có mục đích, mang tính lịch sử xã hội của con người<br /> nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội<br /> 2. Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức?<br /> - Thực tiễn là cơ sở của nhận thức<br /> - Thực tiễn là động lực của nhận thức<br /> - Thực tiễn là mục đích của nhận thức<br /> - Thực tiễn là tiêu chuẩn củ chân lý<br /> B. MỘT SỐ DẠNG CÂU HỎI TỰ LUẬN VÀ TRẮC NGHIỆM<br /> Một số câu hỏi tự luận<br /> Câu 1: Em hiểu như thế nào về nguyên lí giáo dục : Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp<br /> với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội?<br /> Câu 2: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết ý nghĩa của câu tục ngữ : “Đi một<br /> ngày đàng, học một sàng khôn”.<br /> Câu 3: Thực tiễn là gì? Nêu các hình thức hoạt động thực tiễn. Trong các hình thức đó,<br /> hình thức nào giữ vai trò cơ bản nhất? Vì sao ?<br /> Câu 4: Thế nào là phát triển? Em hãy nêu một vài ví dụ về sự phát triển trên các lĩnh vực<br /> nông nghiệp, công nghiệp?<br /> Một số câu hỏi trắc nghiệm<br /> Câu 1: Những sự vật, hiện tƣợng nào sau đây đƣợc coi là hai mặt đối lập của mâu<br /> thuẫn?<br /> A. Cao và thấp<br /> <br /> B. Đồng hóa và dị hóa C. Tròn và méo D. Dài và ngắn<br /> <br />