Đề tài " Nâng cao vai trò của đội ngũ trí thức tỉnh An Giang trong công cuộc đổi mới hiện nay "

Chia sẻ: Hoang An An | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

141
lượt xem 45
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngμy nay cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đang diễn ra mạnh mẽ, tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội. Vì thế, lao động "chất xám" - lao động sáng tạo khoa học của ng−ời trí thức, có vị trí quan trọng đặc biệt đối với sự phát triển đi lên của mỗi quốc gia, dân tộc. Công cuộc đổi mới ở n−ớc ta, sau hơn 10 năm, đã đạt đ−ợc những thμnh tựu to lớn đ−a đất n−ớc ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, cải...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài " Nâng cao vai trò của đội ngũ trí thức tỉnh An Giang trong công cuộc đổi mới hiện nay "

§¹i häc Quèc gia Hµ Néi Tr−êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Ph¹m ThÞ Thu Hång N©ng cao vai trß cña ®éi ngò trÝ thøc tØnh An Giang trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay LuËn v¨n Th¹c sÜ Khoa häc TriÕt häc Hµ Néi -1999
§¹i häc Quèc gia Hµ Néi Tr−êng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Ph¹m ThÞ Thu Hång N©ng cao vai trß cña ®éi ngò trÝ thøc tØnh An Giang trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay Chuyªn ngµnh: CNDVBC & CNDVLS M· sè: 5.01.02 LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc triÕt häc Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PTS. Phan Thanh Kh«i Hµ Néi - 1999
Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cña riªng t«i d−íi sù h−íng dÉn cña PTS. Phan Thanh Kh«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu ra trong luËn v¨n lµ trung thùc, ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, khoa häc vµ cã nguån gèc xuÊt xø râ rµng. Hµ Néi, ngµy 4 th¸ng 10 n¨m 1999 T¸c gi¶ luËn v¨n Ph¹m ThÞ Thu Hång
B¶ng c¸c ký hiÖu viÕt t¾t §H: §¹i häc C§: Cao ®¼ng Nxb: Nhµ xuÊt b¶n TS: TiÕn sÜ Th.S: Th¹c sÜ
Môc lôc Trang 1 Më ®Çu Ch−¬ng 1. TrÝ thøc vµ vai trß cña trÝ thøc n−íc ta trong sù 6 nghiÖp ®æi míi 1.1. TrÝ thøc vµ lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc 6 1.2. TrÝ thøc n−íc ta trong sù nghiÖp ®æi míi 13 Ch−¬ng 2. Thùc tr¹ng ®éi ngò trÝ thøc An Giang vµ vai trß cña hä trong giai ®o¹n hiÖn nay 23 23 2.1. An Giang ®Êt n−íc con ng−êi 27 2.2. Thùc tr¹ng cña ®éi ngò trÝ thøc An Giang 2.3. Nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña trÝ thøc An Giang cho sù nghiÖp 32 ph¸t triÓn cña tØnh Ch−¬ng 3. B−íc ph¸t triÓn míi cña tØnh An Giang tõ 1996 - 2010 vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao h¬n n÷a vai 45 trß ®éi ngò trÝ thøc cña tØnh 3.1. B−íc ph¸t triÓn míi cña tØnh An Giang tõ 1996 - 2010 45 3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó trÝ thøc An Giang tiÕp tôc ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh trong c«ng cuéc ®æi míi cña tØnh 54 75 KÕt luËn 78 Phô lôc 84 Danh môc Tµi liÖu tham kh¶o
Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Ngµy nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. V× thÕ, lao ®éng "chÊt x¸m" - lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc cña ng−êi trÝ thøc, cã vÞ trÝ quan träng ®Æc biÖt ®èi víi sù ph¸t triÓn ®i lªn cña mçi quèc gia, d©n téc. C«ng cuéc ®æi míi ë n−íc ta, sau h¬n 10 n¨m, ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín ®−a ®Êt n−íc ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, më réng quan hÖ ®èi ngo¹i..., cã thªm nhiÒu thÕ vµ lùc tiÕp tôc ®i lªn. