Đề tài khoa học cấp bộ: Giải pháp phát triển các dịch vụ hỗ trợ nhằm thuận lợi hoá thương mại tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc Việt Nam

Chia sẻ: Minh Nguyet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:169

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển các dịch vụ hỗ trợ thương mại ở cửa khẩu - vai trò, sự cần thiết của các dịch vụ hỗ trợ thương mại của khẩu cũng như những cơ sở để phát triển chúng; đánh hóa thực trạng phát triển các ngành dịch vụ hỗ trợ thương mại của khẩu Việt Nam với các tỉnh phía Nam và Tây Nam Trung Quốc. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài khoa học cấp bộ: Giải pháp phát triển các dịch vụ hỗ trợ nhằm thuận lợi hoá thương mại tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc Việt Nam

Bé Th−¬ng m¹i ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i M· sè: 2004 – 78 – 018 ®Ò tµi khoa häc cÊp bé Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam (B¸o c¸o tæng hîp) 6478 20/8/2007 Hµ néi – 12/2005
Bé Th−¬ng m¹i ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i M· sè: 2004 – 78 – 018 Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam (B¸o c¸o tæng hîp) C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi : Bé Th−¬ng m¹i C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn : ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi : PGS. TS. Lª TrÞnh Minh Ch©u – ViÖn NCTM C¸c thµnh viªn : - Ths. TrÞnh ThÞ Thanh Thuû – ViÖn NCTM - CN. NguyÔn Xu©n Ph−¬ng – ViÖn NCTM - CN. NguyÔn V¨n Héi – Vô TMMN & MDBG C¬ quan chñ tr× thùc hiªn Chñ tÞch héi ®ång nghiÖm thu C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi Hµ néi – 12/2005
Môc lôc Trang Më ®Çu 1 Ch−¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸t triÓn dÞch vô hç trî 5 th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa b¾c viÖt nam 1. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi 5 1.1. §Æc ®iÓm thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu 5 biªn giíi 1.1.1. M«i tr−êng kinh doanh 5 1.1.2. Hµng ho¸ vµ dÞch vô 6 1.1.3. Ph−¬ng thøc bu«n b¸n 7 1.1.4. CÊu tróc thÞ tr−êng 9 1.2. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn 10 giíi 1.2.1. DÞch vô c«ng: kÕt cÊu h¹ tÇng; cÊp phÐp; chøng nhËn; 11 kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch… 1.2.2. DÞch vô hç trî n©ng cao n¨ng lùc giao nhËn – vËn 12 chuyÓn hµng ho¸, kho vËn, kiÓm tra… 1.2.3. DÞch vô vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ: §æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn 12 kho¶n, thanh to¸n... 1.2.4. DÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m 13 nhËp thÞ tr−êng: Nghiªn cøu thÞ tr−êng; t− vÊn; m«i giíi; ®¹i lý mua- b¸n, uû th¸c xuÊt, nhËp khÈu; tµi chÝnh; qu¶ng c¸o - héi chî... 1.2.5. DÞch vô lao ®éng: phiªn dÞch; bèc dì; vÖ sinh; b¶o vÖ... 15 1.3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô 16 hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi 1.3.1. NhËn thøc vÒ vai trß cña dÞch vô hç trî 16 1.3.2. Qu¶n lý cña nhµ n−íc ë Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng 17 1.3.3. Nhu cÇu sö dông dÞch vô 19 1.3.4. Kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô 19 2. Vai trß cña dÞch vô hç trî ®èi víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i t¹i cöa 20 khÈu biªn giíi 2.1. T¹o lËp m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c dßng 21 hµng ho¸, ng−êi, vèn vµ ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµo, ra qua cöa khÈu biªn giíi 2.2. N©ng cao kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ khai th¸c c¸c c¬ héi kinh 23 doanh cho doanh nghiÖp 2.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp 24 2.4. Thu hót ®Çu t− nh»m môc ®Ých th−¬ng m¹i vµo khu vùc 24 A
cöa khÈu 2.5. Gi¶m thiÓu chi phÝ vµ rñi ro cho doanh nghiÖp 25 3. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc vÒ ph¸t triÓn dÞch vô hç 26 trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi víi c¸c n−íc l¸ng giÒng Ch−¬ng II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn dÞch vô hç trî 40 th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam 1. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c 40 ViÖt Nam 1.1. KÕt qu¶ vµ nh÷ng trë ng¹i trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i 41 hµng ho¸ 1.2. KÕt qu¶ vµ trë ng¹i trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i dÞch vô 46 2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa 56 khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam 2.1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng nhu cÇu sö dông c¸c dÞch vô hç trî 56 th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta 2.1.1. Cöa khÈu Mãng C¸i (VN) - §«ng H−ng (TQ) 56 2.1.2. Cöa khÈu §ång §¨ng vµ Chi Ma (VN) - B»ng T−êng 58 vµ ¸i §iÓm (T Q) 2.1.3. Cöa khÈu Tµ Lïng (VN) - Thuû KhÈu (TQ) 62 2.1.4. Cöa khÈu Thanh Thuû (VN) - Thiªn B¶o (TQ) 63 2.1.5. Cöa khÈu Lµo Cai (VN) - Hµ KhÈu (TQ) 63 2.1.6. Cöa khÈu Ma Lï Thµng (VN) - Kim Thñy Hµ (TQ) 65 2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cung øng c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng 66 m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta 2.2.1. Thùc tr¹ng dÞch vô c«ng 66 2.2.2. Thùc tr¹ng dÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn 68 vµ th©m nhËp thÞ tr−êng 2.2.3. Thùc tr¹ng dÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh 69 tranh cña hµng ho¸ 2.2.4. Thùc tr¹ng dÞch vô lao ®éng 71 2.2.5. Thùc tr¹ng dÞch vô tµi chÝnh, tiÒn tÖ 72 2.3. Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cña ChÝnh phñ ®èi 76 víi sù ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam 3. §¸nh gi¸ chung 77 3.1. Nh÷ng thµnh tùu ®∙ ®¹t ®−îc 77 3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n c¶n trë sù ph¸t triÓn dÞch 78 vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta 3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî 83 th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta B