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu nµy, cã nh÷ng nç lùc lín lao cña toµn d©n. Trong ®ã, cã sù gãp phÇn xøng ®¸ng cña ®éi ngò trÝ thøc n−íc ta. Khi ®Êt n−íc ®ang b−íc vµo giai ®o¹n míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, vai trß lao ®éng s¸ng t¹o cña ®éi ngò trÝ thøc ngµy cµng ®−îc x· héi ghi nhËn, kh«ng chØ trong ph¹m vi toµn quèc, mµ cßn ë c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng. An Giang lµ mét tØnh thuéc §ång b»ng s«ng Cöu Long, cã nh÷ng tiÒm n¨ng to lín vÒ ®Êt ®ai, nguån lîi tù nhiªn, ®ång thêi cßn lµ m¶nh ®Êt cã truyÒn thèng yªu n−íc vµ c¸ch m¹ng. Nh÷ng n¨m qua, §¶ng bé nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, trong ®ã cã lùc l−îng trÝ thøc, ®· ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh vµ kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®Ó tõng b−íc ®i lªn hoµ nhËp víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®−îc cña An Giang míi chØ lµ b−íc ®Çu. Giai ®o¹n tíi cña tØnh ®Õn n¨m 2010, lµ c¶ mét sù nghiÖp ®· ®−îc x©y dùng trong ®Ò ¸n "Qui ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tØnh An Giang thêi kú 1996 - 2010" mµ ph−¬ng h−íng vµ nhiÖm vô c¬ b¶n ®−îc NghÞ quyÕt §¹i héi tØnh §¶ng bé (lÇn VI), n¨m 1996, nªu ra. §Ó ®−a sù nghiÖp ®ã ®Õn thµnh c«ng, ph¶i 1
cã sù cè g¾ng nh©n d©n lao ®éng nãi chung vµ cña ®éi ngò trÝ thøc An Giang nãi riªng. Còng tr−íc t×nh h×nh ®ã, nhËn thÊy, trÝ thøc An Giang, bªn c¹nh nh÷ng −u ®iÓm, ®· béc lé kh«ng Ýt nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ. V× vËy, ph¸t huy ®−îc vai trß cña trÝ thøc An Giang trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay lµ yªu cÇu cÊp b¸ch. Nghiªn cøu khoa häc gãp phÇn ph¸t huy vai trß vµ tÝnh tÝch cùc cña trÝ thøc An Giang v× sù nghiÖp ®æi míi tØnh nhµ lµ niÒm quan t©m vµ tr¸ch nhiÖm chung cña §¶ng bé, chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng hiÖn nay. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn, t¸c gi¶ ®· chän ®Ò tµi "N©ng cao vai trß cña ®éi ngò trÝ thøc tØnh An Giang trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay" lµm luËn v¨n th¹c sÜ triÕt häc cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu Vai trß cña trÝ thøc trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, ®· ®−îc Chñ tÞch Hå ChÝ Minh quan t©m, ®−îc x¸c ®Þnh qua nhiÒu v¨n b¶n cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta. GÇn ®©y, ®¸ng chó ý cã: NghÞ quyÕt 26/BCT (kho¸ VI)- "VÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ trong sù nghiÖp ®æi míi", Hµ Néi, 1991; NghÞ quyÕt Trung −¬ng 2 (kho¸ VIII) - "VÒ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®µo t¹o...", vµ "VÒ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ..." Hµ Néi, 1996; §ç M−êi - “TrÝ thøc ViÖt Nam trong sù nghiÖp ®æi míi x©y dùng ®Êt n−íc". Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi,1996... Trong thêi gian qua còng ®· cã nh÷ng luËn ¸n, luËn v¨n viÕt vÒ ®Ò tµi trÝ thøc ë nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau. Nh−: Phan Thanh Kh«i - "§éng lùc cña trÝ thøc trong lao ®éng s¸ng t¹o ë n−íc ta hiÖn nay", luËn ¸n PTS triÕt häc, 1992; NguyÔn Thanh TuÊn - "§Æc ®iÓm vµ vai trß ®éi ngò trÝ thøc trong sù nghiÖp ®æi míi cña ®Êt n−íc hiÖn nay", luËn ¸n PTS triÕt häc, 1995; NguyÔn ThÞ Hoµ B×nh - "TrÝ thøc 2
ngµnh y tÕ trong qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng n−íc ta", luËn ¸n th¹c sÜ triÕt häc, 1996; NguyÔn §×nh Minh - "N©ng cao vai trß cña trÝ thøc qu©n ®éi trong sù nghiÖp b¶o vÖ Tæ quèc", luËn ¸n th¹c sÜ triÕt häc, 1997; NguyÔn Xu©n Ph−¬ng - "§æi míi quan hÖ d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam víi viÖc ph¸t huy s¸ng t¹o cña trÝ thøc n−íc ta hiÖn nay", luËn ¸n th¹c sÜ triÕt häc, 1997; NguyÔn ThÞ Ph−îng - "Vai trß cña tÇng líp trÝ thøc ViÖt Nam trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸", luËn ¸n th¹c sÜ triÕt häc, 1997... Ngoµi ra cã kh¸ nhiÒu bµi viÕt trªn b¸o vµ t¹p chÝ Trung −¬ng vµ c¶ ë tØnh An Giang bµn vÒ trÝ thøc vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan. C¸c c«ng tr×nh vµ bµi viÕt trªn ch−a cã ®iÒu kiÖn hoÆc kh«ng cã chñ ®Ých bµn riªng, nhÊt lµ ë mét h×nh thøc lµ luËn v¨n trªn §H vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña trÝ thøc An Giang trong c«ng cuéc ®æi míi ë tØnh hiÖn nay. Tuy nhiªn, ®©y lµ nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o quÝ gi¸ gióp t¸c gi¶ luËn v¨n trong khi thùc hiÖn ®Ò tµi cña m×nh. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu - Môc ®Ých: LuËn v¨n lµm râ thªm vÒ ®éi ngò trÝ thøc An Giang vµ gãp phÇn t¸c ®éng ®Ó lùc l−îng nµy thùc hiÖn tèt h¬n n÷a vai trß quan träng cña m×nh trong sù nghiÖp ®æi míi ë tØnh. - §Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, luËn v¨n cã nhiÖm vô: Lµm râ nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n (“trÝ thøc”, “lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc”, “trÝ thøc n−íc ta”...) lµm c¬ së ®Ó tr×nh bµy nh÷ng néi dung cô thÓ tiÕp theo. Tr×nh bµy vµ ph©n tÝch râ thùc tr¹ng, còng nh− nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña trÝ thøc An Giang ®èi víi sù ph¸t triÓn cña tØnh. 3
X¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng h−íng, môc tiªu ph¸t triÓn míi cña tØnh, ®ång thêi lµ nh÷ng nhiÖm vô míi t−¬ng øng cña trÝ thøc An Giang. Sau n÷a, tËp trung nªu lªn vµ ph©n tÝch nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m tiÕp tôc ph¸t huy kh¶ n¨ng cña trÝ thøc An Giang v× sù th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®æi míi tíi ®©y ë tØnh. 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §éi ngò trÝ thøc An Giang lµ s¶n phÈm cña c¶ mét qu¸ tr×nh lÞch sö, nh−ng ë ®©y luËn v¨n chó ý h¬n c¶ ®Õn lùc l−îng nµy trong nh÷ng n¨m ®æi míi cña ®Êt n−íc, nhÊt lµ tõ sau §¹i héi VIII l¹i ®©y. TrÝ thøc An Giang, mµ luËn v¨n bµn ®Õn, lµ c¶ mét ®éi ngò trÝ thøc víi nh÷ng con ng−êi sinh tr−ëng ë An Giang hoÆc nh÷ng vïng kh¸c trªn ®Êt n−íc, ®ang sinh sèng trªn ®Þa bµn tØnh, ®ang lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc v× sù ph¸t triÓn, ®i lªn cña An Giang. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn v¨n thùc hiÖn trªn c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, vµ c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta. §ång thêi, luËn v¨n cßn chó ý ®Õn nh÷ng v¨n b¶n cña §¶ng uû vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cña tØnh An Giang trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. LuËn v¨n kÕ thõa hîp lý nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu lý luËn vµ tæng kÕt thùc tiÔn liªn quan cña c¸c t¸c gi¶ vµ c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc. LuËn v¨n sö dông ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, trong ®ã cã chñ nghÜa x· héi khoa häc. VÒ ph−¬ng h−íng cô thÓ, luËn v¨n chó ý nhiÒu ®Õn kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p l«gÝch vµ lÞch sö, thèng kª vµ ph©n tÝch, tæng hîp vµ so s¸nh... 4
6. §ãng gãp cña luËn v¨n LuËn v¨n gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò trÝ thøc nãi chung vµ ®éi ngò trÝ thøc An Giang nãi riªng - bé phËn lao ®éng trÝ tuÖ quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay. LuËn v¨n gãp phÇn lµm c¬ së khoa häc cho c¸c cÊp uû ®¶ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o, qu¶n lý trÝ thøc vµ ho¹t ®éng khoa häc v× sù nghiÖp ®æi míi ë tØnh. §ång thêi, luËn v¨n cã thÓ dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o trong viÖc nghiªn cøu, gi¶ng d¹y nh÷ng chuyªn ®Ò lý luËn chÝnh trÞ cã liªn quan trong c¸c tr−êng häc ë tØnh. 7. KÕt cÊu luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch−¬ng, 7 tiÕt: Ch−¬ng 1: TrÝ thøc vµ vai trß cña trÝ thøc n−íc ta trong sù nghiÖp ®æi míi. Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®éi ngò trÝ thøc An Giang vµ vai trß cña hä trong giai ®o¹n hiÖn nay. Ch−¬ng 3: B−íc ph¸t triÓn míi cña tØnh An Giang tõ 1996 - 2010 vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó n©ng cao h¬n n÷a vai trß ®éi ngò trÝ thøc cña tØnh. 5
Ch−¬ng 1 TrÝ thøc vµ vai trß cña trÝ thøc trong sù nghiÖp ®æi míi 1.1. TrÝ thøc vµ lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc 1.1.1. Kh¸i niÖm trÝ thøc Kh¸i niÖm "trÝ thøc"®−îc dïng ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi vµ cã nguån gèc tõ tiÕng La tinh: Intelligentia (Intelligentia nghÜa lµ th«ng minh, cã trÝ tuÖ, hiÓu biÕt, cã suy nghÜ). Kh¸i niÖm nµy, trë nªn th«ng dông tõ nh÷ng n¨m nöa sau thÕ kû XIX, ®Ó chØ nh÷ng ng−êi cã häc thøc, häc vÊn cao, chuyªn lao ®éng trÝ ãc. Tuy nhiªn, tuú tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i, cña mçi quèc gia vµ d−íi nh÷ng gãc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau, mµ cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ trÝ thøc. Trong cuèn tõ ®iÓn TriÕt