Ch−¬ng iii: §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô hç trî 86 th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam 1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i 86 cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam 1.1. Dù b¸o nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn c¸c 86 dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta 1.1.1. Nhu cÇu sö dông dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa 86 khÈu biªn giíi 1.1.2. Khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN – Trung Quèc 86 ®−îc thùc hiÖn 1.1.3. Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch biªn mËu cña Trung 87 Quèc 1.1.4. Nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam vÒ më cöa thÞ tr−êng 88 dÞch vô 1.2. Quan ®iÓm ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa 88 khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta 1.2.1. Ho¹t ®éng dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu 88 biªn giíi lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi lµm môc tiªu c¬ b¶n ®Ó ®Þnh h−íng ph¸t triÓn 1.2.2. Ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu 89 biªn giíi víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc 1.2.3. Ph©n cÊp hîp lý vÒ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh dÞch 89 vô hç trî th−¬ng m¹i cho c¸c ®Þa ph−¬ng khu vùc cöa khÈu biªn giíi 1.2.4. Thùc hiÖn tù do ho¸ th−¬ng m¹i dÞch vô t¹i c¸c cöa 90 khÈu biªn giíi, g¾n ph¸t triÓn dÞch vô hç trî cöa khÈu víi dÞch vô hç trî xuÊt khÈu vµ dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i néi ®Þa, tõng b−íc héi nhËp th−¬ng m¹i ViÖt Nam víi khu vùc vµ thÕ giíi 1.2.5. Ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu theo 90 h−íng v¨n minh hiÖn ®¹i, kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i 1.2.6. Ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu biªn 91 giíi trªn c¬ së coi träng hîp t¸c, khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng lîi thÕ trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ 1.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i 92 cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta 1.3.1. C¶i thiÖn chÊt l−îng kÕt cÊu h¹ tÇng, gãp phÇn n©ng 92 cao søc c¹nh tranh ho¹t ®éng dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu biªn giíi 1.3.2. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p 92 luËt liªn quan ®Õn dÞch vô th−¬ng m¹i cöa khÈu 1.3.3. N©ng cao chÊt l−îng c¸c lo¹i h×nh dÞch vô c«ng 94 C
1.3.4. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu 95 cÇu dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu biªn giíi 1.3.5. Më réng c¸c dÞch vô tµi chÝnh, tiÒn tÖ 95 1.3.6. Ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô t− vÊn, dÞch 96 vô phôc vô ®êi sèng, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c 1.3.7. §Èy m¹nh hiÖn ®¹i ho¸ dÞch vô b−u chÝnh – viÔn 96 th«ng, phæ cËp internet 2. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô c«ng t¹i cöa khÈu biªn giíi 96 phÝa B¾c n−íc ta 2.1. C¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó ph¸t triÓn. 97 2.1.1. ChÝnh s¸ch ®Çu t− n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng ®èi víi 97 c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu 2.1.2. X©y dùng vµ thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn dÞch vô 99 hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi 2.1.3. Hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i 99 t¹i cöa khÈu biªn giíi 2.1.4. Më réng c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu ®Ó ph¸t triÓn c¸c 100 dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i 2.1.5. §Çu t− trang bÞ ph−¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cho c¸c 101 lùc l−îng kiÓm so¸t liªn ngµnh t¹i cöa khÈu biªn giíi 2.2. Tæ chøc cung øng dÞch vô c«ng cña c¬ quan qu¶n lý nhµ 102 n−íc 2.2.1. DÞch vô giao th«ng, hÖ thèng cÊp ®iÖn vµ qu¶n lý sö 102 dông tæng hîp nguån n−íc 2.2.2. DÞch vô kiÓm dÞch 103 2.2.3. DÞch vô H¶i quan 104 2.2.4. DÞch vô kho b·i 104 2.2.5. DÞch vô cung cÊp th«ng tin cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc 105 2.3. N©ng cao hiÖu qu¶ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ 106 n−íc víi c¸c Ban Qu¶n lý khu kinh tÕ cöa khÈu 3. §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî c¸c kü n¨ng 107 chuyªn m«n cho doanh nghiÖp t¹i c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu phÝa B¾c 3.1. C¸c gi¶i ph¸p chung 107 3.1.1. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi viÖc ph¸t 107 triÓn dÞch vô 3.1.2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nhu cÇu sö dông dÞch vô 109 3.1.3. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô 111 3.2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ 113 3.2.1. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô hç trî n¨ng lùc tiÕp 113 cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng cho c¸c doanh nghiÖp 3.2.2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô hç trî kh¶ n¨ng c¹nh 116 D