häc ®· gi¶i thÝch "TrÝ thøc lµ tËp ®oµn x· héi, gåm nh÷ng ng−êi lµm nghÒ lao ®éng trÝ ãc. Giíi trÝ thøc bao gåm kü s−, kü thuËt viªn, thÇy thuèc, luËt s−, nghÖ sÜ, thÇy gi¸o vµ ng−êi lµm c«ng t¸c khoa häc vµ lµ mét bé phËn viªn chøc" [4]. Tõ ®iÓn Chñ nghÜa céng s¶n khoa häc viÕt: "TrÝ thøc lµ mét nhãm x· héi bao gåm nh÷ng ng−êi chuyªn lµm nghÒ lao ®éng trÝ ãc phøc t¹p vµ cã häc vÊn chuyªn m«n cÇn thiÕt cho ngµnh lao ®éng ®ã" [46, 15]. Lªnin khi nãi vÒ trÝ thøc, Ng−êi kh¸i qu¸t: "TrÝ thøc lµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi cã häc thøc, ®¹i diÖn cho nh÷ng ng−êi tù do nãi chung, ®¹i diÖn cho lao ®éng trÝ ãc (brain worker nh− ng−êi Anh vÉn nãi) kh¸c víi nh÷ng ®¹i diÖn cho lao ®éng ch©n tay" [29]. Nh×n chung, trong nhiÒu ®Þnh nghÜa ®· cho thÊy trÝ thøc cã mét sè ®Æc tr−ng c¬ b¶n nh− sau: Lµ mét tÇng líp x· héi; lao ®éng trÝ ãc phøc t¹p; cã häc vÊn vµ chuyªn m«n cao; t¹o ra nh÷ng tri thøc míi, tuyªn truyÒn vµ øng dông khoa häc ®Ó ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña x· héi. 6
TrÝ thøc lµ ng−êi lao ®éng trÝ ãc, nh−ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng trÝ ãc ®Òu lµ trÝ thøc. Bëi v×, lao ®éng trÝ ãc lµ kh¸i niÖm réng bao gåm tÊt c¶ lao ®éng trÝ ãc ë møc ®é kh¸c nhau tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p. Nh÷ng ng−êi lao ®éng trÝ ãc gi¶n ®¬n mang tÝnh chÊt thõa hµnh, ch−a ph¶i lµ trÝ thøc. ChØ nh÷ng ng−êi nµo lao ®éng trÝ ãc phøc t¹p, cã mét tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n cao, cÇn thiÕt cho lÜnh vùc lao ®éng Êy, míi cã kh¶ n¨ng trë thµnh trÝ thøc. Tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n cao nµy ®ßi hái ë møc ®é nµo lµ tuú thuéc vµo thêi ®iÓm lÞch sö, vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ v¨n ho¸ cña mçi n−íc. Trong thêi ®¹i ngµy nay, ng−êi trÝ thøc phÇn lín ph¶i cã tr×nh ®é häc vÊn Ýt nhÊt tõ C§, §H hoÆc t−¬ng ®−¬ng trë lªn. Tuy nhiªn, tr×nh ®é häc vÊn chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn chø ch−a ®ñ ®Ó trë thµnh trÝ thøc. V× cã nhiÒu ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn tõ C§, §H hoÆc cao h¬n n÷a nh−ng v× nhiÒu lý do nµo ®ã hä l¹i kh«ng tham dù vµo lao ®éng trÝ ãc phøc t¹p. V× vËy, muèn trë thµnh trÝ thøc cÇn ph¶i cã mét ®iÒu kiÖn n÷a cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®ã lµ lao ®éng s¸ng t¹o. Lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc sÏ ®−a l¹i néi dung khoa häc míi, tiÕn bé h÷u Ých, truyÒn ®¹t nã trong x· héi vµ øng dông vµo thùc tiÔn ®Ó n©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng x· héi t−¬ng øng. Lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc cßn cã kh¶ n¨ng dù ®o¸n t−¬ng lai vµ ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p cña ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸. §Æc tr−ng lao ®éng s¸ng t¹o Êy cña trÝ thøc lµ c¬ së ®Ó ph©n biÖt tÇng líp nµy víi c¸c nhãm x· héi kh¸c. Nh÷ng ng−êi lao ®éng trÝ ãc trong nhãm x· héi "viªn chøc" cã kh«ng Ýt nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn C§, §H vµ sau §H. NÕu nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn cao Êy chØ dïng nh÷ng tri thøc khoa häc cña m×nh nh»m lµm tèt h¬n nhiÖm vô hµnh chÝnh mang tÝnh chÊt thõa hµnh, th× hä hoµn toµn n»m trong nhãm x· héi viªn chøc. Nh−ng nÕu trong sè hä, ngoµi c«ng viÖc viªn chøc cña m×nh ra, 7
cßn tham gia lao ®éng s¸ng t¹o (nghiªn cøu khoa häc, gi¶ng d¹y, tæng kÕt lý luËn, nghiªn cøu øng dông khoa häc...) th× ®ã chÝnh lµ sù biÓu hiÖn cña xu h−íng "viªn chøc trÝ thøc ho¸", lµ sù xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c bé phËn lao ®éng trong x· héi hiÖn ®¹i. Trªn thùc tÕ, cã mét sè ng−êi tuy kh«ng cã b»ng cÊp cao, nh−ng nhê chÞu khã häc hái trong s¸ch b¸o, trong thùc tiÔn lao ®éng, cã trÝ th«ng minh vµ tµi n¨ng ®Æc biÖt, nªn ®· cã nh÷ng ph¸t minh khoa häc, nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ lín. Nh÷ng ng−êi ®ã xøng ®¸ng lµ nh÷ng trÝ thøc thùc thô. Trong nÒn s¶n xuÊt x· héi, tuú theo mèi quan hÖ cña c¸c giai tÇng víi c¸c t− liÖu s¶n xuÊt, vai trß tæ chøc x· héi ®èi víi lao ®éng mµ c¸c giai cÊp, c¸c tÇng líp x· héi cã vÞ trÝ, vai trß kh¸c nhau. TrÝ thøc kh«ng cã quan hÖ riªng vµ trùc tiÕp víi së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt. Cho nªn, trÝ thøc kh«ng ph¶i lµ mét giai cÊp mµ lµ mét tÇng líp x· héi. MÆc dï vËy, tÇng líp nµy kh«ng ph¶i lµ "siªu giai cÊp", "®øng trªn giai cÊp", lµ "träng tµi cña c¸c giai cÊp", mµ chØ lµ mét tÇng líp lu«n "phô thuéc" vµo mét giai cÊp - giai cÊp thèng trÞ cña nÒn s¶n xuÊt Êy. V× thÕ Lªnin chØ râ: "NÕu kh«ng nhËp côc víi mét giai cÊp th× giíi trÝ thøc chØ lµ con sè kh«ng" [29]. Thùc tÕ lÞch sö còng ®· chøng minh r»ng: trong c¸c x· héi cã giai cÊp, giai cÊp thèng trÞ lu«n lu«n chó träng ®Õn viÖc ®µo t¹o, båi d−ìng, sö dông ®éi ngò trÝ thøc ®Ó phôc vô cho quyÒn thèng trÞ, lîi Ých thiÕt thùc cña giai cÊp m×nh; vµ b¶n th©n tÇng líp trÝ thøc chØ cã thÓ tån t¹i, ph¸t triÓn g¾n liÒn víi viÖc phôc vô lîi Ých cho giai cÊp thèng trÞ. Trong chñ nghÜa x· héi, tÇng líp trÝ thøc míi ®−îc h×nh thµnh g¾n liÒn víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng chung cña d©n téc. §éi ngò Êy cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, ®−îc trang bÞ thÕ giíi quan m¸c xÝt vµ ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc, cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp to lín cho ph¸t triÓn khoa häc cña ®Êt n−íc vµ tiÕn bé cña nh©n lo¹i. D−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù liªn minh gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp 8
n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc lµ c¬ së chÝnh trÞ - x· héi v÷ng ch¾c cho nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa vµ toµn bé c«ng cuéc x©y dùng x· héi míi. ë n−íc ta, khèi liªn minh gi÷a giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc l¹i cµng cã tÇm quan träng lín lao. Khèi liªn minh Êy "... lµ nÒn t¶ng cña khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, lµ mét vÊn ®Ò chiÕn l−îc, lµ nguyªn t¾c sèng cßn cña §¶ng, lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh b¶o ®¶m cho sø mÖnh lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam ®−îc cñng cè, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c−êng. §©y lµ mét kinh nghiÖm vµ lµ mét truyÒn thèng c¬ b¶n, quÝ b¸u cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, lµ nguån gèc søc m¹nh v« tËn b¶o ®¶m cho th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng n−íc ta" [3]. 1.1.2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc Lao ®éng lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n nhÊt cña ®êi sèng x· héi. Nhê cã lao ®éng mµ con ng−êi dÇn hoµn thiÖn, x· héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Lao ®éng lµ qu¸ tr×nh diÔn ra gi÷a con ng−êi víi tù nhiªn. Con ng−êi t¸c ®éng vµo tù nhiªn ®Ó biÕn ®æi, c¶i t¹o tù nhiªn phôc vô nhu cÇu cña m×nh. Do vËy, lao ®éng, nãi chung, lµ s¸ng t¹o. Trong c¸c d¹ng thøc lao ®éng, th× lao ®éng trÝ ãc phøc t¹p cña trÝ thøc mang tÝnh s¸ng t¹o râ nÐt nhÊt. §ã lµ kiÓu lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc. Lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc cña trÝ thøc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: Mét lµ, t¹o ra nh÷ng tri thøc khoa häc míi, tiÕn bé vµ h÷u Ých. Nh÷ng tri thøc nµy gãp phÇn lµm giµu thªm kho tµng tri thøc d©n téc vµ nh©n lo¹i. §ång thêi, ng−êi trÝ thøc truyÒn b¸ vµ øng dông nh÷ng tri thøc Êy trong thùc tiÔn ®Ó n©ng cao mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi. B¶n th©n lao ®éng s¸ng t¹o lµ ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®Æc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ b¶n chÊt míi cña c¸c sù vËt, hiÖn t−îng mµ con ng−êi ch−a biÕt ®Õn. V× vËy, 9