tranh cña hµng ho¸ 3.2.3. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô tµi chÝnh, tiÒn tÖ 117 3.2.4. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô lao ®éng 121 4. Nh÷ng kiÕn nghÞ 123 4.1. §èi víi ChÝnh phñ 123 4.2. §èi víi Bé Th−¬ng m¹i 124 4.3. §èi víi Bé Tµi chÝnh 125 4.4. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n−íc 125 4.5. §èi víi UBND c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c 126 4.6. §èi víi Ban ChØ ®¹o ho¹t ®éng bu«n b¸n hµng hãa qua 126 biªn giíi 4.7. §èi víi Bé ®éi Biªn phßng 127 KÕt luËn 128 Phô lôc 130 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 133 E
Më ®Çu Xu thÕ c¹nh tranh vµ hîp t¸c kinh tÕ dùa trªn kh¶ n¨ng ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia ®ang t¹o nªn trµo l−u tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ s©u réng vµo khu vùc vµ thÕ giíi. HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc - ASEAN ®· ®−îc ký kÕt, theo ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc khung c¬ b¶n cña khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN - Trung Quèc. Trong bèi c¶nh ®ã, triÓn väng hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng th−¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ngµy cµng më réng nhê vµo sù nç lùc chung cña c¶ hai n−íc còng nh− cña c¸c tØnh cã chung biªn giíi. NhiÒu n¨m qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, trong ®ã ®· ®Þnh h×nh chiÕn l−îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c khu kinh tÕ, th−¬ng m¹i cöa khÈu nh»m t¹o nªn c¸c nh©n tè hç trî, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n−íc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c quèc gia cã ®−êng biªn giíi chung víi ViÖt Nam. T¹i c¸c vïng cöa khÈu biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc, víi sù hiÖn diÖn cña nhiÒu cöa khÈu quèc tÕ, quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng, ®ang vµ sÏ trë thµnh c¸c cöa ngâ quan träng ®Ó ViÖt Nam ph¸t triÓn c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam cña Trung Quèc, réng h¬n lµ víi thÞ tr−êng toµn Trung Hoa. C¸c khu kinh tÕ cöa khÈu khu vùc biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam nèi liÒn víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc gi÷ vai trß lµ nh÷ng trung t©m th−¬ng m¹i cña vïng, cã ¶nh h−ëng lan táa kh«ng chØ néi vïng, mµ cßn gi÷ vÞ trÝ thÞ tr−êng träng yÕu cña ®Êt n−íc. Cïng víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc cña ViÖt Nam, c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ®· vµ ®ang tËn dông mäi lîi thÕ so s¸nh ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i, gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng m¹i gi÷a n−íc ta víi Trung Quèc. Tuy vËy, nh÷ng b−íc ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®· ®¹t ®−îc cßn thiÕu v÷ng ch¾c, ch−a t−¬ng xøng víi nh÷ng tiÒm n¨ng vèn cã ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ lîi thÕ cña mét thÞ tr−êng trung chuyÓn vµ liÒn kÒ víi thÞ tr−êng Trung Quèc réng lín. Ho¹t ®éng 1
th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu phÝa B¾c n−íc ta ph¸t triÓn cßn ch−a bÒn v÷ng, bëi ch−a ®Þnh h−íng ®−îc theo thÞ tr−êng môc tiªu, chi phÝ cßn cao vµ nhiÒu rñi ro. Nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp vµ th−¬ng nh©n cña ViÖt Nam còng nh− Trung Quèc ®ang ho¹t ®éng kinh doanh ë c¸c vïng cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta ®−îc thÓ hiÖn tËp trung ë nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng, tõ viÖc hiÓu râ nhu cÇu thÞ tr−êng cña c¶ hai bªn, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý th−¬ng m¹i cña mçi bªn ®Ó ph¸t hiÖn vµ lùa chän c¸c c¬ héi kinh doanh, cho ®Õn kh¶ n¨ng sö dông c¸c dÞch vô hç trî c¸c kü n¨ng chuyªn m«n vµ c¸c dÞch vô c«ng nh»m thuËn lîi ho¸ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, gi¶m thiÓu chi phÝ vµ rñi ro cho hä. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ë c¸c vïng cöa khÈu phÝa B¾c n−íc ta ®· ®−îc thùc tiÔn chøng tá, ®ã chÝnh lµ sù thiÕu v¾ng c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i. Sù s½n cã cña c¸c dÞch vô hç trî cã chÊt l−îng cao víi gi¸ c¶ hîp lý ®−îc xem lµ yÕu tè c¹nh tranh quan träng, ®¶m b¶o thóc ®Èy mäi mÆt ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña tõng khu vùc kinh tÕ nãi riªng. Nhê c¸c dÞch vô cung cÊp nh÷ng kü n¨ng chuyªn m«n vµ c¸c dÞch vô c«ng ph¸t triÓn mµ n¨ng lùc c¹nh tranh th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kinh doanh trong khu kinh tÕ cöa khÈu sÏ ®−îc n©ng cao bëi mét mÆt, c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña hä ®−îc thuËn lîi ho¸, mÆt kh¸c do t¨ng c−êng chuyªn m«n ho¸ nªn gi¶m thiÓu ®−îc chi phÝ vµ rñi ro trong qu¸ tr×nh kinh doanh. VÊn ®Ò lµ ë chç chÊt l−îng c¸c dÞch vô c«ng ®−îc cung øng còng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o nªn nh÷ng ®Çu vµo quan träng cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tõ xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp sang xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, ®ång thêi còng t¹o nªn nh÷ng cÇu nèi g¾n thÞ tr−êng trong n−íc víi thÞ tr−êng ngoµi n−íc. ë ViÖt Nam ®· cã sù ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i, song nh÷ng dÞch vô ®ã míi tËp trung nhiÒu ë c¸c ®« thÞ. Cßn ë c¸c vïng cöa khÈu nãi chung vµ c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu phÝa B¾c nãi riªng, n¬i miÒn nói xa x«i víi 2