trong s¶n phÈm lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc ph¶i bao hµm tri thøc míi. C¸i míi trong s¸ng t¹o khoa häc lµ biÓu hiÖn tÝnh c¸ch m¹ng cña lao ®éng s¸ng t¹o. Cho nªn, khoa häc vµ c¸ch m¹ng, lý luËn vµ thùc tiÔn trë thµnh nguyªn t¾c cña nhËn thøc luËn ch©n chÝnh, lµ ph−¬ng ch©m cña ng−êi trÝ thøc tiÕn bé. C¸i míi cña lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc ph¶i mang tÝnh h÷u Ých cho x· héi. TÝnh h÷u Ých lµ môc ®Ých ®¹t tíi cña lao ®éng s¸ng t¹o mµ ng−êi trÝ thøc mong muèn. C¸i míi ph¶i phôc vô nhu cÇu ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña ®êi sèng x· héi. C¸i míi ph¶i h−íng tíi "ch©n, thiÖn, mü" cña nh©n lo¹i th× ng−êi trÝ thøc míi lµ ng−êi lao ®éng ch©n chÝnh. KÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc ph¶i ®−îc phæ biÕn ®Ó øng dông trong thùc tiÔn, nh»m n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng th× s¶n phÈm Êy míi cã gi¸ trÞ ®Ých thùc. Thùc tiÔn võa lµ c¬ së cho ng−êi trÝ thøc nhËn thøc ®èi t−îng, ®Ó cã c¸i míi trong s¸ng t¹o. Ng−îc l¹i, kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o quay trë l¹i phôc vô thùc tiÔn lµm cho ®êi sèng x· héi ngµy cµng thªm phong phó. V× vËy, c¸i míi ph¶i ®−îc phæ biÕn vµ øng dông vµo thùc tiÔn nh»m phôc vô nhu cÇu cña con ng−êi th× míi ®¹t tíi gi¸ trÞ x· héi. Hai lµ, lao ®éng s¸ng t¹o ®ßi hái ng−êi trÝ thøc ph¶i cã kiÕn thøc khoa häc c¬ b¶n, vµ kiÕn thøc chuyªn ngµnh s©u, ®ång thêi ph¶i cã ph−¬ng ph¸p t− duy khoa häc thÝch hîp. §©y lµ nh÷ng nh©n tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cho qu¸ tr×nh lao ®éng ®Ó giíi trÝ thøc t¹o ra nh÷ng tri thøc míi cã néi dung víi møc ®é cao vÒ khoa häc. KiÕn thøc khoa häc biÓu hiÖn ë tr×nh ®é häc vÊn, cßn ph−¬ng ph¸p khoa häc lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ng−êi trÝ thøc ®¹t tíi môc tiªu s¸ng t¹o khoa häc, mµ chñ yÕu lµ nãi ®Õn kiÓu t− duy khoa häc, t− duy logÝc. Cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã tÝnh phæ biÕn cho c¸c ngµnh khoa häc, cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®−îc ¸p dông riªng cho tõng ngµnh khoa häc hoÆc trong tõng lÜnh vùc khoa häc kh¸c nhau. Ph−¬ng ph¸p lµ c«ng cô ®Ó s¸ng t¹o khoa häc; ng−îc l¹i, trong qu¸ tr×nh s¸ng t¹o 10
ng−êi trÝ thøc còng cã thÓ ph¸t minh ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p khoa häc míi. Lóc nµy, ph−¬ng ph¸p trë thµnh néi dung s¸ng t¹o, thóc ®Èy s¸ng t¹o cao h¬n. Liªn quan ®Õn ph−¬ng ph¸p khoa häc lµ kh¶ n¨ng dù b¸o t−¬ng lai cña trÝ thøc. Ng−êi trÝ thøc dù b¸o t−¬ng lai dùa trªn c¬ së khoa häc vÒ qui luËt vËn ®éng cña lÞch sö ®Ó nh×n nhËn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¾p tíi cña x· héi. Sù ph¸t triÓn cña x· héi vËn ®éng theo qui luËt vµ ph¶i tr¶i qua c¸c giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, theo chiÒu h−íng ®i lªn dùa vµo nhau, kÕ thõa nhau. Trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña nã, ng−êi ta t×m thÊy trong ®ã nh÷ng vÕt tÝch cña qu¸ khø, nh÷ng c¬ së cña hiÖn ®¹i vµ nh÷ng mÇm mèng cña t−¬ng lai. Dù b¸o t−¬ng lai lµ kh¶ n¨ng kú diÖu cña con ng−êi vµ lµ −íc m¬ l©u ®êi cña nh©n lo¹i. Ng−êi trÝ thøc cã kiÕn thøc, cã ph−¬ng ph¸p khoa häc th× dù b¸o ®óng. Dù b¸o ®óng sÏ lµm c¬ së khoa häc cho c¸c quyÕt s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Ng−îc l¹i, dù b¸o sai, sÏ g©y t¸c h¹i rÊt lín ®Õn mäi mÆt ®êi sèng x· héi. Nh÷ng ng−êi trÝ thøc m¸c xÝt dùa trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc duy vËt vµ biÖn chøng, cã kh¶ n¨ng to lín cho dù b¸o qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña t−¬ng lai. N¨ng khiÕu lµ mét yÕu tè rÊt cÇn thiÕt trong lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc. Mét sè ngµnh khoa häc nh−: héi ho¹, ©m nh¹c, thÓ thao, v¨n häc... n¨ng khiÕu trë thµnh ®iÒu kiÖn quan träng. N¨ng khiÕu ®−îc biÓu hiÖn rÊt sím ë con ng−êi, nÕu ph¸t hiÖn, båi d−ìng kÞp thêi sÏ ph¸t huy t¸c dông rÊt tèt. Tuy nhiªn, n¨ng khiÕu tõ d¹ng kh¶ n¨ng ®Õn ph¸t huy t¸c dông thµnh tµi lµ mét kho¶ng c¸ch. Kh«ng ph¶i nh÷ng ng−êi cã n¨ng khiÕu ®Òu trë thµnh tµi n¨ng. Tõ n¨ng khiÕu ®Õn tµi n¨ng lµ mét qu¸ tr×nh phÊn ®Êu häc tËp, lao ®éng bÒn bØ, l©u dµi. Trong lao ®éng s¸ng t¹o, n¨ng khiÕu lµ nh©n tè tÝch cùc cña ho¹t ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhµ khoa häc ph¸t huy n¨ng lùc trÝ tuÖ tèt h¬n, kh¾c phôc ®−îc khã kh¨n trong qu¸ tr×nh lao ®éng. 11
Ba lµ, lao ®éng s¸ng t¹o cña trÝ thøc kh«ng chØ ®ßi hái sù vËn ®éng tù duy vµ søc m¹nh lý trÝ mµ cßn ph¶i cã t×nh c¶m (xóc c¶m). T×nh c¶m hay c¶m xóc ®¹t ®Õn tr¹ng th¸i cÇn thiÕt sÏ t¹o nªn c¶m høng s¸ng t¹o. C¶m høng sÏ thóc ®Èy néi t©m ng−êi trÝ thøc ®Õn víi c«ng viÖc vµ ®¹t ®Õn kÕt qu¶ cao ®é trong s¸ng t¹o. §èi víi v¨n nghÖ sÜ, c¶m høng s¸ng t¹o ®Æc biÖt quan träng. "Trong nghÖ thuËt, t×nh c¶m kh«ng chØ lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¸ng t¹o (nh− c¸c ho¹t ®éng kh¸c) mµ cßn lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña t¸c phÈm nghÖ thuËt. T¸c phÈm lµ sù hoµ thÊm cña cuéc ®êi vµ m¸u thÞt cña nhµ v¨n" [13]. Tuy vËy, tõ c¶m xóc ®Õn c¶m høng s¸ng t¹o lµ mét kho¶ng c¸ch. Kh¾c phôc kho¶ng c¸ch ®ã, ®ßi hái ng−êi trÝ thøc ph¶i chñ ®éng ®i ®Õn víi ®èi t−îng lao ®éng cña m×nh, b»ng nhiÒu h×nh thøc (®i thùc tÕ, häc hái, t×m hiÓu...), qua ®ã mµ thæi bõng lªn nhiÖt huyÕt s¸ng t¹o cña m×nh. Bèn lµ, s¶n phÈm cña lao ®éng s¸ng t¹o b¶o ®¶m c¸i míi trªn c¬ së mang tÝnh kÕ thõa nh−ng kh«ng lÆp l¹i. C¸i míi trong s¸ng t¹o khoa häc kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c¸i g× thËt kh¸c th−êng, "l¹ lÉm". Nã ®−îc ph¸t kiÕn dùa trªn nh÷ng tri thøc mµ nh©n lo¹i ®· t¹o ra. Nh÷ng tri thøc nµy lµm nÒn cho qu¸ tr×nh s¸ng t¹o, lóc ®ã, tri thøc cò lµ c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn gi¸n tiÕp hoµ vµo tri thøc míi. Sù kÕ thõa ®ã lµm cho tri thøc cña nh©n lo¹i nh− mét dßng ch¶y liªn tôc vµ nhËn thøc cña con ng−êi ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. C¸i míi mang tÝnh kÕ thõa nh−ng kh«ng lÆp l¹i c¸i cò. Do vËy nh÷ng s¶n phÈm ®a d¹ng cña lao ®éng trÝ ãc mang tÝnh duy nhÊt: kh«ng ai gièng ai, kh«ng c«ng tr×nh nµo gièng c«ng tr×nh nµo (dï cïng mét chñ ®Ò vµ cña chÝnh mét t¸c gi¶). Sau n÷a, lao ®éng s¸ng t¹o cña ng−êi trÝ thøc mang tÝnh ®éc lËp c¸ nh©n cao. Khi ®· cã kÕ ho¹ch lµm viÖc, khi ®· nhËn nhiÖm vô ®−îc giao..., th× ho¹t ®éng chñ yÕu cña ng−êi trÝ thøc lµ vËn ®éng t− duy cña m×nh ®Ó t×m ra c¸ch tèi −u nh»m ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt. Thêi gian lµm viÖc cña trÝ thøc kh«ng "gß bã" vµo 12
nh÷ng lóc nhÊt ®Þnh; vµ kh«ng gian lµm viÖc còng vËy, kh«ng h¼n lµ mét n¬i (cã thÓ ë c¬ quan, ë nhµ, ë n¬i liªn kÕt...) [30]. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña lao ®éng s¸ng t¹o. Qua ®ã, mét mÆt ®Ó ph©n biÖt kiÓu lµm viÖc cña ng−êi trÝ thøc víi ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh x· héi kh¸c; mÆt kh¸c quan träng h¬n, ®Ó l−u ý c«ng t¸c l·nh ®¹o vµ qu¶n lý trÝ thøc cÇn x¸c thùc phï hîp ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ nhiÒu h¬n cho lao ®éng s¸ng t¹o khoa häc cña ®éi ngò nµy. 1.2. TrÝ thøc n−íc ta trong sù nghiÖp ®æi míi 1.2.1. Thùc tr¹ng trÝ thøc n−íc ta Do hoµn c¶nh lÞch sö vµ truyÒn thèng d©n téc, ®éi ngò trÝ thøc n−íc ta cã qu¸ tr×nh lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi truyÒn thèng dùng n−íc vµ gi÷ n−íc, truyÒn thèng hiÕu häc cña c¶ d©n téc. Trong suèt 10 thÕ kû (1075 - 1919), qua c¸c kú thi do triÒu ®×nh phong kiÕn tæ chøc, ®· chän ®−îc 2.898 hiÒn tµi cho ®Êt n−íc. Hä lµ nh÷ng n«ng d©n, sÜ phu... ®¹i diÖn tinh hoa, trÝ tuÖ vµ v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh dùng n−íc vµ gi÷ n−íc. Trong thêi thùc d©n Ph¸p thèng trÞ n−íc ta, ®Ó phôc vô môc ®Ých khai th¸c thuéc ®Þa, thùc d©n Ph¸p cã më ra mét sè tr−êng §H vµ C§ ®· ®µo t¹o ®−îc mét sè thÇy gi¸o, b¸c sÜ, kü s−, kiÕn tróc s−, ho¹ sÜ... Trong ®ã cã nhiÒu ng−êi cã thùc tµi vµ sau nµy mét sè kh¸ ®«ng ®· ®i theo c¸ch m¹ng, sau cuéc tæng khëi nghÜa 8/1945. Tõ trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Æc biÖt lµ sau ngµy miÒn Nam gi¶i phãng, ®Êt n−íc thèng nhÊt, ®éi ngò trÝ thøc n−íc ta h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. §éi ngò nµy ®· kÕ tiÕp mét c¸ch xøng ®¸ng, truyÒn thèng vÎ vang cña cha «ng trong lÞch sö ®Êu tranh dùng n−íc vµ gi÷ n−íc vµ ®ang 13