c¸c yÕu tè thÞ tr−êng kÐm ph¸t triÓn, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tuy n¨ng lùc c¹nh tranh cßn yÕu nh−ng l¹i kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt c¬ héi ®−îc sö dông nh÷ng dÞch vô hç trî cÇn thiÕt nµy. HÇu hÕt t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta míi chØ xuÊt hiÖn mét sè dÞch vô nh− kª khai h¶i quan, tµi chÝnh, tiÒn tÖ, visa, vËn chuyÓn, kho.... víi quy m« nhá, tù ph¸t, gi¸ dÞch vô cßn cao. §iÒu ®ã kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp, mµ cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi vµo nh÷ng khu vùc nµy, tõ ®ã trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp cã thÓ g©y nªn nh÷ng c¶n trë nhÊt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i. MÆt kh¸c, trong bèi c¶nh c¹nh tranh khai th¸c c¸c c¬ héi kinh doanh tõ ch−¬ng tr×nh “Thu ho¹ch sím” trong tiÕn tr×nh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam më réng thÞ tr−êng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i ë vïng cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c b»ng vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ®a d¹ng hç trî th−¬ng m¹i nh»m thuËn lîi ho¸ sù di chuyÓn c¸c luång hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ doanh nh©n còng nh− vèn vµ ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn khu vùc nµy l¹i cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n bao giê hÕt. Víi nh÷ng lý do nªu trªn, ®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam” ®−îc lùa chän nghiªn cøu sÏ gãp phÇn thiÕt thùc t¨ng c−êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña n−íc ta trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc ngµy cµng s©u s¾c, ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn cÊp b¸ch cña Nhµ n−íc nãi chung, cña Bé Th−¬ng m¹i nãi riªng, còng nh− cña c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. Môc tiªu nghiªn cøu: - Lµm râ mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i ë cöa khÈu - vai trß, sù cÇn thiÕt cña c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu còng nh− nh÷ng c¬ së ®Ó ph¸t triÓn chóng. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc. 3
- §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cöa khÈu gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: 1. §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i hµng ho¸, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô nµy. 2. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: - Nghiªn cøu c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô ë cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc (tØnh Qu¶ng T©y vµ V©n Nam). - VÒ kh«ng gian nghiªn cøu: TËp trung ë c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu chÝnh nh−: §ång §¨ng vµ Chi Ma - L¹ng S¬n; Lµo Cai; Mãng C¸i - Qu¶ng Ninh; Tµ Lïng - Cao B»ng; Thanh Thuû - Hµ Giang. Nghiªn cøu kinh nghiÖm ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cña Trung Quèc trong mét sè khu kinh tÕ, th−¬ng m¹i cöa khÈu ®èi diÖn víi phÝa ViÖt Nam. - Thêi gian nghiªn cøu: + Ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ n¨m 1995 ®Õn nay. + C¸c ®Ò xuÊt vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho tr−íc m¾t vµ ®Õn n¨m 2010. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Kh¶o s¸t thùc tÕ. - Sö dông chuyªn gia. - Tæng hîp vµ ph©n tÝch. 4
Ch−¬ng I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa b¾c viÖt nam 1. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi 1.1. §Æc ®iÓm thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi 1.1.1. M«i tr−êng kinh doanh Cöa khÈu biªn giíi cña mçi quèc gia lµ mét khu vùc l·nh thæ ®Æc biÖt, ®−îc ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch −u ®·i cña Nhµ n−íc nh»m khai th¸c nh÷ng −u thÕ vÒ ®Þa lý, kinh tÕ, x· héi cña cöa khÈu vµo viÖc giao l−u kinh tÕ víi c¸c n−íc l¸ng giÒng, t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô d−íi mäi h×nh thøc, thu hót ®Çu t− vµ du lÞch v.v... nh»m thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vïng biªn c−¬ng. Do ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi còng mang nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng. Tr−íc ®©y, kh¸i niÖm vÒ “giao l−u kinh tÕ biªn giíi” th−êng ®−îc hiÓu theo nghÜa hÑp lµ c¸c ho¹t ®éng trao ®æi th−¬ng m¹i qua biªn giíi gi÷a hai n−íc, chñ yÕu lµ trao ®æi vÒ hµng ho¸ tiªu dïng cña c− d©n hai bªn biªn giíi. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña xu h−íng më cöa vµ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc, kh¸i niÖm nµy ®· ngµy cµng ®−îc më réng, bao trïm lªn nhiÒu d¹ng ho¹t ®éng míi mµ tr−íc kia ch−a tõng ®−îc thùc hiÖn ë khu vùc biªn giíi. Trong vßng h¬n mét thËp kû qua, néi dung cña trao ®æi kinh tÕ qua biªn giíi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín vµ trë thµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ, kü thuËt ngµy cµng ®Çy ®ñ, toµn diÖn h¬n, trong ®ã c¸c ho¹t ®éng giao l−u kinh tÕ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ th«ng th−êng mµ cßn bao gåm c¶ c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kü thuËt, xuÊt vµ nhËp khÈu dÞch vô, thùc hiÖn c¸c liªn doanh xuyªn biªn giíi, c¸c xÝ nghiÖp 100% vèn ®Çu t− phÝa ®èi t¸c bªn kia biªn giíi, bu«n b¸n c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt, liªn doanh ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, du lÞch qua biªn giíi... Nh− vËy cã thÓ thÊy, kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ®· ph¸t triÓn tõ c¸c h×nh thøc trao ®æi hµng ho¸ gi¶n ®¬n thµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c s¶n 5
xuÊt kinh doanh. Xu h−íng nµy ngµy cµng trë nªn râ rµng vµ trë thµnh h−íng ®i chÝnh, dÉn tíi viÖc thµnh lËp c¸c khu vùc mËu dÞch tù do biªn giíi hoÆc thµnh lËp c¸c khu hîp t¸c kinh tÕ tiÓu vïng, ®−îc coi lµ nh÷ng b−íc chuÈn bÞ cho héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. M«i tr−êng kinh doanh ë khu vùc cöa khÈu còng dÇn ®−îc t¹o lËp ®Ó phôc vô cho viÖc thóc ®Èy vµ hç trî c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n ë biªn giíi. M«i tr−êng ®ã kh«ng chØ bao gåm c¸c chiÕn l−îc, ®Þnh h−íng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ c¬ chÕ qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ qua biªn giíi cña nhµ n−íc, mµ cßn cã kÕt cÊu h¹ tÇng th−¬ng m¹i gåm c¶ phÇn cøng vµ phÇn mÒm, trong ®ã sù s½n cã c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i còng lµ mét phÇn quan träng cña m«i tr−êng kinh doanh. Do vïng biªn giíi cã ®Æc ®iÓm xa x«i, hiÓm trë, hÎo l¸nh, nghÌo..., nªn kÕt cÊu h¹ tÇng hÇu nh− rÊt kÐm ph¸t triÓn. §Ó cã nÒn t¶ng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ho¹t ®éng bu«n b¸n ë biªn giíi ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t− cña nhµ n−íc ®i tr−íc, sau thu hót thªm c¸c thµnh phÇn kh¸c cïng tham gia. Trong ®ã, c¸c dÞch vô mµ nhµ n−íc cung øng ®ãng vai trß rÊt quan träng ®Ó h×nh thµnh m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi ë khu vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i cã chÝnh s¸ch −u ®·i cao nhÊt ®Ó thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô, nh»m t¹o nªn mét m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi, víi sù s½n cã cña c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô, phôc vô vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ë cöa khÈu. 1.1.2. Hµng ho¸ vµ dÞch vô Trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, c¬ cÊu hµng ho¸ trao ®æi rÊt phong phó, ®a d¹ng c¶ vÒ chñng lo¹i lÉn phÈm cÊp, bao gåm nhiÒu chñng lo¹i kh¸c nhau, tõ hµng n«ng, l©m, thuû s¶n t−¬i sèng, ®Õn c¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp, tõ hµng nguyªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt ®Õn c¸c s¶n phÈm cao cÊp nh− m¸y mãc, thiÕt bÞ ®iÖn tö. Sù ®a d¹ng ®ã xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng cña nhiÒu tÇng líp c− d©n däc biªn giíi vµ c¸c tØnh s©u trong néi ®Þa cña tõng n−íc, ®ång thêi cßn xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu s¶n xuÊt cña néi ®Þa hai n−íc. C¸c lo¹i hµng ho¸ nµy kh«ng ph¶i chØ ®−îc huy ®éng tõ d©n c− sèng däc biªn giíi mµ ®−îc huy ®éng vµ ®Çu t− s¶n xuÊt tõ kh¾p c¸c tØnh, c¸c vïng, miÒn cña mçi n−íc. V× vËy, chÊt l−îng cña c¸c lo¹i hµng ho¸ còng rÊt kh¸c nhau, cã lo¹i ®¹t tiªu chuÈn quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng, nh−ng còng cã lo¹i ch−a ®−îc ®¸nh gi¸ vÒ phÈm cÊp, nhÊt lµ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo 6
®−êng tiÓu ng¹ch vµ trao ®æi ë chî biªn giíi. §Æc biÖt, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi cã thÓ mua b¸n nh÷ng mÆt hµng cã thêi gian b¶o qu¶n ng¾n, dÔ h− háng hoÆc suy gi¶m chÊt l−îng nh− hµng rau qu¶ vµ thùc phÈm t−¬i sèng. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm vÞ trÝ ®Þa lý vµ c¬ cÊu d©n c− khu vùc biªn giíi, nªn t¹i c¸c cöa khÈu hÇu nh− kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt c¸c ngµnh s¶n xuÊt, mµ chñ yÕu tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî xuÊt nhËp khÈu vµ mua b¸n hµng ho¸ cña c− d©n hai bªn biªn giíi nh− t¹m nhËp t¸i xuÊt, chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh, kho ngo¹i quan b¶o qu¶n, ®ãng gãi, bèc xÕp ...vv, trong ®ã dÞch vô t¹m nhËp t¸i xuÊt ph¸t triÓn t−¬ng ®èi nhanh chãng vµ m¹nh mÏ. §Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh vÒ qu¸ c¶nh hµng ho¸, vËn t¶i ®−êng bé, ®−êng s¾t, t¹o khung ph¸p lý cho c¸c dÞch vô qu¸ c¶nh, t¹m nhËp, t¸i xuÊt víi mét sè quèc gia cã chung ®−êng biªn. Bé Th−¬ng m¹i, Tæng côc H¶i quan vµ Bé giao th«ng vËn t¶i ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn viÖc lµm thñ tôc vµ tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô ®èi víi hµng qu¸ c¶nh vµ t¹m nhËp t¸i xuÊt qua c¸c cöa khÈu phÝa B¾c. Thñ t−íng ChÝnh phñ còng ®· ký ban hµnh Quy chÕ kho ngo¹i quan ®Ó b¶o ®¶m cho c¸c ho¹t ®éng trªn. Mét h×nh thøc dÞch vô kh¸ ph¸t triÓn n÷a lµ h×nh thøc chuyÓn khÈu. PhÝa ViÖt Nam xÕp trong lo¹i h×nh t¹m nhËp t¸i xuÊt, song vÒ phÝa th−¬ng nh©n Trung Quèc chÝnh lµ viÖc lîi dông c¬ chÕ hoµn thuÕ xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®Ó gi¶m gi¸ cho hµng tiªu thô t¹i néi ®Þa (hµng xuÊt sang ViÖt Nam t¹i cöa khÈu quèc tÕ ®Ó lÊy chøng nhËn xuÊt khÈu nh»m hoµn thuÕ vµ nhËp trë l¹i qua cöa khÈu ®Þa ph−¬ng víi thuÕ suÊt thÊp). 1.1.3. Ph−¬ng thøc bu«n b¸n Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n−íc l¸ng giÒng thêi gian qua chñ yÕu th«ng qua mét sè ph−¬ng thøc sau: MËu dÞch chÝnh ng¹ch (bu«n b¸n chÝnh ng¹ch): 7