v÷ng b−íc ®i lªn, ®ãng gãp to lín vµo sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n−íc. §óng nh− nhËn ®Þnh cña ®ång chÝ §ç M−êi, nguyªn Tæng BÝ th− §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: "TrÝ thøc ViÖt Nam giµu lßng yªu n−íc, g¾n bã víi nh©n d©n, chÞu ®ùng gian khæ, hy sinh, ®· gãp phÇn xøng ®¸ng cïng toµn d©n giµnh th¾ng lîi vÎ vang trong cuéc ®Êu tranh l©u dµi v× ®éc lËp d©n téc, v× tù do h¹nh phóc cña nh©n d©n. Tr¶i qua rÌn luyÖn ®éi ngò trÝ thøc ®· tr−ëng thµnh nhanh chãng, ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l−îng, chÊt l−îng, trë thµnh mét lùc l−îng quan träng trong c«ng cuéc ®æi míi, trong sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc vµ b¶o vÖ Tæ quèc ngµy nay" [32, 148]. §Õn nay, sè l−îng ®éi ngò trÝ thøc ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. C¶ n−íc cã kho¶ng 930.000 trÝ thøc (cã tr×nh ®é C§, §H trë lªn). §©y lµ lùc l−îng kh¸ ®«ng ®¶o vµ lµ nguån lùc trÝ tuÖ quan träng cho b−íc ph¸t triÓn míi cña ®Êt n−íc. Sè l−îng nµy hµng n¨m cßn t¨ng, nh−ng so víi yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× vÉn cßn Ýt vµ nhiÒu bÊt cËp. Nguån gèc ®µo t¹o trÝ thøc ë n−íc ta kh¸ ®a d¹ng. §¹i ®a sè ®−îc ®µo t¹o ë trong n−íc, qu¸ nöa tèt nghiÖp trong c¸c tr−êng §H x· héi chñ nghÜa (ë trong n−íc hoÆc ë Liªn X« vµ c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa cò). PhÇn Ýt h¬n ®−îc ®µo t¹o trong c¸c tr−êng §H ë miÒn Nam tr−íc ngµy 30/4 vµ c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa. GÇn ®©y, n−íc ta më réng giao l−u quèc tÕ, sè trÝ thøc ®−îc ®µo t¹o ë n−íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn cã xu h−íng t¨ng nhanh. Mét sè trÝ thøc ®−îc ®µo t¹o vµ sèng nhiÒu n¨m ë n−íc ngoµi còng ®· vÒ tham gia x©y dùng ®Êt n−íc. Nguån ®µo t¹o trÝ thøc tõ nhiÒu thêi kú, nhiÒu quèc gia cã chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi kh¸c nhau, ®−a l¹i sù ®a d¹ng trong ®éi ngò, phong phó trong lao ®éng s¸ng t¹o, nh−ng còng ®em l¹i nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh trong sù hoµ hîp chung (vÒ tr×nh ®é, ph−¬ng ph¸p s¸ng t¹o, häc thuËt, t©m lý, nhËn thøc chÝnh trÞ - x· héi...). 14
Trong tæng sè trÝ thøc hiÖn cã, kho¶ng h¬n 120.000 cã tr×nh ®é TS, PTS vµ Th.S, chiÕm tØ lÖ 11%. Trong c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c tr−êng §H tØ lÖ nµy lµ 14%. NhiÒu n¨m qua, §¶ng vµ Nhµ n−íc cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®µo t¹o trong n−íc nh»m t¨ng tØ lÖ c¸n bé tr×nh ®é cao, nh−ng vÉn cßn chËm. Yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ rÊt cÇn cã nhiÒu trÝ thøc tr×nh ®é cao trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc khoa häc, ®ã lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan. HiÖn nay, n−íc ta cã trªn 100 c¬ së ®µo t¹o trªn §H. Nh÷ng n¨m qua ®· ®µo t¹o ®−îc kh¸ nhiÒu trÝ thøc tr×nh ®é TS, Th.S nh−ng nh×n vÒ chÊt l−îng th× cßn h¹n chÕ vµ ch−a ®ång ®Òu. TrÝ thøc nãi chung, trÝ thøc tr×nh ®é cao nãi riªng, cã sù ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a c¸c ngµnh khoa häc. TrÝ thøc c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt sè l−îng kh¸ ®«ng; trong khi ®ã, trÝ thøc c¸c ngµnh khoa häc c«ng nghÖ cao, khoa häc qu¶n lý, khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n vÉn thiÕu vµ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Ta ch−a cã nh÷ng nhµ khoa häc giái vÒ qu¶n lý, tµi chÝnh, ng©n hµng... §Æc biÖt, cßn thiÕu nhiÒu c¸n bé am hiÓu kü thuËt c«ng nghÖ cao, c¸n bé nghiªn cøu lý luËn; ch−a cã nh÷ng nhµ khoa häc tÇm cì cã kh¶ n¨ng chñ tr× c¸c c«ng tr×nh khoa häc lín ®Ó lý gi¶i mét c¸ch thuyÕt phôc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña thêi ®¹i vµ con ®−êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta. NhiÒu ngµnh khoa häc, trÝ thøc cßn qu¸ Ýt. XÐt vÒ c¬ cÊu ®é tuæi, ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng "l·o ho¸" ®éi ngò vµ sù hôt hÉng gi÷a c¸c thÕ hÖ. §é tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc trong c¸c viÖn nghiªn cøu lµ 45 - 46; løa tuæi trªn 45 chiÕm tíi 65 - 70%. C¸n bé khoa häc tr×nh ®é cao tØ lÖ nµy cßn cao h¬n. Theo tµi liÖu cña Héi ®ång phong häc hµm Nhµ n−íc, gi¸o s− vµ phã gi¸o s− ®−îc phong n¨m 1991 - 1992, tÝnh tuæi ®Õn n¨m 1995, cã tØ lÖ lµ: Gi¸o s−: tõ 40 - 45 tuæi: 3,87%; tõ 51 - 60 tuæi: 52,96%; tõ 61 - 70 tuæi: 40,56%; trªn 70 tuæi: 2,58%; Phã gi¸o s−: tõ 40 - 50 tuæi: 17,31%; tõ 51 - 60 tuæi: 65,63%; tõ 61 - 70 tuæi: 16,85%; trªn 70 tuæi: 0,1999%. 15