MËu dÞch chÝnh ng¹ch lµ ph−¬ng thøc tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qua biªn giíi, mµ trong ®ã hµng ho¸ ph¶i l−u th«ng qua c¸c cöa khÈu quèc tÕ vµ quèc gia, ®ång thêi ph¶i chÊp hµnh ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc xuÊt nhËp khÈu theo th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ. MËu dÞch tiÓu ng¹ch (bu«n b¸n tiÓu ng¹ch): VÒ phÝa ViÖt Nam kh«ng cã ®Þnh nghÜa chÝnh thøc vÒ mËu dÞch tiÓu ng¹ch mµ trªn thùc tÕ coi bu«n b¸n qua biªn giíi bao gåm c¸c ho¹t ®éng sau: - Ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ cña d©n c− biªn giíi lµ nh÷ng ho¹t ®éng dµnh riªng cho c− d©n biªn giíi phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña QuyÕt ®Þnh sè 252/2003/Q§-TTg ngµy 24 th¸ng 11 n¨m 2003 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ qua biªn giíi víi c¸c n−íc cã chung biªn giíi. - Bu«n b¸n t¹i chî biªn giíi, chî cöa khÈu vµ chî trong khu kinh tÕ cöa khÈu. - Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qua biªn giíi ®−îc c¸c chñ thÓ quy ®Þnh tiÕn hµnh theo ph−¬ng thøc kh«ng theo th«ng lÖ bu«n b¸n quèc tÕ (cã thÓ cã hîp ®ång hoÆc kh«ng cã hîp ®ång, cã thÓ theo nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n kh¸c nhau). Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ sù ph©n biÖt hµng ho¸ chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch chØ mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi. NhiÒu khi hµng chÝnh ng¹ch l¹i ®−îc chuyÓn qua c¸c cöa khÈu dµnh cho bu«n b¸n tiÓu ng¹ch, ®iÒu ®ã tuú thuéc vµo biÓu thuÕ, møc thuÕ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Ngoµi ra, quan niÖm cña ViÖt Nam vµ c¸c n−íc l¸ng giÒng ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi còng rÊt kh¸c nhau nªn trong mét sè tr−êng hîp cã nh÷ng l« hµng qua biªn giíi ViÖt Nam coi lµ chÝnh ng¹ch th× phÝa n−íc b¹n l¹i quan niÖm lµ biªn mËu. Quan niÖm cña mçi n−íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®èi víi hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu qua biªn giíi còng cã sù kh¸c nhau. ViÖt Nam cã Q§ sè 252/2003/Q§-TTg ngµy 24/11/2003 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vµ Th«ng t− liªn tÞch 05/2004/TTLT-BTM-BTC-BGTVT-BNN-BYT-NHNN ngµy 17.08.2004 cña 8
Bé Th−¬ng m¹i, Bé Tµi chÝnh, Bé Giao th«ng vËn t¶i, Bé N«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n, Bé Y tÕ vµ Ng©n hµng Nhµ n−íc vÒ viÖc h−íng dÉn thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ qua biªn giíi víi c¸c n−íc cã chung biªn giíi, coi ®ã lµ c¨n cø ®Ó qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ ë khu vùc cöa khÈu. §èi víi Trung Quèc, th−¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay ®−îc ph©n thµnh hai lo¹i: MËu dÞch quèc gia (gäi t¾t lµ quèc mËu) vµ mËu dÞch biªn giíi (gäi t¾t lµ biªn mËu). Theo v¨n b¶n "BiÖn ph¸p t¹m thêi qu¶n lý ngo¹i tÖ mËu dÞch biªn giíi" do Côc qu¶n lý ngo¹i tÖ Trung Quèc ban hµnh n¨m 1997, th× mËu dÞch biªn giíi bao gåm: mËu dÞch chî c− d©n biªn giíi, mËu dÞch tiÓu ng¹ch biªn giíi, hîp t¸c kinh tÕ - kü thuËt ®èi ngo¹i cña khu vùc biªn giíi. Do quan niÖm kh¸c nhau, nªn ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng kh¸c biÖt trong con sè thèng kª h¶i quan gi÷a hai n−íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc vÒ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi hai n−íc. ThËt ra, sù kh¸c nhau gi÷a sè liÖu thèng kª vÒ xuÊt nhËp khÈu cña h¶i quan mçi n−íc cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c biÖt cÇn ®−îc nghiªn cøu xö lý, ch¼ng h¹n ¶nh h−ëng t¸c ®éng cña kinh tÕ ngÇm, gian lËn th−¬ng m¹i... Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy thùc sù cã ý nghÜa thùc tiÔn rÊt lín, ®iÒu ®ã ®ßi hái nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn biÖt. 1.1.4. CÊu tróc thÞ tr−êng Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi cã cÊu tróc hÕt søc ®a d¹ng, c¸c chñ thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng th−¬ng m¹i kh«ng chØ giíi h¹n trong ®Þa bµn c¸c tØnh cã biªn giíi mµ më réng ra tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng, tØnh thµnh cña c¶ n−íc. C¸c ®èi t−îng nµy bao gåm c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc, c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, c«ng ty cæ phÇn...vv. Ngoµi ra, tham gia trao ®æi hµng ho¸ qua biªn giíi cßn cã c¸c hé bu«n b¸n nhá, t− th−¬ng, c− d©n däc biªn giíi hai n−íc mua b¸n phôc vô tiªu dïng thùc tÕ d−íi h×nh thøc mua b¸n d©n gian, kÓ c¶ theo ph−¬ng thøc hµng ®æi hµng. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt n÷a lµ, trong sè c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc chØ chiÕm tõ 25 – 40 % tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi, cßn l¹i lµ cña c¸c doanh nghiÖp t− nh©n vµ t− th−¬ng. Tuy nhiªn, cã nhiÒu doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia nh−ng thiÕu sù tæ chøc vµ phèi 9
hîp nªn dÔ bÞ rñi ro, lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña mËu dÞch biªn giíi ®ång thêi g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý. Bªn c¹nh ®ã, t¹i thÞ tr−êng cöa khÈu biªn giíi ViÖt - Trung cßn cã nhiÒu th−¬ng nh©n ë c¸c tØnh néi ®Þa Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan... cïng tham gia ho¹t ®éng kinh doanh. Nh− ë chî Mãng C¸i huyÖn H¶i Ninh tØnh Qu¶ng Ninh th−êng xuyªn cã hµng tr¨m th−¬ng nh©n Trung Quèc sang ®¨ng ký ho¹t ®éng kinh doanh. Ngoµi ra, ë ®©y cßn mét sè doanh nghiÖp ng−êi Hång K«ng, §µi Loan.... tham gia lµm dÞch vô chuyÓn khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo c¸c tØnh phÝa Nam Trung Quèc. 1.2. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi DÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi lµ mét bé phËn quan träng thuéc dÞch vô ph¸t triÓn kinh doanh ®−îc doanh nghiÖp sö dông ®Ó hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®−îc cung cÊp mét c¸ch chÝnh thøc nh− c¸c dÞch vô c«ng do c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc cung øng nh− cÊp phÐp, chøng nhËn, kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch…., hoÆc kh«ng chÝnh thøc do c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, doanh nghiÖp, c¸ nh©n cung øng nh− dÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng: nghiªn cøu thÞ tr−êng; t− vÊn; m«i giíi; ®¹i lý mua - b¸n, uû th¸c xuÊt, nhËp khÈu; chuyÓn khÈu; qu¶ng c¸o - héi chî...; dÞch vô hç trî n©ng cao n¨ng lùc giao nhËn - vËn chuyÓn hµng ho¸, kho vËn, kiÓm tra...; dÞch vô lao ®éng: phiªn dÞch; bèc dì; vÖ sinh; b¶o vÖ...; dÞch vô vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ: ®æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn kho¶n, thanh to¸n... Tr−íc ®©y, c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ch−a ®−îc coi träng ®óng víi vai trß vµ vÞ trÝ cña nã, c¸c dÞch vô ®−îc cung cÊp míi chñ yÕu lµ c¸c dÞch vô c«ng vµ mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ vÒ chÊt l−îng vµ nguån cung cña c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi. Do vËy, cïng víi c¸c h¹n chÕ kh¸c, viÖc c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ lµ mét nh©n tè ¶nh h−ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña mËu dÞch biªn giíi. 10
§Ó gãp phÇn thóc ®Èy mËu dÞch biªn giíi ph¸t triÓn hiÖu qu¶ h¬n, viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, viÖc ®−a ra c¸c dÞch vô ®−îc coi lµ c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ®ßi hái ph¶i ®−îc kh¸i qu¸t tõ qu¸ tr×nh thùc thi, kiÓm ®Þnh trong thùc tiÔn. §Ò tµi chñ yÕu tËp trung lùa chän c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i trªn c¬ së c¸c tiªu chÝ dÞch vô gãp phÇn gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ, t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu qua c¸c cöa khÈu biªn giíi, tiÕp cËn thÞ tr−êng, kÝch thÝch t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng, t¨ng doanh thu vµ quan träng nhÊt lµ sÏ gãp phÇn h¹ thÊp c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i trong bèi c¶nh c¹nh tranh hiÖn nay …vv. 1.2.1. DÞch vô c«ng: kÕt cÊu h¹ tÇng; cÊp phÐp; chøng nhËn; kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch... Theo quan niÖm quèc tÕ, dÞch vô c«ng lµ nh÷ng dÞch vô cã tÝnh chÊt c«ng céng mµ nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc cung cÊp ®Ó phôc vô cho nhu cÇu chung cÇn thiÕt cho cuéc sèng céng ®ång, ®¶m b¶o an toµn x· héi vµ kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn. Tr¸ch nhiÖm chÝnh cña viÖc cung cÊp dÞch vô c«ng thuéc vÒ nhµ n−íc, nh−ng viÖc cung cÊp dÞch vô cã thÓ do nhµ n−íc trùc tiÕp lµm hoÆc do c¸c ®èi t¸c x· héi lµm trong khu«n khæ ph¸p luËt d−íi sù gi¸m s¸t, qu¶n lý cña nhµ n−íc. ë ViÖt Nam, cung cÊp dÞch vô c«ng ®−îc coi lµ mét trong ba chøc n¨ng c¬ b¶n cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n−íc. Trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, dÞch vô c«ng ®−îc ®Ò cËp ®Õn th«ng qua c¸c dÞch vô cô thÓ nh−: kÕt cÊu h¹ tÇng, cÊp phÐp, chøng nhËn, kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch...vv. §©y lµ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, ®Æc biÖt trong t×nh h×nh mµ c¸c quèc gia cã cöa khÈu biªn giíi bu«n b¸n víi ViÖt Nam ®· gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi, dÞch vô c«ng cµng cÇn ®−îc Nhµ n−íc thùc hiÖn vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ h¬n nh»m gãp phÇn ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi n−íc ta theo th«ng lÖ quèc tÕ. §iÒu quan träng h¬n n÷a lµ, trong bèi c¶nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i hiÖn nay, khi mµ c¸c hµng rµo thuÕ quan ®ang ngµy cµng cã xu h−íng ®−îc h¹ thÊp xuèng, th× sù ph¸t triÓn cña c¸c dÞch c«ng sÏ gãp phÇn h¹ thÊp c¸c rµo c¶n cña c¸c hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i. 11
1.2.2. DÞch vô hç trî n©ng cao n¨ng lùc giao nhËn - vËn chuyÓn hµng ho¸, kho vËn, kiÓm tra... C¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi nh− dÞch vô vËn chuyÓn, giao nhËn hµng ho¸ vµ kho tµng, bÕn b·i lµ nh÷ng ho¹t ®éng quan träng nh»m liªn kÕt gi÷a ng−êi s¶n xuÊt vµ c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu. Møc ®é hiÖu qu¶ cña nh÷ng dÞch vô nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi. Nh÷ng yÕu kÐm trong kÕt cÊu h¹ tÇng ®èi víi vËn chuyÓn - giao nhËn hµng ho¸ vµ kho tµng, bÕn b·i cã thÓ dÉn ®Õn lµm t¨ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt vµ kh«ng ph¸t huy ®−îc tèi ®a c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn mËu dÞch biªn giíi. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi nh− vËn chuyÓn , giao nhËn hµng ho¸, kho tµng, bÕn b·i lµ hÕt søc cÊp thiÕt, nh»m t¹o lËp c¸c ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c khu vùc cöa khÈu biªn giíi ngµy cµng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao, ®em l¹i lîi Ých cho c¶ doanh nghiÖp vµ th−¬ng nh©n, ®ång thêi lµm t¨ng thu ng©n s¸ch nhµ n−íc. Bªn c¹nh nh÷ng dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i truyÒn thèng nh− vËn chuyÓn, giao nhËn hµng ho¸, kho tµng, bÕn b·i, t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, cßn cÇn cã c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî kh¸c nh− b¶o qu¶n hµng tån kho, qu¶ng c¸o, ®ãng gãi vµ gÇn ®©y lµ c¶ ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ b¶o qu¶n hµng ho¸. 1.2.3. DÞch vô vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ: ®æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn kho¶n, thanh to¸n... C¸c dÞch vô vÒ tiÒn tÖ, thanh to¸n nh−: dÞch vô ®æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn kho¶n, thanh to¸n ...vv chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng trong h¹ tÇng c¬ së dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi. Ngµy cµng nhiÒu doanh nghiÖp tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu víi c¸c n−íc qua c¸c cöa khÈu biªn giíi, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c cã nhu cÇu vÒ dÞch vô thanh to¸n, ®æi tiÒn, göi tiÒn...vv. Trong ®iÒu kiÖn kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, viÖc thèng nhÊt ¸p dông hÖ thèng thanh to¸n, dÞch vô ®æi tiÒn, göi tiÒn nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc kinh doanh bu«n b¸n nãi chung vµ thanh to¸n tiÒn hµng nãi riªng ®ßi hái nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh ph¶i c«ng khai chÝnh x¸c, cã ®é tin cËy cao, kÞp thêi, cho phÐp nhanh chãng so 12
s¸nh ®èi chiÕu ®Ó lµm c¬ së cho c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh xu h−íng ph¸t triÓn vµ møc ®é biÕn ®éng, ®Ó tõ ®ã cã thÓ ra quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt. Nh÷ng rñi ro rÊt dÔ gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ®· lµm t¨ng kú väng cña c¸c doanh nghiÖp ®èi víi dÞch vô nµy, hä mong muèn c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô sím ®¸p øng ®−îc nhu cÇu. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi liªn quan ®Õn tiÒn tÖ còng ngµy cµng phøc t¹p vµ sö dông nhiÒu c«ng nghÖ, yªu cÇu vÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn theo h−íng chuyªn nghiÖp còng ngµy mét t¨ng. C¸c nhµ cung cÊp dÞch vô ®ang c¹nh tranh b»ng tÝnh −u viÖt trong ho¹t ®éng (gi¸ c¶ thÝch hîp nhÊt vµ dÞch vô hoµn h¶o), dÉn ®Çu vÒ phôc vô (phôc vô tèt nhÊt vµ liªn tôc ®æi míi), gÇn gòi víi kh¸ch hµng (gi¶i ph¸p riªng ®èi víi tõng kh¸ch hµng). 1.2.4. DÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng: nghiªn cøu thÞ tr−êng; t− vÊn; m«i giíi; ®¹i lý mua - b¸n, uû th¸c xuÊt, nhËp khÈu; chuyÓn khÈu; qu¶ng c¸o - héi chî... Kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng lµ mét trong nh÷ng th−íc ®o quan träng ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng, triÓn väng vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr−êng. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu vµ tæng hîp c¸c th«ng tin chÝnh x¸c cña thÞ tr−êng. §èi víi mçi doanh nghiÖp, th«ng tin chÝnh x¸c cã ®−îc tõ nghiªn cøu thÞ tr−êng cã thÓ coi lµ mét trong nh÷ng tµi s¶n v« gi¸ phôc vô thiÕt thùc cho viÖc ho¹ch ®Þnh nh÷ng chiÕn l−îc c¹nh tranh cña m×nh. Tuy nhiªn, do kinh nghiÖm kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt máng vµ tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ, viÖc th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng ®· vµ ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, c¶n trë, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn ®−îc viÖc tæng hîp c¸c th«ng tin, nhÊt lµ c¸c th«ng tin nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng quèc tÕ. Tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn th−¬ng m¹i trong thêi ®¹i míi, sù hç trî tõ nhiÒu phÝa ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp, gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ phÇn ®ang lµ nh÷ng nhu cÇu, ®ßi hái cÊp b¸ch cña c¸c doanh nghiÖp. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho c¸c ngµnh dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ra ®êi vµ ph¸t triÓn víi viÖc cung øng c¸c nhãm dÞch vô n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng sau: 13